Dr Wojciech Knieć Instytut Socjologii Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu

Transkrypt

1 Dr Wojciech Knieć Instytut Socjologii Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu

2 statystycznego obrazu kondycji obywatelskiej kondycji starych organizacji pozarządowych na wsi wpływu Unii Europejskiej na poprawę lub pogorszenie kondycji obywatelskiej wsi aspektu edukacyjnego obywatelskości i jego znaczenia dla społeczeństwa wiejskiego w kierunku korzystania z instytucji demokracji lokalnej.

3 11,5 10,7 8,2 11,7 7,3 12,7 10,2 7,5 11,3 9,4 9,2 8,1 7,3 10,2 9,7 7,2

4 Nasycenie organizacjami pozarządowymi na 100 mieszkańców jest na wsi zdecydowanie mniejsze, niż w ośrodkach miejskich, bo wynosi ono 9,1 wobec / 100 mieszkańców w miastach. Jednakże gdy tylko do tychże statystyk dodamy OSP, okaże się, że w sensie organizacyjnym wieś jest równie obywatelska, jak miasto. Wg B. Bukraby-Rylskiejfaktyczna liczba organizacji społecznych działających na wsi wynosi nie 12 tys. oficjalnie zarejestrowanych, lecz ok. 32 tys., na co składa się prócz wspomnianych ok. 15 tys. OSP ok. 5 tys. organizacji kościelnych. W takiej perspektywie wieś wydaje się być nawet bardziej obywatelska, niż większość miast.

5

6 Typową cechą działania organizacji wiejskich jest ich spontaniczność i elastyczność w mniejszym stopniu opierają się na pracy stałych wolontariuszy, rzadziej posiadają własne biura, czy inne zaplecze techniczne. Dość niepokojącą cechą organizacji wiejskich jest ich uzależnienie od samorządów lokalnych poprzez źródła finansowania. W przypadku organizacji wiejskich aż 75% z nich funkcjonuje dzięki dotacjom samorządowym, wobec ok. 50% średniej krajowej. Z drugiej strony jak dowodzą badania KLON-JAWOR oraz badania W. Knieciai A. Jarzębskiej - wiejskie organizacje pozarządowe znacznie częściej niż organizacje z terenów miejskich w swym działaniu współpracują ze społecznością lokalną (75% wobec 40%).

7

8

9

10 Na tym tle ciekawie wygląda analiza nieformalnych sieci współpracy na polskiej wsi.otóż wg J. Herbsta ludność wiejska Polski cechuje się znacznie wyższym (75%) niż w mieście (50%), ale i na obszarach wiejskich w innych krajach Europy (60%) poziomem związania z własną wsią. 44% z nich uważa, ze w okolicy ludzie chętnie sobie pomagają (34% w mieście). Mieszkańcy wsi często angażują się organizację festynów i wydarzeń lokalnych (religijnych). Znacznie częściej niż w mieście uczestniczą w likwidacji klęsk żywiołowych, pomagają w wypadkach losowych.

11 Podstawowym problemem funkcjonowania starych organizacji wiejskich w realiach unijnych są przyzwyczajenia i nawyki związane z ich działalnością przedakcesyjną, wolną od drobiazgowego aplikowania i rozliczania funduszy na działalność. Skutkiem tego jest zniechęcenie do skomplikowanych procedur unijnych, a w rezultacie niechęć do korzystania z tych środków. Mimo to adaptują się do nowej rzeczywistości - formalizują status, profesjonalizują kadrę, modyfikują statutową działalność, Wg M. Halamskiejw Polsce modelowym przykładem czystej organizacji obywatelskiej jest wciąż wiejska organizacja parafialna oparta o wartości.

12 Ambiwalentny obraz wiejskiego społeczeństwa obywatelskiego po wejściu Polski do UE Z jednej strony nieznane dotąd rozmiary budżetu na działania społeczne, nowe formy organizacyjne (LGD) Z drugiej strony częsta kolonizacja nowych partnerstw przez samorządy, częsta fikcja planów odnowy miejscowości ALE: po 4 latach funkcjonowania 1/3 LGD wykreowała nowych liderów wiejskich

13 Fundusz sołecki demokracja u korzeni Jego istnienie pobudza dotąd nieaktywnych mieszkańców wsi do dyskusji nad priorytetami rozwoju lokalnego oraz wpływa na ich postawę angażowania się w realizację zadań finansowanych z funduszu. Przede wszystkim jednak pozwala zrozumieć i ukazać wspólnotom wiejskim ważność takich instytucji demokracji na poziomie lokalnym, jak: sołtys, rada sołecka, zebranie wiejskie. W tym sensie więc aktywność jednych (sołtys, rada sołecka, organizacje zaangażowane w realizację funduszu) mobilizuje drugich co najmniej do pozyskiwania wiedzy, a w najlepszym przypadku do przełamania osobistej bierności, czy niechęci wobec działań wspólnych.

14 Kondycja obywatelska wsi mierzona oficjalnymi statystykami wygląda wciąż gorzej, niż w ośrodkach miejskich. Kapitał społeczny mierzony uznanymi na Zachodzie metodami należy do najniższych w Europie Uzależnienie organizacji wiejskich od samorządu ALE

15 Sięgając po dane głęboko schowane okazuje się, że oficjalne statystyki przekłamują obraz stanu III sektora na wsi na niekorzyść wsi. W rzeczywistości sytuacja nie jest aż tak zła. Kapitał społeczny na wsi mierzony w sposób inny, niż zwykło się to robić na zachodzie Europy i w USA jest bardzo silny (miara: współpraca sąsiedzka, sieci nieformalnej współpracy) jest wysoki

16 Budowa obywatelskiej polskiej wsi wymaga odpowiedniego oprzyrządowania w postaci np. funduszy sołeckich, prostych małych grantów unijnych Przełamanie kulturowych barier w postaci nieufności wobec ludzi aktywnych Wzmocnienie instytucji demokracji u korzeni sołectwo i rada sołecka, zebranie wiejskie

17