Przestrzenne zróżnicowanie atrakcyjności inwestycyjnej obszarów wiejskich
|
|
- Mateusz Popławski
- 5 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 KANCELARIA SENATU BIURO ANALIZ I DOKUMENTACJI Dział Analiz i Opracowań Tematycznych Przestrzenne zróżnicowanie atrakcyjności inwestycyjnej obszarów wiejskich OPINIE I EKSPERTYZY OE-145 LIPIEC 2010
2 Materiał przygotowany przez Dział Analiz i Opracowań Tematycznych Biura Analiz i Dokumentacji. Biuro zamawia opinie, analizy i ekspertyzy sporządzone przez specjalistów reprezentujących różne punkty widzenia. Wyrażone w materiale opinie odzwierciedlają jedynie poglądy autorów. Korzystanie z opinii i ekspertyz zawartych w tym zbiorze bez zezwolenia Kancelarii Senatu dopuszczalne wyłącznie w ramach dozwolonego użytku w rozumieniu ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. z 2006 r. Nr 90, poz. 631 ze zm.) i z zachowaniem wymogów tam przewidzianych. W pozostałym zakresie korzystanie z opinii i ekspertyz wymaga każdorazowego zezwolenia Kancelarii Senatu. Copyright by Kancelaria Senatu, Warszawa 2010 Redakcja techniczna: Artur Dragan Biuro Analiz i Dokumentacji Kancelarii Senatu Dyrektor Agata Karwowska-Sokołowska tel , fax , sokolows@nw.senat.gov.pl Wicedyrektor Ewa Nawrocka tel , nawrocka@nw.senat.gov.pl Dział Analiz i Opracowań Tematycznych tel , fax
3 Dr Patrycjusz Zarębski Politechnika Koszalińska Instytut Ekonomii i Zarządzania Zakład Polityki Ekonomicznej i Regionalnej Przestrzenne zróżnicowanie atrakcyjności inwestycyjnej obszarów wiejskich Uwagi wstępne Polityka Unii Europejskiej, która w swoich założeniach zakłada budowanie spójności i konkurencyjności regionów, nie może posługiwać się tylko wskaźnikami na poziomie makroekonomicznym przy dużym uogólnieniu zjawisk ekonomicznych jak i społecznych wewnątrzregionalnych. Istnieje potrzeba bardziej szczegółowego spojrzenia na zróżnicowanie potencjałów endogenicznych, głównych składowych przyszłego rozwoju gospodarczego. Zwłaszcza, jeśli chcemy wspomnianą politykę realizować w Polsce, która jest jednym z największych krajów członkowskich Unii Europejskiej, zarówno pod względem terytorialnym, jak i ludnościowym. Jest to duży potencjał, jednak jak pokazują liczne analizy mocno zróżnicowany gospodarczo i społecznie, a przez to wymagający odrębnych założeń do tworzenia strategii w regionach. W przestrzeni ekonomicznej mają miejsce różne procesy, które dość trwale zmieniają układ sił ekonomicznych, alokację kapitału, produkcję oraz przyszłe procesy inwestycyjne. Procesy te często mają charakter autonomiczny i są wynikiem alokacji czynników produkcji poprzez siły rynkowe niezależnie od czynników zewnętrznych np. polityki państwa czy władz lokalnych. Oczywiście są podejmowane działania mające na celu wspieranie obszarów, które odbiegają od ogólnie przyjętych wskaźników poziomu rozwoju przedsiębiorczości czy też produkcji. W działaniach tych wykorzystuje się szereg narzędzi, do których zaliczyć można stosowanie wszelkiego rodzaju ulg czy też pomocy w prowadzeniu działalności gospodarczej, tworzenie specjalnych stref ekonomicznych lub budowanie kapitału ludzkiego i społecznego z wykorzystaniem funduszy UE. Rodzi się jednak pytanie o skuteczność tych działań i do jakiego stopnia możemy liczyć, iż mogą one wpłynąć na szybszy rozwój obszarów o złej sytuacji zarówno gospodarczej, jak i społecznej. Szczególnie dotyczy to obszarów wiejskich, które muszą sprostać nowym wyzwaniom, które stawia przed nimi członkostwo w strukturach UE. Zmiany na polskiej wsi mają zmierzać w kierunku rozwoju wielofunkcyjnego, gdzie 3
4 Biuro Analiz i Dokumentacji, Dział Analiz i Opracowań Tematycznych obok tradycyjnych funkcji rolniczych mają się rozwijać również takie, które stworzą podstawy konkurencyjności regionu i zagospodarują niewykorzystane zasoby pracy na wsi. Zanim jednak przejdzie się do budowania i wspierania działań rozwojowych, należałoby się przyjrzeć zróżnicowaniu przestrzennemu potencjałów regionalnych, a dokładniej mówiąc atrakcyjności inwestycyjnej, która zdaniem autora jest główną determinantą zróżnicowania gospodarczego i społecznego obszarów wiejskich w Polsce. Atrakcyjność inwestycyjna regionów w ujęciu przestrzennym Atrakcyjność inwestycyjna jest pojęciem złożonym i obejmuje szereg czynników istotnych z punktu widzenia planowanych inwestycji i działań gospodarczych. Pierwsze teorie rozwoju regionalnego podejmowały próbę wyjaśnienia lokalizacji produkcji rolniczej i przemysłowej w układzie przestrzennym. Za główny czynnik rozmieszczenia produkcji przyjmowano w nich koszty transportu i dostęp do rynków zbytu. W miarę ewolucji poglądów na temat przestrzennego planowania produkcji zaczęto zwracać uwagę nie tylko na koszty, ale również na popyt oraz potencjalne zyski przedsiębiorstw. W miarę tworzenia nowych technologii produkcji, transportu oraz przepływu informacji zaczęto inaczej postrzegać przestrzeń produkcyjną. Powszechna globalizacja i duża presja konkurencyjna stworzyły nowe podstawy migracji kapitału i pozostałych czynników produkcji. Głównymi czynnikami produkcji, które najczęściej wymienia się w przypadku klasycznych teorii, są praca, ziemia oraz kapitał. Współcześnie do grupy tej włączono technologie, informację oraz kapitał ludzki, społeczny i instytucjonalny. Gdybyśmy chcieli stworzyć uniwersalny wskaźnik atrakcyjności inwestycyjnej, należałoby poszukać wartości wszystkich tych elementów w układzie przestrzennym. Staną się one walorami lokalizacyjnymi, które dają potencjalnym inwestorom możliwość osiągnięcia zamierzonych celów związanych z wielkością produkcji, wysokim poziomem sprzedaży lub maksymalizacją zysków. To, na co należy zwrócić uwagę przystępując do charakterystyki wymienionych składowych atrakcyjności, to ich prawdopodobne znaczenie w tworzeniu obrazu atrakcyjności. Jest to związane z dużym zróżnicowaniem charakteru działań gospodarczych, a dokładniej mówiąc stopniem ważności czy też zaangażowania czynnika w procesie produkcji. Stąd możemy mówić o takich produkcjach, które wymagać będą dużego zaangażowania czynnika ludzkiego (określanych, jako pracochłonne) oraz takich, które w procesie produkcji angażują głównie kapitał finansowy i rzeczowy oraz technologie. Na potrzeby niniejszego opracowania zostaną zaprezentowane tylko główne wskaźniki 4
5 Przestrzenne zróżnicowanie atrakcyjności inwestycyjnej obszarów wiejskich atrakcyjności inwestycyjnej dla gospodarki narodowej, aby uzyskać obraz i stopień zróżnicowania przestrzennego analizowanego zjawiska 1 Przyjmijmy, iż głównymi składowymi atrakcyjności inwestycyjnej są cztery mikroklimaty inwestycyjne nawiązujące do takich zagadnień jak zasoby pracy, infrastruktura techniczna, infrastruktura społeczna czy też sytuacja rynkowa. Każdy z mikroklimatów reprezentowany jest przez zespół wskaźników, które połączono ze sobą wraz z przypisanymi wagami określającymi stopień istotności w danym pomiarze (patrz tabela 1). Tabela 1. Składowe mikroklimatów wskaźnika PAI1 NUTS5 dla gospodarki narodowej Lp. Mikroklimat Mnożnik Stymulanta / destymulanta 1. Zasoby pracy a) Odsetek ludności w wieku nieprodukcyjnym na 100 os. w wieku produkcyjnym 1,00 D Wskaźnik aktywności zawodowej liczba osób b) pracujących w przeliczeniu na 100 osób w wieku 1,00 S produkcyjnym c) Saldo migracji stałej wewnętrznej na 1000 mieszkańców 0,50 S d) Saldo migracji zagranicznej na 1000 mieszkańców 0,50 S e) Ludność w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku przedprodukcyjnym 1,00 D 2. Infrastruktura techniczna a) Udział % ludności obsługiwanej przez wodociąg 1,00 S b) Udział % mieszkań z podłączeniem do gazociągu 1,00 S c) Udział % ludności obsługiwanej przez kanalizację 1,00 S d) Gęstość sieci wodociągowej w km na 100 km 2 0,33 S e) Gęstość sieci gazociągowej w km na 100 km 2 0,33 S f) Gęstość sieci kanalizacyjnej w km na 100 km 2 0,33 S 3. Infrastruktura społeczna a) Liczba aptek na 100 tys. mieszkańców 1,00 S b) Powierzchnia użytkowa mieszkań per capita 1,00 S c) Liczba uczniów na komputer w szkołach podstawowych 0,50 S 1 Autor niniejszego opracowania jest członkiem zespołu badawczego pod kierownictwem Hanny Godlewskiej- Majkowskiej z Instytutu Przedsiębiorstwa Szkoły Głównej Handlowej, który zajmuje się badaniem atrakcyjności inwestycyjnej polskich regionów. Opracowany przez zespół model atrakcyjności inwestycyjnej jest zaawansowaną oceną atrakcyjności inwestycyjnej i jest rozbudowany o znacznie szerszy zakres analiz, zarówno terytorialnych jak i sektorowych, w którym uwzględniono zarówno analizy na poziomie gmin, powiatów jak i województw oraz przeprowadzono oceny atrakcyjności inwestycyjnej dla głównych sektorów gospodarki m.in. przemysłu, usług, turystyki, instytucji finansowych, a także edukacji. Więcej na ten temat można przeczytać w: Innowacyjność jako czynnik wzrostu atrakcyjności inwestycyjnej polskich regionów w latach Redakcja naukowa Hanna Godlewska-Majkowska, Szkoła Główna Handlowa - Oficyna Wydawnicza, Warszawa Atrakcyjność inwestycyjna regionów Polski a kształtowanie lokalnych i regionalnych specjalizacji gospodarczych" Redakcja naukowa Hanna Godlewska-Majkowska, Szkoła Główna Handlowa - Oficyna Wydawnicza, Warszawa Atrakcyjność inwestycyjna polskich regionów. W poszukiwaniu nowych miar" Redakcja naukowa Hanna Godlewska-Majkowska, Szkoła Główna Handlowa - Oficyna Wydawnicza, Warszawa
6 Biuro Analiz i Dokumentacji, Dział Analiz i Opracowań Tematycznych d) Liczba uczniów na komputer w gimnazjach 0,50 S e) Księgozbiór na 1000 mieszkańców 0,50 S f) Wypożyczenie księgozbioru na zewnątrz na 1000 mieszkańców 0,50 S 4. Mikroklimat rynkowy a) Gęstość zaludnienia (osoby ma km 2 ) 1,00 S b) Dochody budżetów gmin z podatku PIT na mieszkańca 1,00 S c) Dochody budżetów gmin z podatku CIT na pracującego 1,00 S S- stymulanta, D- destymulanta Źródło: opracowanie własne na podstawie modelu atrakcyjności inwestycyjnej Innowacyjność jako czynnik wzrostu atrakcyjności inwestycyjnej polskich regionów w latach Redakcja naukowa Hanna Godlewska-Majkowska, Szkoła Główna Handlowa Oficyna Wydawnicza, Warszawa W ocenie ogólnej atrakcyjności inwestycyjnej dla gospodarki narodowej uwzględniono cztery podstawowe mikroklimaty inwestycyjne, co pozwala na wydzielanie tych obszarów, które będą kluczowe dla inwestora. Każdy z nich ma odmienny rozkład przestrzenny. 1. Mikroklimat zasoby pracy. Wyróżnia obszary zachodnie Polski, o wysokich korzystnych wartościach wskaźnika, oraz wschodnie, o wyraźnie słabszych jego wartościach. Procesy migracji zasobów pracy odbywają się w kierunku tych obszarów, na których rozwija się przedsiębiorczość, a co za tym idzie możliwość znalezienia pracy. Stąd można również zaobserwować kumulację korzystnych jego wartości w gminach położonych w sąsiedztwie dużych aglomeracji miejskich: Warszawy, Poznania, Łodzi, Szczecina czy Wrocławia. Gminy graniczące z dużymi miastami przejmują również funkcje socjalne i stają się miejscem zamieszkania osób na stałe zatrudnionych w mieście. W efekcie migracji ludności, która w dużym stopniu jest w wieku produkcyjnym, na obszarach wschodnich Polski można spodziewać się dalszego pogłębiania niekorzystnych zjawisk demograficznych i starzenia się zasobów pracy. 2. Mikroklimat infrastruktura techniczna. Rozkład przestrzenny mikroklimatu wyraźnie dzieli Polskę na wschód i zachód oraz mocno wyróżnia gminy położone na południu Polski, znajdujące się w obrębie administracyjnym województw śląskiego, małopolskiego i podkarpackiego. Najsłabiej ocenione zostały gminy województw wschodnich. Patrząc na otrzymane wyniki przez pryzmat gęstości zaludnienia i rozwoju gospodarczego można przyjąć, iż przestrzenne zróżnicowanie infrastruktury technicznej wynika z wysokich kosztów inwestycji i jest związane z opłacalnością ich eksploatacji. Szczególnie dotyczy to obszarów wiejskich, które zajmując ponad 90% powierzchni wszystkich gmin w Polsce są zamieszkiwane tylko przez około 40% populacji w kraju. Powoduje to, że przy dużym rozproszeniu przestrzennym osadnictwa i jednoczesnych niskich wpływach do budżetu gmin z podatków będących dochodami własnymi, gminy wiejskie w większości 6
7 Przestrzenne zróżnicowanie atrakcyjności inwestycyjnej obszarów wiejskich przypadków posiadają zbyt małe środki finansowe, aby przeprowadzić odpowiednie inwestycje. 3. Mikroklimat infrastruktura społeczna. Jest to istotny czynnik związany z kapitałem ludzkim i społecznym, który mocno integruje lokalne społeczności i determinuje w dużej mierze jakość życia na danym obszarze. Człowiek, poszukując miejsca zamieszkania, kieruje się z pewnością czynnikiem ekonomicznym i możliwościami zarobkowania, jednak obok tych ważnych przesłanek oczekuje również, iż w miejscu zamieszkania będzie miał dostęp do podstawowych usług medycznych, kulturalno-rozrywkowych oraz, w przypadku posiadania dzieci, usług edukacyjnych, czyli przedszkoli, szkół oraz pozostałych placówek edukacyjnych i sportowych. Rozkład przestrzenny infrastruktury społecznej jest mocno zróżnicowany i trudno jest odnaleźć jednoznaczne prawidłowości w tym rozkładzie. Nie można w tym przypadku poszukiwać analogii do poziomu rozwoju gospodarczego czy zagęszczenia ludności, ponieważ inwestycje społeczne nie podlegają w tak dużym stopniu czynnikom rynkowym. 4. Mikroklimat rynkowy. Rozkład przestrzenny wskaźnika mikroklimatu rynkowego ukazuje skupienia jego wysokich wartości w Polsce południowej i centralnej, szczególnie w regionie katowicko-krakowskim oraz dużych miastach i zespołach miejskich Warszawa, Łódź, Trójmiasto, Wrocław, Poznań. Rozkład ten jest konsekwencją procesów gospodarczych, które miały miejsce w Polsce. Obszary o niskich wartościach wskaźnika i jednocześnie słabo zaludnione to przede wszystkim duże kompleksy leśne na Pojezierzu Pomorskim i Mazurskim, Ziemi Lubuskiej i w Beskidach Wschodnich. Atrakcyjność inwestycyjna Polski jest dość mocno zróżnicowana ze względu na wartości współczynników zmienności 2 dla poszczególnych województw, jak i występowanie skupisk gmin o podobnych wartościach wskaźnika. Z pewnością to, co można zaobserwować przy analizie makroekonomicznej dla całej Polski, to charakterystyczny podział na część zachodnią i wschodnią zaobserwowany już przy wcześniejszej analizie poszczególnych mikroklimatów. Wyraźnie występuje więc tendencja do zmniejszania się wartości wskaźnika z zachodu na wschód. Szczególnie niskie jego wartości występują w województwach podlaskim, lubuskim czy mazowieckim, z wyłączeniem Warszawy i jej okolic (patrz mapa 1). 2 Omawiany współczynnik zmienności obliczamy zgodnie ze wzorem: gdzie: S odchylenie standardowe, x średnia arytmetyczna. 7
8 Biuro Analiz i Dokumentacji, Dział Analiz i Opracowań Tematycznych Mapa 1. Zróżnicowanie przestrzenne atrakcyjności inwestycyjnej gospodarki narodowej w 2007 roku Źródło: opracowanie własne. Przechodząc na poziom mezoekonomiczny analizy widać, iż najwyższe wartości wskaźników występują w dużych aglomeracjach miejskich oraz średnich i małych miastach. Wokół nich tworzą się pierścienie gmin o nieco niższych wartościach, co w efekcie powoduje koncentrowanie się wskaźników o wysokich wartościach wokół układów miejskich. Zjawisko to występuje zarówno w zachodniej, jak i we wschodniej części Polski. Koncentracja atrakcyjności inwestycyjnej na niewielkim obszarze powoduje brak spójności i równych szans rozwojowych pozostałych gmin o niskiej atrakcyjności. Szczególnie jest to widoczne, gdy do analizy dołączymy obrazy zmian natężenia przedsiębiorczości na jednego mieszkańca w latach (mapa 2). W latach tych ogólna liczba przedsiębiorstw zarejestrowanych w systemie REGON wzrosła odpowiednio z w roku 1995 do w roku 2009, co oznacza wzrost liczby 8
9 Przestrzenne zróżnicowanie atrakcyjności inwestycyjnej obszarów wiejskich przedsiębiorstw o 77%. Zmiany te jednak nie są równomierne i odnoszą się głównie do zachodniej części Polski oraz koncentrują się w dużych i średnich miastach oraz w gminach z pierwszego i drugiego pierścienia otaczającego wspomniane miasta. Najmniejsza aktywność gospodarcza miała miejsce we wschodnich województwach, z wyłączeniem Warszawy i okolic. Powoduje to, iż ze względu na analizowany wskaźnik obszary są dość mocno zróżnicowane przestrzennie, co jest szczególnie widoczne w przypadku różnic pomiędzy miastem a wsią. Mapa 2. Liczba przedsiębiorstw przypadających na jednego mieszkańca w latach Źródło: opracowanie własne na podstawie Banku Danych Regionalnych, GUS. Dodatkowo rozwój przedsiębiorczości w województwach jest silnie zróżnicowany, co potwierdza wartość współczynnika zmienności, który w przypadku województw pomorskiego, zachodniopomorskiego oraz mazowieckiego osiągnął wartość powyżej 50% (mapa 3). 9
10 Biuro Analiz i Dokumentacji, Dział Analiz i Opracowań Tematycznych Mapa 3. Zróżnicowanie przestrzenne liczby przedsiębiorstw przypadających na jednego mieszkańca w 2009 r. Źródło: opracowanie własne na podstawie Banku Danych Regionalnych, GUS. Na zróżnicowanie przestrzenne poziomu przedsiębiorczości ma m.in. wpływ mnożnik inwestycyjny. Napływ pieniędzy do regionu w postaci płatności za usługi i produkty i/lub napływ inwestycji zasila regionalny system obiegu pieniądza w gospodarce. Każde przywiezione do regionu przykładowe 100 zł jest kolejno inwestowane w zależności od potrzeb i prowadzonej działalności gospodarczej. To, jak długo wprowadzona do obiegu suma pieniędzy pozostanie w nim, zależy od krańcowej skłonności do importu, czyli ile z wprowadzonych kolejnych 100 zł do gospodarki jesteśmy skłonni wydać na towary i usługi produkowane poza omawianym regionem. Im więcej wydajemy na towary spoza regionu, tym wyższa jest krańcowa skłonność do importu, a wartość mnożnika jest mniejsza. Zmniejsza się przy tym dochód regionu. Zazwyczaj w przypadku dobrze funkcjonującego 10
11 Przestrzenne zróżnicowanie atrakcyjności inwestycyjnej obszarów wiejskich systemu lokalnego część popytu jest realizowana przez miejscowych producentów, dzięki czemu następuje wzrost produkcji lokalnej. Następuje przekazanie wprowadzonych do systemu pieniędzy kolejnym firmom, które dzięki temu utrzymują produkcję i zatrudnienie. Rozwój przedsiębiorczości i inwestycji w regionie uruchamia istotne z punktu widzenia dochodu regionu efekty mnożnikowe i tworzy swoisty system wzajemnych powiązań pomiędzy wszystkimi uczestnikami życia gospodarczego. System ten funkcjonuje na zasadzie przepływów pieniężnych w układzie lokalnym pomiędzy przedsiębiorstwami, gospodarstwami domowymi jak i jednostkami samorządów terytorialnych. Sprawność tego systemu jest wynikiem ilości powiązań i transakcji zawieranych pomiędzy jego uczestnikami, natomiast napływ inwestycji dodatkowo zasila go, zwiększając strumień pieniądza, który krąży w gospodarce i zasila dochody wszystkich podmiotów systemu, przyczyniając się do rozwoju gospodarczego. Zmiany atrakcyjności inwestycyjnej w latach Atrakcyjność inwestycyjna nie jest zjawiskiem stałym i podlega ona takim samym przemianom, jak większość elementów ekonomicznych czy społecznych. Zmiany te mogą mieć charakter przypadkowy i być pochodną procesów rozwoju gospodarczego obszaru oraz procesów i zmian w przyrodzie. Mogą też być wynikiem świadomych działań uczestników życia społecznego i gospodarczego. Szczególnego znaczenia w kreowaniu tych zmian upatruje się w działaniach władz lokalnych, które powinny zabiegać o podnoszenie poziomu rozwoju przedsiębiorczości na ich obszarze poprzez szereg działań, począwszy od podnoszenia jakości kapitału ludzkiego i społecznego, a także realizując tzw. twarde inwestycje wpływające na wartość i jakość infrastruktury np. drogowej, sieci przesyłowych itp. Na potrzeby analizy zmian atrakcyjności inwestycyjnej porównano oceny atrakcyjności dla lat 2002 i Otrzymane wyniki dały podstawę do podziału gmin na grupy obszarów o charakterze progresywnym, neutralnym i regresywnym. Otrzymano dzięki temu przestrzenny rozkład zmian atrakcyjności inwestycyjnej gmin wiejskich, miejskowiejskich i miejskich (mapa 4). 11
12 Biuro Analiz i Dokumentacji, Dział Analiz i Opracowań Tematycznych Mapa 4. Zmiany wskaźnika potencjalnej atrakcyjności inwestycyjnej gmin w latach Źródło: P. Zarębski Zmiany na mapie potencjalnej atrakcyjności inwestycyjnej Polski w latach na tle innowacyjności regionów w: Innowacyjność jako czynnik wzrostu atrakcyjności inwestycyjnej polskich regionów w latach praca zb. pod red. Hanny Godlewskiej-Majkowskiej, Studia i Analizy Instytutu Przedsiębiorstwa, SGH, Warszawa, Zmiany na mapie atrakcyjności inwestycyjnej w latach miały miejsce w przypadku 67% gmin, przy czym 29% to gminy, w których wzrósł poziom atrakcyjności. Ze względu na procentowy udział gmin w poszczególnych województwach największy udział gmin progresywnych wystąpił w województwach podkarpackim, małopolskim, śląskim oraz dolnośląskim (tabela 2). Szczególnie wyróżniają się dwa pierwsze wymienione województwa, w których gminy progresywne stanowią zdecydowaną większość. 12
13 Przestrzenne zróżnicowanie atrakcyjności inwestycyjnej obszarów wiejskich Tabela 2. Zmiany wskaźnika potencjalnej atrakcyjności inwestycyjnej gmin w latach wg województw Województwo Gminy progresywne neutralne Regresywne podkarpackie 79% 15% 6% małopolskie 69% 17% 14% śląskie 44% 33% 23% dolnośląskie 38% 30% 32% zachodniopomorskie 31% 33% 36% lubuskie 29% 39% 33% wielkopolskie 26% 41% 33% opolskie 24% 32% 44% mazowieckie 22% 36% 42% warmińsko-mazurskie 19% 34% 47% pomorskie 19% 52% 29% świętokrzyskie 15% 44% 41% kujawsko-pomorskie 13% 38% 49% lubelskie 13% 36% 51% łódzkie 7% 29% 64% podlaskie 3% 31% 67% Źródło: opracowanie własne. Gminy regresywne, w których atrakcyjność zmalała, stanowią 38% ogółu gmin i najliczniej występują w województwach podlaskim, łódzkim, lubelskim, kujawskopomorskim oraz warmińsko-mazurskim. Gminy neutralne stanowią 33% ogółu gmin i koncentrują się w województwach: pomorskim, świętokrzyskim, wielkopolskim, lubuskim, kujawsko-pomorskim. Analiza zróżnicowania przestrzennego omawianych zmian na mapie atrakcyjności, z uwzględnieniem granic administracyjnych województw pozwala odnieść wrażenie, iż gminy regresywne charakteryzują się położeniem peryferyjnym względem wysoko rozwiniętych gospodarczo układów centralnych. Szczególnie widoczne jest to w województwie wielkopolskim, łódzkim i mazowieckim, ale również, w nieco mniejszym stopniu, w pozostałych województwach. Duża koncentracja działalności gospodarczej może prowadzić do zróżnicowań w regionie i powstawania tzw. biegunów wzrostu. Zjawisko to znane jest w literaturze jako teoria polaryzacji. Na pewnych obszarach tworzą się układy o intensywnej produkcji i korzystnych rynkach zbytu, które to stanowią centrum dla obszarów peryferyjnych, znacznie opóźnionych w rozwoju. Wspomniane bieguny wzrostu są wynikiem m.in. rozwoju technicznego, gdzie przedsiębiorstwa będące jednostkami 13
14 Biuro Analiz i Dokumentacji, Dział Analiz i Opracowań Tematycznych motorycznymi 3 uzależniają od siebie pozostałe mniejsze przedsiębiorstwa wprowadzane w ogólny system produkcji. W centrach rozwoju coraz częściej spotyka się zarządzanie na zasadach outsourcingu, czyli wykorzystywania zasobów zewnętrznych, zlecanie wyspecjalizowanym podmiotom zewnętrznym zadań niezbędnych dla funkcjonowania przedsiębiorstwa, które zostaną tam zrealizowane efektywniej, niż byłoby to możliwe we własnym zakresie. Dodatkowo w regionach centralnych powstaje mnożnik dochodowy, czyli sytuacja, w której dochody osiągane przez jednostki motoryczne napędzają dodatkowy popyt konsumpcyjny. Sprzyja to rozwojowi pozostałych działalności gospodarczych i społecznych, co przekłada się w dalszej kolejności na wielofunkcyjny rozwój regionu. Występuje jeszcze jedno ważne zjawisko natury psychologicznej, polegające na naśladownictwie jednostek motorycznych przez małe i średnie przedsiębiorstwa, które liczą na to, że podobna lokalizacja pozwoli im uzyskać dochodową produkcję i możliwości rozwoju przedsiębiorstwa. Poziom atrakcyjności inwestycyjnej jest również determinowany działaniami władz samorządowych, polegającymi na prowadzeniu aktywnej polityki inwestycyjnej względem kluczowych dla regionu obszarów rozwojowych. Głównym narzędziem realizacji przyjętej polityki jest budżet gminy oraz struktura wydatków na cele inwestycyjne. Analizę tych wydatków możemy przeprowadzić, biorąc pod uwagę średnie wydatki w przekroju czasowym. W latach gminy progresywne prawie we wszystkich kategoriach wydatków wydały więcej pieniędzy w porównaniu do gmin neutralnych i regresywnych (rys. 1). Rys. 1. Wybrane wydatki gmin na jednego mieszkańca w latach Źródło: opracowanie własne. 3 Pojęcie jednostki motoryczne pojawia się m.in. w koncepcji F. Perroux (1964) i odnosi się do branż, które odpowiadają sektorowym biegunom wzrostu. 14
15 Przestrzenne zróżnicowanie atrakcyjności inwestycyjnej obszarów wiejskich Wyraźnie widać w tym przypadku opisywane wcześniej zjawisko kumulacji korzyści gospodarczych, polegające na tym, iż gminy o wyższym poziomie rozwoju i przez to dobrej kondycji budżetowej posiadają znacznie większe możliwości inwestowania. Obszary wiejskie ze względu na analizowane zmiany atrakcyjności inwestycyjnej mocno odbiegają od obszarów zurbanizowanych, szczególnie gmin miejskich. Jedynie 19% gmin wiejskich możne odnotować progresywne zmiany atrakcyjności, przy 47% zmian o charakterze regresywnym. Dla porównania aż 66% gmin miejskich podniosło swoją wartość wskaźnika atrakcyjności, przy 10% gmin regresywnych (rys. 2). Rys. 2. Zmiany atrakcyjności inwestycyjnej w gminach wiejskich, miejsko-wiejskich i miejskich Źródło: opracowanie własne. Tak duże rozbieżności zmian atrakcyjności inwestycyjnej między obszarami miejskimi i wiejskimi mogą mieć wpływ na zróżnicowanie przestrzenne rozwoju gospodarczego w przyszłości, a szczególnie na dalsze pogłębianie się tych różnic. Kumulacja inwestycji w miastach i strefach podmiejskich pozbawi wieś ważnych czynników rozwoju w postaci napływu inwestycji i kapitału do gospodarki lokalnej. Badania pokazują, iż przyczyną tych różnic są głównie czynniki związane z niedoinwestowaniem względem infrastruktury, niskim poziomem kapitału ludzkiego oraz popytem lokalnym. Nie można oczywiście oczekiwać, iż wieś będzie w stanie uzyskać tak szeroki wachlarz możliwości inwestycyjnych, które mają aglomeracje miejskie. W tej sytuacji poszukiwany rozwój wielofunkcyjny wsi powinien odbywać się w oparciu o kluczowe dla danego obszaru potencjały rozwojowe. Mogą to być, obok podstawowych funkcji rolniczych związanych z produkcją żywności, inne najczęściej wymieniane w strategiach rozwoju obszarów wiejskich działalności związane z turystyką lub węższą jej formą agroturystyką. Zagrożenia związane ze zmianami klimatu i światowa dyskusja z tym związana zwróciła uwagę na odnawialne źródła energii i ukierunkowanie polityki energetycznej na działania gospodarcze związane z produkcją zielonej energii. Stanowi to dużą szansę w podniesieniu atrakcyjności 15
16 Biuro Analiz i Dokumentacji, Dział Analiz i Opracowań Tematycznych inwestycyjnej wsi, która może stać się w przyszłości producentem energii dla obszarów zurbanizowanych. Wnioski Przedstawione wyniki badań pozwalają na sformułowanie kilku wniosków odnoszących się do stanu obecnego i przyszłej sytuacji na mapie gospodarczej Polski. 1. Przede wszystkim należy zwrócić uwagę na zróżnicowanie przestrzenne atrakcyjności inwestycyjnej, która posiada dość mocno zaznaczający się kierunek malejący z zachodu na wschód, co jest spowodowane głównie przebiegiem dotychczasowych procesów gospodarczych, społecznych oraz skumulowanych korzyści z dotychczasowej infrastruktury. Procesy te mogą się dalej pogłębiać zważywszy na przedstawione zmiany w zakresie rozwoju przedsiębiorczości w regionach. Polska zachodnia ma znacznie lepiej rozwinięte struktury gospodarcze w porównaniu do regionów wschodnich. 2. Obok zróżnicowania wartości wskaźników w układzie zachód wschód można zaobserwować również koncentrację atrakcyjności inwestycyjnej na obszarach miejskich, będących centrami regionów, a także na ich obrzeżach. Jest to zjawisko, które występuje we wszystkich regionach o różnym poziomie atrakcyjności inwestycyjnej. Wskazuje to na pewne dysproporcje w potencjale gospodarczym i atrakcyjności inwestycyjnej pomiędzy obszarami wiejskimi a miastami, w których koncentrują się korzyści rozwojowe. Powoduje to, że zmiany na mapie atrakcyjności inwestycyjnej mają charakter biegunowy. W związku z tym następuje proces wzmacniania układów centralnych regionów względem obszarów peryferyjnych. Mają miejsce procesy, w których następuje napływ kapitałów oraz ludności do obszarów już silnych gospodarczo. 3. Można zaobserwować również mechanizm naśladownictwa, który polega na próbie kopiowania sukcesów rynkowych już istniejących i dobrze prosperujących przedsiębiorstw. To z kolei rodzi zapotrzebowanie na podaż pracy i daje szanse szybkiego znalezienia zatrudnienia. Efektem są migracje zarobkowe i większa koncentracja ludności głównie w miastach i obszarach podmiejskich. Polityka budowania spójności i konkurencyjności regionów, zważywszy na przedstawione wyniki badań, może okazać się trudna w realizacji i nie zawsze musi przynieść pożądane rezultaty. Przyczyną tego są m.in. uwarunkowania inwestycyjne, w dużej mierze związane z infrastrukturą techniczną i sytuacją rynkową. Jak zaznaczono wcześniej, atrakcyjność inwestycyjna może ulegać zmianom. Dlatego szczególnie ważne są działania 16
17 Przestrzenne zróżnicowanie atrakcyjności inwestycyjnej obszarów wiejskich podejmowane przez władze samorządowe w celu pozyskania środków na finansowanie inwestycji oraz tworzenia odpowiedniego klimatu dla rozwoju przedsiębiorczości. Zmiany tych elementów w dłuższym czasie mogą powodować zmiany na mapie atrakcyjności inwestycyjnej i rozwoju gospodarczego obszarów wiejskich. Bibliografia Atrakcyjność inwestycyjna polskich regionów. W poszukiwaniu nowych miar Redakcja naukowa Hanna Godlewska-Majkowska, Szkoła Główna Handlowa Oficyna Wydawnicza, Warszawa Atrakcyjność inwestycyjna regionów Polski a kształtowanie lokalnych i regionalnych specjalizacji gospodarczych Redakcja naukowa Hanna Godlewska-Majkowska, Szkoła Główna Handlowa Oficyna Wydawnicza, Warszawa Innowacyjność jako czynnik wzrostu atrakcyjności inwestycyjnej polskich regionów w latach Redakcja naukowa Hanna Godlewska-Majkowska, Szkoła Główna Handlowa Oficyna Wydawnicza, Warszawa
18
19
20
Społeczno-ekonomiczne zróŝnicowanie obszarów wiejskich a perspektywy rozwoju wsi
INSTYTUT ROZWOJU WSI I ROLNICTWA POLSKIEJ AKADEMII NAUK KONFERENCJA pt. Społeczno-ekonomiczne zróŝnicowanie obszarów wiejskich a perspektywy rozwoju wsi POD PATRONATEM HONOROWYM Ministra Rolnictwa i Rozwoju
Bardziej szczegółowoWpływ funduszy europejskich perspektywy finansowej 2007-2013 na rozwój społeczno-gospodarczy Polski Wschodniej. Andrzej Regulski 28 września 2015 r.
Wpływ funduszy europejskich perspektywy finansowej 2007-2013 na rozwój społeczno-gospodarczy Polski Wschodniej Andrzej Regulski 28 września 2015 r. moduł 1 moduł 2 moduł 3 Analiza zmian społecznogospodarczych
Bardziej szczegółowoDziałalność badawcza i rozwojowa w Polsce w 2012 r.
GŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY Urząd Statystyczny w Szczecinie Warszawa, październik 2013 r. Informacja sygnalna WYNIKI BADAŃ GUS Działalność badawcza i rozwojowa w Polsce w 2012 r. Wprowadzenie Niniejsza informacja
Bardziej szczegółowoWybrane problemy rozwoju obszarów wiejskich w Polsce kontekst regionalny
INSTYTUT EKONOMIKI ROLNICTWA I GOSPODARKI ŻYWNOŚCIOWEJ-PIB Wybrane problemy rozwoju obszarów wiejskich w Polsce kontekst regionalny Barbara Chmielewska Dochody i wydatki ludności wiejskiej oraz rynek pracy
Bardziej szczegółowoZACHODNIOPOMORSKIE NA TLE POLSKIEJ GOSPODARKI
ZACHODNIOPOMORSKIE EJ GOSPODARKI W prezentacji wykorzystane zostały dane GUS oraz wyniki badania Monitoring kondycji sektora w latach 21-212 przygotowanego przez PKPP Lewiatan w ramach projektu współ finansowanego
Bardziej szczegółowoOcena spójności terytorialnej pod względem infrastruktury technicznej obszarów wiejskich w porównaniu z miastami
Ocena spójności terytorialnej pod względem infrastruktury technicznej obszarów wiejskich w porównaniu z miastami dr hab. Danuta Kołodziejczyk Prof. IERiGŻ-PIB Konferencja IERiGŻ-PIB Strategie dla sektora
Bardziej szczegółowoDepartament Koordynacji Polityki Strukturalnej. Fundusze unijne. a zróżnicowanie regionalne kraju. Warszawa, 27 marca 2008 r. 1
Departament Koordynacji Polityki Strukturalnej Fundusze unijne a zróżnicowanie regionalne kraju Warszawa, 27 marca 2008 r. 1 Proces konwergencji w wybranych krajach UE (zmiany w stosunku do średniego PKB
Bardziej szczegółowoATRAKCYJNOŚĆ INWESTYCYJNA POLSKICH REGIONÓW NA TLE REGIONÓW EUROPY
1 ATRAKCYJNOŚĆ INWETYCYJNA POLKICH REGIONÓW NA TLE REGIONÓW EUROPY Prof. GH dr hab. Hanna Godlewska Majkowska Instytut Przedsiębiorstwa Kolegium Nauk o Przedsiębiorstwie zkoła Główna Handlowa w Warszawie
Bardziej szczegółowoNabory wniosków w 2012 roku
Nabory wniosków w 2012 roku 1. Program Kapitał Ludzki część centralna część regionalna 2. Regionalne Programy Operacyjne 3. Program Infrastruktura i Środowisko 3 Program Operacyjny Kapitał Ludzki - część
Bardziej szczegółowoZałożenia Regionalnego Programu Operacyjnego na lata w kontekście wsparcia szkolnictwa wyższego oraz infrastruktury B+R
Założenia Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2014-2020 w kontekście wsparcia szkolnictwa wyższego oraz infrastruktury B+R Gorzów Wielkopolski, 4 marca 2013 r. Plan prezentacji Strategia Rozwoju
Bardziej szczegółowoAnaliza dynamiki i poziomu rozwoju powiatów w latach
Analiza dynamiki i poziomu rozwoju powiatów w latach 2003-2011 prof. dr hab. Eugeniusz Sobczak mgr Michał Staniszewski Warszawa, 28.05.2013r. Zmienne wydatki inwestycyjne majątkowe per capita (10 zł =
Bardziej szczegółowoSzanse rozwoju gospodarczego Województwa Świętokrzyskiego w perspektywie realizacji RPOWŚ na lata Kielce, kwiecień 2008 r.
Szanse rozwoju gospodarczego Województwa Świętokrzyskiego w perspektywie realizacji RPOWŚ na lata 2007-2013 Kielce, kwiecień 2008 r. Problemy ograniczające rozwój Województwa Świętokrzyskiego Problemy
Bardziej szczegółowoGłówne tezy wystąpienia
Rozwój gospodarczy a rozwój miast Grzegorz Ślusarz UNIWERSYTET RZESZOWSKI 2 Rozwój społeczno-gospodarczy jest złożonym procesem, który w dobie globalizacji coraz silniej jest determinowanyczynnikami zewnętrznym.
Bardziej szczegółowoZnaczenie turystyki w rozwoju regionów. Dr Patrycjusz Zarębski
Znaczenie turystyki w rozwoju regionów Dr Patrycjusz Zarębski 17-19 października 2013 Jakie są ekonomiczne konsekwencje rozwoju sektora usług turystycznych i na ile przekłada się on na rozwój gospodarczy
Bardziej szczegółowoJak zmienia się polska wieś? Co pokazują badania?
https://www. Jak zmienia się polska wieś? Co pokazują badania? Autor: Beata Kozłowska Data: 14 października 2016 Jakie czynniki mają największy wpływ na to, jak zmienia się polska wieś? Naukowcy stwierdzili,
Bardziej szczegółowoDochody i wydatki sektora finansów publicznych w województwie podkarpackim
Dochody i wydatki sektora finansów publicznych w województwie podkarpackim Rzeszów, Październik 2013 I. DOCHODY 1 A: Podsektor centralny 1) obecnie województwo przekazuje dochód do sektora finansów publicznych
Bardziej szczegółowoZachodniopomorskie rolnictwo w latach
Arkadiusz Malkowski Wydział Ekonomiczny Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie Zachodniopomorskie rolnictwo w latach 2007-2017 16.10.2017 ROLNICTWO W WOJEWÓDZTWIE ZACHODNIOPOMORSKIM
Bardziej szczegółowoPowierzchnia województw w 2012 roku w km²
- 10 %? powierzchnia w km2 lokata DOLNOŚLĄSKIE 19947 7 KUJAWSKO-POMORSKIE 17972 10 LUBELSKIE 25122 3 LUBUSKIE 13988 13 ŁÓDZKIE 18219 9 MAŁOPOLSKIE 15183 12 MAZOWIECKIE 35558 1 OPOLSKIE 9412 16 PODKARPACKIE
Bardziej szczegółowoMinimum egzystencji w układzie przestrzennym w 2016 r. omówienie danych
INSTYTUT PRACY I SPRAW SOCJALNYCH INSTITUTE OF LABOUR AND SOCIAL STUDIES Warszawa, 2 czerwca 2017 r. Minimum egzystencji w układzie przestrzennym w 2016 r. omówienie danych Do szacunków minimum egzystencji
Bardziej szczegółowoTab. 8.1. Zróżnicowanie podstawowych wskaźników rozwojowych w grupach miast w skali kraju i województw
8. Grażyna Korzeniak, Katarzyna Gorczyca, Policentryczność rozwoju systemu osadniczego z udziałem miast małych i średnich w kontekście procesów metropolizacji [w] Małe i średnie miasta w policentrycznym
Bardziej szczegółowoDziałalność badawcza i rozwojowa w Polsce w 2013 r. Główne wnioski
GŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY Urząd Statystyczny w Szczecinie Warszawa, listopad 2014 r. Informacja sygnalna WYNIKI BADAŃ GUS Główne wnioski Wartość nakładów wewnętrznych 1 ogółem na działalność badawczo-rozwojową
Bardziej szczegółowoWybrane zróżnicowania społeczno-gospodarcze i przestrzenne a inteligentny rozwój obszarów wiejskich
Temat II: Polaryzacja społeczna a stabilność ekonomiczna w procesach rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich Zadanie 4203: Przemiany gospodarki wiejskiej a programowanie polityki wobec wsi i rolnictwa Wybrane
Bardziej szczegółowoSpójrzmy na efektywność wiejskich gimnazjów
Badania międzynarodowe i wzory zagraniczne w diagnostyce edukacyjnej Anna Rappe Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Krakowie Spójrzmy na efektywność wiejskich gimnazjów W Polsce 10 lat temu rozpoczęły pracę
Bardziej szczegółowoDr Wiesława Lizińska Katedra Polityki Gospodarczej i Regionalnej UWM w Olsztynie. Klimat inwestycyjny na poziomie regionalnym i lokalnym
Dr Wiesława Lizińska Katedra Polityki Gospodarczej i Regionalnej UWM w Olsztynie Klimat inwestycyjny na poziomie regionalnym i lokalnym nawet najlepiej rozwinięte regiony charakteryzuje pewien dystans
Bardziej szczegółowoREGIONALNY WYMIAR INTERWENCJI ŚRODOWISKOWEJ (NSRO )
REGIONALNY WYMIAR INTERWENCJI ŚRODOWISKOWEJ (NSRO 2007-2013) KONTEKST ANALIZY Badanie dotyczące Wpływu polityki spójności 2007-2013 na środowisko naturalne, realizowane jest w ramach ewaluacji expost NSRO
Bardziej szczegółowoInstytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa - Państwowy Instytut Badawczy. Stanisław Krasowicz. Puławy, 2008
Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa - Państwowy Instytut Badawczy GŁÓWNE UWARUNKOWANIA KONKURENCYJNOŚCI POLSKIEGO ROLNICTWA Stanisław Krasowicz Puławy, 2008 Polska to kraj: o stosunkowo dużym potencjale
Bardziej szczegółowoSkala depopulacji polskich miast i zmiany struktury demograficznej - wnioski ze spisu ludności i prognozy demograficznej do 2035 roku
Skala depopulacji polskich miast i zmiany struktury demograficznej - wnioski ze spisu ludności i prognozy demograficznej do 2035 roku Konferencja Zarządzanie rozwojem miast o zmniejszającej się liczbie
Bardziej szczegółowoRola kobiet w rolnictwie i na obszarach wiejskich badania ankietowe IERiGŻ-PIB
Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej-Państwowy Instytut Badawczy Rola kobiet w rolnictwie i na obszarach wiejskich badania ankietowe IERiGŻ-PIB dr hab. Agnieszka Wrzochalska prof. IERiGŻ-PIB
Bardziej szczegółowoCHARAKTERYSTYKA I OCENA SYSTEMU TRANSPORTU
Rozdział 3. CHARAKTERYSTYKA I OCENA SYSTEMU TRANSPORTU PASAŻERSKIEGO W WOJEWÓDZTWIE ZACHODNIOPO- MORSKIM 3.1. Specyfika społeczno-gospodarcza województwa zachodniopomorskiego Podjęcie próby opracowania
Bardziej szczegółowoświatowej na podstawie mapy podaje cechy podziału wyjaśnia wpływ ustroju politycznego na rozwój administracyjnego Polski
Temat (rozumiany jako lekcja w podręczniku) 1. System władzy i podział administracyjny kraju 2. Zmiany liczby ludności Polski 3. Rozmieszczenie ludności Dział: ZAGADNIENIA LUDNOŚCIOWE Wymagania edukacyjne
Bardziej szczegółowoSPOŁECZNO-GOSPODARCZA WOJEWÓDZTWA LUBUSKIEGO
SYTUACJA SPOŁECZNO-GOSPODARCZA WOJEWÓDZTWA LUBUSKIEGO KONFERENCJA: Strategia Rozwoju Województwa Lubuskiego wobec nowych wyzwań rozwojowych Zielona Góra 10 marca 2010 r. 2008 2000 =100 Podział terytorialny
Bardziej szczegółowo1. Analiza wskaźnikowa... 3 1.1. Wskaźniki szczegółowe... 3 1.2. Wskaźniki syntetyczne... 53 1.2.1.
Spis treści 1. Analiza wskaźnikowa... 3 1.1. Wskaźniki szczegółowe... 3 1.2. Wskaźniki syntetyczne... 53 1.2.1. Zastosowana metodologia rangowania obiektów wielocechowych... 53 1.2.2. Potencjał innowacyjny
Bardziej szczegółowoOcena sytuacji demograficznej Gdańska ze szczególnym uwzględnieniem jednostki pomocniczej Wrzeszcz Górny
Dr Krzysztof Szwarc Ocena sytuacji demograficznej Gdańska ze szczególnym uwzględnieniem jednostki pomocniczej Wrzeszcz Górny Gdańsk 2011 Po transformacji gospodarczej nastąpiły w Polsce diametralne zmiany
Bardziej szczegółowoRaport z cen korepetycji w Polsce Na podstawie cen z serwisu e-korepetycje.net
Raport z cen korepetycji w Polsce 2016 Na podstawie cen z serwisu e-korepetycje.net Spis treści WSTĘP... 3 ZAŁOŻENIA DO RAPORTU... 3 ANALIZA WOJEWÓDZTW... 3 Województwo dolnośląskie... 6 Województwo kujawsko-pomorskie...
Bardziej szczegółowoCharakterystyka przedsiębiorstw transportu samochodowego w Polsce w latach
Logistyka - nauka Krystyna Bentkowska-Senator, Zdzisław Kordel Instytut Transportu Samochodowego w Warszawie Charakterystyka przedsiębiorstw transportu samochodowego w Polsce w latach 2007-2010 Pozytywnym
Bardziej szczegółowoRozwody w Polsce w ujęciu regionalnym
Demografia i Gerontologia Społeczna Biuletyn Informacyjny 2013, Nr 4 Piotr Szukalski Instytut Socjologii Uniwersytet Łódzki pies@uni.lodz.pl Rozwody w Polsce w ujęciu regionalnym Fakt, iż ostatnie lata
Bardziej szczegółowo4. Analiza porównawcza potencjału Ciechanowa
4. Analiza porównawcza potencjału Ciechanowa Analiza potencjału rozwojowego powinna się odnosić między innymi do porównywalnych danych z miast o zbliżonych parametrach. Dlatego też do tej części opracowania
Bardziej szczegółowoRaport z cen korepetycji w Polsce 2016/2017. Na podstawie cen z serwisu e-korepetycje.net
Raport z cen korepetycji w Polsce 2016/2017 Na podstawie cen z serwisu e-korepetycje.net Spis treści WSTĘP... 3 ZAŁOŻENIA DO RAPORTU... 3 ANALIZA WOJEWÓDZTW... 3 Województwo dolnośląskie... 5 Województwo
Bardziej szczegółowoPROGNOZY PRZYGOTOWANE PRZEZ INSTYTUT NAUK SPOŁECZNO-EKONOMICZNYCH
PROGNOZY PRZYGOTOWANE PRZEZ INSTYTUT NAUK SPOŁECZNO-EKONOMICZNYCH Lp. TYTUŁ OPRACOWANIA 1. Prognozy dotyczące sytuacji na rynku edukacyjnym i rynku pracy na obszarach wiejskich - województwo dolnośląskie
Bardziej szczegółowoANALIZA PŁAC SPECJALISTÓW
ANALIZA PŁAC SPECJALISTÓW Przygotowana dla Polskiej Agencji Informacji i Inwestycji Zagranicznych Kontakt: Dział Analiz i Raportów Płacowych info@raportplacowy.pl www.raportplacowy.pl +48 12 350 56 00
Bardziej szczegółowoMarek Obrębalski. DOLNY ŚLĄSK uwarunkowania i scenariusze rozwoju
Marek Obrębalski DOLNY ŚLĄSK 2030 - uwarunkowania i scenariusze rozwoju ISTOTA ROZWOJU REGIONU Rozwój regionu to innymi słowy: pożądane zmiany stanu gospodarki, systemu społecznego, stanu środowiska i
Bardziej szczegółowoŻłobki i kluby dziecięce w 2012 r.
Materiał na konferencję prasową w dniu 29 maja 213 r. GŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY Departament Badań Społecznych i Warunków Życia Notatka informacyjna Żłobki i kluby dziecięce w 212 r. W pierwszym kwartale
Bardziej szczegółowoMiasta województwa małopolskiego - zmiany, wyzwania i perspektywy rozwoju
Miasta województwa małopolskiego - zmiany, wyzwania i perspektywy rozwoju Miasta odgrywają ważną rolę w rozwoju gospodarczym i społecznym regionów. Stanowią siłę napędową europejskiej gospodarki, są katalizatorami
Bardziej szczegółowoMAPA FUNDUSZY POŻYCZKOWYCH
MAPA FUNDUSZY POŻYCZKOWYCH MAREK MIKA Polski Związek Funduszy Pożyczkowych Dane na 31.12 2011r. LICZBA POZIOM KAPITAŁU ROZKŁAD TERYTORIALNY Pierwszy fundusz pożyczkowy powstał w 1992 roku. Obecnie w Polsce
Bardziej szczegółowoSpis tabel. Tabela 5.6. Indeks rywalizacyjności oraz efektywna liczba partii w wyborach
Tabela 1.1. Wydatki z budżetów wojewódzkich (2011 rok), według wyodrębnionych kategorii, w wybranych województwach...25 Tabela 2.1. Powierzchnia i ludność województw...36 Tabela 2.2. Struktura zamieszkania
Bardziej szczegółowoCzynniki lokalnego rozwoju gospodarczego w Polsce znaczenie polityk miejskich dr Julita Łukomska
Czynniki lokalnego rozwoju gospodarczego w Polsce znaczenie polityk miejskich dr Julita Łukomska Uniwersytet Warszawski Instytut Geografii Społeczno-Ekonomicznej i Gospodarki Przestrzennej Zakład Rozwoju
Bardziej szczegółowoDr hab. Ewa Hellich, prof. SGH
Dr hab. Ewa Hellich, prof. SGH Za funkcję państwa można uznać główne kierunki jego działalności realizujące zadania, jakie państwo sobie stawia, a zakres tej działalności określany jest celami, które chce
Bardziej szczegółowoŹródło danych statystycznych i definicji. Uwagi ogólne
Dział 1 DEMOGRAFIA - 13 - Źródło danych statystycznych i definicji 1. Tablice wynikowe opracowane w latach 1999 2011 przez Główny Urząd Statystyczny w Warszawie udostępnił Urząd Statystyczny w Bydgoszczy.
Bardziej szczegółowoPrzekazujemy Państwu efekt pierwszego etapu prac nad Programem Rozwoju Miasta Łomża dotyczącego gospodarki.
Przekazujemy Państwu efekt pierwszego etapu prac nad Programem Rozwoju Miasta Łomża dotyczącego gospodarki. Efektem pierwszego etapu prac na Programem Rozwoju Miasta Łomża było powstanie analizy SWOT i
Bardziej szczegółowoRanking atrakcyjności inwestycyjnej województw w zakresie energetyki odnawialnej
Konferencja Energia z biomasy wizytówką Województwa Zachodniopomorskiego Szczecin, 3 grudnia 2009r. Ranking atrakcyjności inwestycyjnej województw w zakresie energetyki odnawialnej Edycja I Katarzyna Michałowska-Knap,
Bardziej szczegółowoZakłady Azotowe w Tarnowie Małopolska wyzwania w kontekście prac nad KSRR 2030
Zakłady Azotowe w Tarnowie Małopolska 2030 - wyzwania w kontekście prac nad KSRR 2030 Joanna Urbanowicz Dyrektor Departamentu Polityki Regionalnej Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego Wizja rozwoju
Bardziej szczegółowoATRAKCYJNOŚĆ INWESTYCYJNA REGIONÓW
Instytut Przedsiębiorstwa Kolegium Nauk o Przedsiębiorstwie Szkoła Główna Handlowa ATRAKCYJNOŚĆ INWESTYCYJNA REGIONÓW 2011 WOJEWÓDZTWO WARMIŃSKO- MAZURSKIE Prof. SGH dr hab. Hanna Godlewska-Majkowska Dr
Bardziej szczegółowoAktywność w zakresie pozyskiwania środków pomocowych na obszarach wiejskich województwa śląskiego
Strona 1 Aktywność w zakresie pozyskiwania środków pomocowych na obszarach wiejskich województwa śląskiego Strona 2 Rozszrzenie ekspertyzy pn: Aktywność i efektywność w zakresie pozyskiwania środków pomocowych
Bardziej szczegółowoInnowacyjność województwa kujawskopomorskiego
Innowacyjność województwa kujawskopomorskiego w 2015 r. Wiesława Gierańczyk, p.o. dyrektora, Urząd Statystyczny w Bydgoszczy 21.06.2018r., Toruń 1 Efekt współpracy: Urzędu Statystycznego w Bydgoszczy Wydziału
Bardziej szczegółowoWyzwania strategiczne stojące przed obszarami wiejskimi
Posiedzenie Zespołu Wojewódzkiego analizującego szanse i zagrożenia oraz potencjalne kierunki rozwoju obszarów wiejskich Wyzwania strategiczne stojące przed obszarami wiejskimi dr Ryszard Zarudzki Podsekretarz
Bardziej szczegółowoPłacowa Polska B? Wynagrodzenia we wschodnich województwach
18.03.2016 Informacja prasowa portalu Pytania i dodatkowe informacje: Artur Szeremeta Specjalista ds. współpracy z mediami tel. 509 509 536 media@sedlak.pl Płacowa Polska B? Wynagrodzenia we wschodnich
Bardziej szczegółowowieku ogółem W miastach Na wsi Ogółem: 100,0 100,0 100,0 W tym: 0-6 lat 7-14 lat lat lat lat lat lat 65 lat i więcej
1. Tabela przedstawia strukturę ludności Polski według wieku w 1998 roku (w odsetkach) Ludność w Odsetek ludności według Odsetek ludności według wieku wieku wieku ogółem W miastach Na wsi Ogółem: 100,0
Bardziej szczegółowoŻłobki i kluby dziecięce w 2013 r.
Materiał na konferencję prasową w dniu 3 maja 214 r. GŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY Departament Badań Społecznych i Warunków Życia Notatka informacyjna Żłobki i kluby dziecięce w 213 r. W pierwszym kwartale
Bardziej szczegółowoWłączeni w rozwój wsparcie rodziny i podnoszenia kwalifikacji zawodowych w kontekście potrzeb gospodarki regionu pomorskiego
Włączeni w rozwój wsparcie rodziny i podnoszenia kwalifikacji zawodowych w kontekście potrzeb gospodarki regionu pomorskiego Gdańsk, 31 marca 2017 r. Projekt współfinansowany z Europejskiego Funduszu Społecznego
Bardziej szczegółowona podstawie opracowania źródłowego pt.:
INFORMACJA O DOCHODACH I WYDATKACH SEKTORA FINASÓW PUBLICZNYCH WOJEWÓDZTWA KUJAWSKO-POMORSKIEGO W LATACH 2004-2011 ZE SZCZEGÓLNYM UWZGLĘDNIENIEM WYDATKÓW STRUKTURALNYCH na podstawie opracowania źródłowego
Bardziej szczegółowoDrugie domy szansa na ocalenie wsi zanikających?
Drugie domy szansa na ocalenie wsi zanikających? Monika Wesołowska Zakład Geografii Społeczno-Ekonomicznej Wydział Nauk o Ziemi i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytet Marii Curie Skłodowskiej w Lublinie
Bardziej szczegółowoGŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY Urząd Statystyczny w Katowicach
GŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY Urząd Statystyczny w Katowicach Notatka informacyjna PRODUKT KRAJOWY BRUTTO RACHUNKI REGIONALNE W 2008 R. 1 PRODUKT KRAJOWY BRUTTO W 2008 roku wartość wytworzonego produktu krajowego
Bardziej szczegółowoWsparcie przedsiębiorczości jako jeden z głównych priorytetów NSRO. Opole, 7 marca 2008
Wsparcie przedsiębiorczości jako jeden z głównych priorytetów NSRO ElŜbieta Bieńkowska Minister Rozwoju Regionalnego Fundusze strukturalne jako instrument wsparcia rozwoju gospodarczego Opolszczyzny Opole,
Bardziej szczegółowoWydział Nauk Ekonomicznych i Technicznych Państwowej Szkoły Wyższej im. Papieża Jana Pawła II w Białej Podlaskiej
Wydział Nauk Ekonomicznych i Technicznych Państwowej Szkoły Wyższej im. Papieża Jana Pawła II w Białej Podlaskiej Zestaw pytań do egzaminu magisterskiego na kierunku Ekonomia II stopień PYTANIA NA OBRONĘ
Bardziej szczegółowoWydział Nauk Ekonomicznych i Technicznych Państwowej Szkoły Wyższej im. Papieża Jana Pawła II w Białej Podlaskiej
Wydział Nauk Ekonomicznych i Technicznych Państwowej Szkoły Wyższej im. Papieża Jana Pawła II w Białej Podlaskiej Zestaw pytań do egzaminu magisterskiego na kierunku Ekonomia II stopień PYTANIA NA OBRONĘ
Bardziej szczegółowoAnaliza danych wtórnych dla powiatów woj. zachodniopomorskiego za rok 2005 i I półrocze 2006
Analiza danych wtórnych dla powiatów woj. zachodniopomorskiego za rok 2005 i I półrocze 2006 Spis treści SPIS WYKRESÓW... 6 SPIS TABEL... 12 WSTĘP... 25 WNIOSKI... 26 WPROWADZENIE DANE OGÓLNE... 26 RYNEK
Bardziej szczegółowoRozdział 4. Profile regionalne małych i średnich przedsiębiorstw. Województwo dolnośląskie
Melania Nieć, Joanna Orłowska, Maja Wasilewska Rozdział 4. Profile regionalne małych i średnich przedsiębiorstw Województwo dolnośląskie Struktura podmiotowa przedsiębiorstw aktywnych W 2013 r. o ponad
Bardziej szczegółowoBUDŻET WOJEWÓDZTWA KUJAWSKO POMORSKIEGO NA 2017 ROK
BUDŻET WOJEWÓDZTWA KUJAWSKO POMORSKIEGO NA 2017 ROK DOCHODY PLANOWANE W 2017 ROKU WEDŁUG ŹRÓDEŁ POCHODZENIA Dotacje na zadania z udziałem środków z Unii Europejskiej 33,12% Inne środki zagraniczne 0,02%
Bardziej szczegółowoAnaliza strategiczna SWOT innowacyjności gospodarki Małopolski. Kraków, 9 marca 2012 r.
Analiza strategiczna SWOT innowacyjności gospodarki Małopolski Kraków, 9 marca 2012 r. Etap diagnostyczny Diagnoza pogłębiona (załącznik do RSI WM 2012-2020) Synteza diagnozy część 2 dokumentu RSI Analiza
Bardziej szczegółowoRaport z wyników Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań 2002 [...]
Raport z wyników Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań 2002 [...] 6. OSOBY NIEPEŁNOSPRAWNE Spisy powszechne ludności są jedynym badaniem pełnym, którego wyniki pozwalają ustalić liczbę osób
Bardziej szczegółowoWOJEWÓDZTWO PODLASKIE W LICZBACH RAPORT Z WYNIKÓW NARODOWEGO SPISU POWSZECHNEGO LUDNOŚCI I MIESZKAŃ Kobiety Mężczyźni.
WOJEWÓDZTWO PODLASKIE W LICZBACH RAPORT Z WYNIKÓW NARODOWEGO SPISU POWSZECHNEGO LUDNOŚCI I MIESZKAŃ 2002 Ludność według płci (w tys.) Razem 1208,6 -mężczyźni 591,2 -kobiety 617,4 W miastach (711,6): -mężczyźni
Bardziej szczegółowoKierunki rozwoju obszarów wiejskich zarys strategii rozwoju obszarów wiejskich III posiedzenie Grupy Roboczej ds. KSOW 29 marca 2010 r.
Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi Kierunki rozwoju obszarów wiejskich zarys strategii rozwoju obszarów wiejskich III posiedzenie Grupy Roboczej ds. KSOW 29 marca 2010 r. Nowe dokumenty strategiczne
Bardziej szczegółowoEuropejskiej w rozwoju wsi w latach
Możliwo liwości wykorzystania środków w Unii Europejskiej w rozwoju wsi w latach 2007-2013 2013 dr Grażyna GęsickaG Minister Rozwoju Regionalnego Ogólnopolskie spotkanie organizacji działaj ających na
Bardziej szczegółowoZASOBY ROZWOJOWE POLSKI POŁUDNIOWEJ METROPOLIE I KAPITAŁ LUDZKI
ZASOBY ROZWOJOWE POLSKI POŁUDNIOWEJ METROPOLIE I KAPITAŁ LUDZKI 2012-04-24 Jacek Woźniak Pełnomocnik Zarządu WM ds. planowania strategicznego WYZWANIA ORAZ SILNE STRONY MIAST KRAKÓW KATOWICE Źródło: Raport
Bardziej szczegółoworozwoju obszarów w wiejskich w Polsce Warszawa, 9 października 2007 r.
Stan i główne g wyzwania rozwoju obszarów w wiejskich w Polsce Warszawa, 9 października 2007 r. 1 Cele konferencji Ocena stanu i głównych wyzwań rozwoju obszarów wiejskich w Polsce Ocena wpływu reform
Bardziej szczegółowoEnergoprojekt Katowice
ENERGOPROJEKT-KATOWICE SA Artur Gradziński Energoprojekt Katowice WSTĘP ENERGIA Z ODPADÓW W NOWOCZESNYCH SYSTEMACH CIEPŁOWNICZYCH. Nowoczesny system ciepłowniczy powinien spełniać wymagania systemu efektywnego,
Bardziej szczegółowoAtrakcyjność inwestycyjna województw i podregionów Polski 2016
Atrakcyjność inwestycyjna województw i podregionów Polski 2016 Dr Aleksandra Borowicz Stanisław Szultka Marcin Wandałowski Warszawa, 15 grudnia 2016 r. Porządek prezentacji Atrakcyjność inwestycyjna co
Bardziej szczegółowoTRENDY ROZWOJU GOSPODARCZEGO WOJEWÓDZTWA POMORSKIEGO I ICH ZNACZENIE DLA MIESZKAŃCÓW OBSZARÓW WIEJSKICH
TRENDY ROZWOJU GOSPODARCZEGO WOJEWÓDZTWA POMORSKIEGO I ICH ZNACZENIE DLA MIESZKAŃCÓW OBSZARÓW WIEJSKICH Stanisław Szultka Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową Sympozjum Wsi Pomorskiej, Starogard Gdański,
Bardziej szczegółowoRynek pracy województwa pomorskiego na wsi i w mieście przemiany, zróżnicowania, wyzwania. Gdańsk, 3 listopada 2011 r.
Rynek pracy województwa pomorskiego na wsi i w mieście przemiany, zróżnicowania, wyzwania Gdańsk, 3 listopada 2011 r. Ludność zamieszkała na wsi w województwie pomorskim w latach 2009-2010 31.12.2009 r.
Bardziej szczegółowoPRZYKŁADOWE STRONY. Sektor. budowlany. w Polsce 2016 Analiza regionalna. Analiza rynku i prognozy rozwoju na lata
PRZYKŁADOWE STRONY Sektor budowlany w Polsce 2016 Analiza regionalna Analiza rynku i prognozy rozwoju na lata 2016-2021 RYNEK BUDOWLANY OGÓŁEM Produkcja budowlano-montażowa Największy udział w produkcji
Bardziej szczegółowoBADANIA STATYSTYCZNE W ZAKRESIE PLANOWANIA PRZESTRZENNEGO I REWITALIZACJI NA RZECZ POLITYKI SPÓJNOŚCI
BADANIA STATYSTYCZNE W ZAKRESIE PLANOWANIA PRZESTRZENNEGO I REWITALIZACJI NA RZECZ POLITYKI SPÓJNOŚCI Beata Bal-Domańska Urząd Statystyczny we Wrocławiu PLAN WYSTĄPIENIA 1. Planowanie przestrzenne jako
Bardziej szczegółowoXXIII Raport Roczny BEZPOŚREDNIE INWESTYCJE ZAGRANICZNE W POLSCE Warszawa, 8 kwietnia 2014 r.
XXIII Raport Roczny BEZPOŚREDNIE INWESTYCJE ZAGRANICZNE W POLSCE 2011-2013 Warszawa, 8 kwietnia 2014 r. Program seminarium Napływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych i kondycja sektora zagranicznego
Bardziej szczegółowoMetody ewaluacji projektów unijnych
Metody ewaluacji projektów unijnych D R E W A K U S I D E Ł K A T E D R A E K O N O M E T R I I P R Z E S T R Z E N N E J W Y D Z I A Ł E K O N O M I C Z N O - S O C J O L O G I C Z N Y U Ł E K U S I D
Bardziej szczegółowoKierunki rozwoju obszarów wiejskich
Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi Kierunki rozwoju obszarów wiejskich założenia do strategii zrównoważonego rozwoju wsi i rolnictwa Przysiek k. Torunia 9 czerwca 2010 r. Nowe dokumenty strategiczne
Bardziej szczegółowo3. Wojewódzkie zróżnicowanie zatrudnienia w ochronie zdrowia w latach Opis danych statystycznych
3. Wojewódzkie zróżnicowanie zatrudnienia w ochronie zdrowia w latach 1995-2005 3.1. Opis danych statystycznych Badanie zmian w potencjale opieki zdrowotnej można przeprowadzić w oparciu o dane dotyczące
Bardziej szczegółowoSYTUACJA DEMOGRAFICZNA W WOJEWÓDZTWIE KUJAWSKO-POMORSKIM W 2005 R.
Urząd Statystyczny w Bydgoszczy e-mail: SekretariatUSBDG@stat.gov.pl http://www.stat.gov.pl/urzedy/bydgosz tel. 0 52 366 93 90; fax 052 366 93 56 Bydgoszcz, 31 maja 2006 r. SYTUACJA DEMOGRAFICZNA W WOJEWÓDZTWIE
Bardziej szczegółowoURZĄD STATYSTYCZNY W WARSZAWIE ul. 1 Sierpnia 21, Warszawa STAN I RUCH NATURALNY LUDNOŚCI W WOJEWÓDZTWIE MAZOWIECKIM W 2016 R.
URZĄD STATYSTYCZNY W WARSZAWIE ul. 1 Sierpnia 21, 02-134 Warszawa Informacja sygnalna Data opracowania: 30.05.2017 r. Kontakt: e-mail: sekretariatuswaw@stat.gov.pl tel. 22 464 23 15 faks 22 84676 67 Internet:
Bardziej szczegółowo1. Idea osi priorytetowej 4 PO RYBY 2007-2013 w Polsce 2. I konkurs na wybór LGR do realizacji LSROR 3. II konkurs na wybór LGR do realizacji LSROR
1. Idea osi priorytetowej 4 PO RYBY 2007-2013 w Polsce 2. I konkurs na wybór LGR do realizacji LSROR 3. II konkurs na wybór LGR do realizacji LSROR 4. Wdrożenie osi 4 - statystyki GŁÓWNYMI CELAMI OSI 4
Bardziej szczegółowoGŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY Urząd Statystyczny w Katowicach
Materiał na konferencję prasową w dniu 30 listopada 2012 r. GŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY Urząd Statystyczny w Katowicach Notatka informacyjna PRODUKT KRAJOWY BRUTTO RACHUNKI REGIONALNE W 2010 R. 1 PRODUKT
Bardziej szczegółowoRozwój społeczny i gospodarczy województwa mazowieckiego a presja na środowisko
URZĄD STATYSTYCZNY W WARSZAWIE Mazowiecki Ośrodek Badań Regionalnych Rozwój społeczny i gospodarczy województwa mazowieckiego a presja na środowisko Emilia Murawska Tomasz Zegar Mazowiecki Ośrodek Badań
Bardziej szczegółowoPB II Dyfuzja innowacji w sieciach przedsiębiorstw, procesy, struktury, formalizacja, uwarunkowania poprawiające zdolność do wprowadzania innowacji
PB II Dyfuzja innowacji w sieciach przedsiębiorstw, procesy, struktury, formalizacja, uwarunkowania poprawiające zdolność do wprowadzania innowacji Arkadiusz Borowiec Instytut Inżynierii Zarządzania Politechnika
Bardziej szczegółowoUrbanizacja obszarów wiejskich w Polsce na przełomie XX i XXI wieku
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu Wydział Biologii i Nauk o Ziemi Instytut Geografii Jadwiga Biegańska Urbanizacja obszarów wiejskich w Polsce na przełomie XX i XXI wieku Praca doktorska wykonana
Bardziej szczegółowoSynteza wyników pomiaru ruchu na drogach wojewódzkich w 2010 roku
Synteza wyników pomiaru ruchu na drogach wojewódzkich w 2010 roku Opracował: mgr inż. Krzysztof Opoczyński Transprojekt-Warszawa Sp. z o.o. SPIS TREŚCI 1. Wstęp 2 2. Obciążenie ruchem sieci dróg wojewódzkich
Bardziej szczegółowoPlan prezentacji WPR polityką ciągłych zmian
WPR polityką zmian Plan prezentacji WPR polityką ciągłych zmian Europejski Model Rolnictwa Rola rolnictwa i obszarów wiejskich w Polsce i na świecie Zmiany skutkiem WPR: zmiany zachodzące w rolnictwie
Bardziej szczegółowoLokalna Grupa Działania Przyjazna Ziemia Limanowska. Analiza SWOT
Lokalna Grupa Działania Przyjazna Ziemia Limanowska Analiza SWOT Wrzesień 2015 Analiza SWOT jest to jedna z najpopularniejszych i najskuteczniejszych metod analitycznych wykorzystywanych we wszystkich
Bardziej szczegółowoPOLITYKA GOSPODARCZA POLSKI PO AKCESJI DO UNII EUROPEJSKIEJ
POLITYKA GOSPODARCZA POLSKI PO AKCESJI DO UNII EUROPEJSKIEJ Pod redakcją naukową prof. dr. hab. Stanisława Zięby prof. dr. hab. Eugeniusza Mazurkiewicza ALMAMER WYŻSZA SZKOŁA EKONOMICZNA Warszawa 2007
Bardziej szczegółowoGospodarka oparta na wiedzy i regionalne programy operacyjne: porównanie wydatków w województwach
Justyna Sokołowska - Woźniak Gospodarka oparta na wiedzy i regionalne programy operacyjne: porównanie wydatków w województwach Innowacja i kooperacja symbioza nauki i biznesu WSB NLU Nowy Sącz, 7 października
Bardziej szczegółowoTomasz Wołek SEKCJA ANALIZ EKONOMICZNYCH POLITYKI ROLNEJ FAPA
Tomasz Wołek SEKCJA ANALIZ EKONOMICZNYCH POLITYKI ROLNEJ FAPA Plan prezentacji 1. Pojęcie przedsiębiorczość 2. Dlaczego wsi potrzebne są firmy? 3. Bariery i wyzwania 4. Wybrane charakterystyki wojew. lubelskiego
Bardziej szczegółowoCele i Priorytety Regionalnych Programów Operacyjnych.
Cele i Priorytety Regionalnych Programów Operacyjnych. Regionalny Program Operacyjny dla Województwa Dolnośląskiego Głównym celem Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego jest
Bardziej szczegółowoII. BUDOWNICTWO MIESZKANIOWE
II. BUDOWNICTWO MIESZKANIOWE 1. Mieszkania oddane do eksploatacji w 2007 r. 1 Według danych Głównego Urzędu Statystycznego, w Polsce w 2007 r. oddano do użytku 133,8 tys. mieszkań, tj. o około 16% więcej
Bardziej szczegółowo