Gminny Program Rewitalizacji Gminy Kęty. Na lata

Transkrypt

1 Gminny Program Rewitalizacji Gminy Kęty Na lata

2 Spis treści WPROWADZENIE... 5 SŁOWNIK POJĘĆ DOTYCZĄCYCH REWITALIZACJI... 7 REWITALIZACJA:... 7 PROGRAM REWITALIZACJI:... 7 OBSZAR ZDEGRADOWANY:... 7 OBSZAR REWITALIZACJI:... 8 PROJEKT REWITALIZACYJNY:... 8 ZAŁOŻENIA METODOLOGICZNE I PROCES OPRACOWANIA PROGRAMU REWITALZACJI GMINY KĘTY... 9 DELIMITACJA OBSZARU ZDEGRADOWANEGO Krok 1. Delimitacja obszaru zdegradowanego na terenie gminy Kęty Krok 2. Delimitacja obszaru zdegradowanego na terenie miasta Kęty DELIMITACJA OBSZARU DO REWITALIZACJI PODOBSZAR 1. STARE MIASTO PODOBSZAR 2. NOWE MIASTO PODOBSZAR 3. TERENY REKREACYJNO-SPORTOWE NAD SOŁĄ PODOBSZAR 4. KĘTY PODLESIE PODOBSZAR 5. STRZELNICA PRZY UL. KRAKOWSKIEJ DIAGNOZA OBSZARU DO REWITALIZACJI I. SFERA SPOŁECZNA I.I. Demografia I.II. Pomoc społeczna I.III. Bezpieczeństwo I.IV. Edukacja I.V. Aktywność społeczna Wnioski ze sfery społecznej: II. SFERA GOSPODARCZA Wnioski ze sfery gospodarczej: III. SFERA ŚRODOWISKOWA Wnioski dla obszaru środowiskowego: IV. SFERA FUNKCJONALNO-PRZESTRZENNA IV.I. Identyfikacja głównych problemów w sferze przestrzenno-funkcjonalnej gminy IV.II. Charakterystyka obszarów rewitalizacji w sferze funkcjonalno-przestrzennej IV.III. Charakterystyka obszarów wskazanych do rewitalizacji w sferze funkcjonalno-przestrzennej Objawy stanu kryzysowego na terenie obszaru rewitalizacji Wnioski dla sfery funkcjonalno-przestrzennej

3 V. SFERA TECHNICZNA Wnioski dla sfery technicznej Wnioski z badań społecznych OPIS POWIĄZAŃ GMINNEGO PROGRAMU REWITALIZACJI Z DOKUMENTAMI STRATEGICZNYMI GMINY KĘTY STRATEGIA ROZWOJU GMINY KĘTY NA LATA STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY KĘTY NA LATA STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO Gminy Kęty OPIS WIZJI STANU OBSZARU PO PRZEPROWADZENIU REWITALIZACJI CELE REWITALIZACJI WRAZ Z ODPOWIADAJĄCYMI IM KIERUNKAMI DZIAŁAŃ OPIS PRZEDSIĘWZIĘĆ REWITALIZACYJNYCH LISTA PLANOWANYCH PODSTAWOWYCH PRZEDSIĘWZIĘĆ REWITALIZACYJNYCH CHARAKTERYSTYKA POZOSTAŁYCH DOPUSZCZALNYCH PRZEDSIĘWZIĘĆ REWITALIZACYJNYCH Szacunkowa kalkulacja kosztów pozostałych przedsięwzięć rewitalizacyjnych ZAPEWNIENIE KOMPLEMENTARNOŚCI DZIAŁAŃ KOMPLEMENTARNOŚĆ PRZESTRZENNA Mechanizmy zapobiegania niepożądanym efektom społecznym oraz przenoszenia problemów na inne obszary Mechanizmy analizy następstw decyzji przestrzennych w skali całej gminy i jej otoczenia KOMPLEMENTARNOŚĆ PROBLEMOWA KOMPLEMENTARNOŚĆ PROCEDURALNO-INSTYTUCJONALNA KOMPLEMENTARNOŚĆ MIĘDZYOKRESOWA KOMPLEMENTARNOŚĆ ŹRÓDEŁ FINANSOWANIA ZINTEGROWANE PODEJŚCIE DO GMINNEGO PROGRAMU REWITALIZACJI GMINY KĘTY ZINTEGROWANIE NA POZIOMIE ZDIAGNOZOWANYCH POTRZEB I PROBLEMÓW ORAZ PRZEDSIĘWZIĘĆ REWITALIZACYJNYCH ZINTEGROWANIE NA POZIOMIE ZASTOSOWANIA RÓŻNYCH METOD ZINTEGROWANIE NA POZIOMIE ZAPLANOWANYCH CELÓW, KIERUNKÓW DZIAŁAŃ ORAZ PRZEDSIĘWZIĘĆ REWITALIZACYJNYCH ZINTEGROWANIE NA POZIOMIE RÓŻNYCH SEKTORÓW, PARTNERÓW RAMY FINANSOWE GMINNEGO PROGRAMU REWITALIZACJI GMINY KĘTY RAMY FINANSOWE PROGRAMU REWITALIZACJI POTENCJALNE ŹRÓDŁA FINANSOWANIA PROJEKTÓW REWITALIZACYJNYCH Regionalny Program Operacyjny Województwa Małopolskiego na lata Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko na lata Rządowy Program na rzecz Aktywności Społecznej Osób Starszych Programy Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego Program Fundusz Inicjatyw Obywatelskich na lata Program Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

4 MECHANIZMY WŁĄCZENIA MIESZKAŃCÓW, PRZEDSIĘBIORCÓW I INNYCH PODMIOTÓW I GRUP AKTYWNYCH W PROCES REWITALIZACJI SYSTEM WDRAŻANIA I MONITORINGU GMINNEGO PROGRAMU REWITALIZACJI PODMIOTY ZAANGAŻOWANE WE WDRAŻANIE I MONITORING GMINNEGO PROGRAMU REWITALIZACJI GMINY KĘTY PROCEDURY ZARZĄDZANIA I MONITORINGU GMINNEGO PROGRAMU REWITALIZACJI Procedura stałego monitorowania Gminnego Programu Rewitalizacji Procedura zgłaszania nowych zadań do GPR Procedura zgłaszania propozycji zmian do GPR Ewaluacja ex post Ewaluacja po zakończeniu Realizacji Gminnego Programu Rewitalizacji Gminy Kęty na lata Uspołecznienie procesu Rewitalizacji OKREŚLENIE NIEZBĘDNYCH ZMIAN W UCHWAŁACH OKREŚLENIE NIEZBĘDNYCH ZMIAN W UCHWAŁACH, O KTÓRYCH MOWA W ART. 21. UST. 1 USTAWY Z DNIA 21 CZERWCA 2001 O OCHRONIE PRAW LOKATORÓW, MIESZKANIOWYM ZASOBIE GMINNYM I O ZMIANIE KODEKSU CYWILNEGO OKREŚLENIE NIEZBĘDNYCH ZMIAN W UCHWALE, O KTÓREJ MOWA W ART. 7 UST ZMIANY W ZAKRESIE PLANOWANIA I ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO SPECJALNA STREFA REWITALIZACJI ZMIANY W DOKUMENTACH PLANOWANIA I ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO Niezbędne zmiany w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Niezbędne zmiany w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego SPIS TABEL, WYKRESÓW I RYSUNKÓW ZAŁĄCZNIKI Opracowanie programu: Centrum Doradztwa Strategicznego s.c. D. Bieńkowska, C. Ulasiński, J. Szymańska. 3

5 Wykaz użytych skrótów: ASOS Rządowy Program na Rzecz Aktywności Społecznej Osób Starszych CAWI [ang. Computer-Assisted Web Interview] ankieta internetowa. EFRR Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego. EFS Europejski Fundusz Społeczny. FIO Fundusz Inicjatyw Obywatelskich GPR Gminny Program Rewitalizacji. IDI [ang. In-Depth Interview] indywidualny wywiad pogłębiony. MR Ministerstwo Rozwoju. PAPI [ang. Paper And Pencil Interview] ankieta bezpośrednia w formie papierowej. RPO WM Regionalny Program Operacyjny Województwa Małopolskiego. 4

6 WPROWADZENIE Gminny Program Rewitalizacji Gminy Kęty stanowi dokument określający w sposób kompleksowy proces przemian społecznych, ekonomicznych, przestrzennych i technicznych służących wyprowadzeniu ze stanu kryzysowego najbardziej zdegradowanych obszarów. Został on przygotowany i opracowany zgodnie z wytycznymi Ministerstwa Rozwoju z dnia 2 sierpnia 2016 roku w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata , a także Ustawą z dnia 9 października o rewitalizacji (Dz. U. z 2015 r. poz. 1777). Z tego względu przyjęte przez autorów niniejszego dokumentu rozumienie rewitalizacji jest zgodne z powyższą ustawą, według której jest to proces wyprowadzania ze stanu kryzysowego obszarów zdegradowanych, prowadzony w sposób kompleksowy, poprzez zintegrowanie działania na rzecz lokalnej społeczności, przestrzeni i gospodarki, skoncentrowane terytorialnie, prowadzone przez interesariuszy rewitalizacji na podstawie gminnego programu rewitalizacji. 1 Z uwagi na to, o rewitalizacji należy myśleć jako o istotnym elemencie całościowej wizji rozwoju gminy. Ważną cechą rewitalizacji jest jej kompleksowość. Proces ten powinien łączyć wysiłki różnych podmiotów, które w efekcie przyczynią się do trwałego ożywienia społecznego i gospodarczego obszaru, zwiększenia jego atrakcyjności dla mieszkańców i przedsiębiorców, ale przede wszystkim wpłyną na poprawę jakości życia. 2 To właśnie aspekt społeczny jest fundamentem projektowania działań rewitalizacyjnych na każdym etapie procesu, stąd problemy z jakimi borykają się mieszkańcy oraz potrzeby jakie wykazują w obszarze jakości życia, mają kluczowe znaczenie dla przyszłych decyzji rewitalizacyjnych. Mając na uwadze powyższe kwestie, zastosowana metodologia prac nad dokumentem Programu Rewitalizacji miała charakter ściśle partycypacyjny. Wartością nadrzędną było włączenie w proces tworzenia Programu jak najszerszego grona społeczności lokalnej, poznanie potrzeb i oczekiwań mieszkańców, użytkowników oraz innych interesariuszy danego obszaru oraz dążenie do spójności planowanych działań rewitalizacyjnych ze zdiagnozowanymi potrzebami i oczekiwaniami. Dobór metod i technik służących opracowaniu Gminnego Programu Rewitalizacji stanowił wyważone połączenie prac eksperckich i dyskusji publicznej nad zagadnieniami związanymi ze strategicznym planowaniem rozwoju miasta. Przeprowadzono wiele konsultacji społecznych, odwołując się do szeregu metod począwszy od spotkań warsztatowych, przez badania społeczne wśród mieszkańców obszaru zdegradowanego, indywidualne wywiady pogłębione z przedstawicielami lokalnej społeczności, aż po możliwość bezpośredniego zgłoszenia swoich uwag w siedzibie Urzędu. Dbając o dotarcie z informacją o planowanych działaniach oraz ich efektach do jak najszerszego grona odbiorców, wszelkie komunikaty i ogłoszenia obwieszczano przy pomocy różnych form komunikacji (informacja na stronie Urzędu Gminy i lokalnych portalach internetowych, plakaty i ogłoszenia, kontakt telefoniczny i mailowy). Kierując się powyższymi zasadami możliwe było nadanie opracowanemu programowi maksymalnie uspołecznionego charakteru, ponieważ partycypacja społeczna jest wpisana w proces rewitalizacji jako fundament działań na każdym etapie tego procesu. Gminny Program Rewitalizacji Gminy Kęty na lata został opracowany w czerwcu 2016 roku przez konsultantów Centrum Doradztwa Strategicznego s.c. D. Bieńkowska, C. Ulasiński, J. Szymańska z Krakowa we współpracy z władzami Gminy Kęty, Zespołem ds. Rewitalizacji, pracownikami urzędu, przedstawicielami instytucji społecznych, publicznych a także środowiska gospodarczego i organizacji pozarządowych. 1 Art Ustawy z dn. 9 października o rewitalizacji (Dz. U. z 2015 r. poz. 1777). 2 Krajowa Polityka Miejska 2023, Roz Rewitalizacja, s. 64 5

7 Horyzont czasowy Gminnego Programu Rewitalizacji Gminy Kęty obejmuje lata Całość dokumentu składa się z 14 rozdziałów, odpowiadających strukturze Gminnego Programu Rewitalizacji zgodnie z wytycznymi zawartymi w Ustawie z dn. 9 października o rewitalizacji. Dokument wieńczy załącznik graficzny w formie mapy w skali 1:5000, prezentujący podstawowe kierunki zmian funkcjonalnoprzestrzennych obszaru rewitalizacji oraz lista planowanych przedsięwzięć rewitalizacyjnych. 6

8 SŁOWNIK POJĘĆ DOTYCZĄCYCH REWITALIZACJI REWITALIZACJA: to kompleksowy proces wyprowadzania ze stanu kryzysowego obszarów zdegradowanych poprzez działania całościowe (powiązane wzajemnie przedsięwzięcia obejmujące kwestie społeczne oraz gospodarcze lub przestrzenno-funkcjonalne lub techniczne lub środowiskowe), integrujące interwencję na rzecz społeczności lokalnej, przestrzeni i lokalnej gospodarki, skoncentrowane terytorialnie i prowadzone w sposób zaplanowany oraz zintegrowany poprzez programy rewitalizacji. (Wytyczne MR z dnia ) PROGRAM REWITALIZACJI: to inicjowany, opracowany i uchwalony przez radę gminy, wieloletni program działań w sferze społecznej oraz gospodarczej lub przestrzenno-funkcjonalnej lub technicznej lub środowiskowej, zmierzający do wyprowadzenia obszarów rewitalizacji ze stanu kryzysowego oraz stworzenia warunków do ich zrównoważonego rozwoju, stanowiący narzędzie planowania, koordynowania i integrowania różnorodnych aktywności w ramach rewitalizacji. (Wytyczne MR z dnia ) OBSZAR ZDEGRADOWANY: jest to obszar gminy znajdujący się w stanie kryzysowym z powodu koncentracji negatywnych zjawisk społecznych, w szczególności bezrobocia, ubóstwa, przestępczości, niskiego poziomu edukacji lub kapitału społecznego, a także niewystarczającego poziomu uczestnictwa w życiu publicznym i kulturalnym, ponadto, gdy na wskazanym obszarze występuje, co najmniej jedno z następujących negatywnych zjawisk: gospodarczych w szczególności niskiego stopnia przedsiębiorczości, słabej kondycji lokalnych przedsiębiorstw, lub środowiskowych w szczególności przekroczenia standardów jakości środowiska, obecności odpadów stwarzających zagrożenie dla życia, zdrowia ludzi lub stanu środowiska, lub przestrzenno-funkcjonalnych w szczególności niewystarczającego wyposażenia w infrastrukturę techniczną i społeczną lub jej złego stanu technicznego, braku dostępu do podstawowych usług lub ich niskiej jakości, niedostosowania rozwiązań urbanistycznych do zmieniających się funkcji obszaru, niskiego poziomu obsługi komunikacyjnej, niedoboru lub niskiej jakości terenów publicznych, lub 7

9 technicznych w szczególności degradacji stanu technicznego obiektów budowlanych, w tym o przeznaczeniu mieszkaniowym, oraz niefunkcjonowaniu rozwiązań technicznych umożliwiających efektywne korzystanie z obiektów budowlanych, w szczególności w zakresie energooszczędności i ochrony środowiska. (Ustawa z dn. 9 października 2015 o Rewitalizacji, art. 9 ) OBSZAR REWITALIZACJI: to obszar obejmujący całość lub część obszaru zdegradowanego, cechujący się szczególną koncentracją negatywnych zjawisk (w tym zjawisk społecznych oraz gospodarczych lub środowiskowych lub przestrzenno-funkcjonalnych lub technicznych), na którym z uwagi na istotne znaczenie dla rozwoju lokalnego gmina zamierza prowadzić rewitalizację, wyznacza się jako obszar rewitalizacji. (Ustawa z dn. 9 października 2015 r. o Rewitalizacji, art. 10 ) PROJEKT REWITALIZACYJNY: zaplanowany w programie rewitalizacji i ukierunkowany na osiągnięcie jego celów albo logicznie powiązany z treścią i celami programu rewitalizacji, zgłoszony do objęcia albo objęty współfinansowaniem UE jednego z funduszy strukturalnych lub Funduszu Spójności w ramach programu operacyjnego. Wynikanie projektu rewitalizacyjnego z programu rewitalizacji oznacza zatem albo wskazanie (wymienienie) go wprost w programie rewitalizacji albo określenie go w ogólnym (zbiorczym) opisie innych, uzupełniających rodzajów działań rewitalizacyjnych. (Wytyczne MR z dnia r.) 8

10 ZAŁOŻENIA METODOLOGICZNE I PROCES OPRACOWANIA PROGRAMU REWITALZACJI GMINY KĘTY W pracach nad Gminnym Programem Rewitalizacji Gminy Kęty na lata kierowano się następującymi założeniami metodologicznymi, zgodnie z Ustawą z dn. 9 października 2015 roku o Rewitalizacji oraz Wytycznymi MR z dn r. dot. rewitalizacji: Rewitalizacja w gminie Kęty stanowi kompleksowy proces wyprowadzania ze stanu kryzysowego obszaru zdegradowanego; Proces ten realizowany jest poprzez działania całościowe (wzajemnie powiązane przedsięwzięcia obejmujące kwestie społeczne oraz gospodarcze lub przestrzenno-funkcjonalne, techniczne lub środowiskowe), integrujące interwencję na rzecz społeczności lokalnej, przestrzeni i lokalnej gospodarki; Rewitalizacja w gminie Kęty jest procesem skoncentrowanym terytorialnie i prowadzonym w sposób zaplanowany oraz zintegrowany; Rewitalizacja zakłada optymalne wykorzystanie specyficznych uwarunkowań danego obszaru oraz wzmacnianie jego lokalnych potencjałów (społecznych, kulturowych, środowiskowych); Rewitalizacja w gminie Kęty, zarówno na etapie planowania, opracowania jak i wdrażania, oparta jest na zasadzie współpracy wszystkich interesariuszy (mieszkańców, użytkowników, przedsiębiorców, przedstawicieli sektora publicznego jak i pozarządoweg0), ale przede wszystkim we współpracy z lokalną społecznością; Działania służące wspieraniu procesów rewitalizacji Kęt prowadzone są w sposób spójny wewnętrznie (poszczególne działania pomiędzy sobą) oraz zewnętrznie (z lokalnymi politykami sektorowymi). W celu realizacji postanowionych założeń, konieczne było opracowanie metodologii prac nad GPR dostosowanym do lokalnych uwarunkowań gminy Kęty i możliwości wykorzystania weryfikowalnych mierników, włączając przy tym jak najszersze grono interesariuszy. Zaproponowana metodologia skupiała się zatem zarówno na wykorzystaniu metod i technik, służących identyfikacji objawów stanów kryzysowych występujących na terenie gminy Kęty przede wszystkim w sferze społecznej (takich jak: bezrobocie, ubóstwo, przestępczość, niski poziom edukacji lub kapitału społecznego, niewystarczający poziom uczestnictwa w życiu publicznym i kulturalnym). Z drugiej strony, skupiono się na analizie lokalnych potencjałów, których występowanie na obszarze rewitalizacji stanowi istotny element zapewniający sukces podejmowanych działań. Etapem początkowym prac nad opracowaniem GPR była wizyta wprowadzająca, która odbyła się r. w Urzędzie Gminy Kęty. W spotkaniu uczestniczyły osoby, które w swojej pracy zawodowej zajmują się rozwiązywaniem i diagnozowaniem problemów społecznych na terenie Kęt, tj. przedstawiciele Urzędu Gminy Kęty, Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej, służb porządkowych a także zewnętrzni eksperci na co dzień zajmujący się doradztwem strategicznym dla samorządów w zakresie m.in. programów rewitalizacji. Na spotkaniu wspólnie ustalono sposób delimitacji obszaru zdegradowanego, a także zdefiniowano listę wskaźników i danych, niezbędnych do opracowania diagnozy. W tym punkcie należy podkreślić, iż proces pozyskiwania poszczególnych danych statystycznych dla jednostek mniejszych niż gmina nastręcza wielu trudności. Część z tych problemów wynika z faktu, iż jest to proces długotrwały niektóre instytucje nie agregują pewnych danych w sposób możliwy do prowadzenia analiz. Z tego względu, przekształcenie ich do odpowiedniego formatu, jest procesem żmudnym i mało efektywnym. Niektóre instytucje części danych w ogóle nie posiadają, gdyż nie gromadziły ich na przestrzeni ostatnich lat. Z tego względu należało ustalić listę tych wskaźników, które w sposób możliwie wyczerpujący pozwoliły na 9

11 opracowanie diagnozy gminy Kęty przede wszystkim w sferze społecznej oraz gospodarczej, środowiskowej, technicznej i przestrzenno-funkcjonalnej. Po pozyskaniu odpowiednich danych i dokonaniu wstępnej analizy wskaźnikowej możliwa była delimitacja obszaru zdegradowanego gminy Kęty. Na tym etapie przeprowadzono szereg działań badawczych, które miały na celu ustalenie ostatecznego kształtu granic obszaru, na którym występują negatywne zjawiska. W tym celu przeprowadzono badanie ankietowe metodą sondażu ulicznego oraz ankiety internetowej, w trakcie którego prezentowano wstępnie wyznaczony obszar zdegradowany. Badania miały na celu uzyskanie opinii mieszkańców na temat oceny koncentracji poszczególnych zjawisk na tych obszarach. Ankietowani mieli także możliwość zgłoszenia swoich uwag i spostrzeżeń co do wyznaczonego obszaru. Celem pogłębienia pierwszych wniosków płynących z badań ilościowych, przeprowadzono również trzy indywidualne wywiady pogłębione z lokalnymi ekspertami, znającymi specyfikę gminy oraz posiadającymi wiedze na temat problemów społecznych, dotykających lokalną społeczność. Ponieważ obszar zdegradowany przekraczał jeden ze wskaźników rewitalizacji, mówiący o tym, iż nie powinien on obejmować więcej niż 30% ludności zamieszkałej przez gminę, konieczne było doprecyzowanie granic obszaru, na którym zdiagnozowane problemy koncentrowały się w sposób szczególny. Kolejny element prac badawczych obejmował zatem przeprowadzenie wizji lokalnej (tzw. spaceru badawczego) na terenie wstępnie wyznaczonego obszaru rewitalizacji. W badaniu wzięli udział przedstawiciele instytucji społecznych i publicznych, a także eksperci z zakresu urbanistyki miasta. Wizja lokalna miała na celu uchwycenie problemów przestrzenno-funkcjonalnych, które ciężko jest pokazać w sposób ilościowy poprzez wskaźniki. Zwieńczeniem tego etapu było przeprowadzenie warsztatu strategicznego, którego uczestnikami byli zarówno mieszkańcy jak i interesariusze obszaru zdegradowanego, celem skonsultowania granic i ustalenia ich ostatecznego kształtu. Powyższe działania doprowadziły do sporządzenia diagnozy społeczno-gospodarczo-przestrzennej i delimitacji obszaru na którym planowane jest podjęcie działań rewitalizacyjnych. Dokument diagnozy wraz z mapą w skali 1:5000 z wykorzystaniem treści mapy zasadniczej został poddany pod konsultacje społeczne, trwające przez okres 30 dni (od r.). Konsultacje przebiegały wielotorowo: od możliwości zgłoszenia uwag ustnie w Urzędzie Gminy, po wypełnienie specjalnego kwestionariusza uwag i przesłanie go drogą elektroniczną lub złożenie w formie papierowej, aż po zorganizowanie warsztatu strategicznego oraz dyżuru konsultacyjnego dla mieszkańców i interesariuszy obszaru. Zgłoszone uwagi i komentarze w trakcie konsultacji zostały dokładnie przeanalizowane i uwzględnione. Tym samym dokonano ostatecznego wyznaczenia granic obszaru, na którym podjęte zostaną działania rewitalizacyjne. Etap strategiczny prac nad opracowaniem GPR zakłada opracowanie wstępnego projektu programu rewitalizacji oraz poddanie go pod szerokie konsultacje społeczne. W tym wypadku konsultacje również zakładały włączenie jak najszerszego grona odbiorców, stąd wykorzystano takie formy konsultacji, które dały wiele różnych możliwości zaangażowania się w proces rewitalizacji. Były to: zbieranie uwag w formie ustnej w siedzibie Urzędu Gminy, zbieranie uwag w postaci papierowej i elektronicznej przy pomocy specjalnego formularza, przeprowadzenie spotkania konsultacyjnego z mieszkańcami oraz interesariuszami programu oraz dodatkowego dyżuru konsultacyjnego. W wyniku tych działań opracowany dokument Gminnego Programu Rewitalizacji został poddany opiniowaniu przez odpowiednie organy i instytucje samorządowe. Po przeprowadzonych konsultacjach oraz uzyskanych opiniach wprowadzone zostały zmiany wynikające z wyżej wymienionych czynności. W związku z powyższym, proces opracowania Gminnego programu Rewitalizacji Gminy Kęty przebiegł według następującego schematu: 10

12 Rysunek 1. Schemat prac nad opracowaniem Gminnego Programu Rewitalizacji Gminy Kęty 11

13 DELIMITACJA OBSZARU ZDEGRADOWANEGO Proces wyznaczenia obszaru zdegradowanego, na którym następnie dokonano zakreślenia obszaru do rewitalizacji, był etapem bazowym prac nad GPR. W trakcie wizyty wprowadzającej, rozpoczynającej całość prac nad dokumentem, dokonano pierwszych ustaleń na temat tego, które dane powinny zostać wykorzystane do wyznaczenia obszaru, na którym będą podjęte działania rewitalizacyjne. W spotkaniu wzięli udział przedstawiciele Urzędu Gminy i innych jednostek, zajmujących się w swej pracy rozwiązywaniem problemów społecznych (przedstawiciele Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej, Komendy Powiatowej Policji, Straży Miejskiej). Ustalono zakres danych oraz możliwości ich pozyskania, celem przeprowadzenia analizy do wyznaczenia obszaru zdegradowanego a także metodę delimitacji obszaru. Zdecydowano, że delimitacja obszaru zdegradowanego i rewitalizowanego powinna mieć charakter etapowy i dostosowany do specyfiki gminy. Z tego względu w pierwszej kolejności przeprowadzono wstępną diagnozę gminy, w celu wyboru miejscowości, które charakteryzują się największą koncentracją problemów przede wszystkim społecznych oraz występowaniem co najmniej jednego z problemów o charakterze technicznym, gospodarczym, środowiskowym lub funkcjonalno-przestrzennym. Kolejny krok obejmował delimitację obszaru zdegradowanego na terenie miejscowości wskazanej w poprzednim etapie. Przyjęto, że podstawową zasadą, którą należy kierować się przy wykreślaniu granic obszaru zdegradowanego jest nawarstwienie na tym terenie problemów społecznych, a zatem występowanie problemów ubóstwa, bezrobocia, przestępczości czy niewystarczającego uczestnictwa w życiu publicznych i kulturalnym. Ostatecznie, delimitacja obszaru zdegradowanego przebiegła według następującego schematu: Krok 1. Wybór miejscowości, charakteryzującej się największą koncentracją problemów społecznych i występowaniem co najmniej jednego z negatywnych zjawisk o charakterze technicznym, gospodarczym, środowiskowym lub funkcjonalnoprzestrzennym. Krok 2. Wybór obszaru na terenie miejscowości, charakteryzującej się największym stopniem zdgradowania społecznego - wykreślenie granic obszaru zdegradowanego. Rysunek 2. Etapy delimitacji obszaru zdegradowanego Źródło: opracowanie własne W dalszej części opisano przebieg poszczególnych etapów delimitacji obszaru zdegradowanego. KROK 1. DELIMITACJA OBSZARU ZDEGRADOWANEGO NA TERENIE GMINY KĘTY Na podstawie wstępnej analizy wskaźnikowej, bazującej na dostępnych danych na poziomie wszystkich miejscowości dokonano analizy koncentracji negatywnych zjawisk. Ponieważ rewitalizacja stanowi proces wyprowadzania ze stanu kryzysowego obszaru, na którym w sposób szczególny koncentrują się przede wszystkim problemy społeczne - a więc problemy ludzi - do delimitacji obszaru zdegradowanego użyto przede wszystkim wskaźników o charakterze społecznym. W miarę możliwości do analizy wykorzystano dane najbardziej aktualne, celem zobrazowania obecnej kondycji gminy. Dodatkowo, część z danych odniesiono do liczby mieszkańców poszczególnych sołectw, celem dokonania obiektywnych porównań danego wskaźnika pomiędzy miejscowościami. Ostatecznie do wskaźników społecznych, wykorzystanych do delimitacji obszaru zdegradowanego zaliczono następujące kwestie: 12

14 Liczba osób będących beneficjentami pomocy społecznej w 2015 r. w przeliczeniu na 100 mieszkańców; Liczba wydanych Niebieskich Kart w 2015 r. w przeliczeniu na 100 mieszkańców; Liczba rodzin, w których występuje podejrzenie problemu alkoholowego w 2015 r. w przeliczeniu na 100 mieszkańców; Liczba popełnionych wykroczeń w 2015 r. w przeliczeniu na 100 mieszkańców; Liczba kolizji i wypadków drogowych w 2015 r. w przeliczeniu na 100 mieszkańców; Zmiana liczby ludności w latach [%]; Frekwencja w wyborach samorządowych w 2014 r. [%]; Obecność mieszkań socjalnych i komunalnych. Poniżej zobrazowano rozkład wartości poszczególnych wskaźników w podziale na wszystkie miejscowości wchodzące w skład gminy Kęty, w odniesieniu do średniej dla gminy wraz z. Mapa 1. Zmiana liczby ludności w Gminie Kęty w latach [%] 13

15 Mapa 2. Liczba osób będących beneficjentami pomocy społecznej w Gminie Kęty w 2015 roku w przeliczeniu na 100 mieszkańców Mapa 3. Liczba wydanych Niebieskich Kart w Gminie Kęty 2015 roku w przeliczeniu na 100 mieszkańców 14

16 Mapa 4. Liczba rodzin, u których występuje podejrzenie problemu alkoholowego w przeliczeniu na 100 mieszkańców w 2015 roku Mapa 5. Liczba popełnionych wykroczeń w 2015 roku w przeliczeniu na 100 mieszkańców 15

17 Mapa 6. Liczba kolizji i wypadków drogowych w 2015 roku w przeliczeniu na 100 mieszkańców Mapa 7. Frekwencja w wyborach samorządowych w 2014 roku w Gminie Kęty 16

18 Tabela 1. Wskaźniki społeczne do delimitacji obszaru zdegradowanego SFERA SPOŁECZNA Wskaźnik Bielany Bulowice Kęty Łęki Malec Nowa Wieś Witkowice Gmina Kęty Liczba osób będących beneficjentami pomocy społecznej w 2015 r. w przeliczeniu na 100 mieszkańców Liczba wydanych Niebieskich Kart w 2015 r. w przeliczeniu na 100 mieszkańców Liczba rodzin, w których występuje podejrzenie problemu alkoholowego w 2015 r. w przeliczeniu na 100 mieszkańców Liczba popełnionych wykroczeń w 2015 r. w przeliczeniu na 100 mieszkańców Liczba kolizji i wypadków drogowych w 2015 r. w przeliczeniu na 100 mieszkańców 1,44 3,41 3,02 2,72 0,52 1,85 2,24 2,71 0,32 0,08 0,12 0,3 0,15 0 0,13 0,12 0,21 0,12 0,33 0,3 0,15 0,12 0,21 0,26 1,44 0,65 1,8 1,06 1,41 0,97 1,02 1,43 1,6 1,01 0,95 1,28 0,3 0,67 0,25 0,9 Zmiana liczby ludności w latach [%] Frekwencja w wyborach samorządowych w 2014 r. [%] 45,15 62,09 53,17 51,95 58,32 51,41 48,29 51,97 Obecność mieszkań socjalnych i komunalnych w 2015 r. Nie Nie Tak Nie Nie Nie Nie Tak Łączna liczba wskaźników, których wartość jest gorsza od średniej dla gminy Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Kęty, Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Kętach oraz Komendy Powiatowej Policji w Oświęcimiu

19 W tabeli powyżej (Tabela 1.) zestawiono wszystkie wskaźniki dotyczące sfery społecznej w podziale na miejscowości wchodzące w skład gminy Kęty wraz ze średnią dla gminy ogółem. W przypadku każdej miejscowości, kolorem czerwonym zaznaczone zostały te wskaźniki, które odbiegają od średniej dla gminy. W zależności od charakteru wskaźnika, zaznaczono wartości większe lub mniejsze od średniej dla gminy (przykładowo, dla wskaźnika Liczba osób będących beneficjentami pomocy społecznej w 2015 r. w przeliczeniu na 100 mieszkańców zaznaczono wartości większe od średniej dla gminy, natomiast dla wskaźnika Frekwencja w wyborach samorządowych w 2014 r. [%] wartości mniejsze). A zatem, interpretacji danych zawartych w tabeli powyżej należy dokonywać w ten sposób, że tam gdzie wartości danego wskaźnika przyjmowane dla konkretnej miejscowości różnią się od średniej gminy, oznacza to że charakteryzują się ona istotnie gorszą sytuacją niż gmina ogółem. Taki zabieg pozwolił na ukazanie wewnętrznego zróżnicowania gminy Kęty w sferze społecznej. Przeprowadzona analiza wskaźnikowa wykazała, że miejscowością, która charakteryzuje się największą koncentracją negatywnych zjawisk społecznych są Kęty. W odniesieniu do 8 analizowanych wskaźników, w przypadku 6 z nich Kęty uzyskały wartości, świadczące o występowaniu na tym obszarze koncentracji problemów społecznych (wartości średnich przyjmowane na poziomie danego wskaźnika w przypadku Kęt były istotnie gorsze od średniej dla gminy). Sugeruje to objęcie w pierwszej kolejności tej miejscowości działaniami rewitalizacyjnymi. W tabeli poniżej zestawiono podsumowanie analizowanych wskaźników w sferze społecznej dla miasta Kęty. Tabela 2. Kęty - podsumowanie analizy wskaźnikowej dla sfery społecznej Wskaźnik/zaobserwowany problem Liczba rodzin, w których występuje podejrzenie problemu alkoholowego Liczba popełnionych wykroczeń w 2015 r. w przeliczeniu na 100 mieszkańców Zmiana liczby ludności w latach [%] Uzasadnienie Wskaźnik ten osiągnął dla Kęt wartość 0,33, chociaż należy zauważyć, że zaraz po nich uplasowały się Łęki (o,30). Przy relatywnie niskim odsetku dla pozostałych miejscowości, świadczy to o konieczności podjęcia działań na tym obszarze związanych z pomocą osobom, borykających się z uzależnieniem od alkoholu. Należy w tym punkcie zauważyć, że rodziny dotknięte tym problemem są często beneficjentami pomocy społecznej. W tym wypadku, największy wskaźnik w przeliczeniu na liczbę mieszkańców dotyczy Bulowic (3,41). Jednakże na bardzo podobnym poziomie uplasowały się Kęty, gdzie w 2015 roku na 100 mieszkańców przypadało trzech, którzy korzystali ze świadczeń pomocy społecznej. Widać zatem, iż skala tego problemu w Kętach na tle pozostałych miejscowości jest również wysoka. Kęty charakteryzują się niskim poziomem bezpieczeństwa publicznego w 2015 roku, wskaźnik ten wyniósł 1,8. Jest to jeden z kluczowych wymiarów oceny jakości życia na danym obszarze, gdyż jedną z najważniejszych potrzeb społecznych jest poczucie bezpieczeństwa. Stan bezpieczeństwa, wynikający z zagrożenia przestępczością (mierzony liczbą popełnionych wykroczeń) jest odbierany przez mieszkańców Kęt jako niezadawalający Na przestrzeni ostatnich 5 lat, Kęty borykają się z problemem depopulacji mieszkańców miasta. Najniższy wskaźnik obrazujący zmianę liczby mieszkańców w stosunku do roku 2010 został zaobserwowany na terenie miasta (-3,0). Są to niepokojące symptomy wyludniania się tej części gminy, co jest zjawiskiem negatywnym. Należy zauważać, że zjawisko to generuje problemy związane z kosztami utrzymania, jak i doprowadzenia

20 Obecność mieszkań socjalnych i komunalnych w 2015 r. infrastruktury komunalnej, społecznej czy transportowej dla mieszkańców terenów podmiejskich. Gmina Kęty dysponuje mieszkaniami socjalnymi oraz komunalnymi, które zlokalizowane są wyłącznie na terenie miasta. W kontekście występowania problemów społecznych, należy nadmienić, że obecność takich lokali często wiąże się z narażeniem mieszkańców sąsiadujących na koncentrację negatywnych zjawisk, gdyż zamieszkiwane są one głównie przez osoby o niskich dochodach, wysokim wskaźniku bezrobocia i innymi problemami społecznymi. Wiąże się to również ze zjawiskiem tzw. biedy mieszkaniowej (wykluczenie mieszkaniowe), który generuje negatywne skutki społeczne, takie jak problemy z integracją, stygmatyzacją mieszkańców tych lokali itp. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych urzędu Gminy Kęty Kolejnymi miejscowościami, wyróżniającymi się na tle gminy pod kątem występowania problemów społecznych są Łęki i Bielany. Jednakże stopień koncentracji problemów społecznych jest mniejszy niż w przypadku Kęt. W miejscowościach tych bowiem, w przypadku 4 na 8 wskaźników wartości były istotnie gorsze od średniej dla gminy. W pozostałych przypadkach nie zaobserwowano większych odchyleń od sytuacji w gminie. W dalszej części przeprowadzono analizę dostępnych wskaźników w sferze technicznej, gospodarczej, funkcjonalno-przestrzennej i środowiskowej dla 3 miejscowości, które na wymiarze społecznych charakteryzują się największym stopniem zdegradowania, a zatem dla Kęt, Bielan i Łęk. Rewitalizacja bowiem powinna dotyczyć w pierwszej kolejności obszarów zdegradowanych społecznie, gdzie ponadto zaobserwowano koncentracje co najmniej jednego z problemów o charakterze technicznym, funkcjonalno-przestrzennym, środowiskowym lub gospodarczym. 19

21 Tabela 3. Wskaźniki dla sfery gospodarczej, środowiskowej, przestrzenno-funkcjonalnej i technicznej do delimitacji obszaru zdehradowanego SFERA GOSPODARCZA Miejscowość Bielany Kęty Łęki Gmina Kęty Liczba podmiotów gospodarczych w przeliczeniu na 100 mieszkańców 9,02 12,05 6,95 10,6 Wskaźnik przedsiębiorczości mieszkańców (liczba osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą na 100 mieszkańców) SFERA ŚRODOWISKOWA 5,7 7,4 4,3 6,06 Miejscowość Bielany Kęty Łęki Gmina Kęty Zagrożenie powodziowe Małe Duże Duże Małe Stan jakości powietrza Dobry Pogorszony Dobry Dobry Stan jakości wód Dobry Słaby Dobry Dobry Stan jakości gleb Dobra jakość Słaba jakość Dobra jakość Dobra jakość Zagrożenie hałasem Ograniczona emisja Zwiększona emisja Ograniczona emisja Ograniczona emisja Liczba pomników przyrody na 100 mieszkańców 0,11 0,37 0 0,16 Obecność obszarów chronionych natura 2000 Tak Tak Tak Tak SFERA TECHNICZNA Miejscowość Bielany Kęty Łęki Gmina Kęty Liczba obiektów zabytkowych wpisanych do gminnej ewidencji zabytków w podziale na 100 mieszkańców 0,5 1,3 1,2 1,01 Nowo oddane budynki mieszkalne w 2015 r. w przeliczeniu na 100 mieszkańców 0,7 0,14 0,4 0,3 Komunalny zasób gminy (liczba mieszkań) SFERA FUNKCJONALNO-PRZESTRZENNA Miejscowość Bielany Kęty Łęki Gmina Kęty Drogi z oświetleniem nocnym [% pokrycia] Stopień skanalizowania w 2015 r. [%]

22 Udział awarii sieci kanalizacyjnej w 2015 r. w całkowitej liczbie awarii na terenie gminy [%] Udział awarii sieci energetycznej w 2015 r. w całkowitej liczbie awarii na terenie gminy [%] Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Kęty Na podstawie przeprowadzonej analizy wskaźnikowej należy zauważyć, że miasto Kęty wyróżnia się na tle pozostałych analizowanych miejscowości pod kątem występowania problemów środowiskowych, przestrzenno-funkcjonalnych i technicznych. Biorąc pod uwagę całościową analizę we wszystkich sferach funkcjonowania gminy to właśnie Kęty charakteryzują się największym nawarstwieniem tych problemów. Z tego względu zdecydowano na wybór właśnie tej miejscowości, w której zostanie nakreślony obszar zdegradowany. Z drugiej strony, zarówno wstępna analiza, jak i konsultacje z lokalnymi ekspertami i przedstawicielami Urzędu Gminy potwierdziły zasadność wyznaczenia obszaru zdegradowanego na terenie miasta Kęty. Kęty jako serce gminy koncentruje w sobie główne funkcje publiczne, jak i usługowe, edukacyjne czy kulturowe. Dodatkowo, przyjęto założenie, że działania podjęte w mieście, będącym naturalnym skupiskiem funkcji centralnych gminy, będą oddziaływać na pozostałe jej części, wykorzystując potencjał istniejących instytucji, mieszczących się w Kętach oraz infrastruktury społeczno-kulturalnej. 21

23 KROK 2. DELIMITACJA OBSZARU ZDEGRADOWANEGO NA TERENIE MIASTA KĘTY Kolejny krok delimitacji polegał na wybraniu obszaru na terenie miasta Kęty, na którym wyznaczony zostanie obszar zdegradowany. Wynika to bowiem z tego, że tak duże miasto jak Kęty nie może być jednorodne i charakteryzuje je wewnętrzne zróżnicowanie, co potwierdza również dodatkowa analiza. Z tego względu obszar zdegradowany należało zawęzić. Ustalenie granic obszaru wyznaczono głównie na podstawie najważniejszych wskaźników związanych z pomocą społeczną, tj.: liczbą osób korzystających z pomocy społecznej, liczbą osób bezrobotnych, obecnością mieszkań socjalnych i komunalnych. Na podstawie danych pozyskanych od Urzędu Gminy Kęty, Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej i statystyk dot. przestępczości pozyskanych od Komendy Powiatowej w Oświęcimiu wyznaczono ulice i osiedla, które zamieszkuje największa liczba osób będących beneficjentami pomocy społecznych i bezrobotnych. Kwestię te skonsultowano również z lokalnymi ekspertami, którzy na co dzień zajmują się rozwiązywaniem problemów społecznych mieszkańców i znający specyfikę miasta w tym zakresie. Wskazali oni bowiem miejsca na terenie miasta, które charakteryzują się największym nawarstwieniem tego typu problemów. Aby zachować spójność wyznaczonych terenów, ale i nie powodować efektu stygmatyzacji w wyniku punktowego zaznaczenia np. danego budynku, wybrane ulice oraz dzielnice połączono ze sobą tworząc zwartą całość. Ostatecznie obszary te zlokalizowane zostały na terenie miasta, w obrębie trzech dzielnic Kęt. Źródło: opracowanie własne Rysunek 3. Miasto Kęty - podział na dzielnice Dla ułatwienia, obszar zdegradowany podzielono na trzy podobszary, mieszczące się w granicach Starego Miasta, Nowego Miasta i Podlesia, które tak też nazwano. Poniżej znajduje się opis ulic i osiedli wchodzących w skład poszczególnych podobszarów obszaru zdegradowanego:

24 Podobszar 1. Stare Miasto (rejon mieszczący się w granicach Dzielnicy Stare Miasto: Rynek Miasta wraz z sąsiadującymi ulicami oraz ulicę Jana III Sobieskiego, ul. Krakowską, os. Batalionów Chłopskich wraz z ul. Cmentarną, ul. Fabryczną oraz ul. Czajki, os. Królickiego). Podobszar 2. Nowe Miasto (rejon mieszczący się w granicach dzielnicy Nowe Miasto: osiedla Wyszyńskiego, Sikorskiego, Zachodnie, Nad Sołą, os. 700-lecia). Podobszar 3. Kęty Podlesie (rejon mieszczący się w granicach dzielnicy Kęty Podlesie: ul. Partyzantów od skrzyżowania z ul. M. Kolbe do Kościoła, Park Miejski, ul. Żeromskiego, os. Miodowe, os. Wrzosowe wraz z ul. Szkolną). Zakreślony obszar zdegradowany obejmuje łącznie powierzchnię 2,75 km 2 co stanowi 3,54% powierzchni gminy. Biorąc pod uwagę liczbę mieszkańców na terenie tym zamieszkuje łącznie osób, co stanowi 37,1% spośród wszystkich mieszkańców z terenu gminy Kęty. Jak wynika z ustawy o rewitalizacji z dn. 9 października, obszar rewitalizacji nie powinien przekraczać 20% powierzchni gminy oraz być zamieszkiwany przez więcej niż 30% ludności tej gminy. Mając na uwadze powyższe, drugie kryterium nie zostało spełnione w przypadku wyznaczonego obszaru zdegradowanego na terenie miasta Kęty. Tabela 4. Obszar zdegradowany - liczba ludności oraz powierzchnia Powierzchnia Ludność Obszary km 2 % powierzchni gminy Liczba osób % ludności gminy Obszar zdegradowany 2,75 3, ,1 Źródło: opracowanie własne W dalszej części zaprezentowano sposób delimitacji obszaru do rewitalizacji, koncentrującego się szczególną koncentracją negatywnych zjawisk. Dzięki temu możliwe będzie również spełnienie założenia mówiącego o tym, iż obszar na którym powinny zostać podjęte działania rewitalizacyjne nie powinien przekraczać 30% z całkowitej ludności, ale i wskazanie tej przestrzeni, która ze względu na nagromadzenie na jej terenie problemów społecznych, ale i środowiskowych, technicznych, gospodarczych czy funkcjonalnoprzestrzennych wymaga podjęcia najpilniejszych działań. 23

25 DELIMITACJA OBSZARU DO REWITALIZACJI Do wyznaczenia obszaru do rewitalizacji wykorzystano: wyniki przeprowadzonej wizji lokalnej (metoda: spacer badawczy) 3 na terenie podobszarów zdegradowanych, wnioski z wywiadów indywidualnych, wyniki przeprowadzonych warsztatów strategicznych 4, wyniki analizy wskaźnikowej, wyniki badań z mieszkańcami, wyniki przeprowadzonych konsultacji społecznych projektu uchwały w sprawie wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji. Obszar rewitalizacji to obszar o szczególnej koncentracji negatywnych zjawisk w wymiarze społecznym oraz gospodarczym, technicznym, środowiskowym lub funkcjonalno-przestrzennym. Ze względu na te właściwości na obszarach zdegradowanych należy dokonać zakreślenia obszarów rewitalizowanych, które dodatkowo spełniają kryteria mówiące o tym, że obszar ten powinien zajmować powierzchnię nie większą niż 20% gminy i być zamieszkiwany przez maksymalnie 30% ludności gminy. Poza spełnieniem wymogów formalnych, najważniejszym elementem, na podstawie którego zadecydowano o wyznaczeniu obszaru były przeprowadzone konsultacje społeczne projektu uchwały w sprawie wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji 5. Przeprowadzone konsultacje skierowane były do szerokiego grona osób, a w szczególności do mieszkańców oraz interesariuszy obszaru rewitalizowanego. Konsultacje z lokalną społecznością gwarantowały współuczestniczenie w wyznaczenie obszaru, na którym powinny zostać podjęte działania rewitalizacyjne z powodu nasilenia problemów dotykających osoby je zamieszkujące. Większość zgłoszonych uwag odnosiła się do kształtu wyznaczonego obszaru do rewitalizacji postulowano korekty w granicach wyznaczonych podobszarów (w szczególności Podobszar 1. Stare Miasto oraz Podobszar 2. Nowe Miasto) oraz wskazano, na których obszarach nasilenie negatywnych zjawisk społecznych jest największe. Z drugiej strony w konsultacjach mieszkańcy wskazywali na lokalne potencjały, których występowanie na obszarze rewitalizacji stanowi istotny element zapewniający sukces podejmowanych działań. W pozostałych podobszarach dokonano korekt granic odpowiednio do faktycznych związków funkcjonalnych w przestrzeni miasta oraz koncentracji objawów stanów kryzysowych. Tego typu postulaty zostały również zgłaszane w trakcie konsultacji społecznych z mieszkańcami oraz rozmów z lokalnymi 3 Wizja lokalna została przeprowadzona w dniu r. W spacerze badawczym wzięli udział przedstawiciele Urzędu Gminy w Kętach, Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej oraz ekspert ds. planowania przestrzennego i urbanistyki dr hab. Inż. architekt Szymon Opania. 4 I warsztat strategiczny odbył się w dniu r. Spotkanie miało miejsce w Domu Kultury w Kętach i zgromadziło przedstawicieli instytucji i podmiotów działających na terenie Miasta a także mieszkańców. W spotkaniu udział wzięło ok. 70 osób zainteresowanych debatą na temat rewitalizacji miasta. Głównym celem warsztatu było przeprowadzenie wspólnej dyskusji na temat potrzeby prowadzenie rewitalizacji w Kętach oraz wstępne wskazanie terenów, jakie można określić mianem zdegradowanych, w duchu ustawy o rewitalizacji z dn. 9 października 2015 r. Dokonano także diagnozy strategicznej (wykorzystując techniki analizy strategicznej takie jak analiza zasobów SWOT i analiza otoczenia PEST) wskazanych podobszarów zdegradowanych. II warsztat był częścią konsultacji społecznych projektu uchwały w sprawie wyznaczenia obszaru zdegradowanego i do rewitalizacji. Spotkanie odbyło się r. w ZSG nr 3 i zgromadziło ok. 50 osób. Na warsztacie omówiono granice obszaru rewitalizacji miasta Kęty oraz dyskutowano nad głównymi celami Programu, wraz propozycją projektów i zadań możliwych do realizacji w ramach działań rewitalizacyjnych. 5 Konsultacje społeczne Projekty uchwały Rady Miejskiej w Kętach w sprawie wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji gminy Kęty prowadzone były od r. do r. 24

26 ekspertami, którzy potwierdzili, iż działania należy kierować w pierwszej kolejności tam, gdzie problemy te kumulują się w sposób szczególny i oddziałują na pozostałe obszary. Ostatecznie obszar wskazany do rewitalizacji został podzielony na 5 podobszarów, mieszczących się na terenie miasta Kęty, których charakterystykę zaprezentowano poniżej: PODOBSZAR 1. STARE MIASTO 1 Źródło: opracowanie własne Mapa 8. Podobszar 1. obszaru rewitalizacji Podobszar 1. do obszaru rewitalizacji mieści się w rejonie Starego Miasta i obejmuje swym zasięgiem rynek miasta wraz sąsiadującymi ulicami, teren starego targowiska przy ulicy Kazimierza Wielkiego, ulicę Kościuszki (odcinek od torów do Rynku wraz z budynkiem socjalnym przy ul. Kościuszki 20), ul. Świętokrzyską i teren ZSG nr 1 oraz Galerii Sobieskiego, os. Królickiego oraz klasztor Sióstr Klarysek przy ul. Kościuszki 6. Obszar ten charakteryzuje się szczególną koncentracją problemów przede wszystkim w sferze społecznej, ale i technicznej, środowiskowej czy funkcjonalno-przestrzennej. Obserwowane objawy stanu kryzysowego w wymiarze społecznym, związane są z zanikiem funkcji centrotwórczej Rynku jako miejsca naturalnej koncentracji mieszkańców. Zarówno mieszkańcy jak i użytkownicy tego obszaru wskazywali na potrzebę ożywienia Rynku, przywrócenia jego dawnych, społecznych funkcji kiedyś rynek był prawdziwym centrum miasta, w którym tętniło życie towarzyskie mieszkańców (centrum aktywności mieszkańców). W tym kontekście warto nadmienić, iż w opinii mieszkańców rynek miasta ma mało uporządkowany i estetyczny wizerunek, na co wpływ ma obecność reklam i banerów, niska estetyka elewacji niektórych budynków oraz niewystarczająca ilość zieleni, co w efekcie powoduje obniżenie jakości przestrzeni publicznej. Po drugie, obszar ten charakteryzuje niski poziom bezpieczeństwa mieszkańców w ruchu drogowym. Na przestrzeni ostatnich lat to właśnie w tym rejonie dochodziło do największej ilości kolizji i wypadków drogowych. Analiza zdarzeń drogowych wykazała, iż ul. Kościuszki, Jana III Sobieskiego oraz Krakowska to miejsca, gdzie w latach zarejestrowano najwięcej tego typu incydentów (przykładowo w 2015 roku, odsetek zarejestrowanych zdarzeń drogowych na tych ulicach w stosunku do całkowitej liczby zdarzeń odnotowanych w mieście wynosił kolejno 14%, 13% i 12 %). W trakcie prowadzonych badań społecznych, ale i konsultacji z mieszkańcami i użytkownikami obszaru wielokrotnie postulowano potrzebę wprowadzenia rozwiązań obniżających natężenie ruchu drogowego w centrum Kęt w celu w celu poprawy komfortu i bezpieczeństwa mieszkańców. 25

27 W skład Podobszaru 1. wchodzi również os. Królickiego, na którym obserwowane są problemy integracyjne mieszkańców (konflikty na linii starzy-młodzi mieszkańcy), co podkreślali zarówno lokalni eksperci, jak mieszkańcy. Osiedle to zostało zgłoszone w wyniku konsultacji społecznych, jako miejsce koncentracji negatywnych problemów społecznych. Osiedle to zamieszkuję nowiem ponadprzeciętny odsetek klientów pomocy społecznej (7,2% w stosunku do całkowitej liczby osób zameldowanych na osiedlu, podczas gdy odsetek ten w odniesieniu do gminy ogółem wynosi 3%) oraz bezrobotnych (8%, podczas gdy w 2015 roku w gminie Kęty odsetek bezrobotnych w stosunku do liczby mieszkańców wyniósł 4%). To również w rejonie Starego Miasta, w 2015 roku najczęściej stosowana była Procedura Niebieskiej Karty, która wykorzystywana jest w związku z uzasadnionym podejrzeniem zaistnienia przemocy w rodzinie. Na terenie osiedla Królickiego brak jest infrastruktury około-osiedlowej skierowanej w szczególności do dzieci (np. place zabaw, mini boiska). Rodzi to konflikty interesu pomiędzy mieszkańcami, gdyż osoby starsze zamieszkujące osiedle pragną spokoju, miejsca wypoczynku, z kolei rodziny z dziećmi i młodzież potrzebują miejsca w pobliżu swojego domu, gdzie mogliby aktywnie i na świeżym powietrzu spędzać wolny czas. Z uwagi na pojawiające się konflikty między różnymi grupami osób zamieszkujących osiedle, koniecznie wydaje się zapewnienie infrastruktury spędzania czasu wolnego, służącej osobom w różnym wieku, ale i integrujących mieszkańców, w tym mieszkańców wykluczonych i zagrożonych wykluczeniem społecznym. Na terenie Podobszaru 1. obserwowane są również problemy techniczne, ale i funkcjonalno-przestrzenne. Zespół Szkolno-Gimnazjalny nr 1 mieszczący się w granicach obszaru rewitalizacji, nie posiada odpowiedniej infrastruktury sportowej. Znajdujące się przy szkole boisko, jest w bardzo złym stanie technicznym uniemożliwiającym korzystanie z niego na potrzeby zajęć sportowych, stąd użytkowane jest jako parking. W ramach działań rewitalizacyjnych postulowano modernizację zaplecza sportowego, które w wyniku powrotu do dawnych funkcji wykorzystywane było nie tylko na potrzeby edukacyjne (organizowanie lekcji WF-u), ale i miejscem do aktywności sportowych (np. gry w piłkę, siatkówkę) również poza lekcjami dla uczniów i mieszkańców. W granicach Podobszaru 1 mieści się także tzw. stare targowisko, zlokalizowane przy ul. Kazimierza Wielkiego. Obserwowane problemy tej przestrzeni, związane są z zanikająca funkcją handlową targowiska. Jest to miejsce, które dawniej stanowiło ważną przestrzeń aktywności mieszkańców, zapamiętaną przez mieszkańców, jako miejsce, gdzie można było kupić świeże warzywa, owoce, nabiał itp. Mieszkańcy podkreślali potrzebę ożywienia tej przestrzeni poprzez organizację kiermaszów, gdzie drobni kupcy mogliby wystawiać swoje produkty, ale przede wszystkim konieczność uporządkowania i poprawy warunków sanitarno-technicznym targowiska. Na omawianym podobszarze zdiagnozowano również istnienie problemów środowiskowych. Należy wymienić tu przede wszystkim problemy z hałasem i zanieczyszczeniami powietrza, generowanymi przez przebiegającą przez tę część miasta drogę krajową nr 52. Hałas komunikacyjny jest uciążliwy dla mieszkańców i znacząco zmniejsza ich komfort życia. Związane jest to z istnieniem gęstej zabudowy, położonej praktycznie przy ciągu komunikacyjnym. W celu przeciwdziałaniu temu problemowi postulowano zmiany w organizacji ruchu samochodowego wokół centrum Kęt (np. wyłączenie z ruchu poszczególnych ulic w centrum). Duże natężenie ruchu komunikacyjnego generują także problemy związane z jakością powietrza, na którą narażeni są mieszkańcy tych obszarów. Mimo występowania negatywnych zjawisk, omawiany obszar charakteryzuje się znacznym potencjałem wewnętrznym oraz posiada istotne znaczenie dla rozwoju całej gminy. Obszar ten pełni rolę centrum administracyjnego oraz usługowo-handlowego gminy. W granicach obszaru zlokalizowane są obiekty użyteczności publicznej pełniące szereg różnych funkcji społecznych na rzecz mieszkańców oraz sklepy i obiekty gastronomiczne. Warto w tym punkcie nadmienić, iż w na terenie Podobszaru 1. zlokalizowany jest budynek, który w trakcie prowadzonych konsultacji został zgłoszony przez przedstawiciela sektora 26

28 gospodarczego, jako przestrzeń, którą można zaadaptować pod funkcje społeczne. Mowa tu o budynku Galerii Sobieskiego, którego część pomieszczeń może zostać wykorzystana jako dzienny dom opieki dla osób starszych i niepełnosprawnych. Ma to istotne znaczenie z punktu widzenia zdiagnozowanych problemów na tym obszarze i możliwości wykorzystania istniejącej infrastruktury do organizowania wsparcia osobom potrzebującym. Obszar Starego Miasta odznacza się również walorami historycznymi zabytkowy układ urbanistyczny miasta, ze średniowiecznym Rynkiem oraz układem ulic i otaczającymi Rynek XIX-wiecznymi kamienicami. W granicach obszaru znajduje się również ważny zabytek architektury sakralnej - Klasztor sióstr Klarysek od wieczystej Adoracji Najświętszego Sakramentu. PODOBSZAR 2. NOWE MIASTO 2 Źródło: opracowanie własne Mapa 9. Podobszar 2. obszaru rewitalizacji Kolejny podobszar wchodzący w skład obszaru rewitalizacji, zlokalizowany jest na terenie Nowego Miasta. Obejmuje on swym zasięgiem cztery osiedla: os. 700-lecia, os. Wyszyńskiego, os. Kościuszki i os. Sikorskiego. Obszar ten został wskazany do rewitalizacji ze względu na odznaczanie się koncentracją negatywnych problemów społecznych oraz technicznych i funkcjonalno-przestrzennych. Biorąc pod uwagę problemy społeczne, w granicach wyznaczonego obszaru zamieszkuje ponadprzeciętna liczba osób będących beneficjentami pomocy społecznej oraz osób bezrobotnych (w 2015 roku, kolejno 4,9% i % 5,5% w stosunku do łącznej liczby osób zamieszkujących te osiedla). Dodatkowo, na terenie osiedla 700- lecia obserwowane jest w sposób szczególny postępujące zjawisko starzenia się mieszkańców. Jak wskazuje lokalny ekspert, w rejonie tym zamieszkują osoby borykające się z problemami alkoholowymi, wyrażające niechęć do podejmowania jakichkolwiek prac zarobkowych (powszechnym jest zjawisko utrzymywania 27

29 dorosłych dzieci przez rodziców ze stosunkowo wysokich emerytur). Z tego względu, postulowano podjęcie działań, mających na celu aktywne wspieranie osób nieporadnych życiowo w znalezieniu pracy i integracji z lokalną społecznością. Konsekwencją przeważającej grupy osób starszych w strukturze mieszkańców osiedla są również konflikty między różnymi grupami wiekowymi. Dotyczy to m.in. odmiennych preferencji wobec spędzania czasu wolnego na terenie osiedla. Obszar Nowego Miasta, podobnie jak rejon Starego Miasta, jest również dotknięty problemem przemocy domowej. W związku z uzasadnionym podejrzeniem zaistnienia przemocy w rodzinie stosowana jest Procedura Niebieskiej Karty, która w 2015 roku najczęściej rozpoznawana była na terenie Podobszaru 2 (w 2015 roku było to 6 rozpoczętych procedur, podczas gdy w całej gminie wydano 37 Niebieskich Kart). W sferze funkcjonalno-przestrzennej oraz technicznej, Podobszar 2. Nowe Miasto charakteryzuje się również niskim stopniem infrastruktury osiedlowej (brak placów zabaw, małych boisk, miejsc do spokojnego wypoczynku), co wpływa na pogorszenie warunków mieszkaniowych i komfortu życia mieszkańców osiedli. Brak miejsc wspólnych, dostępnych dla mieszkańców w różnym wieku potęguje zjawisko anonimowości i braku chęci angażowania się w sprawy lokalnej społeczności. W trakcie prowadzonych konsultacji społecznych wielokrotnie podkreślano, że tego typu infrastruktura sprzyja nawiązywaniu nowych znajomości, wpływa na integrację z mieszkańcami, w tym z osobami wykluczonymi lub zagrożonymi wykluczeniem społecznym, którzy zamieszkują to osiedle. Z punktu widzenia występowania lokalnych potencjałów, w granicach wyznaczonego obszaru oraz w pobliskim sąsiedztwie znajdują się instytucje świadczące pomoc społeczną mieszkańcom gminy, jak i instytucje kulturalne, zajmujące się animacją życia społeczności lokalnej i organizacją oferty spędzania czasu wolnego (np. Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej, Dom Kultury oraz organizacje pozarządowe). Z tego względu możliwe będzie wykorzystanie istniejących zasobów tego obszaru - a w szczególności istniejącej infrastruktury lokalowej i instytucjonalnej - do organizowania działań rewitalizacyjnych, mających na celu wsparcie osób będących w trudnej sytuacji życiowej i ich reintegrację. 28

30 PODOBSZAR 3. TERENY REKREACYJNO-SPORTOWE NAD SOŁĄ 3 Źródło: opracowanie własne Mapa 10. Podobszar 3. do obszaru rewitalizacji Kolejnym Podobszarem wytypowanym do rewitalizacji są tereny rekreacyjno-sportowe zlokalizowane nad Sołą. Tereny te mieszczą się w granicach dwóch dzielnic Kęt Stare Miasto i Kęty Podlesie. Obejmują swym zasięgiem tereny sportowe Hejnału, tzw. korty wraz z placem zabaw przy ul. Jana III Sobieskiego oraz bulwary nad Sołą wraz z Parkiem lipowym przy ul. Spacerowej. Z uwagi na pełnione funkcje w strukturze miejskiej Kęt, zdecydowano by omawiane tereny, mimo iż nie zamieszkałe, objąć działaniami rewitalizacyjnymi. Mają one istotne znaczenie z punktu widzenia oferty rekreacyjno-sportowej miasta, ale i z uwagi na kwestie środowiskowe, społeczne czy przestrzenne. Na Podobszarze 3. znajdują się zaniedbane i niebezpieczne tereny bulwarów nad Sołą. W trakcie prowadzonych konsultacji społecznych, ale i badań z mieszkańcami podkreślano, że w tym rejonie przebywają osoby urządzające libacje alkoholowe. W poczuciu mieszkańców jest to miejsce niebezpieczne i odstraszające od przebywania tam (w części południowej bulwarów znajduje się potocznie zwany Narkopark ). Obserwowane negatywne zjawiska na tym terenie, są zatem związane z obniżeniem jakości przestrzeni publicznej, która sprzyja występowaniu zachowań dewiacyjnych i wpływa na niekorzystny wizerunek tych terenów. Mieszkańcy oraz inni interesariusze programu wielokrotnie podkreślali, że konieczne jest wykorzystanie i przywrócenie im dawnej świetności, jako ważnego terenu rekreacyjnego gminy. Postulowano adaptację części bulwarów pod funkcje sportowe, związane ze spędzaniem czasu wolnego i wykreowanie przestrzeni spotkań, przyjaznej dla użytkowników (np. plażę, miejsce piknikowe, strefę zabaw itp.). Planowane jest utworzenie w ramach działań rewitalizacyjnych głównej strefy rekreacyjno-sportowej dla mieszkańców zlokalizowanych w tej części Kęt. Zmiana tej przestrzeni, w wyniku podjętych działań, sprzyjać będzie integracji z lokalną społecznością, nawiązywaniu kontaktów i przeciwdziałać zjawisku anonimowości oraz co ważne stanowić będzie ciekawą formę spędzania czasu wolnego, odpowiadającą na potrzeby różnych grup społecznych. 29

31 Na terenie podobszaru 3. zlokalizowany jest również teren stadionu Hejnał. Jest to miejsce posiadające długą tradycję (sam klub sportowy Hejnał Kęty powstał w 1920 roku), w którym gromadzi się młodzież, spędzając wolny czas. Z uwagi jednak na zły stan infrastruktury sportowej stadionu, powodujący zagrożenia zdrowia i życia użytkowników (w szczególności trybun) jest to przestrzeń zdegradowana. W okolicach stadionu znajdują się tzw. korty, których nawierzchnia oraz otoczenie boiska (plac zabaw) są w złym stanie technicznym. Jest to również przestrzeń, która sprzyja występowaniu zachowań dewiacyjnych (okoliczna młodzież z uwagi na brak alternatywnej rozrywki spędza wolny czas, urządzając spotkania, podczas których pije się alkohol w przestrzeni publicznej oraz dewastuje otoczenie). Kolejnymi negatywnymi zjawiskami, z którymi boryka się omawiany obszar są problemy środowiskowe. Tereny bulwarów są często zaśmiecane, a nieuporządkowana przestrzeń i emisja ścieków komunalnych do rzeki zniechęca mieszkańców do korzystania z uroków tego miejsca w okresach wakacyjnych. Nieekologicznie postawy mieszkańców powodują obniżenie jakości przestrzeni zielonych i pogorszenie standardów jakości środowiska naturalnego. PODOBSZAR 4. KĘTY PODLESIE 4 Źródło: opracowanie własne Mapa 11. Podobszar 4. obszaru rewitalizacji Kolejny podobszar, wchodzący w skład obszaru rewitalizacji ulokowany jest w granicach dzielnicy Kęty Podlesie. Składa się on z Parku Miejskiego wraz z placem zabaw i filią Biblioteki Publicznej w Kętach, terenu Zespołu Szkolno-Gimnazjalnego nr 3 oraz terenu zabytkowej kapliczki przy ul. Żeromskiego. Na terenie Dzielnicy Kęty Podlesie dominuje zabudowa jednorodzinna. Jest to też teren najmniej zaludniony na tle całego miasta. W kontekście występowania problemów społecznych - na terenie Podlesia, zamieszkuje ok. 5% osób będących klientami pomocy społecznej i bezrobotni (w odniesieniu do ogółu mieszkańców zamieszkujących tę dzielnice). Zaznaczenie terenu, w którym te osoby zamieszkują, spowodowałoby zjawisko stygmatyzacji, gdyż możliwe byłoby zidentyfikowanie tych osób na podstawie mapy. Z tego 30

32 względu granice omawianego podobszaru nie obejmują poszczególnych budynków mieszkalnych i są to tereny niezamieszkałe. Wyznaczony do rewitalizacji obszar na Podlesiu, pełni jednocześnie funkcje centralne dzielnicy. Na podstawie przeprowadzonych analiz, badań oraz konsultacji społecznych zidentyfikowano problemy związane z niekorzystnymi zjawiskami w sferze społecznej, technicznej, gospodarczej oraz przestrzennofunkcjonalnej. Jednym z obserwowanych problemów o charakterze społecznym dzielnicy, jest brak atrakcyjnej i dopasowanej do potrzeb oferty kulturowej i spędzania czasu wolnego dla mieszkańców Podlesia. Dotyczy to w szczególności oferty dla dzieci i młodzieży, co sprzyja występowaniu zachowań demoralizujących. W trakcie prowadzonych badań i konsultacji, mieszkańcy tego obszaru wskazywali, że z uwagi na brak dostępności miejsc, w których samodzielnie mogliby gospodarować swoim czasem i rozwijać swoje zainteresowania, młodzież z Podlesia czuje się gorsza od rówieśników, zamieszkujących Kęty (młodzież z Podlesia nie ma oferty na miejscu, do najbliższego Domu Kultury znajdującego się w centrum Kęt musi dojeżdżać). Zjawisko to potęguje również położenie dzielnicy po drugiej stronie rzeki który tworzy naturalna barierę przestrzenną. W tym kontekście postulowano wykorzystanie potencjału istniejących zasobów lokalowych biblioteki czy szkoły pod organizację np. zajęć pozalekcyjnych Centralnym miejscem na Podlesiu jest Park Miejski. Niestety, z uwagi na niski poziom bezpieczeństwa i pogorszoną jakość infrastruktury parkowej nie jest on użytkowany i chętnie odwiedzany przez mieszkańców. W trakcie konsultacji postulowano podjęcie działań na tym obszarze, mających na celu przywrócenie dawnego charakteru parku, bezpiecznego, zadbanego i przyjaznego dla użytkowników. W efekcie, przestrzeń parku miała by się stać sercem Podlesia, na której organizowane by były rożnego rodzaju imprezy i wydarzenia, integrujące lokalną społeczną. Z drugiej strony, park ma stać się ma stać się przestrzenią do wypoczynku i rekreacji. Integralnym elementem parku jest plac zabaw zlokalizowany w jego otoczeniu. Niski poziom infrastruktury placu zabaw ogranicza korzystanie z tej infrastruktury zgodnie z przeznaczeniem. Postulowano modernizację tego miejsca pod międzypokoleniowy plac zabaw, z którego korzystać mogliby zarówno seniorzy, jak i rodziny z małymi dziećmi. W wyniku podjęcia działań rewitalizacyjnych, dostępny i otwarty plac, stałby się miejscem spotkań i integracji oraz stanowiłby ciekawą ofertę spędzania czasu wolnego dla osób z różnych grup wiekowych. W wymiarze gospodarczym - analiza struktury gospodarczej obszarów zdegradowanych wykazała, iż obszarem o najmniejszym potencjale gospodarczym jest Podobszar 4. Kęty Podlesie, który na tle pozostałych obszarów charakteryzuje się najniższym wskaźnikiem przedsiębiorczości mieszkańców oraz najmniejszą liczbą podmiotów gospodarczych funkcjonujących na tym terenie. Wskazuje to na potrzebę objęcia ich działaniami rewitalizacyjnymi w zakresie aktywizacji gospodarczej i promocji przedsiębiorczości wśród mieszkańców Z punktu widzenia lokalnych potencjałów obszaru rewitalizacji, należy wymienić, iż na terenie omawianego podobszaru zlokalizowana jest również zabytkowa kaplica, stanowiąca element identyfikacji społecznej i kulturowej na Podlesiu. Stan techniczny kaplicy jest zły i wymaga prac modernizacyjnych. W trakcie konsultacji społecznych postulowano włączenie tego terenu do rewitalizacji ze względu na wartość kulturową obiektu i docenienie tych elementów krajobrazu kulturowego Podlesia, którego twórcami są poprzednie pokolenia. 31

33 PODOBSZAR 5. STRZELNICA PRZY UL. KRAKOWSKIEJ 5 Źródło: opracowanie własne Mapa 12. Podobszar 5. do obszaru rewitalizacji Ponieważ rewitalizacja odnosi się nie tylko do negatywnych zjawisk, które dotykają dany obszar, ale i lokalnych potencjałów, które mogą wzmocnić rozwiązywanie zidentyfikowanych problemów, istotne jest ujęcie w Programie rewitalizacji przestrzeni, które stanowią nie tylko wartościowe miejsca o wysokim potencjale rozwoju, ale i są elementem identyfikacji społecznej i kulturowej mieszkańców danego obszaru. Z tego względu, postulowanym do włączenia w trakcie procesu rewitalizacji obiektem jest zabytkowa strzelnica zlokalizowana przy ul. Krakowskiej. Obiekt posiada wysokie walory estetyczne i historyczne, a ze względu na lokalizację na szlaku Bielsko-Biała Kraków jest miejscem widocznym i łatwo dostępnym. Zabytkowa strzelnica została zgłoszona przez mieszkańców w trakcie prowadzonych konsultacji społecznych. Jest to dla nich ważny obiekt, rozpoznawalny zarówno przez samych mieszkańców Kęt, jak i osób z pobliskich miejscowości, który należy wyeksponować i przywrócić do dawnej świetności. Ze względu na bardzo zły stan techniczny strzelnica jest użytkowana w sposób niezapewniający bezpieczne i pełne wykorzystanie możliwości obiektu. Wymagany jest kapitalnych remont, zarówno wnętrza budynku jak i przestrzeni wokół. Po wykonaniu prac remontowych obiekt może pełnić funkcję zarówno wojskową jak i rekreacyjną, dostępną dla mieszkańców oraz stać się ważną wizytówką miasta i wzmocnić potencjał turystyczny Kęt. Tabela 5. Obszar zrewitalizowany - liczba ludności oraz powierzchnia Powierzchnia Ludność Obszary km 2 % powierzchni gminy Liczba osób % ludności gminy Obszar do rewitalizacji 0,86 km 2 1, ,3 Źródło: opracowanie własne W dalszej części zaprezentowano diagnozę do wyznaczonego obszaru rewitalizacji. 32

34 Mapa 4. Kęty obszar zdegradowany (kolor fioletowy) i zlokalizowany w ich granicach obszar przewidziany do rewitalizacji (kolor czerwony)

35 DIAGNOZA OBSZARU DO REWITALIZACJI Ocenę skali koncentracji negatywnych zjawisk oparto na danych pozyskanych od Urzędu Gminy Kęty, statystyk Straży Miejskiej w Kętach i Komendy Powiatowej Policji w Oświęcimiu, danych Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej i Powiatowego Urzędu Pracy w Oświęcimiu oraz statystyk publicznych pochodzących m.in. z Banku Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego. Do sporządzenia diagnozy wykorzystano również wyniki badań społecznych przeprowadzonych wśród mieszkańców miasta Kęty 6 oraz wnioski płynące z badań jakościowych (wywiady indywidualne z przedstawicielem Straży Miejskiej, Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej oraz przedstawicielem lokalnej społeczności). Diagnoza została podzielona na pięć części, odpowiadających obszarom w ramach których powinna być prowadzona rewitalizacja, tj.: społeczny, gospodarczy, środowiskowy, techniczny, przestrzenno-funkcjonalny. Poniżej zestawiono opis najważniejszych wniosków płynących z przeprowadzonej diagnozy. Analizę starano się przeprowadzić w miarę możliwości podziale na wszystkie podobszary do rewitalizacji celem oddania ich specyfiki i zidentyfikowania lokalnych uwarunkowań. Z uwagi jednak na fakt, że trzy z pięciu podobszarów stanowią obszary niezamieszkałe, analizę poszczególnych danych w sferze społecznej podzielono na obszar rewitalizacji ogółem oraz w podziale na Stare Miasto i Nowe Miasto, jako obszary zamieszkałe. 6 Badania społeczne zostały przeprowadzone w terminie r. metodą sondażu ulicznego (PAPI) oraz ankiety internetowej CAWI. Łącznie uzyskano n=170 kompletnych odpowiedzi (w tym n=100 metodą PAPI, n=70 CAWI).

36 I. SFERA SPOŁECZNA I.I. DEMOGRAFIA Tabela 6. Podstawowe wskaźniki demograficzne dla gminy Kęty i podobszarów zdegradowanych Wskaźniki Obszar rewitalizacji Podobszar 1. Stare Miasto Podobszar 2. Nowe Miasto Kęty - obszar miejski Kęty - obszar wiejski Gmina Kęty Ludność w 2015 r Odsetek ludności gminy zajmowanej przez 16,3 1,7 14,6 - podobszary w 2015 r. [%] Przyrost naturalny w 2015 r. [ ] -0,15-0,2 0,1 b.d. b.d. b.d. Saldo migracji w 2015 r. [ ] -0,28-0,3-0,7 b.d. b.d. -1,4 Przyrost rzeczywisty w 2015 r. -0,6-0,6-0,6-3,3 0,9-1,4 Struktura ludności wg. ekonom. grup wieku [%] w wieku przedprodukcyjnym w wieku produkcyjnym w wieku poprodukcyjnym 2014 r. 17,2 19,7 18,3 b.d. b.d. b.d r. 17,6 20,7 18, r. 63,2 63,9 63,5 b.d. b.d. b.d r. 66,2 63,6 65, r. 19,6 16,4 18,2 b.d. b.d. b.d r. 16,2 15,7 16,0 ŹRÓDŁO: OPRACOWANIE WŁASNE NA PODSTAWIE BDL GUS ORAZ DANYCH URZĘDU GMINY KĘTY, BD BRAK DANYCH Podsumowanie wskaźników: Na obszarze rewitalizacji w 2015 r. mieszkało łącznie 5475 osób, co stanowi 29,6% mieszkańców miasta i 16,3% mieszkańców gminy. Największy pod względem liczby ludności jest Podobszar nr 2. Nowe Miasto, gdzie zamieszkuje 4890 osób. Łączna liczba ludności na obszarze rewitalizacji systematycznie spadała w okresie od 2010 do 2015 r. Z największym spadkiem mamy do czynienia na terenie Nowego Miasta, gdzie liczba mieszkańców w 2015 roku obniżyła się w porównaniu do 2010 roku o ok. 7%. Dla analogicznego okresu na Podobszarze 1. Stare Miasto liczba mieszkańców spadła o 4%. W latach gminę Kęty charakteryzowało dodatnie saldo przyrostu naturalnego co oznacza, że liczba urodzeń przewyższała liczbę zgonów. Na obszarze miejskim, na którym wyznaczony został obszar rewitalizacji wahania tego wskaźnika są nieznaczne w omawianym okresie, natomiast w 2014 roku odnotowano wartość przyrostu naturalnego na poziomie 2,2. Dla terenów wiejskich gminy wartość tego wskaźnika w latach była zawsze większa od wartości dla miasta Kęty (wyjątkiem jest rok 2014, gdzie w mieście obserwowano większą liczbę urodzeń, niż zgonów). Na obszarze rewitalizacji mamy do czynienia ze zróżnicowaną wartością przyrostu naturalnego. Na ich tle to Stare Miasto charakteryzuje ujemna wartość przyrostu, gdzie w latach wartości te oscylowały wokół -0,1. W pozostałych przypadkach przyrost naturalny przyjmował bardzo niskie wartości (wokół 0) co oznacza, że mniej więcej tyle samo dzieci się rodziło, co umierało osób. Mimo korzystnej struktury salda naturalnego na podstawie analizy salda migracji można zaobserwować, iż miasto boryka się z negatywną strukturą ruchu wędrówkowego mieszkańców. Na przestrzeni analizowanych lat saldo migracji było zawsze ujemne co oznacza, że więcej osób z miasta wyjeżdżało, niż 35

37 do niego napływało. W 2013 roku odnotowano największy spadek salda migracji (-6,4 ). W porównaniu do obszarów wiejskich, gdzie saldo migracji w analizowanym okresie było zawsze dodatnie. miasto wypada bardzo niekorzystnie. W 2015 najniższe saldo migracji charakteryzowało Podobszar 2. Nowe Miasto (-0,7 ). Wypadkową powyższych dwóch wskaźników jest przyrost rzeczywisty, który daje pełny obraz zmiany liczby mieszkańców na danym obszarze. Ponieważ wskaźnik ten kształtowany jest zarówno przez ruch naturalny oraz ruch wędrówkowy ludności, przyrost rzeczywisty dla Kęt w analizowanym okresie był zawsze ujemny, co świadczy o spadku liczby ludności na tym terenie. Odwrotną sytuację obserwujemy na terenach wiejskich, na których w latach przyrost rzeczywisty przyjmował każdorazowo wartości dodatnie. Struktura ludności Gminy Kęty według ekonomicznych grup wieku z roku na rok pogarsza się, co objawia się rosnącym odsetkiem osób w wieku poprodukcyjnym (z 16,2% w 2010 roku do 19,6% w 2014 roku) i malejącym odsetkiem osób z przedprodukcyjnej grupy wiekowej (spadek o 0,4% w porównaniu do 2010 roku). Zjawisko to dotyka całą gminę, jednak w odniesieniu do obszarów wiejskich struktura w mieście jest bardziej niekorzystna (na terenie sołectw struktura osób w wieku przedprodukcyjnym w analizowanym okresie oscylowała wokół 20%, w wieku poprodukcyjnym 16%). Dodatkowo, jak podkreśla ekspert w wywiadzie indywidualnym, rejonem szczególnie dotkniętym problemem starzejących się mieszkańców jest Nowe Miasto, gdzie powszechnym jest zjawisko utrzymywania dorosłych dzieci przez rodziców ze stosukowo wysokich emerytur. Ze zjawiskiem tym równocześnie występuje problem alkoholizmu wśród zależnych finansowo dzieci. I.II. POMOC SPOŁECZNA Tabela 7.Wskaźniki dot. pomocy społecznej dla gminy Kęty i podobszarów zdegradowanych Wskaźniki [stan na 2015 r.] Obszar rewitalizacji Podobszar 1. Stare Miasto Podobszar 2. Nowe Miasto Gmina Kęty (stan na XII.2015) Odsetek ludności podobszaru będących bezrobotnymi [%] Wskaźniki dot. bezrobocia 11 16,4 5,5 3,98 7 Płeć [%] Kobieta 51,3 50,4 52,2 - Kategorie wiekowe bezrobotnych [%] Wykształcenie bezrobotnych [%] Mężczyzna 48,7 49,6 47, ,8 13,5 16,1 13, ,0 21,1 28,9 25, ,5 18,0 18,9 21, ,4 21,8 14,9 21, ,5 11,3 15,7 13, ,0 14,3 5,6 4,3 Gimnazjalne i poniżej 25,4 32,6 18,1 21,1 Zawodowe 33,8 34,7 32,9 35,7 Średnie 29,4 21,9 36,9 31,2 Wyższe 10,2 9,5 10,8 12,0 Brak danych 1,2 1,2 1,2 0,0 Staż pracy [%] Do 1 roku 16,1 14,4 17,7 14,3 7 Odsetek bezrobotnych z ogółu ludności zamieszkujących gminę Kęty. 36

38 Czas pozostawania bez pracy [%] 1 do 5 lat 24,4 23,9 24,9 22,7 5 do 10 lat 16,3 17,7 14,9 16,5 10 do 20 lat 15,7 13,6 17,7 19,9 Pow. 20 lat 17,9 18,5 17,3 18,4 Bez stażu pracy 9,8 11,9 7,6 8,3 Do 3 miesięcy 13,1 12,0 14,1 31,0 Od 3 do 6 27,1 28,1 26,1 14,8 Od 6 do 12 19,0 17,8 20,1 15,0 Od 12 do 24 15,4 17,4 13,3 13,8 Pow ,7 24,8 26,5 25,4 Odsetek ludności podobszaru objętych pomocą społeczną [%] Kategorie wiekowe osób objętych pomocą społeczną [%] Wskaźniki dot. pomocy społecznej 5,2 5,5 4,9 2, ,1 6,7 7, ,5 13,4 9, ,7 14,2 11, ,4 8,3 18, ,5 11,0 5, ,0 13,0 17,0 - Brak danych 32,7 35,0 30,4 - Liczba wydanych Niebieskich Kart 4, Liczba rodzin, w których występuje podejrzenie problemu alkoholowego ŹRÓDŁO: OPRACOWANIE WŁASNE NA PODSTAWIE BDL GUS, DANYCH URZĘDU GMINY KĘTY ORAZ GMINNEGO OŚRODKA POMOCY SPOŁECZNEJ W KĘTACH Podsumowanie wskaźników: Powiat oświęcimski, do którego należy gmina Kęty, w 2015 roku (stan na XII.2015) charakteryzował się większą stopą bezrobocia na tle województwa małopolskiego i porównywalną w skali kraju (kolejno 9,5%, 8,4% oraz 9,8%). W 2015 roku w gminie Kęty zarejestrowanych jest 1340 bezrobotnych, co stanowi około 4% z ogółu liczby mieszkańców gminy (stan na XII. 2015) i obecnie obserwujemy tendencję spadkową w liczbie osób pozostających bez pracy. Najwięcej bezrobotnych to osoby, które bez pracy pozostają dłużej niż 24 miesiące (25,4%), średni wiek mieści się w przedziale lat (25,6%) lub (21,7%), posiadane przez nich najczęstsze wykształcenie to głównie zawodowe (35,7%). Staż pracy jest nie dłuższy niż 5 lat (22,7%), a dla co piątego bezrobotnego liczba przepracowanych lat wynosi od 10 do 20 lat. Na uwagę zasługuje utrzymująca się na przestrzeni lat liczba osób długotrwale bezrobotnych tj. osób pozostających bez pracy powyżej jednego roku. Spośród obszarów rewitalizacji najwięcej osób bezrobotnych zamieszkuje Podobszar 1. Stare Miasto. Jeśli wartości te odnieść do liczby ludności w obszarach przewidzianych do rewitalizacji to należy zauważyć, iż największą wartość odnotowano właśnie na terenie Starego Miasta, która wynosi aż 16,4% spośród ogółu osób zamieszkujących ten teren. Dodatkowo na obszarze Starego Miasta znacząca część osób pozostających bez pracy to osoby w średnim wieku (35-44 lata i lata), z kolei w Nowym Mieście najbardziej liczna grupa należy do kategorii wiekowej lata. Podobieństwo tych obszarów należy 8 Odsetek osób będących beneficjentami pomocy społecznej z ogółu ludności zamieszkujących gminę Kęty 37

39 zauważyć również pod względem poziomu wykształcenia osób bezrobotnych w zdecydowanej większości są to osoby z wykształceniem zawodowym lub średnim. Zjawisko bezrobocia jest ściśle powiązane z ubóstwem i bezdomnością. Według lokalnego eksperta najwięcej osób bezdomnych przebywa w rejonie Nowego Miasta. Jednak praca z takimi osobami jest utrudniona z uwagi na brak zapewnienia podstawowej infrastruktury np. schroniska, noclegowni (poza ogrzewalnią uruchamianą w okresie zimowym zlokalizowaną przy ul. Spacerowej). Brak wypracowanego systemu wsparcia dla tych osób powoduje, że bezdomni wysyłani są do Winiarczykówki i Tarnowa, gdzie później monitorowanie tego co się z nimi dzieje jest ograniczone. W 2015 roku, odsetek osób będących beneficjentami pomocy społecznej w stosunku do ogółu ludności zamieszkujących gminę Kęty wyniósł 2,6%. Najczęściej deklarowane powody przyznania pomocy społecznej w gminie Kęty w 2014 roku to ubóstwo (82,74%) oraz bezrobocie (75,40%). Najwięcej osób objętych pomocą społeczną koncentruje się na terenie Podobszaru 1. Stare Miasto (5,5%). Przyglądając się strukturze beneficjentów pomocy społecznej na terenie obszarów zdegradowanych, okazuje się, że znacząca część to osoby młode i w średnim wieku (25-34 lat oraz lata). Dodatkowo nieco częściej pomoc tę otrzymują kobiety niż mężczyźni, których obecny status na rynku pracy zaklasyfikowano jako osoby pozostające bez pracy. Najczęściej ukończyły one szkołę średnią lub zawodową. W 2015 roku na terenach wytypowanych do rewitalizacji wydano łącznie 9 Niebieskich Kart w związku z uzasadnionym podejrzeniem zaistnienia przemocy w rodzinie, co stanowi nieco ponad 24% wszystkich NK w gminie (3 dla Podobszaru 1, 6 dla Podobszaru 2). Na przestrzeni lat obserwujemy tendencje wzrostową na Podobszarze 1 i 2 - liczba wszczętych procedur w latach rosła, jednak od 2015 roku można zauważyć spadek w ilości wydawanych NK. W 2015 roku na terenie obszaru rewitalizacji, odsetek rodzin borykających się z problemem alkoholowych stanowił aż 35% spośród ogółu rodzin, u których zdiagnozowano ten problem w gminie. Na przestrzeni ostatnich 5 lat na Podobszarze 1 oraz 2 obserwujemy duże wahania tego wskaźnika. W 2014 roku liczba rodzin zamieszkujących teren Nowego Miasta, u których wystąpiło podejrzenie problemu alkoholowego wyniosła aż 34, jednak w 2015 roku zmalała do 13. Podobną sytuację można zaobserwować na terenie Starego Miasta gdzie najwięcej rodzin borykających się z tym problemem zostało odnotowanych w 2014 roku (26 rodzin) by spaść do 17 w W podobszarach wytypowanych do rewitalizacji żyje kilka rodzin romskich, z czego najwięcej zamieszkuje Podobszar 1. Stare Miasto (w 2015 roku na terenie Starego Miasta żyły 44 osoby mniejszości romskiej). Jak podkreśla lokalny ekspert rodziny te są rozproszone na terenie całego miasta w celu asymilacji z rdzennymi mieszkańcami i generalnie nie ma problemów związanych z integracją Romów ze społecznością lokalną. I.III. BEZPIECZEŃSTWO Tabela 8. Wskaźniki dot. bezpieczeństwa dla gminy Kęty i podobszarów zdegradowanych Wskaźniki Liczba interwencji służb porządkowych w 2015 r. Udział interwencji w stosunku do wszystkich interwencji w gminie w 2015 r. [%] Obszar rewitalizacji Podobszar 1. Stare Miasto Podobszar 2. Nowe Miasto Kęty obszar miejski Gmina Kęty ,6 22,9 24,6 97,1-38

40 Udział zdarzeń drogowych (kolizje i wypadki) w stosunku do wszystkich zdarzeń w gminie w 2015 [%] Odsetek wykroczeń [%] 25,7 23 2,6 57,6 - Kęty obszar miejski Kęty obszar wiejski Gmina Kęty 2015 roku 69,2 33,8 51, rok 73,1 27,6 50,4 ŹRÓDŁO: DANE KOMENDY POWIATOWEJ POLICJI W OŚWIĘCIMIU, BD BRAKI DANYCH Podsumowanie wskaźników: Według danych Komendy Powiatowej Policji w Oświęcimiu w roku 2015 odsetek interwencji na terenach wytypowanych do rewitalizacji stanowił aż 47,6% spośród ogółu interwencji w gminie. Na Podobszarze 1. Stare Miasto odnotowano łącznie 571 różnego rodzaju interwencji służb porządkowych, co stanowi aż 22,9% spośród ogółu interwencji w gminie, podczas gdy na terenie Podobszaru 2. Nowe Miasto odsetek ten wyniósł blisko 25%. W podziale na poszczególne kategorie podejmowanych interwencji, generalnie najwięcej z nich związanych było z interwencjami policyjnymi (interwencje domowe, zatrzymania, przestępstwa kryminalne, kradzieże). Na drugim miejscu pod względem częstości wskazań odnotowywane były interwencje służb ratunkowych związane głównie z kolizjami drogowymi i wypadkami. Na terenie Starego Miasta przy ul. Sobieskiego znajduje się również park, w którym koncentruje się m.in. problem narkotykowy - nazywany potocznie przez społeczność lokalną Narkoparkiem. Jak podkreśla lokalny ekspert, jest to teren częstych interwencji policji i straży miejskiej. Miejsce to jest owiane złą sławą ze względu na urządzane tam libacje alkoholowe przez młodzież. W latach na terenie gminy Kęty obserwujemy nieznaczne wahania w liczbie wykroczeń popełnianych przez mieszkańców i trudno jest mówić o wyraźnej tendencji. W roku 2015 liczba wykroczeń w gminie wyniosła 480 i na przestrzeni analizowanych lat jest to wynik najniższy. Przyglądając się jednak przestrzennemu zróżnicowaniu popełnianych wykroczeń należy zauważyć, iż ich szczególna koncentracja znajduje się na obszarze Miasta Kęty. W okresie rok odsetek wykroczeń w mieście w stosunku do wykroczeń ogółem w gminie oscylował wokół 70%. Wiąże się to niewątpliwie z koncentracją ludności na terenie miejskim. Obszarem o szczególnej koncentracji kolizji i wypadków drogowych jest Podobszar 1 mieszczący się na terenie Starego Miasta. Na przestrzeni lat to właśnie w tym rejonie odnotowano największy odsetek zdarzeń drogowych w odniesieniu do całej gminy Kęty wartość tego wskaźnika oscylowała wokół 23%. Mimo generalnej tendencji spadkowej w liczbie popełnianych zdarzeń drogowych w pozostałych obszarach to od 2013 roku obserwujemy nieznaczny wzrost kolizji i wypadków na terenie Starego Miasta, co związane jest niewątpliwe z dużym ruchem samochodowym na tym obszarze. Na podstawie analizy danych na temat kolizji i wypadków drogowych można wyznaczy kilka krytycznych miejsc gdzie dochodzi do największej liczby incydentów. Są to: ul. Kościuszki, ul. Krakowska oraz ul. Jana III Sobieskiego w latach zarejestrowano tam najwięcej wypadków i kolizji łącznie. Wszystkie trzy ulice mieszczą się na terenie zdegradowanym, natomiast dwie z nich (ul. Kościuszki i ul. Jana III Sobieskiego) na terenie wytypowanym do rewitalizacji. 39

41 I.IV. EDUKACJA Tabela 9. Wskaźniki dot. edukacji w gminie Kęty i podobszarach zdegradowanych Przeciętne wyniki sprawdzianu po VI klasie szkoły podstawowej w 2015 r. Średni wynik ogółem [%] Średni wynik z języka polskiego [%] Średni wynik z matematyki [%] Średni wynik z języka angielskiego [%] Przeciętne wyniki egzaminu gimnazjalnego w 2015 r. SP nr 1 w Kętach Gim. Nr 1 w Kętach Szkoły podstawowe SP nr 2 w Kętach SP nr 3 w Kętach Gmina Kęty Powiat oświęcimski 66,2 71,7 69,7 68,8 70,3 74,5 76,3 77,2 76,2 75,9 57, ,2 64,4 77,6 79,5 89,4 80,1 80 Szkoły gimnazjalne Gim. Nr 2 w Kętach Gim. Nr 3 w Kętach Powiatowe gimnazjum w Kętach Gmina Kęty Powiat oświęcimski Język polski [%] 60,3 62,7 67,8 72, Historia i WOS [%] 66,4 63,8 76, Matematyka [%] 52,7 46,2 57,7 66, Przedmioty przyrodnicze [%] Język angielski podstawowy [%] Język angielski rozszerzony [%] 51,3 50,1 59,4 61, ,6 68,7 83,4 87, ,3 45,9 65, ŹRÓDŁO: OPRACOWANIE WŁASNE NA PODSTAWIE OKE KRAKÓW 40

42 Tabela 10. Wskaźnik edukacyjnej wartości dodanej Wskaźnik Edukacyjnej Wartości Dodanej (EWD) 9 Część humanistyczna Część matematyczno-przyrodnicza Rysunek 1. Wartość wskaźnika EWD osiągana przez szkoły gimnazjalne funkcjonujące na terenie Kęt z przedmiotów humanistycznych i matematyczno-przyrodniczych (okres ). ŹRÓDŁO: ORAZ OPRACOWANIE WŁASNE NA PODSTAWIE OKE KRAKÓW Podsumowanie wskaźników: Na obszarze wytypowanym do rewitalizacji mieszczą się 3 szkoły podstawowe oraz 4 placówki gimnazjalne. Przyglądając się wynikom uzyskiwanym w testach zewnętrznych na danym szczeblu edukacji (w tym wypadku sprawdzianie po VI klasie oraz egzaminie gimnazjalnym) można dokonać oceny jakości edukacji oferowanej na danym obszarze. Analiza wyników tzw. sprawdzianu szóstoklasisty wykazała, że jedynie SP nr 2 w Kętach osiągnęła wynik lepszy od średniej dla powiatu oświęcimskiego oraz gminy Kęty ogółem. W podziale na poszczególne dziedziny najsłabiej na tle pozostałych placówek wypada SP nr 1 w Kętach, również w odniesieniu do średnich wyników dla szkół podstawowych mieszczących się w gminie Kęty oraz na tle powiatu oświęcimskiego. 9 Ponieważ same wyniki egzaminów gimnazjalnych nie zawsze obiektywnie potwierdzają jakość i efektywność kształcenia w danej szkole, ważna jest również informacja o tym jaki jest rzeczywisty wkład szkoły w edukację uczniów. Odpowiedzią na to jest obecnie powszechnie znany i wykorzystywany wskaźnik Edukacyjnej Wartości Dodanej (EWD), dający pełniejszy obraz jakości kształcenia. W ramach tego narzędzia pozycja szkoły pokazywana jest na układzie współrzędnych, gdzie oś pozioma wskazuje średnie wyniki egzaminu gimnazjalnego uczniów danej szkoły, natomiast oś pionowa to trzyletnia edukacyjna wartość dodana. W zależności od miejsca, które zajmuje szkoła w tak skonstruowanym układzie współrzędnych interpretowana jest jakość kształcenia. 41

43 Frekwencja Gminny Program Rewitalizacji Gminy Kęty na lata Przyglądając się z kolei wynikom egzaminu gimnazjalnego uczniów kęckich szkół należy zauważyć, że szkoły różnią się poziomem wiedzy uczniów z poszczególnych dziedzin. W klasyfikacji ogółem najlepiej wypada Powiatowe Gimnazjum w Kętach wchodzące w skład Powiatowego Zespołu Nr 11 Szkół Ogólnokształcących, a zaraz po nim Gimnazjum nr 3. Na tle placówek gimnazjalnych mieszczących się na obszarze wytypowanym do rewitalizacji, to uczniowie z Gimnazjum nr 2 najsłabiej wypełnili testy. Kolejny wskaźnik wykorzystany do oceny jakości kształcenia na terenie gminy Kęty to Edukacyjna Wartość Dodana (EWD). Interpretacja tego wskaźnika opiera się na analizie położenia elipsy, pokazującej wskaźnik EWD szkoły i jej wynik egzaminacyjny, względem środka układu współrzędnych. Na podstawie analizy wykresów obrazujących wyniki uczniów w egzaminie gimnazjalnym w części humanistycznej oraz matematyczno-przyrodniczej, należy zauważyć różnice w wynikach szkół. Przyglądając się wynikom dla szkół gimnazjalnych znajdujących się na obszarach zdegradowanych, w części humanistycznej szkołą sukcesu (gimnazja posiadające wysokie wyniki z egzaminów oraz wysoką efektywność nauczania, I ćwiartka wykresu) okazało się być Powiatowe Gimnazjum osiągając wyniki egzaminu gimnazjalnego wyższe niż przeciętnie w Polsce. Do miana szkoły sukcesu w tym obszarze pretenduje również Gimnazjum nr. 3, gdzie wyniki uczniów w większości znajdują się w pierwszej ćwiartce wykresu. W obrębie wyników dla części matematyczno-przyrodniczej, szkołą sukcesu okazuje się być również Powiatowe Gimnazjum, a w drugiej kolejności Gimnazjum nr 3. Na tle pozostałych szkół, w obu częściach egzaminu to Gimnazjum nr 2 wypada najsłabiej. W części humanistycznej gimnazjum to znajduje się na przecięciu osi współrzędnych a więc należy do szkół neutralnych, nieodbiegających od średnich wyników w skali kraju. Gimnazjum to znajduje się również na przecięciu dwóch ćwiartek na wykresie obrazującym wyniki z części matematyczno-przyrodniczej, jednak większa część należy do obszaru oznaczającego szkoły, które wymagają pomocy (uzyskujące zarówno niskie wyniki na egzaminach gimnazjalnych oraz niską efektywność nauczania). I.V. AKTYWNOŚĆ SPOŁECZNA Tabela 11. Wskaźniki dot. aktywności społecznej w gminie Kęty i podobszarach zdegradowanych wyborcza [%] 10 Wskaźniki Wybory samorządowe 2014 Wybory prezydenckie 2015 Obszar rewitalizacji 53,4 Podobszar 1. Stare Miasto Podobszar 2. Nowe Miasto Gmina Kęty 57 49,7 51,9 I tura 53,9 55, II tura Wybory parlamentarne 2015 Liczba organizacji pozarządowych na 100 mieszkańców 58,7 57,3 0,3 60,5 56,9 59,5 57,8 56,7 56,9 0,5 0,1 0,2 ŹRÓDŁO: PAŃSTWOWA KOMISJA WYBORCZA, ORAZ DANE URZĘDU GMINY KĘTY 10 Frekwencja dla podobszarów zdegradowanych została obliczona na podstawie danych obwodowych komisji wyborczych mieszczących się na terenie Podobszaru 1. Stare Miasto, Podobszaru 3. Nowe Miasto, Podobszaru 3. Kęty Podlesie. 42

44 1. Największą frekwencją w wyborach samorządowych w 2014 roku na tle obszarów wstępnie wytypowanych do rewitalizacji odznacza się Podobszar 1. Stare Miasto, gdzie frekwencja wyniosła 57%. Nieco gorzej od średniej dla gminy wypadli mieszkańcy Podobszaru 2. Nowe Miasto, gdzie mniej więcej co druga osoba uprawniona do głosowania poszła do urn (49,7%). W uczestnictwie w wyborach prezydenckich i parlamentarnych z 2015 roku mieszkańcy obszaru rewitalizowanego nie odbiegają znacznie od wyniku dla gminy ogółem. 2. Na terenie gminy Kęty funkcjonuje obecnie 56 organizacji i stowarzyszeń, z czego na podobszarach zdegradowanych działa ich łącznie 34, natomiast na obszarze rewitalizacji Charakter tych instytucji jest mocno zróżnicowany. Najwięcej jest klubów i instytucji sportowych (łącznie 14) działających w obszarze sportu (wspieranie i upowszechnianie kultury fizycznej i sportu), turystyki i wypoczynku. Na przestrzeni ostatnich lat należy podkreślić zauważalny wzrost nowopowstałych organizacji. Przyglądając się bliżej strukturze organizacji mieszczących się na obszarach zdegradowanych, najwięcej z nich działa na terenie Dzielnicy Stare Miasto (razem 25) i wymienić tutaj należy Klub Integracji Społecznej działający przy Gminnym Ośrodku Pomocy Społecznej, którego działalność skupia się przede wszystkim wokół pomocy osobom bezrobotnych oraz Dzienny Dom Pobytu "Senior-Wigor", który zapewnia opiekę oraz organizację czasu wolnego osobom w wieku 60+. W rejonie dzielnicy Nowe Miasto znajduje się 5 organizacji, natomiast w dzielnicy Kęty Podlesie Spośród organizacji pozarządowych działających na polu pomocy społecznej oraz na rzecz osób chorych i niepełnosprawnych należy wymienić: o Stowarzyszenie Integracji Społecznej "Remont", o Fundacja Domu Opieki Im. Doktora Władysława Dziewońskiego, o Stowarzyszenie Osób Niepełnosprawnych Ich Bliskich i Przyjaciół "Jeden Drugiemu" w Kętach, o Fundacja Kukuryku, o Środowiskowy Dom Samopomocy, o Kęckie Stowarzyszenie Klub Promocji i Zdrowia "Trzeźwość" w Kętach, o Stowarzyszenie Trzeźwościowe "Homo-Homini". 4. Podsumowaniem powyższych danych jest wskaźnik aktywności społecznej liczony liczbą organizacji pozarządowych przypadającą na 100 mieszkańców, który jest najniższy na Obszarze 2 (0,1). WNIOSKI ZE SFERY SPOŁECZNEJ: Jednym ze zjawisk kryzysowych obserwowanych na terenie Miasta Kęty, w obrębie którego mieszczą się obszary zdegradowane, jest problem ujemnego salda migracji. Na obszarach wytypowanych do rewitalizacji problem ten najbardziej manifestuje się w Podobszarze 2. Nowe Miasto, gdzie w latach wskaźnik ten oscylował wokół -1,2. Są to pierwsze symptomy wyludniania się miasta, co jest zjawiskiem negatywnym. Problem ten wiąże się z powszechnie postępującymi procesami suburbanizacji oraz modą na przenoszenie się z miasta na wieś (moda na podmiejski styl życia), ale przede wszystkim z bliskością większych ośrodków miejskich takich jak Bielsko Biała, Oświęcim czy Kraków. Zjawisko to generuje problemy związane z kosztami utrzymania, ale i doprowadzenia infrastruktury komunalnej, społecznej czy transportowej dla mieszkańców terenów podmiejskich. Z tego względu podejmowane działania mające na celu ograniczenie tego problemu, powinny być związane z poprawą jakości życia w mieście oraz podkreślaniem atutów związanych z życiem w nim (np. dostęp do lepszej jakości infrastruktury społecznej, więcej miejsc pracy, atrakcyjna polityka mieszkaniowa). Kolejny problem w sferze społecznej to pogarszająca się struktura ludności gminy według ekonomicznych grup wieku. Zjawisko to w sposób szczególny koncentruje się na terenie miejskim 43

45 gminy, a więc i w obrębie obszaru rewitalizacji. Stopniowe starzenie się społeczeństwa jest niekorzystnym procesem demograficznym, który generuje problemy różnego rodzaju (zmniejszanie zasobu siły roboczej, osłabienie lokalnego kapitału ludzkiego czy pogarszanie struktury rynku pracy). Starzenie się społeczeństwa ma również skutki finansowe dla systemu finansów publicznych w postaci wzrostu kosztów opieki zdrowotnej i opieki nad ludźmi starszymi. W tym kontekście działania rewitalizacyjne powinny skupiać się wokół działań prewencyjnych, związanych z promowaniem zdrowego stylu życia wśród osób młodych (ale też starszych), prowadzeniem prorodzinnej polityki gminy zachęcającej rodziny do posiadania większej liczby dzieci, czy wspomaganiem poprzez rozwój infrastruktury społecznej takiej jak m.in. lepszy dostęp do żłobków, przedszkoli czy placów zabaw. Z drugiej strony, w społeczeństwie, w którym żyje dużo seniorów konieczne jest zapewnienie podstawowych potrzeb związanych zarówno z eliminacją barier infrastrukturalnych, jak i potrzeb kulturalnych, edukacyjnych. Osoby te często bywają samotne i żyją w izolacji od mieszkańców. Często też nie wiedzą, że mogą aktywnie spędzać czas wolny, angażując się w życie lokalnej społeczności. Sugeruje się zatem podjęcie działań mających na celu poprawę jakości życia seniorów, poprzez ich aktywizację społeczną, integrację ze społecznością i ciągłe diagnozowanie ich potrzeb. Gmina Kęty boryka się również z niekorzystną strukturą osób bezrobotnych najwięcej z nich to osoby pozostające bez pracy dłużej niż jeden rok, co może oznaczać problemy w zakresie walki z długotrwałym bezrobociem, które generuje największe koszty społeczne. Problem ten nasila się na obszarze rewitalizacji, gdzie najwięcej osób bezrobotnych zamieszkuje Podobszar 1. Stare Miasto. Na obszarze przewidzianym do rewitalizacji bezrobocie dotyka osoby młode lub w średnim wieku z wykształceniem zawodowym lub średnim. Jak podkreśla lokalny ekspert, widoczny jest również problem ucieczki" ludzi młodych i dobrze wykształconych do większych miast i za granicę. Z tego względu istotne wydaje się podjęcie działań rewitalizacyjnych na tych obszarach, mających na celu aktywizację osób bezrobotnych i przeciwdziałanie bezrobociu długotrwałemu. Problemy te mogą przyczynić się do pogłębiania wykluczenia społecznego, generować trudności z integracją z innymi mieszkańcami, a także wprost wiązać się z popadaniem w nałogi osób nieporadnych życiowo. Na obszarze rewitalizacji (w szczególności w rejonie Podobszaru 2. Nowe Miasto) koncentruje się problem bezdomności. Obecnie gmina nie dysponuje placówkami pomocy ani infrastrukturą wsparcia dla tych osób. Z uwagi na znaczącą skalę tego problemu, sugeruje się uwzględnienie w programie rewitalizacji wsparcia dla osób bezdomnych, mającego na celu uaktywnienie osoby bezdomnej na rzecz poprawienia jej sytuacji życiowej oraz integracji ze środowiskiem. Ważnym objawem stanu kryzysowego jest utrzymująca się liczba osób będących beneficjentami pomocy społecznej. Problem ten dotyka gminę Kęty, gdzie w 2014 roku najczęściej deklarowane powody przyznania pomocy społecznej w gminie to ubóstwo (82,74%) oraz bezrobocie (75,40%). Na obszarze rewitalizacji problem ten koncentruje się na terenie Podobszaru 2. Nowe Miasto i Podobszaru 1. Stare Miasto. Na wspomnianych podobszarach obserwowany jest również problem przemocy domowej. W związku z uzasadnionym podejrzeniem zaistnienia przemocy w rodzinie stosowana jest Procedura Niebieskiej Karty, która najczęściej rozpoznawana była na Podobszarze 2. Osoby doświadczające przemocy domowej często nie przyznają się do tego, stąd konieczne jest zwiększenie świadomości na temat problemu oraz tego, gdzie należy się zgłosić by otrzymać pomoc. W związku z powyższym, sugeruje się objęcie tych obszarów działaniami rewitalizacyjnymi, ukierunkowanymi na aktywizację klientów długotrwale korzystających z pomocy społecznej oraz na działalność związaną z przeciwdziałaniem przemocy w rodzinie. 44

46 Podobszar 1. Stare Miasto oraz Podobszar 2. Nowe Miasto charakteryzuje się również koncentracją problemów związanych z liczbą rodzin, u których występuje podejrzenie problemu alkoholowego. Na przestrzeni lat obserwujemy znaczące wahania tego wskaźnika na obszarach zdegradowanych, stąd można przypuszczać, iż zmiany te związane są z naprzemiennym występowaniem problemu u tych samych osób. Może to świadczyć o problemach związanych z walką z wyleczeniem osób długotrwale uzależnionych od alkoholu. Mając na uwadze powyższe kwestie, działania związane z polityką społeczną gminy powinny być skoncentrowane na profilaktykę i rozwiązywanie problemów związanych z uzależnieniami. Obszar rewitalizacji charakteryzuje się koncentracją negatywnych zjawisk związanych ze sferą bezpieczeństwa. Podobszar 1. Stare Miasto odznacza się nasileniem wypadków i kolizji drogowych co wiąże się z dużą koncentracją ruchu samochodowego w obrębie centrum. Ze względu na duże znaczenie bezpieczeństwa w ruchu drogowym, dokonano analizy zdarzeń w podziale na ulice do największej liczby wypadków dochodzi na ul. Kościuszki, ul. Sobieskiego, które mieszczą się na Podobszarze 1 przewidzianym do rewitalizacji. Mając na uwadze przedstawione powyżej wyniki, należy stwierdzić, iż obszary różnią się pod względem rodzaju i intensywności istniejących problemów związanych z bezpieczeństwem mieszkańców. Szczególnie istotny wydaje się problem związany z bezpieczeństwem w ruchu drogowym, który nasila się na obszarze centrum miasta, będącego naturalnym miejscem koncentracji mieszkańców z uwagi na pełnione funkcje. Poczucie bezpieczeństwa wpływa na jakość i komfort życia społeczności gminy, z tego względu obszary te powinny zostać objęte programem rewitalizacji w zakresie działań mających na celu poprawę bezpieczeństwa w ruchu drogowym. Szkoły podstawowe i gimnazjalne mieszczące się na obszarze rewitalizacji charakteryzują się znaczącym zróżnicowaniem w zakresie wyników egzaminów oraz efektywności nauczania. Można zaobserwować, iż w testach po VI klasie najsłabiej wypadli uczniowie ze Szkoły Podstawowej nr 1 przy ul. Jana III Sobieskiego mieszczącej się na terenie Podobszaru 1. Stare Miasto. Z kolei na tle szkół gimnazjalnych najsłabiej wypada Gimnazjum nr 3, mieszczące się w granicach Podobszaru 3. Kęty Podlesie. Należy podkreślić, iż szkoła, w której uczniowie wypadają gorzej od innych nie jest dobrą wizytówką miasta. Poza uwarunkowaniami środowiskowymi i przebiegiem procesu kształcenia, ważne są też regionalne czynniki wpływające na osiągnięcia szkolne. Generalnie uczniowie z dużych miast, lepiej wypełniają testy i częściej osiągają sukcesy szkolne, stąd należy dążyć do wyrównania szans edukacyjnych uczniów pochodzących z małych miejscowości w postaci np. organizacji zajęć pozalekcyjnych. Najbardziej dostrzegalne problemy związane z aktywnością społeczną mieszkańców zauważalne są na terenie Nowego Miasta. Osoby zamieszkujące te dzielnice rzadziej chodzą na wybory. Również liczba organizacji społecznych mieszczących się na tym obszarze jest niska. Największym potencjałem społecznym, w rozumieniu aktywności mieszkańców, charakteryzuje się Podobszar 1. Stare Miasto, gdzie występuje najwięcej organizacji pozarządowych oraz frekwencja wyborcza w okręgach mieszczących się w granicach dzielnicy jest najwyższa. 45

47 II. SFERA GOSPODARCZA Tabela 12. Wskaźniki dla sfery gospodarczej Liczba podmiotów gospodarczych zarejestrowanych w rejestrze REGON Struktura podmiotów gospodarczych według sektorów własności w 2014 r. [%] Struktura podmiotów gospodarczych według klas wielkościowych w 2014 r. [%] Struktura podmiotów gospodarczych według głównych sektorów gospodarki w 2014 r. [%] Struktura branżowa podmiotów gospodarczych w 2014 r. [%] Wskaźniki Kęty - obszar miejski Gmina Kęty Powiat oświęcimski Rok Rok Sektor publiczny 2,2 2,4 3,06 Sektor prywatny 97,8 97,6 97,6 Mikro (do 9 osób) 95,7 96,3 96,13 Małe (10-49) 3,2 2,9 3,12 Średnie (50-249) 0,2 0,7 0,66 Przemysł i budownictwo ok. 1 ok. 1 ok 1. Rolnictwo leśnictwo łowiectwo i rybactwo 27 24,5 22,52 Pozostała działalność 75 72,1 76,73 Sekcja C 10,6 17,4 9,66 Sekcja F 10,1 17,4 12,22 Sekcja G 27,3 40,6 28,92 Sekcja M 7,2 9,8 7,66 Wskaźnik przedsiębiorczości (liczba podmiotów gospodarczych na 1000 mieszkańców) Wskaźnik przedsiębiorczości mieszkańców (liczba osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą na 1000 mieszkańców) ŹRÓDŁO: BDL GUS , Podsumowanie wskaźników: 1. Na terenie gminy Kęty w 2014 roku funkcjonowało 3368 podmiotów gospodarczych z czego 65,9% na terenie miasta. Na przestrzeni lat obserwujemy tendencję wzrostową w nowo powstałych przedsiębiorstwach na teren 2. Struktura podmiotów gospodarczych funkcjonujących na terenie gminy jest mało zróżnicowana i nie odbiega od trendów ogólnopolskich. Jak wynika z danych GUS w 2014 blisko 98% przedsiębiorstw to podmioty sektora prywatnego. Pod względem klas wielkościowych, w gminie Kęty największy udział mają przedsiębiorstwa zatrudniające do 9 osób (96,3%). Do znaczących pracodawców zatrudniających ponad 1000 osób zaliczają się firmy z branży aluminiowej zlokalizowane w Kętach: Grupa Kęty oraz producent wyrobów aluminiowych AluPol Packaging Kęty, które obok zakładów chemicznych Synthos S.A. w Oświęcimiu oraz KWK Brzeszcze zatrudniają najwięcej pracowników w powiecie oświęcimskim. 46

48 3. Lokalna gospodarka w gminie Kęty nastawiona jest na handel i przemysł, co wynika z branż działających na terenie Kęt oraz struktury zatrudnionych według sektorów ekonomicznych (w 2014 r. blisko 38% pracujących było zatrudnionych w sektorze przemysłowym). Analiza struktury podmiotów gospodarczych pod względem przynależności do sekcji PKD wykazała, iż najwięcej przedsiębiorstw działa w branży: handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, która stanowi nieco ponad 40% z ogółu przedsiębiorstw w gminie zarejestrowanych w REGON. Na terenie miasta Kęty, gdzie wyznaczone zostały obszary zdegradowane, odsetek ten wyniósł nieco mniej - 27,3%. Kolejne pod względem częstości to firmy działające w sekcji C: przetwórstwo przemysłowe oraz F: budownictwo (po 17,4%) oraz M: działalność profesjonalna, naukowa i techniczna (9,8%). 4. Na obszarze rewitalizacji w 2015 roku liczba osób fizycznych prowadząca działalność gospodarczą wyniosła 225. Najwięcej z nich, bo 152, prowadziło działalność na terenie Podobszaru 2. Nowe Miasto. Wskaźnik przedsiębiorczości mieszkańców obszaru rewitalizacji liczony liczbą osób fizycznych prowadzącą działalność gospodarczą w przeliczeniu na 100 mieszkańców jest niższy w porównaniu do gminy ogółem, jak i w odniesieniu do miasta. Tabela 13. Wskaźnik przedsiębiorczości mieszkańców obszaru rewitalizacji Obszar rewitalizacji Podobszar 1. Stare Miasto Podobszar 2. Nowe Miasto Kęty obszar miejski Gmina Kęty ,1 12,5 3,1 7,4 9,7 ŹRÓDŁO: URZĄD GMINY KĘTY WNIOSKI ZE SFERY GOSPODARCZEJ: Kondycja gospodarcza gminy Kęty plasuje się na średnim poziomie. Gmina ze względu na charakter przemysłowy charakteryzuje się mało zróżnicowanym rynkiem pracy. Jest to jednak związane z bliskością, jak i dobrą dostępnością komunikacyjną do większych ośrodków miejskich i ulokowanych tam dużych zakładów pracy, do których dojeżdżają mieszkańcy gminy. Z punktu widzenia lokalnego potencjału rozwojowego dla gminy ważna jest obecność Grupy Kęty, o silnej pozycji w regionie i lidera wśród najbardziej dynamicznych przedsiębiorstw w Polsce. Procesy zachodzące w sferze gospodarczej oddziałują na kondycję społeczno-ekonomiczną mieszkańców dlatego stanowią ważne ogniwo rozwojowe gminy. Analiza struktury gospodarczej obszaru rewitalizacji wykazała, iż podobszarem o największym potencjale gospodarczym jest Podobszar 1. Stare Miasto, który na tle pozostałych obszarów charakteryzuje się największym wskaźnikiem przedsiębiorczości mieszkańców. Wynika to bowiem z tego, iż jako ścisłe centrum miasta skupia w sobie najwięcej funkcji o charakterze usługowym, co wiąże się z kolei z występowaniem dużej liczby drobnych przedsiębiorców. Jeżeli jednak spojrzeć na cały obszar rewitalizacji, to sytuacja ta jest gorsza w porównaniu do miasta Kęty, jak i gminy ogółem. Rozwój lokalnej przedsiębiorczości ma znaczenie dla sytuacji finansowej jednostek samorządu terytorialnego, które osiągają korzyści m.in. z tytułu podatków, które wpływają od przedsiębiorstw. Z tego względu w programie rewitalizacji warto zwrócić uwagę również na działania związane z poprawą kondycji lokalnej gospodarki. III. SFERA ŚRODOWISKOWA 47

49 W niniejszym rozdziale omówione zostaną parametry opisujące sferę środowiskową gminy Kęty. Wskaźniki dotyczące obszaru zdegradowanego mają charakter ogólny ze względu na brak możliwości dokładnego oszacowania danych (m.in. ze względu na brak punktów monitoringowych dotyczących jakości powietrza na terenie gminy), a ich ocena została dokonana na podstawie dostępnych danych i własnych obserwacji. Analizę sporządzono w odniesieniu do obszaru rewitalizacji oraz w podziale na poszczególne podobszary, z wyłączeniem Podobszaru 5. Zabytkowa strzelnica z uwagi na brak możliwości odniesienia wskaźników środowiskowych do tego obiektu. Tabela 14. Wskaźniki dla sfery środowiskowej Wskaźniki Obszar rewitalizacji Podobszar 1. Stare Miasto Podobszar 2. Nowe Miasto Podobszar 3. Kęty Podlesie Podobszar 4. Tereny sportoworekreacyjne nad Sołą Gmina Kęty Zagrożenie powodziowe Stan jakości powietrza Na pograniczu dużego i małego Na pograniczu dobrego i pogorszonego Małe Małe Duże Duże Małe Pogorszony Pogorszony Dobry Dobry Dobry Stan jakości wód Dobry Słaby Dobry Dobry Dobry Dobry Stan jakości gleb Słaba jakość Słaba jakość Słaba jakość Słaba jakość Słaba jakość Dobra jakość Hałas Zwiększona emisja Zwiększona emisja Zwiększona emisja Ograniczona emisja Ograniczona emisja Ograniczona emisja Obecność pomników przyrody Tak Nie Nie Tak Nie Tak Obecność obszarów chronionych Natura 2000 Tak Nie Nie Nie Tak Tak ŹRÓDŁO: OPRACOWANIE WŁASNE NA PODSTAWIE DANYCH URZĘDU GMINY KĘTY I WŁASNYCH OBSERWACJI 48

50 Podsumowanie wskaźników: Powietrze atmosferyczne 11 Jak wynika z danych zawartych w opracowaniu Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Krakowie pn. Ocena jakości powietrza w województwie małopolskim w 2013 roku na terenie miasta Kęty, na którym znajdują się obszary zdegradowane, stężenie pyłów związanych z ochroną zdrowia tj. dwutlenku azotu, tlenku węgla, benzenu, ołowiu, arsenu, kadmu, niklu, ozonu określono jako klasę A. Oznacza to, że stężenia wymienionych zanieczyszczeń nie przekraczały poziomów dopuszczalnych, docelowych i długoterminowych. Klasyfikację strefy z uwzględnieniem kryteriów określonych w celu ochrony roślin określono również jako klasę A (brak jakichkolwiek przekroczeń w stężeniach tych zanieczyszczeń). Jednakże ze względu na większą koncentrację źródeł emisji, tj. indywidualne ogrzewanie budynków, funkcjonowanie zakładów przemysłowych, spalanie paliw płynnych przez pojazdy mechaniczne, wartości te są zdecydowanie wyższe w mieście niż na obszarach wiejskich, gdzie źródła emisji zanieczyszczeń są ograniczone. Na podstawie pomiarów z roku 2013 w gminie Kęty zarejestrowano przekroczenie poziomów dopuszczalnych pyłu zawieszonego PM10 i benzo(a)piranu w pyle zawieszonym PM10. Przekroczenie tych wartości związane było głównie z oddziaływaniem emisji związanych z indywidualnym ogrzewaniem budynków tzw. niska emisja (emisja powierzchniowa). W sezonie zimowym problem niskiej emisji koncentruje się głównie na Podlesiu w związku z nagromadzeniem zabudowy jednorodzinnej z indywidualnym ogrzewaniem domów. Na jakość powietrza gminy wpływ miało także oddziaływanie emisji z zakładów przemysłowych (emisja punktowa). Ze względu na koncentracje zakładów na terenie miasta, obszary te są szczególnie narażone na tego typu emisję. Ze wszystkich obszarów wstępnie wyznaczonych do rewitalizacji na zwiększoną emisję hałasu punktowego narażony jest Podobszar 1 i Podobszar 2 ze względu na bliskość dużych zakładów przemysłowych Grupy Kęty i innych. Do pogorszenia stanu powietrza atmosferycznego przyczyniło się także spalanie paliw płynnych w silnikach spalinowych pojazdów samochodowych, w maszynach rolniczych oraz kolejnictwie (emisja liniowa). Największą rolę w obniżeniu jakości powietrza odgrywa emisja samochodowa. Przez miasto Kęty przebiega droga krajowa nr 52, na której skupia się w przeważającej części ruch samochodowy, co jest związane z większą koncentracją mieszkańców na terenach miejskich niż na wiejskich. W mieście Kęty zaludnienie wynosi około 811 mieszkańców/km 2, gdzie na pozostałym obszarze gminy wynosi ono około 200 mieszkańców/km 2. Obszarem szczególnie narażonym na emisję liniową jest Stare Miasto oraz Nowe Miasto ze względu na natężenie ruchu komunikacyjnego, w szczególności na wyżej wymienionej trasie. Stosunki wodne Sieć hydrograficzna Gminy Kęty jest dobrze rozwinięta. Rzeką główną drenującą obszar gminy jest Soła, będąca prawobrzeżnym dopływem Wisły. Przepływa ona przez miasto Kęty, oddzielając Stare i Nowe Miasto od Podlesia. Soła posiada liczne dopływy i małe cieki naturalne. 11 Oceny poziomu zanieczyszczeń powietrza dla Gminy Kęty dokonano na podstawie wyników pomiarów prowadzonych w stałych stacjach pomiarowych, automatycznych i manualnych oraz stanowisk pasywnych, zlokalizowanych w strefie małopolskiej województwa małopolskiego, obejmującej 66 punktów pomiarowych. W związku z brakiem punktów monitoringowych na terenie gminy Kęty, oceny stanu powietrza atmosferycznego dokonano na podstawie punktów położonych w miejscowościach: Wadowice, osiedle Pod Skarpą odległość około 20 km, Trzebinia, osiedle ZWM odległość około 45 km, Olkusz, ul. F. Nullo odległość około 60 km, Skawina, osiedle Ogrody odległość około 60 km. 49

51 Na postawie wyników badań przeprowadzonych w punktach pomiarowych na rzece Soła stan jakościowy wód powierzchniowych w gminie Kęty, ze względu na elementy fizykochemiczne, biologiczne oraz chemiczne, określony został jako dobry. Pomimo licznie występujących wzdłuż biegu cieków powierzchniowych wałów, jazów, stopni wodnych, kanałów oraz gęstej sieci rowów melioracyjnych i urządzeń drenarskich, znaczny obszar gminy zagrożony jest powodziami. Problem ten koncentruje się głównie w obszarze miejskim, szczególnie w części zachodniej Podlesie, oraz w obszarze Starego Miasta, przez które biegnie kanał Młynówka Czaniecka, stanowiący duże ryzyko powodziowe. Największy wpływ mają kilkudniowe intensywne opady w okresie wiosenno letnim na przełomie maja, czerwca i lipca, które powodują gwałtowne wezbrania na rzece Sole i lokalnych ciekach. Mimo, iż wielkość przepływów wody w Sole regulowana jest działaniem zbiorników wodnych Tresna Porąbka Czaniec, nie zapewnia to pełnej ochrony miasta przed powodzią. Czynnikiem potęgującym zagrożenie powodziowe ze strony rzeki Soła jest jej silne meandrowanie, które podczas wezbrań powoduje niszczenie istniejących umocnień brzegowych oraz wymywanie przyległych gruntów. Najbardziej narażonym na powódź obszarem są tereny położone wzdłuż rzeki Soły oraz wzdłuż potoku Leśniówka w dzielnicy Kęty Podlesie i wzdłuż kanału Młynówka Czaniecka w dzielnicy Stare Miasto. Związane jest to z brakiem obwałowań na tych terenach. Samo miasto znajduje się w granicach Głównego Zbiornika Wód Podziemnych (GZWP) nr 446 Dolina rzeki Soły, będącego zbiornikiem porowym, który budują utwory piaszczysto żwirowe. Zasoby dyspozycyjne tego zbiornika wynoszą 0,125 m 3 /s. Jeśli chodzi o Jednolite Części Wód Podziemnych (JCWPd) miasto Kęty położone jest w obrębie dwóch jednostek: 148 i 152. Na podstawie wyników monitoringu diagnostycznego wód podziemnych JCWPd 148 i 152, dokonano oceny stanu chemicznego wód podziemnych w rejonie miasta Kęty w dwóch punktach pomiarowych: w miejscowości Oświęcim i Ponikiew. Wykazała ona słaby stan chemiczny ze względu na zawartość tlenu, manganu, wapnia oraz jonów amonowych w punkcie pomiarowym w Oświęcimiu oraz dobry stan chemiczny w punkcie pomiarowym w miejscowości Ponikiew. Słaby stan chemiczny wód podziemnych w rejonie miasta Kęty związany jest przede wszystkim z emisją ścieków komunalnych z sektora bytowo gospodarczego, które są ogniskiem zanieczyszczeń głównie substancji biogennych. Duży wpływ na zanieczyszczenie wód podziemnych odgrywają związki biogenne, głównie azotany i fosforany, pochodzące ze środków ochrony roślin i nawozów, które spływają z pól uprawnych w czasie ich nawożenia. Pośrednio na słabą jakość wód podziemnych wpływają zanieczyszczenia wytwarzane przez środki transportu, które spłukiwane i infiltrowane są z wodą opadową do gruntu z powierzchni dróg, parkingów czy stacji paliw. Gleby Na terenie gminy Kęty dominują gleby słabo urodzajne, trudne do uprawy klasy III i IV. Są to gleby pseudobielicowe. Występują one w dolinach rzek i charakteryzują się dużą zasobnością w składniki pokarmowe, jednak ze względu na silne procesy erozyjne nie wykazują dostatecznego uwilgotnienia, przez co uprawa na nich jest ograniczona. Drugimi pod względem występowania są mady glejowe, które są glebami trudnymi do uprawy mechanicznej. Występują one w sąsiedztwie stawów i w starorzeczach. Niewielki procent gleb stanowią gleby bardzo urodzajne klasy I i II, głównie mady brunatne. Występują one w obrębie Doliny Soły. W wyniku licznych operacji odwadniających i zabiegów drenujących na obszarze miasta Kęty, parametry gleb są obniżone. Wpływa to na zmianę jej struktury, przez co możliwość jej uprawy jest ograniczona. Hałas Hałas w mieście Kęty emitowany jest głównie przez drogę krajową nr 52, której odcinek o długości około 10 km przebiega przez południową część miasta. Droga ta przebiega przez dwa podobszary wytypowane 50

52 do rewitalizacji tj. Podobszar 1. Stare Miasto oraz Podobszar 2. Nowe Miasto, dlatego spośród obszarów zdegradowanych są one najbardziej narażone na zwiększoną emisję hałasu. Swój udział mają również drogi wojewódzkie, powiatowe i gminne. Zwiększona emisja hałasu związana jest ze złym stanem technicznym tych dróg. Na podstawie wyników badań akustycznych, obecny stan warunków akustycznych uznano za negatywny. Tabela 15. Pomiary hałasu w pobliżu najważniejszych ciągów komunikacyjnych na terenie gminy Kęty Droga Droga krajowa nr 52 Droga wojewódzka nr 948 Długość 9,4 km 8,5 km Zakres naruszeń dopuszczalnych wartości poziomu hałasu Pierwsza linia zabudowy znajduje się w strefie wskaźnika Ldwn o wartości Db. Budynki na tym odcinku w większej odległości od drogi znajdują się w zasięgu hałasu o poziomie przekraczającym wartości dopuszczalne. Pierwsza linia zabudowy znajduje się w strefie wskaźnika Ldwn o wartości Db. Budynki na tym odcinku w większej odległości od drogi znajdują się w zasięgu hałasu o poziomie przekraczającym wartości dopuszczalne. Powierzchnia obszaru przekroczeń [km 2 ] Liczba mieszkańców na obszarze przekroczeń Priorytet 0, wysoki 0, średni ŹRÓDŁO: PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA PRZED HAŁASEM DLA WOJEWÓDZTWA MAŁOPOLSKIEGO (KRAKÓW, 2013) Hałas przemysłowy kształtuje również klimat akustyczny poprzez pracę przedsiębiorstw działających na terenie miasta Kęty. Większość z nich wprowadza technologie ograniczające emisję hałasu. Głównym powodem wysokiego hałasu jest niewłaściwa lokalizacja przedsiębiorstw, szczególnie na terenach zabudowy mieszkaniowej. Najbardziej narażonym obszarem na negatywne skutki hałasu przemysłowego jest Podobszar 2. Nowe Miasto wstępnie wyznaczony do rewitalizacji. Wiąże się to z występowaniem na jego terenie zakładów przemysłowych, m.in. Finish Armatura Sanitarna oraz najbliższym położeniem wobec dużych zakładów: Grupy Kęty i innych. Kolejnym źródłem hałasu jest przechodzący przez miasto odcinek linii kolejowej nr 117 Kalwaria Zebrzydowska Bielsko Biała. Jednak wpływ tego rodzaju hałasu uznano za mało znaczący. Ochrona przyrody i krajobrazu 1. Głównym obszarem atrakcyjnym pod względem walorów przyrodniczych jest Dolina Soły. Wyznaczono w niej obszary Natura 2000 jako ostoje siedlisk przyrodniczych oraz gatunków zwierząt wymagających ochrony. Są to: Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk Dolna Soła oraz Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków Dolina Dolnej Soły. W granicach tych terenów chronionych została wyznaczona część Podobszaru 3 do 51

53 obszaru rewitalizacji Tereny sportowo-rekreacyjne nad Sołą. Podobszar ten położony jest częściowo w granicach obszaru Natura 2000 Dolina Dolnej Soły i przy granicy z obszarem Natura 2000 Dolna Soła. 2. Obszar Doliny Dolnej Soły stanowi tzw. ostoję ptasią, czyli obszar specjalnej ochrony ptaków, który obfituje w występowanie licznych gatunków ptaków wodno błotnych o znaczeniu europejskim. Obszar Dolna Soła stanowi ostoje siedliskową, czyli specjalny obszar ochrony siedlisk. Zagrożeniem dla tych obszarów są wszelkiego rodzaju prace związane z regulacją koryta rzeki Soły, zabudowa hydrotechniczna czy ochrona przeciwpowodziowa. Działalność ta prowadzi do wycinania lasów łęgowych, zakrzaczeń nadrzecznych i usuwania roślinności brzegowej, przez co obszary te są pomniejszane. Negatywny wpływ ma także rolnicze i przemysłowe zagospodarowanie terasy zalewowej, z czym wiąże się emisja licznych zanieczyszczeń. Wszelkie działania na tym obszarze powinny być prowadzone racjonalnie, z wykorzystaniem zasad zrównoważonego rozwoju i poszanowaniem dla środowiska naturalnego. 3. Pomnikiem przyrody w mieście Kęty jest Aleja Dębowa utworzona w roku 1937 (w 1996 r. zaktualizowano jej stan ilościowy). Obecnie składa się ona z liczących ok. 200 lat, 69 dębów szypułkowych zlokalizowanych na groblach w Podlesiu. Długość Alei wynosi ok. 550 m., rozpoczyna się od ul. Żeromskiego, następnie prowadzi równolegle do budynków szkoły i ta jej część kończy się na skraju lasu komunalnego. Druga część alei położona jest wzdłuż ul. Szkolnej. Pomnik ten graniczy z 3 Podobszarem rewitalizacji Kęty Podlesie. Charakterystycznym dla miasta jest obszar położony na południowym zachodzie Las Kęcki w Podlesiu, który stanowi duży zwarty kompleks leśny o powierzchni około 450 ha. 4. W Kętach znajdują się liczne parki, jednak stopień ich zadbania i uporządkowania jest zróżnicowany. W rejonie obszarów wstępnie wytypowanych do rewitalizacji znajdują się: Park Miejski przy ul. Spacerowej ( Podobszar 2. Nowe Miasto), Park Miejski w Podlesiu ( Podobszar 3. Kęty Podlesie), Park przy Ośrodku Rekreacyjno Sportowym im. Władysława Dziewońskiego oraz Park Lipowy. Lasy na terenie miasta stanowią 20,24 % jego powierzchni. WNIOSKI DLA OBSZARU ŚRODOWISKOWEGO: Jednym z głównych problemów sfery środowiskowej obszarów zdegradowanych jest ryzyko wystąpienia powodzi. Szczególna koncentracja tego problemu obserwowana jest w rejonie Podobszaru 3. Kęty Podlesie. Związane jest ono z charakterem rzeki Soły, która odznacza się gwałtownymi wezbraniami w czasie kilkudniowych opadów. Czynnikiem wpływającym niekorzystnie jest również jej silne meandrowanie, które podczas wezbrań powoduje niszczenie istniejących umocnień brzegowych oraz wymywanie przyległych gruntów. Problem związany z hałasem i zanieczyszczeniami powietrza, generowanymi przez przebiegającą w południowej części drogę krajową nr 52 koncentruje się głównie na Podobszarze 1. Stare Miasto. Źródłem hałasu są również drogi powiatowe i gminne oddziaływujące na teren całej gminy. Z tego względu należy skupić się na ich bieżących remontach i poprawie ich funkcjonalności. Hałas komunikacyjny jest uciążliwy dla mieszkańców i znacząco zmniejsza ich komfort życia. Na Podobszarze 1. wiąże się to z istnieniem gęstej zabudowy, położonej praktycznie przy ciągu komunikacyjnym. Kwestie te można wziąć pod uwagę przy realizacji koncepcji wyłączenia ruchu samochodowego z poszczególnych ulic w centrum. Wszystkie obszary wstępnie wyznaczone do rewitalizacji narażone są na problemy związane z jakością powietrza: Stare Miasto w związku z dużym ruchem samochodowym, Nowe Miasto w związku z położeniem najbliżej drogi nr 52 i dużych zakładów przemysłowych oraz Kęty Podlesie, na obszarze którego jest najwięcej domów jednorodzinnych, co w sezonie zimowym charakteryzuje się emisją zanieczyszczeń z indywidualnych systemów ogrzewania budynków. Należy zwrócić uwagę na niską emisję, która wpływa na przekroczenie poziomów dopuszczalnych pyłu zawieszonego PM10 i 52

54 benzo(a)piranu w pyle zawieszonym PM10. Jest to problem, który dotyka całą gminę Kęty, jednak tereny miejskie w szczególności. Stan chemiczny wód podziemnych Kęt pogarszany jest przez emisję ścieków komunalnych, powierzchniowe spływy substancji chemicznych pochodzące z nawozów oraz zanieczyszczeń komunikacyjnych spłukiwanych z dróg. Wszystkie działania rewitalizacyjne w obszarze środowiskowym powinny prowadzić do ochrony środowiska naturalnego i przeciwdziałania degradacji obszarów zielonych, atrakcyjnych pod względem florystycznym jak i faunistycznym. Na terenie miasta Kęty takich obszarów jest sporo występują zarówno parki miejskie, lasy, pomniki przyrody, jak i Obszary Natura Ponadto, w granicach dwóch Podobszarów rewitalizacji zlokalizowany jest pomnik przyrody i obszary chronione (Natura 2000 Dolina Dolnej Soły oraz Natura 2000 Dolna Soła). Dlatego w pierwszej kolejności należy zastanowić się nad rozwiązaniem problemów ze sfery środowiskowej, aby obszary te zostały w jak najmniejszym stopniu przekształcone i zniszczone. W szczególności kwestie te muszą być brane pod uwagę przy planowaniu działań na terenach położonych w bliskości rzeki Soły. IV. SFERA FUNKCJONALNO-PRZESTRZENNA Gmina Kęty położona jest w południowo-zachodniej części województwa małopolskiego, w powiecie oświęcimskim, przy granicy z województwem śląskim. Graniczy z gminami: Brzeszcze, Oświęcim, Osiek (powiat oświęcimski), Wieprz i Andrychów (powiat wadowicki), Kozy, Porąbka, Wilamowice (powiat bielski woj. bielskie). Obszar gminy położony jest w malowniczej dolinie rzeki Soły u stóp Beskidu Małego. Ze względu na dawne powiązania administracyjne, historyczne i komunikacyjne, najsilniejsze relacje funkcjonalne gminy Kęty występują z pobliską aglomeracją bielską. Strukturę administracyjną gminy tworzą: miasto Kęty oraz sołectwa: Bulowice, Witkowice, Łęki, Bielany, Nowa Wieś oraz Malec. Powierzchnia gminy wynosi 7579 ha, w tym powierzchnia miasta Kęty, zlokalizowanego w jej południowej części, w granicach administracyjnych 2305 ha, co stanowi 30,4% powierzchni gminy. Struktura użytkowania jest charakterystyczna dla gmin rolniczo-przemysłowych i kształtuje się w następujący sposób: 1. użytki rolne: 4 022ha, co stanowi 53,1%, 2. lasy i grunty leśne: ha, co stanowi 13,%, 3. tereny inne (zurbanizowane): ha, co stanowi 33,7%. Przyglądając się strukturze komunikacyjnej, przez obszar gminy Kęty przebiega droga krajowa nr 52 (miasto Kęty Bulowice), łącząca Bielsko-Białą z Głogoczowem i będąca ważną arterią komunikacyjną w tej części regionu. Przez teren gminy przebiega ponadto droga wojewódzka nr 948 (Łęki Bielany Nowa Wieś Kęty) relacji Oświęcim Żywiec, droga wojewódzka nr 949 relacji Przeciszów Brzeszcze. Przez teren gminy przebiega linia kolejowa relacji Bielsko-Biała Kraków. Kęty są ponadlokalnym ośrodkiem administracji i usług i są w zasięgu oddziaływania aglomeracji bielskiej, której centrum stanowi Bielsko-Biała. Kęty wraz z Kozami, Jasienicą, Jaworzem, Bestwiną, Wilkowicami, Buczkowicami i Żywcem stanowią otoczenie strefy śródmiejskiej aglomeracji, do której wlicza się Bielsko- Białą i Czechowice-Dziedzice. 53

55 Istotnym elementem miasta jest średniowieczny rodowód z dobrze zachowanym układem urbanistycznym. Jest to przykład miasta lokacyjnego, założonego na prawie magdeburskim, z czytelną, pierwotną siatką ulic. Fragmenty tego układu są objęte strefami A ścisłej ochrony konserwatorskiej oraz B pośredniej ochrony konserwatorskiej. Kolejne, wyraźne w strukturze przestrzennej, obszary miasta pochodzą z okresu industrializacji przełomu XIX/XX w. Z kolei po II wojnie światowej nastąpiła rozbudowa istniejących wcześniej zakładów. Wówczas Kęty stały się ważnym ośrodkiem hutnictwa aluminium, co spowodowało szybki rozwój przestrzenny miasta. Z tego okresu pochodzą osiedla wielkopłytowe w dolinie Soły oraz wybrane zespoły zabudowy jednorodzinnej. IV.I. IDENTYFIKACJA GŁÓWNYCH PROBLEMÓW W SFERZE PRZESTRZENNO-FUNKCJONALNEJ GMINY Analiza struktury przestrzenno-funkcjonalnej pozwala zidentyfikować najważniejsze problemy przestrzenne oraz wynikające z tego zagrożenia i szanse. W odniesieniu do układu komunikacyjnego, funkcjonującego w oparciu o drogi DK 52 i DW 948, należy zwrócić uwagę, że ze względów historycznych krzyżują się one w samym centrum miasta na Rynku. Z jednej strony gwarantują wygodny dojazd mieszkańców obrzeżnych sołectw do centrum, natomiast z drugiej strony pogarszają warunki zamieszkania w centrum i strefie okołocentralnej. Czytelność układu urbanistycznego bywa miejscami zaburzona przez niszczejące punktowo obiekty kubaturowe. Zaleca się w takich przypadkach podjąć wszelkie działania, których nadrzędną wartością będzie utrzymanie we właściwym porządku istniejącej struktury przestrzennej. W dość wyraźny sposób zurbanizowana część miasta Kęty oddzielona jest linią kolejową oraz towarzyszącym jej fragmentami terenów zieleni od później powstałych osiedli wielkopłytowych. Lokalizacja gminy w strukturze przestrzennej subregionu stanowi jej potencjał jako zaplecze mieszkalne i wypoczynkowo-rekreacyjne dla mieszkańców większych ośrodków miejskich: Bielsko-Biała, Oświęcim, położonych w niewielkim oddaleniu od gminy. IV.II. CHARAKTERYSTYKA OBSZARÓW REWITALIZACJI W SFERZE FUNKCJONAL NO- PRZESTRZENNEJ W tabeli poniżej zestawiono dostępne wskaźniki o charakterze funkcjonalno-przestrzennym dla obszaru rewitalizacji. Dane te zostały ukazane w podziale na dwa Podobszary Stare Miasto i Nowe Miasto z uwagi na fakt, iż pozostałe podobszary nie obejmują budynków mieszkalnych. Tabela 16. Wskaźniki dla sfery funkcjonalno-przestrzennej Wskaźniki Stare Miasto Nowe Miasto Stopień skanalizowania [%] Liczba awarii sieci kanalizacyjnej (lata ) 14 1 Liczba awarii sieci energetycznej (lata ) 1 0 Liczba awarii sieci gazowej (lata ) ŹRÓDŁO: OPRACOWANIE WŁASNE NA PODSTAWIE DANYCH URZĘDU GMINY KĘTY 54

56 Podsumowanie wskaźników: Sieci przesyłowe 1. Wyposażenie mieszkań w urządzenia techniczno sanitarne w gminie Kęty jest bardzo zróżnicowane. Miasto Kęty, na którym znajdują się obszary zdegradowane jest w znacznej części skanalizowane. Procent ludności korzystającej z instalacji kanalizacyjnej w gminie Kęty w roku 2015 wyniósł 60,2 %. Jest to wartość większa o 10% w porównaniu z rokiem Długość sieci kanalizacyjnej w roku 2014 wyniosła ponad 140 km, tym samym wzrosła o ponad 70 km w porównaniu z rokiem Wskaźnik długości sieci kanalizacyjnej na 100 km 2 dla miasta w 2014 roku wyniósł 347,1 km, a dla gminy 204 km. 2. Od roku 2010 największym stopniem skanalizowania, bo aż 100 %, charakteryzował się Podobszar 2. Nowe Miasto. Stan sieci kanalizacyjnej znajdującej się tam nie jest najlepszy. Sieć kanalizacyjna na obszarze Starego Miasto w 30% nadaje się do przeglądu, a pozostała część jest nowa. 3. Stopień zwodociągowania w gminie wynosi 98%. Na terenach niezwodociągowanych mieszkańcy korzystają z indywidualnych studni kopanych. Do sieci wodociągowej na koniec 2013 roku podłączonych było 6255 budynków mieszkalnych i firm, w tym w obszarach wiejskich 3557 budynków, a w mieście Kęty 2698 budynków. Sieć wodociągowa na terenie gminy wzrosła w roku 2014 w porównaniu z rokiem 2010 o prawie 10 km. Stan sieci wodociągowej na terenie gminy jest zły. W Podobszarze 2. Nowe Miasto, 50% sieci nadaje się do wymiany, a zaledwie 40% sieci w Podobszarze 1. Stare Miasto. Wykres 2. Korzystający z instalacji w % ogółu ludności wybranych jednostek terytorialnych w 2014 roku ,3 94,3 87,15 91,84 80,51 77,6 74,98 59,78 62,52 Sieć wodociągowa Sieć kanalizacyjna Sieć gazowa Kęty - miasto Województwo małopolskie Województwo małopolskie obszar miejski ŹRÓDŁO: OPRACOWANIE WŁASNE NA PODSTAWIE DANYCH GMINY KĘTY Kęty, na tle obszarów miejskich województwa małopolskiego, są dość dobrze wyposażone w sieć wodociągową i gazową. Niedostateczny jest natomiast dostęp do kanalizacji w mieście, co obrazują wyniki: w 2014 roku odsetek ludności korzystającej z kanalizacji w Kętach był niższy niż we wszystkich obszarach miejskich województwa małopolskiego. Na koniec 2013 roku do kanalizacji sanitarnej było 2581 przyłączy do gospodarstw domowych i 443 przyłączy do pozostałych odbiorców. Liczba awarii sieci kanalizacyjnej w latach na terenie obszaru rewitqalizacji była stosunkowo niska. Na przestrzeni 5 lat najwięcej z nich odnotowano na terenie Starego Miasta (łącznie 14 awarii) i tylko jedną awarię na terenie Nowego Miasta. Nieco gorzej wygląda sytuacją związana z awariami sieci energetycznej, gdyż na przestrzeni wspomnianych lat na terenie Podobszaru 1. Stare Miasto ich liczba 55

57 wyniosła 39, co wiąże się również z największą liczbą odbiorców sieci. Nowe Miasto charakteryzuje się najmniejszą liczbą tego typu awarii. Awarie sieci gazowej odnotowywane były najrzadziej co świadczy o ich dobrym stanie technicznym. W latach zaobserwowano jedynie 4 takie awarie na terenie Starego Miasta, podczas gdy w Nowym Mieście awarii tych było 10. Gmina Kęty jest stosunkowo dobrze wyposażona w instalacje sanitarne. W okresie nastąpił niewielki wzrost w stopniu wyposażenia mieszkań w sieci i instalacje sanitarne zarówno w mieście jak i na obszarach wiejskich. Najgorsza sytuacja ma miejsce na wsiach i dotyczy centralnego ogrzewania. Związane jest to przede wszystkim z brakiem scentralizowanego ogrzewania w części obszarów miejskich. Około 6% powierzchni użytkowej mieszkań w gminie nadal ogrzewane jest w sposób indywidualny, przy wykorzystaniu pieców kaflowych. Wykres 3. Struktura wyposażenia mieszkań w sieci i instalacje sanitarne w roku 2014 w Kętach na tle wybranych jednostek porównawczych ,7 99,1 93,4 96,6 97,5 86,3 91,9 87,1 72,4 Wodociąg Łazienka Centralne ogrzewanie Kęty - miasto Województwo małopolskie obszar miejski Województwo małopolskie ŹRÓDŁO: BDL GUS W gminie Kęty w 2015 roku funkcjonowało 5 oczyszczalni ścieków. Liczba ludności korzystającej z oczyszczalni w gminie z roku na rok rosła. W roku 2014 było to odbiorców, co w porównaniu do roku 2010 jest wynikiem o prawie 40% większym. Na terenie gminy Kęty funkcjonuje również 74 przydomowych oczyszczalni ścieków, w tym 48 na terenach wiejskich i 26 w mieście Kęty. Infrastruktura drogowa Gmina Kęty znajduje się w korzystnym położeniu w systemie transportowym województwa małopolskiego. Przez obszar gminy przebiega droga wojewódzka 948 z południa na północ z Oświęcimia do Oczkowa. Ze wschodu na zachód gminę przecina droga krajowa nr 52, która prowadzi z Bielska Białej do Głogoczowa, łącząc się tam z drogą krajową nr 7. Przez północną część gminy przebiega fragment drogi wojewódzkiej nr 949, która łączy Jawiszowice z Przeciszowem. Według danych Urzędu Gminy w Kętach łączna długość sieci drogowej w obrębie gminy wynosi: drogi krajowe ok. 10 km, drogi wojewódzkie ok. 11 km, drogi powiatowe ok. 57 km, drogi gminne ok. 80 km. W obrębie miasta Kęty, długość sieci drogowej na terenach wytypowanych do rewitalizacji wynosi: Podobszar 1 21,757 km, Podobszar 2 3,6 km, Podobszar 3 5,7 km. Na terenie gminy dominują drogi bitumiczne. Część dróg cechują bardzo niskie parametry techniczne i zły stan nawierzchni. W związku z tym należy się skupić na bieżących remontach dróg oraz poprawie ich 56

58 funkcjonalności. Na szczególną uwagę zasługują drogi wojewódzkie oraz krajowe, gdzie natężenie ruchu jest największe (kolejno oraz pojazdów na dobę). Tabela. 13. Natężenie ruchu na drogach w gminie Kęty Droga Ilość pojazdów na dobę Wojewódzka Krajowa Powiatowa Gminna 724 ŹRÓDŁO: GDDKIA ODDZIAŁ W KRAKOWIE Przez południową część gminy przebiega zelektryfikowana jednotorowa linia kolejowa nr 117 Kalwaria Zebrzydowska Bielsko Biała. Przystanki kolejowe w gminie Kęty znajdują się w Kętach Kęty, Kęty Podlesie oraz w Bulowicach Bulowice, Zamek Bulowicki. IV.III. CHARAKTERYSTYKA OBSZARÓW WSKAZANYCH DO REWITALIZACJI W SFERZE FUNKCJONALNO-PRZESTRZENNEJ Podobszar 1. Stare Miasto. Obszar obejmuje teren centralny miasta Kęty zlokalizowany na północ od linii kolejowej relacji Bielsko-Biała Andrychów. Wschodnia część obszaru obejmuje rynek oraz tereny do niego przyległe od południa ograniczone ulicami Jana III Sobieskiego, od północy ul. Wszystkich Świętych i Kantego. Obszar charakteryzuje się zwartą, dwu lub trzy-kondygnacyjną zabudową śródmiejską, głównie o spadzistych dachach, o zachowanym średniowiecznym układzie urbanistycznym. Otoczenie, skala rynku i uliczek wraz z historyczną zabudową stanowią przestrzeń przyjazną użytkownikom, a historyczna zabudowa nadaje jej interesujący charakter. Jest to obszar o funkcji usługowej i usługowo-mieszkaniowej. Przy rynku zlokalizowany jest Urząd Gminy, obszar obejmuje także kilka lokali gastronomicznych oraz niewielki obszar starego targowiska. Część zachodnia obszaru, połączona z centrum ulicą Świętokrzyską to tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej, w tym budynek z mieszkaniami socjalnymi. Zabudowa przy ulicy Świętokrzyskiej utrzymuje śródmiejski charakter jedynie w części najbliższej centrum, jednak jest ona o wiele mniej spójna. Charakter przestrzeni nadają historyczne budynki mieszkalne zlokalizowane bezpośrednio przy krawędzi ulicy. Dalsza zabudowa wzdłuż ulicy przekształca się w jednorodzinną wolnostojącą. Znacznie bardziej śródmiejski charakter ma ulica Jana III Sobieskiego, przy której zlokalizowany jest obiekt biblioteki i szkoła podstawowa oraz ulica Tadeusza Kościuszki, przy której znajduje się Klasztor Sióstr Klarysek. Pozytywne cechy przestrzenne obszaru: zwarta, dość spójna śródmiejska zabudowa; wartości historyczne obiektów, zachowany dawny układ urbanistyczny; zadbany, odnowiony rynek; przyjazna skala i otoczenie, dopasowane do funkcji obszaru; 57

59 możliwość wykorzystania potencjału pustych obiektów i przestrzeni (kamienice, stare targowisko) dogodnie zlokalizowanych w części centralnej obszaru (jednocześnie części centralnej miasta). Podobszar 2. Nowe Miasto Obszar obejmuje teren miasta Kęty zlokalizowany na południe od linii kolejowej relacji Bielsko-Biała Andrychów, o strukturze przestrzennej złożonej z wielkopłytowych osiedli mieszkaniowych. Obszar graniczy z prawym brzegiem rzeki Soły. W granicach obszaru zlokalizowane są atrakcyjne rekreacyjne. W tej części obszaru, wzdłuż wałów kolejowych, mieści się także niewielki park będący obszarem koncentracji problemów społecznych. Centralna część obszaru to kontynuacja Parku lipowego przylegającego do doliny Soły, który ograniczony jest ulicą Spacerową bezpośrednio sąsiadującą z terenami osiedli mieszkaniowych. Do obszaru przeznaczonego do rewitalizacji należą m.in. : osiedle kard. Stefana Wyszyńskiego oraz osiedle 700-lecia, graniczące bezpośrednio z terenami szczególnie atrakcyjnymi, lecz wymagającymi poprawy bezpieczeństwa. Południowa część obszaru to tereny leśne także przylegające do doliny rzeki Soły ograniczone przedłużeniem ulicy Spacerowej. Tereny zalewowe położone bezpośrednio przy rzece nie są użytkowane. Charakteryzują je podobne problemy, głównie związane z niskim bezpieczeństwem spowodowanym nieużytkowaniem przestrzeni nadbrzeżnej. Pozytywne cechy przestrzenne obszaru: tereny sportowe, rekreacyjne, przyrodnicze i leśne położone bezpośrednio przy rzece mają potencjał, by funkcjonować razem z odpowiednią infrastrukturą możliwą do utworzenia na obszarach zalewowych; wysokie walory krajobrazowe doliny rzeki Soły; bliskość osiedli mieszkaniowych do obszarów sportowych i rekreacyjnych atrakcyjność terenów mieszkaniowych. Podobszar 3. Kęty Podlesie Obszar położony po zachodniej stronie rzeki Soły, połączony ze stroną wschodnią miasta mostem na ulicy Jana III Sobieskiego oraz traktem kolejowym. Obszar o przeważającej funkcji mieszkaniowej o niezbyt spójnej zabudowie, głównie jednorodzinnej, wolnostojącej. Przy ulicy Partyzantów zlokalizowany jest budynek socjalny. W obrębie obszaru zlokalizowana jest także stacja kolejowa Kęty-Podlesie w sąsiedztwie terenów usługowo-handlowych, Ochotnicza Straż Pożarna Kęty-Podlesie oraz park sąsiadujący z osiedlem domków jednorodzinnych oraz szkołą. Pozytywne cechy przestrzenne obszaru: atrakcyjnie położone tereny mieszkaniowe (małe natężenie ruchu samochodowego, sąsiedztwo parku, szkoły, dworca PKP); bliskość terenów leśnych i doliny rzeki Soły. Podobszar 4. Tereny sportowo-rekreacyjne nad Sołą W granicach obszaru zlokalizowane są atrakcyjne tereny sportowe i rekreacyjne, np. na północy obszaru: unikatowy Park lipowy, tereny sportowe Hejnału (boiska, trybuna, budynek), skatepark zlokalizowane w sąsiedztwie zabudowy jednorodzinnej, połączone z centrum miasta ulicą Świętokrzyską i Jana III Sobieskiego. 58

60 Na obszarze widoczna jest aktywność mieszkańców, którzy chętnie korzystają z przestrzeni publicznych i rekreacyjnych. Pozytywne cechy przestrzenne obszaru: wysokie wartości przyrodnicze Parku lipowego; interesujący, warty zachowania obiekt sportowy Hejnału (boiska, trybuna, budynek) północnej części obszaru Podobszar 5. Zabytkowa strzelnica W granicach obszaru rewitalizacji zlokalizowana jest zabytkowa strzelnica wraz z usypanym unikatowym wałem strzelniczym. Obiekt wymaga prac remontowych, po przeprowadzeniu których może pełnić funkcję zarówno wojskową, jak i rekreacyjną i stać się wizytówką miasta. Pozytywne cechy przestrzenne obszaru: wysokie walory estetyczne i historyczne miejsca; lokalizacja w widocznym miejscu na szlaku Bielsko-Biała Kraków; OBJAWY STANU KRYZYSOWEGO NA TERENIE OBSZARU REWITALIZACJI W wyniku wizji lokalnej oraz konsultacji społecznych można wskazać główne objawy stanów kryzysowych w poszczególnych podobszarach obszaru wskazanego do rewitalizacji. Podobszar 1. Stare Miasto Negatywne aspekty i problemy przestrzenne obszaru to: niedopasowanie ruchu i przepustowości ulicy Świętokrzyskiej do dominującej funkcji mieszkaniowej w tej części obszaru; zły stan techniczny budynku socjalnego przy ulicy Świętokrzyskiej i obiektu biblioteki przy ulicy Reymonta; nieokreślona funkcja i zły stan techniczny kilku obiektów przy rynku; problemy związane ze zwiększonym natężeniem ruchu komunikacyjnego w obrębie rynku pogarszającym komfort i warunki życia mieszkańców pobliskich kamienic oraz użytkowników przestrzeni; zauważalna monofunkcyjność negatywnie wpływająca na funkcjonowanie rynku tzn.: dominacja banków na rynku, zbyt mało funkcji kulturalnych; nieciągła zabudowa na ulicy Świętokrzyskiej; niska estetyka elewacji niektórych budynków, potęgowana chaotycznymi reklamami; zły stan techniczny wnętrz budynku szkoły podstawowej, boisko szkolne użytkowane jako parking. Podobszar 2. Nowe Miasto Negatywne cechy obszaru i problemy przestrzenne: brak przestrzeni rekreacji na osiedlach mieszkaniowych z jednoczesnym niewykorzystaniem do tego celu potencjału terenów sąsiadujących. Podobszar 3. Tereny sportowo-rekreacyjne nad Sołą Negatywne aspekty i problemy przestrzenne obszaru to: 59

61 zły stan techniczny trybun wraz z przyległym do nich terenem (nawierzchnia) przy boiskach sportowych obniżający poziom bezpieczeństwa na obszarze sportu i rekreacji; nieuporządkowany, nieużytkowany obszar zalewowy rzeki Soły niewykorzystanie potencjału rzeki w mieście, możliwość powstawania i pogłębiania się problemów społecznych występujących na terenach sąsiednich; trakt kolejowy będący barierą przestrzenną i obszarem koncentracji problemów społecznych; koncentracja problemów społecznych na obszarze sąsiadującym z terenami sportu i rekreacji, obniżających poziom bezpieczeństwa atrakcyjnych terenów miasta; Podobszar 4. Podlesie. Negatywne cechy obszaru, problemy przestrzenne: nieuporządkowana przestrzeń, chaotyczna zabudowa; zaśmiecone przestrzenie otwarte; niewykorzystany potencjał parku stanowiącego o atrakcyjności przylegających terenów mieszkaniowych i w sąsiedztwie szkoły (brak podstawowej infrastruktury, oświetlenia). Podobszar 5. Zabytkowa strzelnica W odniesieniu do obszaru strzelnicy, negatywne aspekty i problemy przestrzenne: niewykorzystany potencjał wartościowego dla miasta obiektu; znaczne oddalenie od centrum miasta; brak miejsca na ewentualne miejsca parkingowe przy obiekcie; nieużytkowany obiekt ze względu na zły stan techniczny; wymagany remont dla zapewnienia bezpieczeństwa osób trzecich korzystających z obiektów na działkach sąsiednich; zaniedbane strefy wejściowe do budynków; Podobszar 1 - budynek przy ul. Rynek 13 od strony ul. Krakowskiej. 60

62 nieużytkowany obiekt: niewykorzystanie obiektu do kreacji miejsca centrotwórczego; Podobszar 1 - budynek przy ul. Rynek 13. zdominowanie przestrzeni publicznych przez samochody utrudniające właściwe korzystanie z tych stref; obniżenie jakości przestrzeni publicznych w strefie centralnej miasta. Podobszar 1 - plac przy ul. Kazimierza Wielkiego i Wszystkich Świętych. wymagany remont dla zapewnienia bezpieczeństwa osób trzecich korzystających z chodnika przy rynku; Podobszar 1 budynek Muzeum przy ul. Rynek

63 brak możliwości bezpiecznego pozostawienia rowerów przez uczniów szkoły; Podobszar 1 - strefa wejściowa ZSG nr 1 przy ul. Jana III Sobieskiego 6. zły stan techniczny budynku szkoły i placu szkolnego; obniżenie jakości ofert edukacyjnej oraz niebezpieczeństwo użytkowania; Podobszar 1 - teren boiska szkolnego przy ZSG nr 1 na ul. Jana III Sobieskiego 6. Podobszar 1 - teren boiska szkolnego przy ZSG nr 1 na ul. Jana III Sobieskiego 6. wykorzystanie terenu boiska szkolonego na funkcje parkingu niezgodne z przeznaczeniem; obniżenie jakości ofert edukacyjnej oraz negatywne skutki bezpośredniej lokalizacji parkingu przy obiekcie edukacyjnym; 62

64 zły stan techniczny stropu - zagrażający użytkownikom szkoły (uczniom oraz nauczycielom); Podobszar 1 - strop w budynku ZSG nr 1 przy ul. Jana III Sobieskiego 6. duże natężenie ruchu oraz zła organizacja, powodujące obniżenie jakości przestrzeni publicznej ulicy oraz jakości warunków zamieszkania; Podobszar 1 - ul. Świętokrzyska. zły stan techniczny obiektu obniżający jakość warunków zamieszkania; Podobszar 1 - ul. Świętokrzyska

65 zły stan techniczny instalacji wewnętrznych - obniżający jakość warunków zamieszkania; Podobszar 1 - ul. Świętokrzyska 49. nasyp kolejowy wraz z ciekiem wodnym mocno odcinają tę część miasta od centrum; konflikty pomiędzy grupami społecznymi na osiedlu; pogorszenie warunków zamieszkania w mieście; Podobszar 2 - wiadukt przy ul. Spacerowej. Podobszar 2 - os. Sikorskiego. brak placów zabaw i małych boisk do gry w piłkę na osiedlach mieszkaniowych; konflikty pomiędzy grupami społecznymi na osiedlu; pogorszenie warunków zamieszkania w mieście; brak właściwie zorganizowanych placów do gromadzenie i segregacji odpadów; pogorszenie warunków zamieszkania w mieście; Podobszar 2 - os. Sikorskiego. 64

66 zły stan techniczny infrastruktury sportowej - powodujący zagrożenia zdrowia i życia użytkowników; Podobszar 3 - zadaszona trybuna przy terenach sportowych Hejnału na ul. Jana III Sobieskiego zły stan techniczny infrastruktury sportowej - powoduje brak możliwości wykorzystywania zgodnie z przeznaczeniem; Podobszar 3- Budynek przy ul. Jana III Sobieskiego, tereny sportowe Hejnału zaniedbane i niebezpieczne tereny bulwarów Soły; niewykorzystany potencjał miejsca; Podobszar 3 - bulwary Soły przy ul. Jana III Sobieskiego. 65

67 zniszczona infrastruktura sportowa w parku przy ul. Jana III Sobieskiego; zmniejszenie oferty sportoworekreacyjnej dla mieszkańców; Podobszar 3 tereny rekreacyjne przy ul. Jana III Sobieskiego. zły stan techniczny obiektu - obniżający jakość warunków zamieszkania; Podobszar 4 - budynek przy ul. Partyzantów. Podobszar 4 - przestrzeń przystanku autobusowego przy ul. Partyzantów. nieurządzona przestrzeń w centralnej części obszaru; brak wykorzystania potencjału miejsca związanego z punktem przesiadkowym; brak właściwie zagospodarowanych przestrzeni publicznych; 66

68 zaniedbany teren parku miejskiego; brak dobrych przestrzeni publicznych w mieście. Podobszar 4 - park przy ul. Partyzantów i Żeromskiego. brak właściwej infrastruktury sportowej przy obiekcie szkolnym; brak sali sportowej Podobszar 4 - boiska szkolne przy ul. Szkolnej. niewykorzystywany potencjał historii i tradycji miejsca; zły stan techniczny obiektu - powodujące brak możliwości wykorzystywania zgodnie z przeznaczeniem; Podobszar 5 - strzelnica przy ul. Krakowskiej. WNIOSKI DLA SFERY FUNKCJONALNO-PRZESTRZENNEJ Sieć drogowa na obszarach wstępnie wyznaczonych do rewitalizacji wymaga naprawy. Modernizacji wymaga nie tylko zmiana nawierzchni, ale także inne element, takie jak chodniki czy przejścia. Pilnej naprawy wymagają odcinki położone w granicach 1 i 2 Podobszaru wstępnie wyznaczonego do rewitalizacji, które charakteryzują się dużym natężeniem ruchu drogowego. Mimo dość dobrego wyposażenia Kęt w sieć wodociągową, jest ona niezadowalającej jakości i w wielu wypadkach wymaga wymiany na obszarach wstępnie wyznaczonych do rewitalizacji. Potencjałem gminy Kęty są ceny mieszkań. W oddalonym o 15 km mieście Bielsko Biała za 1 m 2 w 2014 roku trzeba było zapłacić o 1273 zł więcej. Kęty posiadają dogodne połączenie komunikacyjne 67

69 nie tylko z samym Bielskiem, ale również z Pszczyną czy Oświęcimiem. Niskie ceny mieszkań i dobre możliwości dojazdów do pracy mogą stać się argumentem dla młodych ludzi podczas podejmowania decyzji o wyborze miejsca zamieszkania. Problemem z jakim boryka się gmina Kęty są pojawiające się awarie w sferze technicznej, a w szczególności awarii sieci energetycznej. Najwięcej tego typu awarii koncentruje się na terenie Starego Miasta. Działania władz powinny zmierzać do ograniczenia awarii i poprawy jakości sieci przesyłowej, w szczególności w obszarach narażonych na częste awarie celem poprawy standardu życia mieszkańców obszaru rewitalizowanego. Mając na uwadze powyższe kwestie, ramach poprawy sfery funkcjonalno-przestrzennej istotne są działania w zakresie: 1. Wykorzystanie dogodnej lokalizacji gminy na trakcie komunikacyjnym dla wspierania rozwoju aktywności gospodarczej stref obrzeżnych gminy. 2. Ochrona wartości przyrodniczych krajobrazowych i kulturowych powiązana z istniejącym systemem terenów chronionych. 3. Wykorzystanie walorów przyrodniczych i krajobrazowych gminy na cele rozwoju miasta Kęty jako centrum obsługi ruchu turystycznego. 4. Zachowanie i pielęgnacja układu urbanistycznego okolic rynku wraz z historyczną zabudową. 5. Promocja i rozwój istniejącej bazy sportowej w połączeniu z terenami leśnymi i parkowymi wzdłuż doliny Soły, co mogłoby wzmocnić pozycję miasta jako przyjaznego miejsca do mieszkania. 6. Wspieranie i promowanie drobnej działalności gospodarczej miejscowej społeczności w zakresie rozbudowy bazy hotelowo-gastronomicznej. 7. Poprawy warunków zamieszkania w śródmiejskiej części miasta poprzez eliminację lub ograniczenie ruchu tranzytowego oraz rozwój komunikacji miejskiej. V. SFERA TECHNICZNA W tabeli poniżej zestawiono najważniejsze wskaźniki dla sfery technicznej. Z uwagi jednak na brak możliwości przedstawienia tych danych dla obszaru rewitalizacji, dane zostały przedstawione w rozbiciu na 3 dzielnice miasta Kęty, w ramach których zostały wyznaczone Podobszary do obszaru rewitalizacji. Tabela 17. Wskaźniki dla sfery technicznej Wskaźniki Stare Miasto Nowe Miasto Kęty Podlesie Komunalny zasób gminy (liczba mieszkań) w 2015 r. Charakterystyka zabudowy poszczególnych obszarów wstępnie wyznaczonych do rewitalizacji Typ zabudowy Główne problemy Nowo oddane budynki mieszkalne w 2015 r. Zabudowa wielorodzinna, jednorodzinna, zwarta zabudowa, zabytkowe obiekty Zniszczone elewacje, zmniejszona estetyka, zły stan techniczny budynków Zabudowa wielorodzinna, jednorodzinna Ograniczona ilość wolnych przestrzeni, duża intensywność zabudowy Zabudowa jednorodzinna Ryzyko wystąpienia powodzi

70 ŹRÓDŁO: URZĄD GMINY KĘTY Zasoby mieszkaniowe Według danych Urzędu Statystycznego w Krakowie w 2014 roku na terenie gminy Kęty istniało 9716 lokali mieszkaniowych, jednak w stosunku do roku 2010, gdzie liczba mieszkań wynosiła 10580, ilość ta spadła o ponad 8%. Największym zasobem komunalnym dysponuje Stare Miasto, gdzie łączna ilość lokali komunalnych w 2015 roku wyniosła 154. Najmniej takich lokali jest na Podlesiu, gdzie w tym samym roku ich ilość równała się 8. Ogólny bilans stanu komunalnego zasobu miasta Kęty nie jest zadawalający, gdyż w latach ilość lokali mieszkaniowych spadła o 26%. Dodatkowo jak podkreśla lokalny ekspert z badań jakościowych obecnie gmina boryka się z problemem dużej liczby osób oczekujących na mieszkania socjalne i komunalne (nawet po kilka lat). Znacząca część tych rodzin to osoby z nakazem eksmisji. Powierzchnia użytkowa mieszkań w gminie Kęty znacznie przewyższa wartość uzyskaną dla województwa i powiatu, które są do siebie zbliżone. W okresie między 2010 i 2014 rokiem obserwujemy wzrost wartości przeciętnej powierzchni użytkowej na 1 mieszkania zarówno na szczeblu wojewódzkim, powiatowym, jak i gminnym. Tabela.11. Przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkań w roku 2010 i 2014 Jednostka terytorialna Przeciętna powierzchnia użytkowa 1 mieszkania [ m 2 ] 2010 rok 2014 rok Województwo małopolskie 75,5 77,3 Powiat oświęcimski 75,8 78,2 Gmina Kęty 81,3 85 Miasto Kęty 73,91 74,94 ŹRÓDŁO: BDL GUS Liczba mieszkań oddanych do użytkowania na 10 tys. ludności w obrębie województwa małopolskiego oraz powiatu oświęcimskiego wzrosła. Takich zmian nie zaobserwowano jednak w gminie, gdzie liczba mieszkań na przestrzeni wspomnianych lat jest stała. Ogółem mieszkań oddanych do użytku w gminie Kęty w roku 2015 było 88, a w roku mieszkań. Na terenie miasta Kęty liczba budynków nowopowstałych wynosi 70. W Podobszarze 1. Stare Miasto liczba budynków nowopowstałych jest zdecydowanie największa. Najmniej nowych budynków powstało w Podobszarze 2. Nowe Miasto. Ogólny stan zasobów mieszkaniowych w gminie jest bardzo podobny do sytuacji jaka panuje w innych gminach województwa małopolskiego. Tabela.12. Mieszkania oddane do użytku na 10 tys. ludności w roku 2013 i 2015 Jednostka terytorialna Liczba mieszkań na 10 tys. ludności Województwo małopolskie

71 Powiat oświęcimski Gmina Kęty ŹRÓDŁO: OPRACOWANIE WŁASNE NA PODSTAWIE BDL GUS Na terenie Gminy Kęty, pod względem liczby mieszkań i ich powierzchni użytkowej, przeważa zabudowa jednorodzinna. Zabudowa indywidualna stanowi około 80% wszystkich mieszkań w gminie. Na terenie obszarów zdegradowanych mamy do czynienia z zabudową również wielorodzinną. Średnia cena gminnych lokali mieszkaniowych za 1m 2 w mieście Kęty na przestrzeni lat nieznacznie wzrosła z 2350 zł w roku 2010 do 2500 zł w W porównaniu do średniej ceny gminnych lokali mieszkaniowych za 1m 2 w oddalonym o 15 km mieście Bielsko Biała, która wynosiła w 2012 roku 3773 zł za 1m 2 (na podstawie analizy rynku nieruchomości Miasta Bielsko Biała), miasto Kęty oferuje mieszkania o wiele tańsze. Może to być duży atut gminy Kęty, który umożliwi napływ ludności do miasta i ograniczy emigracje młodych ludzi do innych miast. WNIOSKI DLA SFERY TECHNICZNEJ Największe nagromadzenie lokali komunalnych i socjalnych znajduje się na terenie Starego Miasta, gdzie wyznaczono Podobszar 1. do obszaru rewitalizacji. Niewiele mniej, bo 131 zlokalizowanych jest na terenie Nowego Miasta, w granicach którego również mieszczą się podobszary do rewitalizacji. Występowanie takich lokali często wiąże się z narażeniem obszarów na koncentrację negatywnych zjawisk, gdyż zamieszkiwane są one głównie przez osoby o niskich dochodach czy wysokim wskaźniku bezrobocia. Część z nich charakteryzuje również niski stan techniczny. Powyższe problemy generują zjawisko tzw. wykluczenia mieszkaniowego (sytuacja związana zarówno z fizycznym problemem braku mieszkania, ale i problemy związane z nawiązywaniem relacji społecznym, deprywacją, marginalizacją społeczną mieszkańców tego typu lokali itp.). Jest to argument potwierdzający włączenie tych obszarów do rewitalizacji. WNIOSKI Z BADAŃ SPOŁECZNYCH Jednym z elementów etapu diagnostycznego, służącemu wyznaczeniu obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji, były badania społeczne przeprowadzone wśród mieszkańców Kęt. Miały one na celu identyfikację kluczowych problemów koncentrujących się na terenie Kęt oraz rozpoznanie potrzeb mieszkańców i propozycji działań w celu poprawy jakości życia oraz wizerunku obszaru rewitalizacji Badanie realizowane było na obszarach wstępnie wytypowanych jako potencjalnie problemowe mające cechy przestrzeni zdegradowanych z objawami stanu kryzysowego tj. rejon Starego Miasta, Nowego Miasta oraz Podlesia. Badania przeprowadzono techniką sondażu ulicznego (ankieta PAPI) oraz ankiety internetowej CAWI w dniach r. Łącznie uzyskano 170 kompletnie wypełnionych ankiet. Ankietę wypełniło w sumie 49% kobiet, 51% mężczyzn, średni wiek badanych to 45 lat. Najwięcej osób posiadało wykształcenie średnie (42%). Poniżej znajdują się najważniejsze wnioski płynące z badań: Mieszkańcy Kęt najlepiej oceniają swoją miejscowość, jako dobre miejsce do mieszkania. Średnia z ocen na 5-cio stopniowej skali, gdzie 1 oznaczało zdecydowanie niezadowolony, 5 zdecydowanie zadowolony dla tego aspektu wyniosła 4,11. Na drugim miejscu pod względem ocen badani uznali kwestię związaną z planowaniem przyszłości dla siebie i swojej rodziny (średnia uplasowała się na poziomie 3,24). Kęczanie słabo oceniają swoją miejscowość jako miejsce dobre 70

72 do pracy i prowadzenia działalności gospodarczej średnia z wszystkich ocen wyniosła 2,35. W podziale na poszczególne podobszary zdegradowane średnie z ocen nie różnią się znacząco od siebie. Można zatem uznać, że nastroje mieszkańców związane z najważniejszymi sferami życia są mocno zróżnicowane. Mimo, iż ogólnie w Kętach żyje się dobrze, to pod kątem planowania przyszłości, zakładania rodziny lub związania kariery zawodowej miasto wypada nieco słabiej. Im wyższy poziom niezadowolenia z różnych aspektów, tym mniejszy komfort i jakość życia. Rewitalizacja jest procesem mającym służyć poprawie jakości życia mieszkańców i jednocześnie odpowiadającym na zaistniałe problemy i potrzeby, stąd kluczowe jest ich wcześniejsze rozpoznanie. Wykres 1. Średnie oceny z poszczególnych aspektów życia w Kętach Miejscowość w której żyję to dobre miejsce: ,11 Do mieszkania 3,24 Do planowania przyszłości dla siebie i swojej rodziny 2,35 Do pracy i prowadzenia biznesu ŹRÓDŁO: BADANIA ANKIETOWE Z MIESZKAŃCAMI KĘT Spośród podanych obszarów problemowych miasta to właśnie problemy na lokalnym rynku pracy w dużym stopniu dotyczą Kęt (46% badanych odpowiedziało, że problem ten koncentruje się w Kętach w dużym stopniu). Przebadani doprecyzowując zagadnienie podkreślali, iż dotyczy to osób młodych i wykształconych, które wyjeżdżają do dużych miast bądź emigrują za granicę w poszukiwaniu lepszej pracy. Zauważalne zjawisko odpływu kapitału ludzkiego rodzi poważne konsekwencje dla lokalnej gospodarki. Wśród grup, u których problemy ze znalezieniem pracy są dostrzegalne badani wymieniali również osoby niepełnosprawne oraz matki z dziećmi, u których powrót po urodzeniu dziecka na rynek pracy bywa często utrudniony. Problemy z pogodzeniem życia rodzinnego z życiem zawodowym związane są również z niewystarczającą opieką ze strony państwa w zakresie dostępu do publicznych żłobków i przedszkoli. W kontekście rynku pracy do jednych z ważniejszych problemów ankietowani zaliczyli również trudności związane z prowadzeniem biznesu. Dla blisko 30% jest to problem, który koncentruje się w dużym stopniu na terenie Kęt i związany jest z małym zróżnicowaniem lokalnego rynku, dużą konkurencją ze strony tzw. sieciówek, które wypierają drobnych handlarzy oraz niewystarczającym wsparciem dla przedsiębiorców przy zakładaniu działalności gospodarczej (zbyt dużo formalności). Mniej więcej co trzeci ankietowany za problem, który w dużym stopniu doskwiera miastu, uznał łatwy dostęp do używek oraz problemy z nadużywaniem alkoholu. Badani za przyczynę braku trudności w zakupie alkoholu i innych używek przez młodzież uznają dużą ilość sklepów monopolowych, gdzie młodzież gimnazjalna może kupić np. alkohol bez wylegitymowania się. Podkreślano również fakt, że z uwagi na brak miejsc rozrywki i spędzania czasu wolnego młodzież 71

73 szkolna wypełnia czas spożywając alkohol nad Sołą lub dewastując mienie publiczne, co sprzyja zachowaniom demoralizującym. Z kolei nadużywanie alkoholu dotyczy głównie osób bezrobotnych. Kolejne ważne problemy dotykające miasto Kęty to zdaniem badanych mieszkańców niewystarczająco rozwinięta infrastruktura i oferta spędzania czasu wolnego (27,1% wskazań) oraz zanieczyszczenia środowiska naturalnego (26,5%), gdzie głównie mówiono o rzece Sole i zaśmiecaniu pobliskich terenów rekreacyjnym. Stosunkowo często był wymieniany problem niskiej emisji lub hałasu w obrębie centrum. Tabela 18. Obszary problemowe, które koncentrują się na terenie Kęt Obszary problemowe Problem koncentruje się w dużym stopniu [%] Problemy na lokalnym rynku pracy 45,9 Łatwy dostęp do używek oraz nadużywanie alkoholu przez mieszkańców 34,7 Problemy z prowadzeniem biznesu 28,8 Niewystarczająco rozwinięta infrastruktura i oferta spędzania czasu wolnego 27,1 Zanieczyszczenia środowiska naturalnego 26,5 Niskie poczucie bezpieczeństwa 24,1 Niska estetyka otoczenia 24,1 Ubóstwo 20,6 Niewystarczająco rozwinięta infrastruktura i oferta społeczna 18,2 Problemy związane z opieką nad dziećmi do lat 6. 12,9 ŹRÓDŁO: BADANIA ANKIETOWE Z MIESZKAŃCAMI KĘT Przebadani mieszkańcy poszczególnych obszarów wytypowanych do rewitalizacji różnili się pod kątem wskazywanych problemów koncentrujących się na ich terenie. Problemem niejako łączącym ankietowanych ze wszystkich trzech obszarów jest odpowiedź problemy na lokalnym rynku pracy. W pozostałych obszarach problemowych odpowiedzi były bardziej zróżnicowane. I tak ankietowani zamieszkujący Stare Miasto (poza problemami na lokalnym rynku pracy) najczęściej wskazywali na ubóstwo, zanieczyszczenia środowiska naturalnego oraz niską estetykę otoczenia. Problem ubóstwa dotyczył osób bezrobotnych, ale i rodzin wielodzietnych borykającymi się z trudnościami w utrzymaniu rodziny (niskie zarobki, wysokie rachunki, słaba polityka prorodzinna). Problem w sferze środowiska odnosił się do zwiększonej emisji hałasu związanej z dużym natężenie ruchu samochodowego w centrum, a w konsekwencji do zanieczyszczeń spalinami samochodów. Ankietowani zwracali uwagę również na zaśmiecone ulice - w szczególności tereny nad Sołą i w parkach - oraz zanieczyszczenia powietrza spowodowane paleniem w piecach nieodpowiednimi materiałami. Niska estetyka otoczenia wiąże się z dużą ilością reklam znajdujących się wokół Rynku szpecących jego wizerunek oraz niewystarczającą ilością zacienienia na płycie Rynku. 72

74 Wykres 2. Najczęściej wskazywane problemy koncentrujące się na Podobszarze 1. Stare Miasto Podobszar 1. Stare Miasto 75,00% 70,00% 65,00% 60,00% 69,20% 65,40% 59,60% 57,70% 55,00% 50,00% Ubóstwo Zanieczyszczenia środowiska naturalnego Problemy na lokalnym rynku pracy Niska estetyka otoczenia ŹRÓDŁO: BADANIA ANKIETOWE Z MIESZKAŃCAMI KĘT Podobszar 2. Nowe Miasto charakteryzuje problemy związane z ubóstwem, łatwym dostępem do używek i nadużywaniem alkoholu oraz niskim poczuciem bezpieczeństwa. W opinii badanych ubóstwo dotyka ludzi pozostających bez pracy, żyjących z zasiłków i nieporadnych życiowo. Z problemem ubóstwa mają do czynienia także osoby ze środowisk patologicznych, nadużywających alkohol i borykających się z przemocą domową. Osoby zamieszkujące ten obszar, podobnie jak w przypadku ankietowanych ze Starego Miasta, wiążą łatwość w dostępie do używek z występowaniem dużej ilości sklepów monopolowych, gdzie można łatwo kupić alkohol bez wylegitymowania. Problem z niskim poczuciem bezpieczeństwa związany jest z brakiem monitoringu w mieście i co za tym idzie wzmożonych drobnych kradzieżach. Wymieniano również pojawiające się incydenty rozbojów, chuligaństwa po wypiciu alkoholu, które obniżają poczucie bezpieczeństwa mieszkańców. Wykres 3. Najczęściej wskazywane problemy koncentrujące się na Podobszarze 2. Nowe Miasto Podobszar 2. Nowe Miasto 90,00% 75,00% 60,00% 72,70% 68,20% 63,60% 59,10% 45,00% 30,00% 15,00% 0,00% Łatwy dostęp do używek i nadużywanie alkoholu Ubóstwo Niskie poczucie bezpieczeństwa (63,6%) Problemy na lokalnym rynku pracy ŹRÓDŁO: BADANIA ANKIETOWE Z MIESZKAŃCAMI KĘT Ankietowani zamieszkujący Podobszar 3. Podlesie odczuwają problemy związane z zanieczyszczeniami środowiska naturalnego oraz niewystarczająco rozwiniętą ofertą i 73

75 infrastrukturą spędzania czasu wolnego. Pierwszy z nich dotyczy głównie smogu i zanieczyszczeń powietrza spowodowanych nieodpowiednim paleniem w piecach w okresie jesienno-zimowym. Druga kwestia to brak wystarczającej ilości koszy, co w konsekwencji prowadzi do pojawiania się śmieci, butelek nad Sołą lub w parkach. Wszystko to zniechęca do przebywania w tych miejscach oraz psuje wizerunek dzielnicy. Problem w sferze czasu wolnego odnosi się do kilku obszarów: po pierwsze niewystarczająca ilość ścieżek rowerowych, deptaków, alei spacerowych do odpoczynku i spędzania czasu wolnego (niski poziom infrastruktury aktywnego wypoczynku). Druga kwestia to mało zróżnicowana oferta kulturalna, dopasowana do różnych grup wiekowych (np. mało zachęcający repertuar kinowy), także w wymiarze imprez kulturalnych. Ankietowani widzą potrzebę organizacji wydarzeń, w trakcie których można by zaangażować i zintegrować mieszkańców poprzez np. organizację zawodów w duchu sportowej rywalizacji czy pikników rodzinnych. Wykres 4. Najczęściej wskazywane problemy koncentrujące się na Podobszarze 3. Kęty Podlesie 74,00% 72,00% 70,00% 68,00% 66,00% 64,00% 62,00% 60,00% 73,10% Zanieczyszczenia środowiska naturalnego Podobszar 3. Kęty Podlesie 69,20% Niewystarczająco rozwinięta oferta i infrastruktura spędzania czasu wolnego 65,40% Problemy na lokalnym rynku pracy ŹRÓDŁO: BADANIA ANKIETOWE Z MIESZKAŃCAMI KĘT Przebadani mieszkańcy Kęt poproszeni zostali o zaproponowanie rozwiązań dla najbardziej pilnych problemów, które koncentrują się w ich rejonie. Spośród wszystkich odpowiedzi wyróżnić należy 3 główne grupy najczęściej pojawiających się problemów, co do których wskazano propozycje przedsięwzięć i działań służących ich niwelowaniu. Z uwagi na podobieństwo udzielanych odpowiedzi pomiędzy ankietowanymi ze wszystkich trzech Podobszarów wstępnie wytypowanych do rewitalizacji odpowiedzi te zostały połączone. Tabela 19. Grupy problemów podobszarów zdegradowanych oraz propozycje rozwiązań Problemy na lokalnym rynku pracy dbanie o podnoszenie kwalifikacji mieszkańców zagrożonych bezrobociem Rozwój oferty spędzania czasu wolnego atrakcyjna i dopasowana do potrzeb i wieku oferta kulturowo-rozrywkowa ożywienie Rynku organizacja czasu wolnego dla młodzieży Kreowanie postaw proekologicznych wśród mieszkańców edukacja ekologiczna mieszkańców (palenie w piecach, doprowadzanie ścieków do Soły) poprawa wizerunku i czystości Soły jako główny teren 74

76 pomoc w zakładaniu działalności gospodarczej pozyskiwanie inwestorów w celu stworzenia nowych miejsc pracy (zachęty dla inwestorów, stworzenie strefy ekonomicznej) więcej atrakcyjnych i dopasowanych do potrzeb miejsc pracy (w tym dla osób niepełnosprawnych) (stworzenie Klubu Młodzieżowego) ŹRÓDŁO: BADANIA ANKIETOWE Z MIESZKAŃCAMI KĘT rekreacyjny oraz wizytówka miasta Spośród dodatkowych uwag badanych związanych zarówno z miejscami, które należałoby objąć programem rewitalizacji, jak i działaniami, które w tym celu należy podjąć najczęściej wymieniano: Problemy związane z organizacją ruchu w centrum Kęt ograniczenie ruchu wokół Rynku. Więcej miejsc parkingowych w obrębie centrum. Kontrola sklepów monopolowych z uwagi na łatwy dostęp młodzieży do używek. Profilaktyka w szkole na temat szkodliwości używek. Poprawa wizerunku Rynku zniechęcające reklamy i szpecące zabytkowe kamienice banery. Zagospodarowanie opustoszałych i zaniedbanych budynków przy ul. Jagiellońskiej i Sobieskiego. Wprowadzenie monitoringu oraz zwiększenie patroli służb miejskich (nad Sołą i pobliskich parkach). Inwestycje w małą architekturę (ławeczki, latarnie, więcej koszy na śmieci) oraz więcej ścieżek rowerowych, alei spacerowych. 75

77 OPIS POWIĄZAŃ GMINNEGO PROGRAMU REWITALIZACJI Z DOKUMENTAMI STRATEGICZNYMI GMINY KĘTY Gminny Program Rewitalizacji Gminy Kęty opracowany został w oparciu o istniejące dokumenty programowe gminy. Analiza powiązań pomiędzy dokumentami strategicznymi oraz planistycznymi wykazała spójność Gminnego Programu Rewitalizacji z celami i założeniami poszczególnych dokumentów. W dalszej części przedstawiono najważniejsze założenia analizowanych dokumentów strategicznych. STRATEGIA ROZWOJU GMINY KĘTY NA LATA Wizja rozwoju gminy Kęty do roku 2020 skupia się wokół trzech obszarów kluczowych, które warunkują jej realizację tj. gospodarka lokalna, dostępność komunikacyjna oraz rozwój kapitału społecznego. Jest ona ukierunkowana na wykorzystywanie swojego położenia w sąsiedztwie z silnymi ośrodkami gospodarczymi oraz wykorzystanie lokalnych atrakcji turystycznych do rozwoju i promocji. Miasto chce kontynuować swoje dotychczasowe kierunki rozwoju gospodarczego, które przy prowadzeniu polityki zrównoważonego rozwoju pozwolą na zapewnienie komfortowych warunków życia oraz wypoczynku dla mieszkańców i turystów odwiedzających gminę. Ma to również spójność z wizją stanu po przeprowadzeniu rewitalizacji w Kętach, która koncentruje się wokół działań służących poprawie jakości życia mieszkańców poprzez zrównoważony rozwój, prowadzony przy udziale lokalnej społeczności. Dokument Gminnej Rewitalizacji Kęt przewiduje również wzmocnienie turystycznej oferty poprzez podkreślenie atutów miasta związanych z lokalnym dziedzictwem kulturowo-przyrodniczym, a także wykorzystanie korzystnego położenia na szlaku komunikacyjnym łączącym duże ośrodki miejskie. Należy zatem uznać, iż wizje obu dokumentów są ze sobą powiązane i ukierunkowane są na realizację podobnych działań. Dodatkowo, przeprowadzona analiza powiązań założeń Gminnego Programu Rewitalizacji Gminy Kęty ze Strategią Rozwoju Gminy wykazała, iż oba dokumenty są ze sobą spójne. Szczególną korelację można zauważyć w celach obydwu dokumentów strategicznych i odpowiadających im kierunkach działań: OBSZAR KLUCZOWY II: DOSTĘPNOŚĆ KOMUNIKACYJNA Cel strategiczny II: Rozbudowa i modernizacja ciągów komunikacyjnych zwiększających dostępność transportową. Powyższy cel w swojej koncepcji mówi o potrzebie poprawy zewnętrznej dostępności komunikacyjnej Kęt, rozwoju lokalnego układu drogowego oraz poprawie jakości komunikacji zbiorowej pomiędzy obszarami wiejskimi i ośrodkami miejskimi. Podobieństwo w tym zakresie można zauważyć w Gminnym Programie Rewitalizacji, w odniesieniu do Celu operacyjnego 2.1. Poprawa dostępności transportowej i jakości systemu komunikacji. Planowane zadania w ramach tego obszaru zakładają m.in. usprawnienie ruchu samochodowego wokół centrum Kęt i wprowadzenie rozwiązań drogowych dostosowanych do potrzeb mieszkańców. OBSZAR STRATEGICZNY III: ROZWÓJ KAPITAŁU SPOŁECZNEGO Cel strategiczny III: Zwiększeniem dostępu do usług publicznych wysokiej jakości. Analizowany cel ma charakter wielowymiarowy. Z jednej strony koncentruje się na zapewnieniu optymalnej bazy lokalowej i infrastruktury sportowej oraz wysokiej jakości usług edukacyjnych na terenie gminy. Z drugiej strony założenia strategii w tym punkcie ukierunkowane są na realizacji działań służących ochronie środowiska, ale i wzrost efektywności działań pomocy społecznej w powiecie. W dokumencie zakładającym gminną rewitalizację należy dostrzec powiązanie wynikające z I celu strategicznego: Aktywna społecznie, kulturowo i społecznie społeczność obszaru rewitalizacji, który dąży do modernizacji i rozwoju infrastruktury sportowo-rekreacyjnej, rozbudowy oferty skierowanej do dzieci i młodzieży. W wymiarze pomocy społecznej 76

78 z kolei ukierunkowany jest na stworzenia przestrzeni dla aktywności osób starszych, samotnych i wykluczonych, lub zagrożonych wykluczeniem społecznym. Planowane zadania w ramach tego celu zakładają m.in. stworzenie Centrum Integracji Mieszkańców, realizację działań na rzecz integracji społecznej mieszkańców poprzez np. interwencję w przestrzeń publiczną angażujące różne grupy mieszkańców, czy utworzenie klubów i świetlic dla seniorów. Podsumowując, należy uznać że priorytetowe kierunki interwencji strategicznych dla całego gminy pokrywają się z przyjętymi kierunkami w gminie Kęty w ramach działań rewitalizacyjnych. STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY KĘTY NA LATA Cele Gminnego Programu Rewitalizacji Gminy Kęty wpisują się w Strategię Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Kęty na lata Jest to najważniejszy dokument określający cele prowadzonej polityki społecznej w gminie, stąd jego komplementarność z programem rewitalizacji, ukierunkowanym przede wszystkim na niwelowanie negatywnych zjawisk w sferze społecznej jest kluczowe. Zawarta w Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych wizja gminy Kęty skupia się wokół wielu obszarów problemowych, takich jak bezrobocie, występowanie uzależnień i przemocy w rodzinie, problemy związane z niezaspokojeniem potrzeb osób starszych i niepełnosprawnych, czy problemy opiekuńczowychowawcze. Z drugiej strony kluczowymi problemami społecznymi, na które ma być ukierunkowana polityka społeczna gminy Kęty to obniżanie się poziomu życia mieszkańców, niska aktywności społecznej oraz braku współpracy pomiędzy instytucjami i organizacjami. Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych jest zatem skoncentrowana na skuteczną politykę gminy, która wspiera aktywność mieszkańców w wykorzystywaniu własnych zasobów dla budowania warunków dobrego życia oraz kreuje możliwości zaspokajania potrzeb osobom niesamodzielnym. Gminna Rewitalizacja Kęt ma skorelowaną wizję, która mówi o podniesieniu jakości życia mieszkańców poprzez bezpośrednie ich zaangażowanie w projekt i uczynienie ich współodpowiedzialnych za przestrzeń. Podejmowania działania w ramach rewitalizacji Kęt mają na celu pomoc osobom wykluczonym społecznie lub zagrożonym wykluczeniu i pozostającym w trudnej sytuacji życiowej (bezrobotni, klienci pomocy społecznej, osoby starsze i samotne). Zdefiniowane zatem obszary problemowe wymagające wsparcia w obu dokumentów są ze sobą spójne. Przechodząc do analizy poszczególnych celów strategicznych, analizowane dokumenty wykazują podobieństwo w szczególności w następujących obszarach: PROBLEM SPOŁECZNY: BEZROBOCIE I MIGRACJE ZAROBKOWE MŁODZIEŻY. Cel strategiczny I: Aktywizacja społeczno-zawodowa osób pozostających bez pracy, w tym następujące kierunki działań: Cel szczegółowy I.1. Rozbudowa efektywnej współpracy pomiędzy wszystkimi partnerami działającymi w obszarze zatrudnienia; Cel szczegółowy I.2. Rozwój oferty Klubu Integracji Społecznej w zakresie form i narzędzi służących aktywizacji osób bezrobotnych; Cel Szczegółowy I.3. Zbudowanie pakietu pomocy niezbędnej w niwelowaniu barier utrudniających podjęcie aktywności na rynku pracy; Powyższe cele, zawarte w Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Kęty, wskazują na potrzebę poprawy sytuacji gospodarczej miasta, w którym jest wielu bezrobotnych. Działania podejmowane w ramach tego obszaru mają być ukierunkowane na aktywizacje społeczno-zawodową mieszkańców, w szczególności tych pozostających w trudnej sytuacji życiowej (np. osoby bezrobotne). Podkreślane jest w tym kontekście wsparcie tych osób w zakresie integracji społecznej i przeciwdziałanie wykluczeniu 77

79 społecznemu. Nawiązanie do wymiaru gospodarczego gminy, znajdziemy m.in. w wizji Kęt po przeprowadzeniu rewitalizacji, która opisuje charakter miasta, jako otoczenia przyjaznego do tworzenia nowych miejsc pracy oraz ożywionego gospodarczo miejsca, które ma duży potencjał lokalny, co przyciąga nowych inwestorów. W ramach planowanych działań rewitalizacyjnych, szczególne powiązanie należy zauważyć w ramach Celu strategicznego 1. Aktywna społecznie, kulturowo i sportowo społeczność obszaru rewitalizacji Programu. W tym kontekście, realizowane przedsięwzięcia będą miały na celu m.in. zwiększenie aktywności społecznej mieszkańców poprzez projekty integracyjne oraz stworzenie przestrzeni dla aktywności osób wykluczonym bądź zagrożonych wykluczeniem społecznym (osoby bezrobotne, korzystające z pomocy starsze, seniorzy). PROBLEM SPOŁECZNY: UZALEŻNIENIA I PRZEMOC W RODZINIE Cel strategiczny II: Przeciwdziałanie uzależnieniom i łagodzenie skutków dysfunkcji społecznych, w tym następujące kierunki działań: Cel Szczegółowy II.1. Zapewnienie warunków organizacyjnych i kadrowych dla udzielania profesjonalnego wsparcia dla ofiar przemocy:, Cel Szczegółowy II.2. Zapewnienie warunków organizacyjnych i kadrowych dla udzielania profesjonalnego wsparcia dla osób uzależnionych i ich rodzin;, Cel Szczegółowy II.3. Rozwój oferty alternatywnych, atrakcyjnych form spędzania czasu wolnego dla dzieci i młodzieży; Powyższe cele ukierunkowane są na kompleksową pomoc osobom wykluczonym lub zagrożonym wykluczeniem społecznym. W Gminnym Programie Rewitalizacji mamy do czynienia z podobnymi dążeniami, zwartymi m.in. w Celu strategicznym 1.: Aktywna społecznie, kulturowo i sportowo społeczność obszaru rewitalizacji, który nawiązuje do stworzenia przestrzeni dla aktywności osób wykluczonych lub zagrożonych wykluczeniem społecznym. W ramach tego celu, podjęte będą również działania rewitalizacyjne, mające na celu rozwój oferty skierowanej do dzieci i młodzieży, by przeciwdziałać m.in. problemom wychowawczym. Kolejne powiązania należy zauważyć w odniesieniu do Celu strategicznego 2.: Kształtowanie atrakcyjnych, dostępnych i funkcjonalnych przestrzeni publicznych, służących zaspokojeniu potrzeb mieszkańców obszaru rewitalizacji. Planowane działania rewitalizacyjne w tym obszarze ukierunkowane są m.in. na tworzenie przyjaznych dla użytkowników miejsc umożliwiających integrację społeczną, również z osobami znajdującymi się w trudnej sytuacji życiowej i osobom wykluczonym. PROBLEM SPOŁECZNY: PROBLEMY I NIEZASPOKOJONE POTRZEBY OSÓB STARSZYCH Cel strategiczny III: Pomoc osobom starszym i profilaktyka dobrej starości; Cel Szczegółowy III.1. Stworzenie osobom starszym warunków do aktywnego udziału w społeczności lokalnej i utrzymania samodzielności życiowej; Cel Szczegółowy III.2. Zapewnienie łatwo dostępnej opieki i pielęgnacji osobom starszym; Cel strategiczny III Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych skoncentrowany jest wokół problemów osób starszych. Cel ten w swojej koncepcji mają na uwadze problemy osób starszych, które uważa się za dotychczasowo pomijane przez społeczność i infrastrukturę. Tutaj widoczna jest korelacja z dokumentem rewitalizacji w Celu strategicznym 1.: Aktywna społecznie, kulturowo i sportowo społeczność obszaru rewitalizacji, której cel operacyjny zakłada stworzenie przestrzeni dla aktywności osób starszych oraz modernizację i rozwój infrastruktury sportowo-rekreacyjnej, co ma służyć nie tylko młodym odbiorcom, ale i poprawie samopoczucia i zdrowia seniorów. PROBLEM SPOŁECZNY: UBÓSTWO I OBNIŻANIE SIĘ POZIOMU ŻYCIA MIESZKAŃCÓW Cel strategiczny VI. Przeciwdziałanie ubóstwu i obniżaniu jakości życia mieszkańców. Cel Szczegółowy VI.1. Wypracowanie gminnego sytemu przeciwdziałania zjawisku wykluczenia społecznego osób ubogich: 78

80 Jednym ze zidentyfikowanych obszarów problemowych dla Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych w gminie Kęty jest ubóstwo oraz pogarszające się jakość życia mieszkańców. Z tego względu, polityka społeczna gminy, ukierunkowana jest na wsparcie osób pozostających w trudnej sytuacji życiowej z powodu ubóstwa, bezdomności. Wsparcie to polegać będzie zarówno na organizacji pomocy finansoworzeczowej, jak i podjęciu działań mających na celu aktywizację i usamodzielnienie życiowe. Powyższe kierunki działań wprost korespondują z założeniami Gminnego Programu Rewitalizacji, który zakłada przede wszystkim wsparcie dla osób borykających się z różnymi problemami społecznymi takimi jak ubóstwo, wykluczenie społeczne czy problemy integracyjne. W związku z powyższym szczególne korelacje obu dokumentów należy po raz kolejny wykazać w ramach Celu strategicznego 1.: Aktywna społecznie, kulturowo i sportowo społeczność obszaru rewitalizacji i Cel strategicznego 2.: Kształtowanie atrakcyjnych, dostępnych i funkcjonalnych przestrzeni publicznych, służących zaspokojeniu potrzeb mieszkańców obszaru rewitalizacji, i odpowiadające mu kierunku działań, zakładają tworzenie miejsc przestrzeni służącej integrowaniu lokalnej społeczności, w tym osób wykluczonych lub zagrożonych wykluczeniem. STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY KĘTY Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego jest podstawowym dokumentem planistycznym na szczeblu lokalnym. Dokument ten, opisuje stan zagospodarowania przestrzeni i wytycza kierunki prowadzenia polityki przestrzennej gminy. Z uwagi na fakt, iż jednym z wymiarów prowadzenia działań rewitalizacyjnych jest sfera funkcjonalno-przestrzenna, wykazanie komplementarności Programu Rewitalizacji ze Studium jest w tym punkcie kluczowe. Przeprowadzona analiza powiązań obu dokumentów wykazała, że cele zawarte w Gminnym Programie Rewitalizacji Gminy Kęty skorelowane są również z rzeczonym Studium. SUiKZP zakłada, że podstawowym celem rozwoju przestrzennego gminy Kęty jest uzyskanie takiej jej struktury funkcjonalno-przestrzennej, która w harmonijny i zrównoważony sposób wykorzysta swe walory przyrodnicze i kulturowe oraz własne zasoby dla potrzeb rozwoju oraz poprawy warunków życia mieszkańców (SUiKZP, s. 51). Z kolei wizja rozwoju gminy po przeprowadzeniu na jej terenie rewitalizacji, zakłada ograniczenie wpływu obszarów zdegradowanych i kryzysowych poprzez zrównoważony rozwój, który ma się odbyć dzięki m.in. wykorzystaniu lokalnych zasobów i dziedzictwa kulturowo-przyrodniczego (rzeka Soła, zabytki sakralne, historia Kęt itp.). Jednym ze zidentyfikowanych obszarów, na którym występują problemy rozwoju przestrzennego gminy Kęty, jest samo miasto, z uwagi na odgrywanie kluczowej roli w obsłudze mieszkańców oraz jako potencjalny ośrodek przyszłych inwestycji. Z tego względu w rzeczonym Studium zalecane jest podjęcie działań rewitalizacyjnych ośrodka staromiejskiego. Co więcej, dokument ten wskazuje, że główne problemy rozwojowe gminy wiążą się z potrzebą eliminowania na jej obszarze barier rozwojowych, związanych m.in. z: niewykształconą infrastrukturą turystyczną oraz degradacją zabytkowych układów osadniczych i dawnych zespołów pałacowo-parkowych, stanowiących wartościowy potencjał dla rozwoju turystyki; negatywne oddziaływanie przeciążonej ruchem tranzytowym drogi krajowej nr 52, oraz wojewódzkiej nr 948 stanowiących główną oś komunikacyjną gminy. W tym kontekście należy zauważyć, że planowane przedsięwzięcia rewitalizacyjne zlokalizowane są na terenie miasta Kęty. Dotyczą one również działań, związanych z zagospodarowaniem terenów zielonych (m.in. tereny parkowe nad Sołą, bulwary). Soła i tereny sportowo-rekreacyjne zlokalizowane nad rzeką mają się stać wizytówką miasta i ważnym terenem rekreacyjnym, również dla turystów. W ramach kolejnej ze 79

81 zidentyfikowanych barier rozwojowych, w Programie Rewitalizacji, część z planowanych projektów związana będzie z organizacją systemu komunikacyjnego w centrum Kęt. Projekt ten będzie odpowiadał na potrzeby mieszkańców związane z ograniczeniem natężenia samochodów w centralnej części miasta, generowanych przez drogę krajową nr 52 przebiegającej przez rynek. Należy zatem wykazać, że oba dokumenty identyfikują podobne problemy rozwojowe gminy, stąd są ze sobą spójne. Powiązanie dokumentów należy zauważyć również w następujących trzech celach cząstkowych, określających generalne kierunki rozwoju miasta: Ochrona wartości przyrodniczych, krajobrazowych i kulturowych, powiązana z rozbudową istniejącego systemu terenów chronionych; Planowane kierunki rozwoju przestrzennego w ramach tego celu zakładają uwzględnienie naturalnych warunków środowiskowych oraz istniejącej infrastruktury na jej terenie. Cel ten ma przyczynić się przede wszystkim do ochrony wartości przyrodniczych. Z tego względu, powiązania obu dokumentów należy odnieść do w szczególności do Celu strategicznego 3. Waloryzacja i popularyzacja lokalnego dziedzictwa historycznego i krajobrazowego, zawartego w GPR. Rewitalizacja w tym kontekście zakłada podjęcie działań, skoncentrowanych na zachowanie i promocję walorów historyczno-przyrodniczych obszaru, ale i kształtowanie postaw u mieszkańców, ukierunkowanych na dbanie o wspólną przestrzeń Ochrona wartości kulturowych oraz obiektów dziedzictwa kulturowego; Kolejny cel szczegółowy polityki przestrzennej gminy Kęty, związany jest ochroną lokalnego dziedzictwa kulturowego. Celem ochrony krajobrazu i wartościowych dóbr kultury jest utrwalenie tożsamości i odrębności kulturowej obszaru oraz ochrona i rehabilitacja historycznie ukształtowanych zespołów zabytkowych lub pojedynczych obiektów. Powyższe założenia korespondują wprost z celem Strategicznym III. Gminnego Programu Rewitalizacji, który mówi o waloryzacji lokalnego dziedzictwa kulturowo-przyrodniczego, poprzez zachowanie i promocję walorów historyczno-przyrodniczych obszaru czy ożywienie i pielęgnowanie miejscowych tradycji historyczno-kulturowych. W tym kontekście, w ramach przedsięwzięć rewitalizowanych planuje się pracę związane z zachowaniem stanu technicznego, modernizacją czy utrzymaniem obiektów sakralnych (klasztor sióstr Klarysek, zabytkowa kapliczka przy ul. Partyzantów) ale i historycznych (zabytkowa strzelnica przy ul. Krakowskiej czy kęcki rynek). Proponowane w Programie przekształcenia przestrzenne i funkcjonalne oraz zadania rewitalizacji zdegradowanych obszarów są zgodne z ustaleniami Studium. W tabeli poniżej zestawiono wykaz najważniejszych celów strategicznych i opowiadających im kierunków działań analizowanych dokumentów planistyczno-strategicznych, których powiązania z Gminnym Programem Rewitalizacji są największe. Tabela 20. Wykaz celów strategicznych i kierunków działań zawartych w dokumentach powiązanych z założeniami Gminnego Programu Rewitalizacji L.p. Cel strategiczny (główny) Cel szczegółowy (operacyjny) Strategia Rozwoju Gminy Kęty na lata Cel strategiczny II: Rozbudowa i modernizacja ciągów komunikacyjnych zwiększających dostępność transportową. 2. Cel strategiczny III: Zwiększeniem dostępu do usług publicznych wysokiej jakości. II.1.2 Rozwój lokalnego układu drogowego; II.1.3 Poprawa jakości komunikacji zbiorowej pomiędzy obszarami wiejskimi i ośrodkami miejskimi. III.1.1 Utrzymywanie wysokiego standardu infrastruktury technicznej i ochrona 80

82 środowiska; III.1.3 Rozwój bazy instytucjonalnej i wzrost efektywności działań pomocy społecznej w powiecie; III.1.5 Zapewnienie optymalnej bazy lokalowej i infrastruktury sportowej oraz wysokiej jakości usług edukacyjnych na terenie gminy; III.1.6 Polityka długofalowej współpracy z organizacjami pozarządowymi Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Kęty na lata Cel strategiczny I: Aktywizacja społecznozawodowa osób pozostających bez pracy, 2. Cel strategiczny II: Przeciwdziałanie uzależnieniom i łagodzenie skutków dysfunkcji społecznych, 3. Cel strategiczny III: Pomoc osobom starszym i profilaktyka dobrej starości; 4. Cel strategiczny VI. Przeciwdziałanie ubóstwu i obniżaniu jakości życia mieszkańców. Cel szczegółowy I.1. Rozbudowa efektywnej współpracy pomiędzy wszystkimi partnerami działającymi w obszarze zatrudnienia; Cel szczegółowy I.2. Rozwój oferty Klubu Integracji Społecznej w zakresie form i narzędzi służących aktywizacji osób bezrobotnych; Cel Szczegółowy I.3. Zbudowanie pakietu pomocy niezbędnej w niwelowaniu barier utrudniających podjęcie aktywności na rynku pracy; Cel Szczegółowy II.1. Zapewnienie warunków organizacyjnych i kadrowych dla udzielania profesjonalnego wsparcia dla ofiar przemocy:, Cel Szczegółowy II.2. Zapewnienie warunków organizacyjnych i kadrowych dla udzielania profesjonalnego wsparcia dla osób uzależnionych i ich rodzin;, Cel Szczegółowy II.3. Rozwój oferty alternatywnych, atrakcyjnych form spędzania czasu wolnego dla dzieci i młodzieży; Cel Szczegółowy III.1. Stworzenie osobom starszym warunków do aktywnego udziału w społeczności lokalnej i utrzymania samodzielności życiowej; Cel Szczegółowy III.2. Zapewnienie łatwo dostępnej opieki i pielęgnacji osobom starszym; Cel Szczegółowy VI.1. Wypracowanie gminnego sytemu przeciwdziałania zjawisku wykluczenia społecznego osób ubogich: Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Kęty 81

83 1. Cel główny: Uzyskanie takiej jej struktury funkcjonalno-przestrzennej, która w harmonijny i zrównoważony sposób wykorzysta swe walory przyrodnicze i kulturowe oraz własne zasoby dla potrzeb rozwoju oraz poprawy warunków życia mieszkańców ŹRÓDŁO: OPRACOWANIE WŁASNE Ochrona wartości przyrodniczych, krajobrazowych i kulturowych, powiązana z rozbudową istniejącego systemu terenów chronionych; Ochrona wartości kulturowych oraz obiektów dziedzictwa kulturowego; 82

84 OPIS WIZJI STANU OBSZARU PO PRZEPROWADZENIU REWITALIZACJI Rewitalizacja w gminie Kęty przyczyniła się do podniesienia jakości życia mieszkańców obszaru rewitalizowanego, tworząc atrakcyjną przestrzeń do mieszkania, spędzania czasu wolnego oraz rozwoju. Działania rewitalizacyjne prowadzone były z aktywnym udziałem lokalnych społeczności, jako współodpowiadających za swoje małe ojczyzny (osiedla, ulice). Realizowane projekty, angażujące różne grupy interesariuszy, przyczyniły się nie tylko do poprawy jakości przestrzeni publicznych oraz zagospodarowania przestrzennego, ale przede wszystkim wpłynęła na poprawę sytuacji osób znajdujących się w najtrudniejszej sytuacji życiowej. Poszczególne podobszary wchodzące w skład obszaru rewitalizacji w wyniku procesów ożywienia społecznego i gospodarczego zyskały nowy charakter przestrzeni przyjaznych tworzeniu nowych miejsc pracy (bazujących na lokalnych potencjałach) i przyciąganiu osób z zewnątrz zainteresowanych atrakcjami miasta. Sprzyja temu zadbana, bezpieczna, estetyczna i uporządkowana przestrzeń publiczna i tereny zielone (tereny rekreacyjne nad Sołą) eksponująca troskę mieszkańców o dobro wspólne i lokalne dziedzictwo. Z tego względu mieszkańcy obszaru rewitalizacji, ale i całej gminy odznaczają się wysokim poziomem świadomości ekologicznej, kreując w szczególności postawy proekologiczne u najmłodszych. Ograniczenie wpływu obszarów zdegradowanych i kryzysowych odbywa się poprzez zrównoważony rozwój, uwzględniający potrzeby mieszkańców obszaru rewitalizacji. Sercem miasta jest Rynek pełniący funkcje centrotwórcze i naturalne miejsce koncentracji mieszkańców, a wizytówką miasta - rzeka Soła wraz z terenami zrewitalizowanymi pod funkcje rekreacyjne. W wyniku działań rewitalizacyjnych zmienił się wizerunek obszaru rewitalizacji, ale i całego miasta jako miejsca tętniącego życiem, z bogatą ofertą kulturową oraz zróżnicowaną bazą rekreacyjno-sportową. Podkreślone zostały atuty miasta związane z lokalnym dziedzictwem kulturowo-przyrodniczym (zabytki sakralne, historia Kęt, zabytkowa strzelnica, lokalne tradycje, rzeka Soła) a także korzystne położenie na szlaku komunikacyjnym łączącym duże ośrodki miejskie (Kraków, Bielsko Biała, Oświęcim, Katowice, Cieszyn, Tychy, Wadowice, Żywiec). Szczególną troską objęci zostali mieszkańcy z grup defaworyzowanych (osoby niepełnosprawne, ubogie, bezrobotne, starsze i samotne, wykluczone lub zagrożone wykluczeniem społecznym). Przy wykorzystaniu ich zdolności i potencjałów podejmuje się działania służące podniesieniu komfortu ich życia, integracji ze społecznością lokalną oraz aktywizacji społecznej i zawodowej. Podjęte działania reintegracyjne służą nie tylko osobom mieszkającym na obszarze rewitalizacji, ale wszystkim mieszkańcom gminy, znajdującym się w trudnej sytuacji oraz ich rodzinom. 83

85 CELE REWITALIZACJI WRAZ Z ODPOWIADAJĄCYMI IM KIERUNKAMI DZIAŁAŃ Głównym celem realizacji Gminnego Programu Rewitalizacji dla Gminy Kęty jest: wyprowadzenie obszaru rewitalizowanego ze stanu kryzysowego poprzez usunięcie zjawisk, które spowodowały jego degradację. Niwelowanie zdiagnozowanych problemów nastąpi poprzez rozwój społeczny (zapobieganie patologiom społecznym, marginalizacji, wykluczeniu, przestępczości), rozwój gospodarczy (tworzenie nowych miejsc pracy, poprawę kondycji lokalnych przedsiębiorstw), rozwój środowiskowy (poprawę jakości środowiska, rozwój postaw proekologicznych), rozwój przestrzenno-funkcjonalny (poprawę stanu infrastruktury technicznej i społecznej, poprawę jakości terenów publicznych), rozwój techniczny (zachowanie dziedzictwa kulturowego przez remonty, modernizację i konserwacje zabytkowych obiektów i przestrzeni publicznej). Cel główny rewitalizacji w gminie Kęty jest wielowątkowy i wielowymiarowy, tak jak złożone i kompleksowe są przedsięwzięcia rewitalizacyjne. Działania podejmowane w ramach rewitalizacji będą przede wszystkim skupiały się na przeciwdziałaniu występowania problemów społecznych. Pozostałe przedsięwzięcia o charakterze gospodarczym, przestrzenno-funkcjonalnym, technicznym czy środowiskowym mają cel służebny dla sfery społecznej, a więc będą wspomagać przeciwdziałanie problemom społecznym. Aby spełniony został cel główny wskazano trzy cele strategiczne: Cel strategiczny 1. Aktywna społecznie, kulturowo i sportowo społeczność obszaru rewitalizacji Cel strategiczny 2. Kształtowanie atrakcyjnych, dostępnych i funkcjonalnych przestrzeni publicznych, służących zaspokojeniu potrzeb mieszkańców obszaru rewitalizacji Cel strategiczny 3. Waloryzacja i popularyzacja lokalnego dziedzictwa historycznego i krajobrazowego Zwiększenie aktywności społecznej mieszkańców obszaru rewitalizacji Poprawa jakości przestrzeni międzyblokowych wraz z rozbudową infrastruktury rekreacyjnej osiedli Zachowanie i promocja walorów historycznoprzyrodniczych obszaru rewitalizacji Stworzenie przestrzeni dla aktywności osób starszych i samotnych oraz wykluczonych lub zagrożonych wykluczeniem społecznym Modernizacja i rozwój infrastruktury sportoworekreacyjnej Tworzenie przyjaznych dla użytkowników miejsc centralnych, integrujących lokalną społeczność Ożywienie i pielęgnowanie miejscowych tradycji historyczno-kulturowych Rozwój oferty skierowanej do dzieci i młodzieży Poprawa dostępności transportowej i jakości systemu komunikacji Kształtowanie postaw proekologicznych mieszkańców, ukierunkowanych na dbanie o wspólną przestrzeń 84

86 Cele rewitalizacji zostały zdefiniowane na podstawie przeprowadzonej analizy społeczno-gospodarczoprzestrzennej obszaru rewitalizacji. Tym samym wynikają one ze zidentyfikowanych zjawisk i kwestii problemowych koncentrujących się na terenie wytypowanym do rewitalizacji. Cele strategiczne są zatem komplementarne z występującymi na obszarach miasta problemami. W Gminnym Programie Rewitalizacji wyróżniono trzy cele strategiczne, które odnoszą się do wszystkich sfer, na które powinna oddziaływać rewitalizacja, tj. sfery społecznej, gospodarczej, technicznej, środowiskowej oraz funkcjonalno-przestrzennej. Wszystkie cele wzajemnie przenikają sfery działań przewidziane dla rewitalizacji, dzięki czemu zapewniają także komplementarność i spójność Programu. Powyższe powiązania zaprezentowano na schemacie poniżej: Cel strategiczny 1. Aktywna społecznie, kulturowo i sportowo społeczność obszaru rewitalizacji Sfera społeczna Sfera środowiskowa Cel strategiczny 2. Kształtowanie atrakcyjnych przestrzeni publicznych i półpublicznych, służących zaspokojeniu potrzeb mieszkańców obszaru rewitalizacji Sfera gospodarcza Sfera funkcjonalnoprzestrzenna Cel strategiczny 3. Waloryzacja i popularyzacja lokalnego dziedzictwa historycznego i krajobrazowego Sfera techniczna Poniżej przedstawiono siatkę celów rewitalizacji wraz z odpowiadającymi im kierunkami działań, jakie zostaną podjęte w ramach Gminnego Programu Rewitalizacji. 85

87 - projekt Tabela 21. Siatka celów rewitalizacji wraz z odpowiadającymi im kierunkami działań L.p. Kierunki działań Wskaźniki osiągnięcia celu wskaźniki produktu Wskaźniki osiągnięcia celu wskaźniki rezultatu Cel strategiczny 1. Aktywna społecznie, kulturowo i sportowo społeczność obszaru rewitalizacji Wskaźnik osiągnięcia celu wskaźnik oddziaływania 1.1. Zwiększenie aktywności społecznej mieszkańców obszaru rewitalizacji Liczba zrealizowanych spotkań związanych z monitoringiem społecznym. Liczba przeprowadzonych akcji porządkowych terenów zielonych. Liczba mieszkańców biorących udział w akcji tworzenia muralu. Liczba uczestników spotkań związanych z monitoringiem społecznym. Liczba zgłoszonych spraw/problemów przez mieszkańców. Liczba akcji społecznych realizowanych przez mieszkańców. Liczba wydarzeń kulturalnych realizowanych z inicjatywy mieszkańców. Liczba organizacji pozarządowych Stworzenie przestrzeni dla aktywności osób starszych i samotnych oraz wykluczonych lub zagrożonych wykluczeniem społecznym Liczba zorganizowanych spotkań dla seniorów. Liczba wydarzeń kulturalnych skierowanych do seniorów. Liczba przeprowadzonych spotkań/ warsztatów dot. zagrożeń płynących z przemocy w rodzinie i problemu uzależnień. m 2 powierzchni użytkowych wyremontowanych i przystosowanych do pełnienia nowych funkcji. Liczba zorganizowanych szkoleń grupowych i indywidualnych dla bezrobotnych. Liczba uczestników spotkań dla seniorów. Liczba uczestników spotkań/warsztatów dot. zagrożeń płynących z przemocy w rodzinie i problemu uzależnień. Liczba uczestników szkoleń dla bezrobotnych. Liczba porad udzielonych bezrobotnym. Liczba członków klubów Seniora. Liczba osób bezrobotnych i poszukujących pracy, które podjęły zatrudnienie. Odsetek zadowolonych seniorów korzystających z dostępnej oferty kulturalnej. Zmiana liczby interwencji policji i straży miejskiej Modernizacja i rozwój infrastruktury sportoworekreacyjnej Liczba utworzonych obiektów sportowych. M 2 oddanej do użytku powierzchni placów zabaw. M 2 zmodernizowanej powierzchni. Liczba osób korzystających z przestrzeni sportu. Liczba osób korzystająca z obiektów sportowych. Liczba użytkowników placów zabaw. Liczba wydarzeń i imprez organizowanych sportoworekreacyjnych. Odsetek mieszkańców korzystający z oferty sportowo-rekreacyjnej.

88 1.4. Rozwój oferty skierowanej do dzieci i młodzieży Liczba przeprowadzonych zajęć skierowanych do dzieci i młodzieży. Liczba zorganizowanych wydarzeń skierowanych do dzieci i młodzieży. Liczba uczestników zajęć dla dzieci i młodzieży. Liczba zajęć wprowadzonych na stałe do oferty domów kultury dla dzieci i młodzieży. Zmiana liczby dzieci i młodzieży sprawiających problemy wychowawcze. Wzrost średnich wyników z egzaminu gimnazjalnego w szkołach. Cel strategiczny 2. Kształtowanie atrakcyjnych, dostępnych i funkcjonalnych przestrzeni publicznych, służących zaspokojeniu potrzeb mieszkańców obszaru rewitalizacji 2.1. Poprawa jakości przestrzeni międzyblokowych wraz z rozbudową infrastruktury rekreacyjnej osiedli Liczba nowych obiektów sportoworekreacyjnych. Liczba zorganizowanych wydarzeń osiedlowych. M 2 oddanej do użytku powierzchni placów zabaw. Liczba uczestników wydarzeń osiedlowych. Liczba użytkowników nowych obiektów sportowo-rekreacyjnych. Wzrost zadowolenia mieszkańców z jakości przestrzeni publicznych. Eliminacja przestrzeni, niezagospodarowanej, zniszczonej. Zmiana liczby interwencji policji dotyczącej aktów wandalizmu Tworzenie przyjaznych dla użytkowników miejsc centralnych, integrujących lokalną społeczność M 2 odnowionych budynków. Liczba przebudowanych obiektów. M 2 powierzchni Rynku przeznaczonej na przedsięwzięcia integracyjne w tym lokale gastronomiczne. Liczba osób korzystających z przestrzeni Rynku. Liczba imprez organizowanych na Rynku. Liczba mieszkańców korzystających z oferty kulturalno-rozrywkowej w przestrzeni Rynku. Zwiększenie obrotów finansowych w lokalach gastronomicznych znajdujących się na Rynku i w jego okolicach. Liczba nowych miejsc pracy w wyniku poszerzenia oferty gastronomicznej rynku Poprawa dostępności transportowej i jakości systemu komunikacji Km zmodernizowanej infrastruktury drogowej. Liczba nowych miejsc parkingowych. Km wybudowanych ścieżek rowerowych. Liczba użytkowników parkingów, Liczba użytkowników ścieżek rowerowych. Zmiana liczby kolizji i wypadków drogowych. Spadek emisji gazów cieplarnianych (tony ekwiwalentu CO2/rok). 87

89 Cel strategiczny 3. Waloryzacja i popularyzacja lokalnego dziedzictwa historycznego i krajobrazowego 3.1. Zachowanie i promocja walorów historycznoprzyrodniczych obszaru rewitalizacji M 2 odnowionych obiektów historycznych. Liczba akcji promujących walory historyczno-przyrodnicze. Liczba użytkowników odnowionych obiektów historycznych. Liczba turystów odwiedzających gminę Ożywienie i pielęgnowanie miejscowych tradycji historycznokulturowych Liczba przeprowadzonych wydarzeń popularyzujących tradycje historycznokulturowe. Liczba uczestników wydarzeń popularyzujących tradycje historycznokulturowe. Liczba inicjatyw oddolnych związanych z kultywowaniem miejscowych tradycji. 3.3 Kształtowanie postaw proekologicznych mieszkańców, ukierunkowanych na dbanie o wspólną przestrzeń Liczba przeprowadzonych akcji porządkowych terenów zielonych. Liczba przeprowadzonych warsztatów dotyczących ekologii. Liczba terenów uporządkowanych. Liczba zorganizowanych wydarzeń związanych z promowaniem postaw proekologicznych. Liczba uczestników przeprowadzonych akcji porządkowych terenów zielonych. Liczba uczestników warsztatów dotyczących ekologii. Liczba uczestników wydarzeń związanych z promowaniem postaw proekologicznych. Wzrost zadbanych i uporządkowanych miejsc przestrzeni publicznej. Zmniejszenie niskiej emisji. Ograniczenie zużycia energii. Źródło: opracowanie własne 88

90 - projekt OPIS PRZEDSIĘWZIĘĆ REWITALIZACYJNYCH LISTA PLANOWANYCH PODSTAWOWYCH PRZEDSIĘWZIĘĆ REWITALIZACYJNYCH Jednym z założeń, którym kierowano się w procesie opracowania Programu Rewitalizacji w Kętach, było oparcie rewitalizacji na zasadzie współpracy wszystkich interesariuszy (zarówno mieszkańców, użytkowników, jak i przedsiębiorców czy przedstawicieli sektora publicznego i pozarządowego). Z tego względu zadania wpisanie do Gminnego Programu Rewitalizacji mają charakter ściśle partycypacyjny, gdyż partycypacja jest wbudowana w fundament działań rewitalizacyjnych. W przypadku przedsięwzięć rewitalizacyjnych, związane jest to zarówno z możliwością zgłaszania projektów, konsultowania ich, jak i opiniowania czy współudziału jako podmiotu wykonującego. Dodatkowo, przy wyborze projektów kluczowe znaczenie miało to, by odpowiadały one na zidentyfikowane problemy oraz aby opierały się na wewnętrznych potencjałach obszaru rewitalizacji. Mając to na uwadze, przedsięwzięcia rewitalizacyjne są logicznie powiązane z treścią i celami programu rewitalizacji, co znaczy, że odpowiadają na zidentyfikowane w diagnozie czynniki i przyczyny degradacji obszaru rewitalizacji oraz stanowią rozwinięcie jego potencjałów. Poszczególne zadania zostały podzielone na 5 części, odpowiadających podobszarom obszaru rewitalizacji oraz projekty zaproponowane dla całego obszaru (wszystkie podobszary). W tabeli poniżej zestawiono wszystkie projekty, natomiast szczegółowo rozpisane karty znajdują się w załączniku do niniejszego dokumentu (Załącznik nr 1.). Tabela 22. Lista planowanych przedsięwzięć rewitalizacyjnych 12 L.p Nazwa projektu Podobszar 1. Stare Miasto Stworzenie Centrum Integracji Mieszkańców w Kamienicy przy ul. Rynek 13 - nadanie jej nowych, społecznie użytecznych funkcji Poprawa jakości życia mieszkańców Starego Miasta poprzez reorganizację ruchu samochodowego w centrum Kęt Przywrócenie funkcji centralnych i rekreacyjnych rynku w Kętach mającą na celu ożywienie społeczne Przywrócenie dawnych funkcji handlowych staremu targowisku na ul. Kazimierza Wielkiego wraz z modernizacją zaplecza sanitarnego Rewitalizacja przez sport modernizacja boiska sportowego przy Zespole Szkolno- Gimnazjalnym nr 1 w Kętach 1.6. Pielęgnacja lokalnego dziedzictwa Kęt 1.7. Integracja społeczna mieszkańców os. Królickiego wraz z poprawą infrastruktury osiedlowej 1.8. Modernizacja budynku przy ul. Młodzieży Polskiej z przeznaczeniem na strefę zdrowia i aktywności fizycznej 12 Ponieważ projekty Akademia Rodzica oraz Podnoszenie kwalifikacji zawodowych osób bezrobotnych z terenu Starego i Nowego Miasta, to projekty dedykowane dwóm podobszarom rewitalizacji, zostały one powielone na liście planowanych przedsięwzięć przy Podobszarze 1. Stare Miasto i Podobszarze 2. Nowe Miasto. Podobna sytuacja występuję w przypadku projektu 2.3. Integrowanie przez projektowanie interwencje wspólną w przestrzeń Nowego Miasta, który swym zasięgiem obejmuje Podobszar 2. Nowe Miasto i Podobszar 3. Tereny sportowo-rekreacyjne nad Sołą.

91 Edukacja - turystyka rekreacja. Budowa wiaty edukacyjno-turystycznej wraz z placem zabaw dla dzieci Rozbudowa i adaptacja ze zmianą sposobu użytkowania na lokale handlowo usługowe, mieszkalne i usługi medyczne obiektu w Kętach przy ul. Jana III Sobieskiego Akademia Rodzica Podwórko dla wszystkich Bajka łączy pokolenia Podnoszenie kwalifikacji zawodowych osób bezrobotnych z terenu Starego i Nowego Miasta Spotkajmy się w bibliotece! modernizacja Gminnej Biblioteki Publicznej im. Ambrożego Grabowskiego w Kętach Centrum Wolontariatu w Kętach Integracyjny Klub Rękodzieła Spotkajmy się w kawiarni! Rewitalizacja kamienicy przy ul. Rynek Podobszar 2. Nowe Miasto Międzypokoleniowe podwórko - organizacja strefy sportowo-rekreacyjnej osiedli Wyszyńskiego, Sikorskiego, 700-lecia i Kościuszki Poprawa dostępności do infrastruktury sanitarnej Nowego Miasta ze szczególnym uwzględnieniem potrzeb osób starszych i niepełnosprawnych poprzez budowę publicznych toalet 2.3. Integrowanie przez projektowanie interwencje w przestrzeń wspólną Nowego Miasta 2.4. Świetlica seniora - rozwija i integruje 2.5. Akademia Rodzica 2.6. Podnoszenie kwalifikacji zawodowych osób bezrobotnych z terenu Starego i Nowego Miasta 2.7. Książka z budki czyli integrowanie przez czytanie Podobszar 3. Tereny sportowo-rekreacyjne nad Sołą 3.1. Zagospodarowanie terenów zielonych nad Sołą na cele sportowo-rekreacyjne 3.2. Naturalny plac zabaw nad Sołą 3.3. Korty odnowa budowa wielofunkcyjnego boiska sportowego wraz z zapleczem sanitarnym 3.4. Modernizacja stadionu piłkarskiego Hejnał wraz z remontem zaplecza sanitarnego 3.5. Bezpiecznie na rowerze - budowa miasteczka ruchu drogowego 3.6. Integrowanie przez projektowanie interwencje w przestrzeń wspólną Nowego Miasta 3.7. Ogród sensoryczno-botaniczny w Kętach Podobszar 4. Kęty Podlesie 4.1. Stworzenie strefy rekreacyjno-sportowej na Podlesiu 4.2. Przyjazny i zadbany Park Miejski wizytówką Podlesia 4.3. Klub Seniora miejsce integracji międzypokoleniowej mieszkańców Podlesia 4.4. Książka z budki czyli integrowanie przez czytanie Podobszar 5. Strzelnica 5.1. Modernizacja zabytkowej Strzelnicy przy ul. Krakowskiej Wszystkie podobszary rewitalizacji 6.1. Rozbudowa ścieżek pieszo-rowerowych na obszarach rewitalizowanych 6.2. Rozwój postaw proekologicznych wśród mieszkańców Kęt 6.3. Monitoring obywatelski reaguj na pojawiające się problemy! 6.4. Opracowanie i wdrożenie Systemu Informacji Miejskiej 6.5. Spotkania integracyjno-edukacyjne dla mieszkańców Kęt z udziałem psa terapeutycznego Źródło: opracowanie własne Z uwagi na specyfikę poszczególnych zadań, przy ich realizacji należy mieć na uwadze kwestie związane z ochroną przeciwpowodziową, przeciwpożarową oraz obowiązujące warunki i ustalenia w zakresie 90

92 przyłączeń do infrastruktury gazowej, energetycznej, wodociągowej itp. Część z nich wynika również z przebiegającej przez obszar rewitalizacji linii kolejowej oraz w związku z bliską obecnością obszarów chronionych (dotyczy to w szczególności terenów zlokalizowanych na Podobszar 3 do rewitalizacji). Niektóre spośród planowanych przedsięwzięć rewitalizacyjnych wymagają również uwzględnienia przepisów dotyczących form ochrony zabytków. Dodatkowo, z uwagi na przewidziane prace budowlane (np. wykonanie powierzchni utwardzonych czy roboty ziemne), należy zapewnić wszelkie warunki bezpieczeństwa zarówno dla mieszkańców jak i prawidłowego funkcjonowania środowiska. CHARAKTERYSTYKA POZOSTAŁYCH DOPUSZCZALNYCH PRZEDSI ĘWZIĘĆ REWITALIZACYJNYCH W ramach Gminnego Programu Rewitalizacji zdefiniowano również obszary pozostałych przedsięwzięć rewitalizacyjnych, realizujących kierunki działań rzeczonego dokumentu. Ze względu jednak na mniejszą skalę oddziaływania oraz trudności w precyzyjnym zidentyfikowaniu zakresu owych zadań, nie zostały one uszczegółowione i zakwalifikowane do podstawowych przedsięwzięć rewitalizacyjnych. Z drugiej strony, potrzeby mieszkańców obszaru rewitalizacji zmieniają i na chwilę obecną trudno jest zidentyfikować jednoznacznie wszystkie oczekiwania i potrzeby. Mogą się one bowiem zmieniać na przestrzeni funkcjonowania Programu, także ze względu na realizację wpisanych do dokumentu działań. Lista poniżej obejmuje obszary tematyczne projektów, istotnych z punku widzenia potrzeb obszaru rewitalizacji: promowanie przedsiębiorczości, podejmowanie działań na rzecz rozwoju gospodarczego, w tym podejmowanie działań sprzyjających tworzeniu nowych firm i rozwoju kompetencji przedsiębiorczości mieszkańców; wsparcie przedsiębiorczości społecznej (rozwój podmiotów ekonomii społecznej); rozwój współpracy i aktywności organizacji pozarządowych poprawa jakości i dostępności do infrastruktury społecznej i zdrowotnej dla mieszkańców terenów zdegradowanych; zachowanie, ochrona, promowanie i rozwój dziedzictwa historycznego i kulturowego; promowanie idei zrównoważonego transportu; zagospodarowanie opustoszałych i zaniedbanych budynków; wykorzystanie ich pod cele społeczne; poprawa dostępności komunikacyjnej mieszkańców poprzez remont i modernizację obiektów służących obsłudze podróżnych, w szczególności stacji Kolejowej Kęty Podlesie. SZACUNKOWA KALKULACJA KOSZTÓW POZOSTAŁYCH PRZEDSIĘWZIĘĆ REWITALIZACYJNYCH Z uwagi na brak możliwości dokonania precyzyjnych obliczeń kosztów pozostałych przedsięwzięć rewitalizacyjnych można jedynie szacować, że ich koszt będzie mieścił się w przedziale , 00 zł , 00 zł. Koszt ten bowiem uzależniony jest od poczynionych inwestycji, związanych w szczególności projektami infrastrukturalnymi (remont, modernizacja obiektów itp.). ZAPEWNIENIE KOMPLEMENTARNOŚCI DZIAŁAŃ Komplementarność jest jednym z kluczowych aspektów Programu Rewitalizacji. Zapewnienie powiązań pomiędzy poszczególnymi projektami skutkować może lepszym i bardziej efektywnym wykorzystaniem środków finansowych przeznaczonych na rewitalizację. Co więcej, podstawą do podejmowania działań rewitalizacyjnych jest wypracowanie takich przedsięwzięć, które łączą konieczność działań na rzecz podnoszenia jakości życia mieszkańców oraz ograniczania występowania negatywnych zjawisk. Według Wytycznych w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata opracowanych przez Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju, wymogiem koniecznym przy opracowaniu programów rewitalizacji 91

93 jest konieczność zapewnienia komplementarności w pięciu aspektach: przestrzennym, problemowym, proceduralno-instytucjonalnym, międzyokresowym i źródeł finansowania. W dalszej części zaprezentowano w jakich sposób, podczas opracowania Gminnego Programu Rewitalizacji Gminy Kęty, zapewniono występowanie komplementarności w pięciu, wyżej wymienionych wymiarach. KOMPLEMENTARNOŚĆ PRZESTRZENNA Komplementarność przestrzenna w Gminnym Programie Rewitalizacji Gminy Kęty została zapewniona dzięki skupieniu projektów wybranych do realizacji na wyznaczonym obszarze rewitalizacji. Obszar rewitalizacji i obszar zdegradowany w mieście Kęty został wyznaczony po przeprowadzeniu dogłębnej i wielowątkowej analizy wskaźnikowej, przy zasięgnięciu opinii przedstawicieli zainteresowanych środowisk oraz samych mieszkańców, dzięki czemu można mówić o trafności działań na danym terenie. Mapa poniżej zawiera lokalizację przedsięwzięć rewitalizacyjnych planowanych na obszarze rewitalizacji. Rysunek 5. Lokalizacja przedsięwzięć rewitalizacyjnych na terenie miasta Kęty Źródło: opracowanie własne MECHANIZMY ZAPOBIEGANIA NIEPOŻĄDANYM EFEKTOM SPOŁECZNYM ORAZ PRZENOSZENIA PROBLEMÓW NA INNE OBSZARY Wszystkie podstawowe projekty rewitalizacyjne skupiają się na obszarze rewitalizacji i są z nim ściśle powiązane. Są odpowiedzią na główne problemy dla tego terenu, zidentyfikowane na etapie diagnostycznych i zgłoszone w trakcie prowadzonych konsultacji społecznych. Dzięki ich realizacji pozytywne skutki widoczne będą na całym obszarze, ponieważ wiele z nich dotyczy działań podejmowanych dla miejsc lub obiektów użyteczności publicznej, przez co korzystać z nich będą mogli mieszkańcy obszaru, całego miasta jak i gminy (np. Centrum Integracji Mieszkańców czy zagospodarowanie terenów zielonych 92

94 nad Sołą na cele sportowo-rekreacyjne). Ich realizacja będzie zapobiegać przenoszeniu się różnych problemów na dalsze obszary miasta i gminy. Dodatkowo, planowane projekty nie dają możliwości powodowania zjawiska segregacji społecznej (czy to ze względów ekonomicznych, czy kulturowych). Wręcz przeciwnie przedsięwzięcia rewitalizacyjne są ukierunkowanie na integrację i reintegracją społeczną osób wykluczonych lub zagrożonych wykluczeniem (osób bezdomnych, osób starszych, bezrobotnych czy beneficjentów pomocy społecznej). MECHANIZMY ANALIZY NASTĘPSTW DECYZJI PRZESTRZENNYCH W SKALI CAŁEJ GMINY I JEJ OTOCZENIA Komplementarność w wymiarze przestrzennym skutkuje ciągłą analizą następstw decyzji przestrzennych w skali całej gminy i jej otoczenia. Z tego względu w opracowanym systemie monitoringu i ewaluacji Gminnego Programu Rewitalizacji Gminy Kęty uwzględniono również ten aspekt. Mechanizmy te zostały opisane szczegółowo w rozdziale: Procedury zarządzania i monitoringu Gminnego Programu Rewitalizacji). KOMPLEMENTARNOŚĆ PROBLEMOWA W Gminnym Programie Rewitalizacji Gminy Kęty zapewniona została także komplementarność problemowa. Zadania wpisane do Programu Rewitalizacji się dopełniają się wzajemnie, co oznacza, iż wybrane do realizacji projekty odpowiadają na różne problemy społeczne, ale i gospodarcze, przestrzenno-funkcjonalne, techniczne i środowiskowe. Możliwe jest zatem bardziej skuteczne i kompleksowe przeciwdziałania zaistniałym problemom we wszystkich niezbędnych aspektach, w tym przede wszystkim zdiagnozowanym problemom społecznym. W wymiarze społecznym planowane działania, a w szczególności stworzenie Centrum Integracji Mieszkańców, ukierunkowane są na wsparcie osób, znajdujących się w trudnej sytuacji życiowej i wykluczonych społecznie. CIM w wyniku podjętych działań będzie pełnił funkcje społeczne, ale i kulturalnoedukacyjne. Przyczyni się do aktywizacji społecznej mieszkańców Kęt, wpłynie na integrację różnych środowisk, grup społecznych, pokoleń ale i na rozwój oferty kulturalno-edukacyjnej miasta i całej gminy Kęty. Dodatkowo, zaplanowane przedsięwzięcia odpowiadają również na zdiagnozowane w obszarze rewitalizacji problemy bezrobocia, wykluczenia społecznego, bezdomności czy problemów w rodzinach (np. podnoszenie kwalifikacji zawodowych mieszkańców, projekt Integrowanie przez projektowanie. utworzenie świetlicy Seniora lub zawiązanie Akademii Rodzica). W wymiarze technicznym projekty dotyczą modernizacji, przebudowy lub adaptacji zdegradowanych technicznie obiektów, o przeznaczeniu na funkcje społeczne i miejsc aktywności mieszkańców. Z tego względu zaplanowano takie projekty, jak stworzenie CIM w nieużytkowanej kamienicy przy ul Rynek 13, przywrócenie dawnych funkcji handlowych staremu targowisku na ul. Kazimierza Wielkiego, odnową zabytkowej strzelnicy czy modernizacją istniejącej infrastruktury sportowo-rekreacyjnej użytkowanej przez mieszkańców i lokalne organizacje sportowe. Wszystkie przedsięwzięcia techniczne skutkować będą poprawie jakości życia mieszkańców obszarów zdegradowanych oraz wpłyną na zaspokojenie ich potrzeb kulturalnych i rekreacyjnych, dbając o zapewnienie dobrej estetyki przestrzeni wspólnych. W wymiarze przestrzenno-funkcjonalnym zdiagnozowane problemy w tym obszarze dotyczyły niskiej jakości terenów publicznych oraz niedostatecznego wyposażenia w infrastrukturze społeczną i jej złego stanu technicznego, a także problemy komunikacyjne. Z tego względu planowane projekty rewitalizacyjne dotyczą poprawy jakości przestrzeni publicznych (np. rynek, stare targowisko, czy tereny zielone nad Sołą) oraz doposażenia obszarów rewitalizacji w niezbędną infrastrukturę społeczną (place zabaw, świetlice dla seniorów czy miejsca z dostępną ofertą edukacyjno-kulturową dla mieszkańców). W tym wymiarze warto również nadmienić o projektach służących poprawie jakości terenów o niedostosowanych rozwiązaniach komunikacyjnych do potrzeb mieszkańców (m.in. reorganizacja ruchu samochodowego w obrębie centrum Kęt, rozbudowa systemu ścieżek rowerowych). 93

95 W wymiarze środowiskowym zaplanowane projekty do realizacji w ramach Gminnego Programu Rewitalizacji służą również rozwiązaniu problemów środowiskowych obszaru, związanych obniżeniem standardów środowiska oraz degradacją cennych terenów zielonych. W tym kontekście, zadania obejmują rozwój postaw proekologicznych wśród mieszkańców, a także promowanie rozwiązań służących poprawie jakości powietrza (ograniczenie ruchu samochodowego w centrum, rozbudowa ścieżek rowerowych), jak i pielęgnację i waloryzację lokalnego dziedzictwa przyrodniczego (rzeka Soła, parki, tereny objęte siecią Natura 2000). W wymiarze gospodarczym proces rewitalizacji w Kętach obejmuje również wprowadzenie rozwiązań służących poprawie kondycji lokalnych przedsiębiorstw oraz zmniejszenie poziomu bezrobocie w gminie. Planowane zadania dotyczą wsparcia osób pozostających bez pracy, ale i tworzeniu nowych miejsc pracy i rozwoju przedsiębiorczości (np. w wyniku rozwój funkcji handlowych starego targowiska czy ożywienia społecznego przestrzeni rynku zostaną stworzone warunki dla przedsiębiorców, chcących prowadzić działalność na tym obszarze). W załączonych do niniejszego dokumentu kartach zadań, każdorazowo wskazano, na jaki problem oddziałuje dany projekt (społeczny, przestrzenno-funkcjonalny, techniczny, środowiskowy i gospodarczy). W tabeli poniżej zestawiono powiązania problemowe planowanych zadań: Tabela 23. Oddziaływanie projektów rewitalizacyjnych L.p Nazwa projektu Podobszar 1. Stare Miasto Stworzenie Centrum Integracji Mieszkańców w Kamienicy przy ul. Rynek 13 - nadanie jej nowych, społecznie użytecznych funkcji Poprawa jakości życia mieszkańców Starego Miasta poprzez reorganizację ruchu samochodowego w centrum Kęt Przywrócenie funkcji centralnych i rekreacyjnych rynku w Kętach mającą na celu ożywienie społeczne Przywrócenie dawnych funkcji handlowych staremu targowisku na ul. Kazimierza Wielkiego wraz z modernizacją zaplecza sanitarnego Rewitalizacja przez sport modernizacja boiska sportowego przy Zespole Szkolno-Gimnazjalnym nr 1 w Kętach Pielęgnacja lokalnego dziedzictwa - odświeżenie dziedzińca na terenie Klasztoru Sióstr Klarysek od Wieczystej Adoracji. Integracja społeczna mieszkańców os. Królickiego wraz z poprawą infrastruktury osiedlowej Modernizacja budynku przy ul. Młodzieży Polskiej z przeznaczeniem na strefę zdrowia i aktywności fizycznej Edukacja - turystyka rekreacja. Budowa wiaty edukacyjnoturystycznej wraz z placem zabaw dla dzieci Rozbudowa i adaptacja ze zmianą sposobu użytkowania na lokale handlowo usługowe, mieszkalne i usługi medyczne obiektu w Kętach przy ul. Jana III Sobieskiego Akademia Rodzica S Oddziaływanie projektu na sferę: S Społeczną, PF-Przestrzenno- Funkcjonalną, Ś-Środowiskową, T-Techniczną, G-Gospodarczą S, G, PF, T, S, G, PF, T S, G, PF, T S, G, PF, T S, PF, T S, PF, T S, PF, T S, G, PF, T S, G, PF, Ś, T S, G, PF, T Podwórko dla wszystkich S, PF, T 94

96 1.13. Bajka łączy pokolenia S, PF Podnoszenie kwalifikacji zawodowych osób bezrobotnych z terenu Starego i Nowego Miasta Spotkajmy się w bibliotece! modernizacja Gminnej Biblioteki Publicznej im. Ambrożego Grabowskiego w Kętach S, G S, PF, T Centrum Wolontariatu w Kętach S, PF Integracyjny Klub Rękodzieła S, PF Spotkajmy się w kawiarni! Rewitalizacja kamienicy przy ul. Rynek 19 Podobszar 2. Nowe Miasto Międzypokoleniowe podwórko - organizacja strefy sportoworekreacyjnej osiedli Wyszyńskiego, Sikorskiego, 700-lecia i Kościuszki Poprawa dostępności do infrastruktury sanitarnej Nowego Miasta ze szczególnym uwzględnieniem potrzeb osób starszych i niepełnosprawnych poprzez budowę publicznych toalet Integrowanie przez projektowanie interwencje w przestrzeń wspólną Nowego Miasta S, G, PF S, PF, T S, G, PF, T S, PF, Ś 2.4. Świetlica seniora - rozwija i integruje S, PF, T 2.5. Akademia Rodzica S 2.6. Podnoszenie kwalifikacji zawodowych osób bezrobotnych z terenu Starego i Nowego Miasta 2.7. Książka z budki czyli integrowanie przez czytanie S 3.1. S, G Podobszar 3. Tereny sportowo-rekreacyjne nad Sołą Zagospodarowanie terenów zielonych nad Sołą na cele sportowo-rekreacyjne S, G,PF,Ś,T 3.2. Naturalny plac zabaw nad Sołą S,PF, Ś Korty odnowa budowa wielofunkcyjnego boiska sportowego wraz z zapleczem sanitarnym Modernizacja stadionu piłkarskiego Hejnał wraz z remontem zaplecza sanitarnego Bezpiecznie na rowerze - budowa miasteczka ruchu drogowego Integrowanie przez projektowanie interwencje w przestrzeń wspólną Nowego Miasta 3.7. Ogród sensoryczno-botaniczny w Kętach S, Ś Podobszar 4. Kęty Podlesie S,PF,T S,PF,T S, PF, T S, PF, Ś 4.1. Stworzenie strefy rekreacyjno-sportowej na Podlesiu S, G, PF, T 4.2. Przyjazny i zadbany Park Miejski wizytówką Podlesia S, PF, T 4.3. Klub Seniora miejsce integracji międzypokoleniowej mieszkańców Podlesia 4.4. Książka z budki czyli integrowanie przez czytanie S Podobszar 5. Strzelnica S, PF, T 5.1. Modernizacja zabytkowej Strzelnicy przy ul. Krakowskiej S, PF, T 6.1. Wszystkie podobszary rewitalizacji Rozbudowa ścieżek pieszo-rowerowych na obszarach rewitalizowanych S, PF, T 6.2. Rozwój postaw proekologicznych wśród mieszkańców Kęt S, Ś 95

97 6.3. Monitoring obywatelski reaguj na pojawiające się problemy! S, PF, Ś, T 6.4. Opracowanie i wdrożenie Systemu Informacji Miejskiej S, PF 6.5. Spotkania integracyjno-edukacyjne dla mieszkańców Kęt z udziałem psa terapeutycznego Źródło: opracowanie własne S KOMPLEMENTARNOŚĆ PROCEDURALNO -INSTYTUCJONALNA Gminny Program Rewitalizacji Gminy Kęty charakteryzuje się również komplementarnością w wymiarze proceduralno-instytucjonalnym. Oznacza to, iż zapewniona jest współpraca różnych podmiotów działających na rzecz realizacji Programu i poprawy sytuacji obszarów zdegradowanych. Za realizację Gminnego Programu Rewitalizacji Gminy Kęty odpowiada Operator ds. Rewitalizacji, przy współpracy z Komitetem ds. Rewitalizacji oraz Partnerami Programu. Operator ds. Rewitalizacji to odpowiednia komórka funkcjonująca w ramach obecnych struktur Urzędu Gminy, powołana przez Burmistrza. Umiejscowienie Operatora ds. Rewitalizacji w ramach obecnych struktur Urzędu zapewni skuteczne zarządzenie Programem oraz pozwoli na kontynuację i uzupełnienie działań podejmowanych w ramach realizacji polityk publicznych w poprzednim Programie Rewitalizacji oraz programach rozwoju gminy. Operator ds. Rewitalizacji pełni rolę wykonawczą i zarządczą Programu, a także co najważniejsze, zapewnia możliwości aktywnego włączania się Partnerów Programu. Aby to osiągnąć Operator ds. Rewitalizacji realizuje zadania z zakresu upowszechniania wiedzy na temat Programu i jego realizacji, prowadzenia konsultacji społecznych oraz mobilizacji zasobów, które powinny lub mogą działać na rzecz realizacji Programu. Komitet ds. Rewitalizacji z kolei, jest ciałem opiniotwórczym i doradczym dla Burmistrza. Jako podmiot międzysektorowy tworzy warunki do współpracy i koordynacji działań rewitalizacyjnych przez różnych Partnerów. Komitet dba, aby różne podmioty działające na obszarze zdegradowanym nie powielały realizowanych przez siebie zadań oraz aby ich działalność przyczyniła się do osiągnięcia komplementarności programu w wymiarze problemowym. Dodatkowo, w celu zapewnienia jak największej efektywności podejmowanych działań rewitalizacyjnych. Realizacja zadań zlecana będzie również odpowiednim jednostkom i podmiotom, które posiadają ku temu jak najlepsze kompetencje, np. zadania społeczne będą realizowana przy współpracy Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej, Komendy Powiatowej Policji czy lokalnych organizacji społecznych. Schemat poniżej przedstawia podmioty włączone w system zarządzania Programem Rewitalizacji: 96

98 Operator ds. Rewitalizacji - umiejscowienie w ramach obecnych struktur urzędu - rola wykonawcza i zarządcza Programu Komitet ds. rewitalizacji - ciało opiniotwórze i doradcze Burmistza - tworzy warunki do współpracy i koordynacji Partnerzy Programu - możliwość współpracy i współdziałania w wykonywaniu projektów rewitalizaycjnych Rysunek 6. System zarządzania Programem Rewitalizacji Źródło: opracowanie własne KOMPLEMENTARNOŚĆ MIĘDZYOKRESOWA Gminny Program Rewitalizacji Gminy Kęty na lata zwraca także uwagę na zachowanie ciągłości programowej. Przeprowadzona analiza wykazała, że przedsięwzięcia podejmowane w poprzednich okresach programowych mają swoją ciągłość i kontynuację w obecnym dokumencie (zakłada się m.in. ożywienie społeczne przestrzeni Rynku, która została zmodernizowana w poprzednich latach). Wnioski wyciągnięte z realizacji poprzednich działań rewitalizacyjnych pozwolą na jeszcze bardziej efektywne wykorzystanie środków i możliwości w obecnej perspektywie finansowej. KOMPLEMENTARNOŚĆ ŹRÓDEŁ FINANSOWANIA Gminny Program Rewitalizacji Gminy Kęty wykazuje się również komplementarnością w zakresie źródeł finansowania. W ramach poszczególnych zadań wpisanych do GPR, wykazano możliwe źródła finansowania. Zgodnie z założeniami Narodowego Planu Rewitalizacji, przewidziano możliwość wykorzystania następujących funduszy: Publicznych wspólnotowych (Europejskich Funduszy Strukturalnych i Inwestycyjnych: EFRR, EFS i Funduszu Spójności, w ramach RPO WM i krajowych, w tym także sukcesywne zasilanie środkami pochodzącymi ze spłaty pożyczek udzielonych w ramach instrumentu Jessica). Publicznych krajowych istniejących instrumentów i źródeł (poprzez terytorialne profilowanie - ukierunkowywanie na obszary zdegradowane istniejących instrumentów różnych polityk dotyczących m.in.: wykluczenia społecznego, edukacji, infrastruktury, środowiska, kultury, zabytków, mieszkalnictwa itd.) oraz sukcesywnie tworzonych nowych (w tym obejmujących instrumenty inżynierii finansowej). Prywatnych, m.in. poprzez tworzenie zachęt do inwestowania na obszarach zdegradowanych oraz poprzez upowszechnianie formuły PPP (Partnerstwo Publiczno-Prywatne). Gmina w pierwszej kolejności zakłada wykorzystanie zewnętrznych źródeł finansowania, w tym funduszy europejskich dedykowanych rewitalizacji. Jednakże, w trakcie trwania Programu, zakłada się prowadzenie 97

99 działań edukacyjnych dla różnych podmiotów z zakresu możliwości włączenia się w proces rewitalizacji. Mając to na uwadze, Gmina w trakcie realizacji Programu, będzie starała pozyskać się Partnerów partycypujących w kosztach realizacji działań i projektów służących wyprowadzaniu obszaru ze stanu kryzysowego poprzez zawieranie partnerstw publiczno-prywatnych czy współpracę z różnymi podmiotami. ZINTEGROWANE PODEJŚCIE DO GMINNEGO PROGRAMU REWITALIZACJI GMINY KĘTY Zintegrowane podejście Gminnego Programu Rewitalizacji Gminy Kęty jest uszczegółowieniem komplementarności dokumentu i dotyczy czterech, następujących aspektów: 1. Zintegrowanie na poziomie zdiagnozowanych potrzeb i problemów oraz przedsięwzięć rewitalizacyjnych. 2. Zintegrowanie na poziomie zastosowania różnych metod. 3. Zintegrowanie na poziomie różnych sektorów, partnerów. 4. Zintegrowanie na poziomie zaplanowanych celów, kierunków działań oraz przedsięwzięć rewitalizacyjnych. ZINTEGROWANIE NA POZIOMIE ZDIAGNOZOWANYCH POTRZEB I PROBLEMÓW ORAZ PRZEDSIĘWZIĘĆ REWITALIZACYJNYCH Wszystkie zadania, zawarte w Gminnym Programie Rewitalizacji Gminy Kęty, zostały opracowane po wcześniejszym zapoznaniu się z wynikami diagnozy potrzeb i potencjałów rozwojowych Kęt oraz przeprowadzonych konsultacji społecznych z mieszkańcami obszaru rewitalizowanego. Każde z zaplanowanych w ramach niniejszego dokumentu zadań, pozwala na przeciwdziałanie negatywnym zjawiskom, które zostały wcześniej zdiagnozowane i przeanalizowane. W tabeli poniżej zestawiono powiązania problemów oraz lokalnych potencjałów występujących na terenie rewitalizacji, z przedsięwzięciami planowanymi do realizacji w ramach Gminnego Programu Rewitalizacji. Tabela 24. Zintegrowanie przedsięwzięć wraz ze zdiagnozowanymi problemami i lokalnymi potencjałami w ramach Gminnego Programu Rewitalizacji Gminy Kęty na lata L.p. Nazwa przedsięwzięcia Zdiagnozowane problemy/lokalne potencjały 1.1. Podobszar 1. Stare Miasto Stworzenie Centrum Integracji Mieszkańców w Kamienicy przy ul. Rynek 13 - nadanie jej nowych, społecznie użytecznych funkcji Brak przestrzeni integracji dla różnych grup społecznych i realizacji wspólnych przedsięwzięć na rzecz lokalnej społeczności. Problemy lokalowe istniejących organizacji społecznych (planowane wyznaczenie miejsca dla NGO nie posiadających własnej siedziby). Problemy związane z zanikiem funkcji centrotwórczej rynku powstały CIS wpłynie na ożywienie społeczne rynku. Niedostateczny poziom i mało zróżnicowana oferta kulturowoedukacyjna Kęt w CIS realizowana będzie również działalność kulturalno-edukacyjna (organizacja zajęć pozalekcyjnych, warsztatów skierowanych do różnych grup). 98

100 Poprawa jakości życia mieszkańców Starego Miasta poprzez reorganizację ruchu samochodowego w centrum Kęt Przywrócenie funkcji centralnych i rekreacyjnych rynku w Kętach mającą na celu ożywienie społeczne Przywrócenie dawnych funkcji handlowych staremu targowisku na ul. Kazimierza Wielkiego wraz z modernizacją zaplecza sanitarnego Rewitalizacja przez sport modernizacja boiska sportowego przy Zespole Szkolno- Gimnazjalnym nr 1 w Kętach Pielęgnacja lokalnego dziedzictwa - odświeżenie dziedzińca na terenie Klasztoru Sióstr Klarysek od Wieczystej Adoracji. Integracja społeczna mieszkańców os. Królickiego wraz z poprawą infrastruktury osiedlowej Obniżenie jakości centralnej przestrzeni publicznej. Problem z dużym natężeniem ruchu samochodowego w obrębie rynku, wpływającym na postrzeganie tej przestrzeni jako mała atrakcyjnej do rekreacji i spędzania czasu wolnego. Mieszkańcy kamienic zlokalizowanych przy rynku narażeni są na zwiększoną emisję hałasu oraz spalin emitowanych przez samochodowy, pogarszających ich warunki zamieszkania. Niski poziom bezpieczeństwa w ruchu drogowym w obrębie Starego Miasta zwiększona ilość kolizji i wypadków drogowych. Zanikająca funkcja centrotwórcza rynku. Brak aktywności przyciągającej mieszkańców do użytkowania rynku i integrującej lokalną społeczność. Problemem z natężeniem ruchu samochodowego w obrębie centrum, powodującej obniżenie poczucia bezpieczeństwa osób przebywających na rynku i pogarszającej komfort i warunki życia mieszkańców pobliskich kamienic. Zanik funkcji targowych miejsca posiadającego wartość historyczną, brak pielęgnowania lokalnych tradycji handlowych. Zły stan techniczny targowiska - wymagany jest remont infrastruktury targowej (zadaszenie, ławki) oraz przylegających szalet miejskich. Obniżenie jakości przestrzeni szkolnej zły stan techniczny nawierzchni boiska sportowego, uniemożliwiający korzystanie z obiektu zgodnie z przeznaczeniem (boisko użytkowane jest jako parking dla samochodów). Obecna sytuacja powoduje obniżenie jakości ofert edukacyjnej oraz generuje negatywne skutki wynikające z bezpośredniej lokalizacji parkingu przy obiekcie edukacyjnym. Klasztor s. Klarysek wraz z unikatowym dziedzińcem stanowi ważny zabytek architektury sakralnej Kęt. Jest to przestrzeń otwarta, chętnie odwiedzana przez mieszkańców oraz wiernych. Zadanie ma na celu pielęgnację i waloryzację dziedzictwa kulturowego, stanowiącego ważny potencjał wewnętrzny Kęt, jednocześnie wpływając na poprawę jakości przestrzeni z której korzystają mieszkańcy. Obserwowane negatywne zjawiska społeczne związane z problemami integracyjnymi mieszkańców. Duży odsetek osób 99

101 Modernizacja budynku przy ul. Młodzieży Polskiej z przeznaczeniem na strefę zdrowia i aktywności fizycznej Edukacja - turystyka rekreacja. Budowa wiaty edukacyjno-turystycznej wraz z placem zabaw dla dzieci Rozbudowa i adaptacja ze zmianą sposobu użytkowania na lokale handlowo usługowe, mieszkalne i usługi medyczne obiektu w Kętach przy ul. Jana III Sobieskiego Akademia Rodzica zamieszkujących to osiedle to osoby starsze. Konflikty na linii starzy-młodzi mieszkańcy, którzy mają różne potrzeby związane z otaczającą ich przestrzenią. Koncentracja problemów społecznych (ponadprzeciętny odsetek klientów pomocy społecznej oraz bezrobotnych). Problemy techniczne - niedostateczna ilość infrastruktury okołoosiedlowej dla dzieci (np. place zabaw, mini boiska), ale i starszych (np. ławeczki, miejsca do siedzenia), pogorszające komfort i warunki życia mieszkańców. Niedostateczny poziom oferty sportoworekreacyjnej Kęt. Problemy techniczne zły stan techniczny obiektu, uniemożliwiający korzystanie zgodnie z przeznaczeniem. Dotychczas wykorzystywany przez lokalne organizacje sportowe jako główna sala treningowa. Niedostateczna oferta sportowo-rekreacyjna obszaru. Niski poziom eksponowania lokalnych walorów turystyczno-krajobrazowych. W wyniku podjętych działań obszar objęty zadaniem stanie się interesujący dla turystów i mieszkańców, dzięki czemu została ograniczona penetracja wyjątkowo cennych pod względem przyrodniczym terenów takich jak dorzecze rzeki Soły. Wiata może zostać równie wykorzystana pod urządzanie lokalnych wydarzeń, ale i jako miejsce odpoczynku, spotkań, rekreacji dla mieszkańców i osób przyjezdnych. Znacząca liczba osób wykluczonych lub zagrożonych wykluczeniem społecznym (bezrobotni, osoby korzystające z pomocy społecznej). Problemy starzenia się społeczeństwa. Możliwość wykorzystania istniejących zasobów lokalowych pod funkcję społeczne: stworzenie dziennego domu opieki społecznej dla osób starszych i niepełnosprawnych połączonego z centrum aktywizacji zawodowej i rehabilitacją. Koncentracja problemów związanych z ponadprzeciętną liczbą rodzin, u których występuje podejrzenie występowania problemu alkoholowego, a także uzasadnione podejrzenie występowania przemocy w rodzinie. Występujące problemy opiekuńczowychowawcze u tych rodzin. 100

102 1.12. Podwórko dla wszystkich Bajka łączy pokolenia Podnoszenie kwalifikacji zawodowych osób bezrobotnych z terenu Starego i Nowego Miasta Spotkajmy się w bibliotece! modernizacja Gminnej Biblioteki Publicznej im. Ambrożego Grabowskiego w Kętach Centrum Wolontariatu w Kętach Koncentracja osób zagrożonych wykluczeniem społecznym i będących w trudnej sytuacji życiowej (lokal przy ul. Świętokrzyskiej 49 zamieszkiwany jest przez rodziny, które w znacznej mierze stanowią osoby starsze oraz samotne matki z małoletnimi dziećmi). Problemy techniczne obiekt jest w złym stanie technicznym. Problemy opiekuńczo-wychowawcze w rodzinach. Problemy integracyjne i zanik relacji międzypokoleniowych. Niedostateczny poziom oferty kulturalnej obszaru. Problemy społeczne - niekorzystna struktura osób bezrobotnych (najwięcej z nich to osoby pozostające bez pracy dłużej niż jeden rok). Problemy w zakresie walki z długotrwałym bezrobociem. Problemy aktywizacyjne bezrobotnych - na obszarach przewidzianych do rewitalizacji bezrobocie dotyka w sposób szczególny osoby młode lub w średnim wieku z wykształceniem zawodowym lub średnim. Niedostateczny poziom infrastruktury kultury. Niski stopień aktywizowania lokalnych społeczności wokół bibliotek publicznych, jako ważnych instytucji kultury w gminach, miejsc integracji społecznej. Niski poziom zaangażowania w wolontariat mieszkańców Kęt. Malejąca aktywność społeczna, brak chęci niesienia pomocy wśród młodzieży, rosnąca interesowność w środowiskach szkolnych, mała integracja i współpraca grup wolontariackich działających na terenie Kęt. Brak długoterminowego i skoordynowanego działania na rzecz wolontariatu w Kętach. Integracyjny Klub Rękodzieła Projekt odpowiada na problemy z zagospodarowaniem w sposób wartościowy wolnego czasu dla dzieci i młodzieży, osób dorosłych i seniorów poprzez naukę nowych umiejętności twórczych, umiejętności współdziałania w grupie, naukę wrażliwości społecznej, zaspakaja potrzebę spełnienia się w pracy wolontariackiej Spotkajmy się w kawiarni! Rewitalizacja kamienicy przy ul. Rynek 19 Podobszar 2. Nowe Miasto Międzypokoleniowe podwórko - organizacja strefy sportowo-rekreacyjnej osiedli Niedostateczna oferta kulturowo-edukacyjna Kęt. Brak miejsc spotkań dla ludzi młodych gdzie mogli by organizować kameralne koncerty czy wieczorki tematyczne. Problem starzejącego się społeczeństwa (Osiedla Wyszyńskiego, Sikorskiego, 700-lecia i 101

103 Wyszyńskiego, Sikorskiego, 700-lecia i Kościuszki Poprawa dostępności do infrastruktury sanitarnej Nowego Miasta ze szczególnym uwzględnieniem potrzeb osób starszych i niepełnosprawnych poprzez budowę publicznych toalet Integrowanie przez projektowanie interwencje w przestrzeń wspólną Nowego Miasta 2.4. Świetlica seniora - rozwija i integruje 2.5. Akademia Rodzica 2.6. Podnoszenie kwalifikacji zawodowych osób bezrobotnych z terenu Starego i Nowego Miasta Kościuszki zamieszkują osoby w różnym wieku, jednak znacząca część mieszkańców to seniorzy). Osiedla te charakteryzują się również koncentracją problemów społecznych (ponadprzeciętny odsetek klientów pomocy społecznej i bezrobotnych). Obserwowanym problemem funkcjonalno-przestrzennym jest brak miejsc rekreacji na osiedlach mieszkaniowych. Niedostateczna ilość oraz jakość infrastruktury osiedlowej, brak placów zabaw i małych boisk, wpływa na pogorszenie warunków mieszkaniowych i komfortu życia mieszkańców osiedli. Obniżenie jakości przestrzeni publicznych (na terenie Nowego Miasta brak jest publicznych toalet; dotyczy to szczególnie miejsc gdzie gromadzą się mieszkańcy, miejsc spotkań i rekreacji). Jedną z przyczyn izolowania się osób starszych lub niepełnosprawnych przejawiającą się niechęcią do wychodzenia z domu, jest brak w miejscach publicznych odpowiedniej infrastruktury, w tym infrastruktury sanitarnej. Na terenach Nowego Miasta koncentruje się problem bezdomności. Występowanie problemów środowiskowych degradacja cennych terenów środowiskowych, jak i nieekologicznie postawy mieszkańców. Problem starzejących się mieszkańców Nowego Miasta. Problemy integracyjne osób starszych, izolacja, niechęć do wychodzenia z domu. Brak miejsc spędzania czasu wolnego skierowanych do osób starszych. Koncentracja problemów związanych z ponadprzeciętną liczbą rodzin, u których występuje podejrzenie występowania problemu alkoholowego, a także uzasadnione podejrzenie występowania przemocy w rodzinie. Występujące problemy opiekuńczowychowawcze u tych rodzin. Problemy społeczne - niekorzystna struktura osób bezrobotnych (najwięcej z nich to osoby pozostające bez pracy dłużej niż jeden rok). Problemy w zakresie walki z długotrwałym bezrobociem. Problemy aktywizacyjne bezrobotnych - na obszarach przewidzianych do rewitalizacji bezrobocie dotyka w sposób szczególny osoby młode lub w średnim wieku z wykształceniem zawodowym lub średnim. 102

104 Książka z budki czyli integrowanie przez czytanie Podobszar 3. Tereny sportowo-rekreacyjne nad Sołą Zagospodarowanie terenów zielonych nad Sołą na cele sportowo-rekreacyjne 3.2. Naturalny plac zabaw nad Sołą Korty odnowa budowa wielofunkcyjnego boiska sportowego wraz z zapleczem sanitarnym Modernizacja stadionu piłkarskiego Hejnał wraz z remontem zaplecza sanitarnego Bezpiecznie na rowerze - budowa miasteczka ruchu drogowego Integrowanie przez projektowanie interwencje w przestrzeń wspólną Nowego Miasta 3.7. Ogród sensoryczno-botaniczny w Kętach Mało atrakcyjna i zróżnicowana oferta spędzania czasu wolnego i kulturalna mieszkańców Nowego Miasta. Mało zróżnicowana oferta i infrastruktura sportowo-rekreacyjna Kęt. Niedostateczny stan techniczny części obiektów, znacząca część terenu jest niezagospodarowana i niewykorzystana przez mieszkańców, niektóre przestrzenie mają wizerunek niebezpiecznych i zniechęcają do przebywania tam. Tereny zielone zlokalizowane bezpośrednio nad rzeką Sołą stanowią duży potencjał do wykorzystania i zaadaptowania na cele sportowo-rekreacyjne. Obserwowanym problemem społecznym, z którym borykają się Kęty, jest pojawienie się pierwszych symptomów wyludniania się miasta; niedostateczny poziom infrastruktury społecznej obszaru zdegradowanego. Mało zróżnicowana oferta i infrastruktura sportowo-rekreacyjna Kęt. Mało zróżnicowana oferta i infrastruktura sportowo-rekreacyjna Kęt. Degradacja techniczna cennych obiektów pod względem historycznym (tereny sportowe hejnału posiadają wieloletnią historię i wpisane są w świadomość mieszkańców jako ważne miejsce na mapie sportowo-rekreacyjnej gminy). Problemy z niskim poczuciem bezpieczeństwa w ruchu drogowym. Niedostatecznie rozwinięty system ścieżek pieszo-rowerowych w Kętach, w stosunku do osób korzystających z rowerów. Dodatkowo, znacząca część rowerzystów to dzieci i młodzież. Z uwagi jednak na duże natężenie ruchu samochodowego, zwłaszcza w okolicach centrum miasta poczucie bezpieczeństwa w ruchu drogowym mieszkańców jest niskie (większość szkół zlokalizowanych w Kętach znajduje się w pobliżu ruchliwych ulic lub w centrum miasta). Na terenach Nowego Miasta koncentruje się problem bezdomności. Występowanie problemów środowiskowych degradacja cennych terenów środowiskowych, jak i nieekologicznie postawy mieszkańców. Problem pierwszych symptomów wyludniania się miasta konieczność poprawy wizerunku Kęt, jako atrakcyjnej przestrzeni do życia. Wysoki potencjał Podobszaru do 103

105 Podobszar 4. Kęty Podlesie Stworzenie strefy rekreacyjno-sportowej na Podlesiu Przyjazny i zadbany Park Miejski wizytówką Podlesia Klub Seniora miejsce integracji międzypokoleniowej mieszkańców Podlesia Książka z budki czyli integrowanie przez czytanie Podobszar 5. Strzelnica Modernizacja zabytkowej Strzelnicy przy ul. Krakowskiej Wszystkie podobszary rewitalizacji Rozbudowa ścieżek pieszo-rowerowych na obszarach rewitalizowanych Rozwój postaw proekologicznych wśród mieszkańców Kęt zagospodarowania i zaadaptowania na cele społeczne i rekreacyjne z uwagi na mnogość terenów zielonych i liczne obszary parkowe. Niedostateczny poziom atrakcyjnej i dopasowanej do potrzeb oferty kulturowej i spędzania czasu wolnego dla mieszkańców Podlesia, w szczególności dla dzieci i młodzieży, co sprzyja występowaniu zachowań demoralizujących. Brak dostępności miejsc, w których samodzielnie mogliby gospodarować swoim czasem i rozwijać swoje zainteresowania. Niewykorzystany potencjał parku stanowiącego o atrakcyjności przylegających terenów mieszkaniowych i w sąsiedztwie szkoły (niski poziom infrastruktury parkowej, oświetlenia, terenów zielonych). Niski poziom bezpieczeństwa parku miejskiego w opinii mieszkańców park nie jest atrakcyjną przestrzenią do spędzania czasu wolnego i posiada negatywny wizerunek. Niedostateczna ilość miejsc spotkań i rozrywki mieszkańców zamieszkujących obszar Podlesia, w szczególności osób będących już na emeryturach i rentach, biernych zawodowo. Osoby te mają trudności z przemieszczaniem się i dalszymi podróżami potrzeba zapewnienia miejsca spotkań i rozwoju w okolicy, bez konieczności dalszych przejazdów. Mało atrakcyjna i zróżnicowana oferta spędzania czasu wolnego i kulturalna mieszkańców Podlesia. Degradacja techniczna ważnego obiektu historycznego Kęt o cennych walorach estetycznych. Niedostatecznie rozwinięty system ścieżek pieszo-rowerowych w Kętach, w stosunku do osób korzystających z rowerów. Wysoki wskaźnik zanieczyszczenia powietrza w mieście Kęty, którego źródłem jest niska emisja, w tym pochodząca z indywidualnego transportu samochodowego Degradacja terenów zielonych poprzez m.in. zaśmiecanie rzeki Soły i pobliskich terenów. Problemy związane z jakością powietrza: Stare Miasto w związku z dużym ruchem samochodowym, Nowe Miasto w związku z położeniem najbliżej drogi nr 52 i dużych 104

106 Monitoring obywatelski reaguj na pojawiające się problemy! Opracowanie i wdrożenie Systemu Informacji Miejskiej Spotkania integracyjno-edukacyjne dla mieszkańców Kęt z udziałem psa terapeutycznego zakładów przemysłowych oraz Kęty Podlesie, na obszarze którego jest najwięcej domów jednorodzinnych, co w sezonie zimowym charakteryzuje się emisją zanieczyszczeń z indywidualnych systemów ogrzewania budynków. Znaczący problem niskiej emisji w mieście. Problem z niskim poczuciem bezpieczeństwa mieszkańców (związanym m.in. z brakiem monitoringu w mieście). Zanik więzi sąsiedzkich postępujące zjawisko uniformizacji otoczenia i anonimowości mieszkańców. Zróżnicowany poziom aktywności społecznej mieszkańców obszaru rewitalizacji (mierzony uczestnictwem w wyborach). Brak spójnego oznakowania informacją, ułatwiającą zorientowanie ludzi poruszających się w przestrzeni miejskiej, a także dostarczającą im podstawowych informacji o mieście. Niski poziom zainteresowania Kętami w zakresie turystyki. Niski poziom aktywizacji społecznej mieszkańców Kęt. Problem z niedostatecznie rozwiniętą ofertą edukacyjno-rozrywkową dla osób chorych i niepełnosprawnych. Źródło: zestawienie własne. ZINTEGROWANIE NA POZIOMIE ZASTOSOWANIA RÓŻNYCH METOD Dokument Gminnego Programu Rewitalizacji Gminy Kęty na lata został wypracowany z wykorzystaniem różnych metod partycypacyjnych. Metody zostały dobrane w ten sposób, by możliwe było włączenie szerokiego grona przedstawicieli różnych grup interesariuszy (społecznych, gospodarczych, samorządowych). Z tego względu wykorzystane metody i techniki miały charakter interakcyjny, umożliwiając wzajemne oddziaływanie, wymianę informacji, jednocześnie tworząc relację z innymi członkami procesu rewitalizacji. Dopiero całość działań partycypacyjnych wraz z pracami eksperckimi (włączającymi ekspertów zewnętrznych, ale przede wszystkim ekspertów wywodzących się z lokalnej społeczności, znającymi specyfikę Kęt), pozwoliła na wypracowanie działań i mechanizmów, które zostały zawarte w niniejszym dokumencie, a które pozwolą na skuteczne przeciwdziałanie zdiagnozowanym problemom. Całość procesu partycypacji opisana została w rozdziale Mechanizmy włączenia mieszkańców przedsiębiorców i innych podmiotów i grup aktywnych na terenie Miasta w proces rewitalizacji. ZINTEGROWANIE NA POZIOMIE ZAPLANOWANYCH CELÓW, KIERUNKÓW DZIAŁAŃ ORAZ PRZEDSIĘWZIĘĆ REWITALIZACYJNYCH Zaplanowane do realizacji przedsięwzięcia w ramach Gminnego Programu Rewitalizacji są kompleksowe, dzięki czemu, ich realizacja zapewni wypełnienie kilku kierunków działań (w ramach różnych celów strategicznych). Zależność ta przedstawiona została w tabeli poniżej: 105

107 Tabela 25. Zintegrowanie przedsięwzięć rewitalizacyjnych z celami i kierunkami działań w ramach Gminnego Programu Rewitalizacji Gminy Kęty na lata L.p. Nazwa przedsięwzięcia Cel strategiczny Kierunki działań 1.1. Stworzenie Centrum Integracji Mieszkańców w Kamienicy przy ul. Rynek 13 - nadanie jej nowych, społecznie użytecznych funkcji Podobszar 1. Stare Miasto Cel strategiczny 1. Zwiększenie aktywności społecznej mieszkańców obszaru rewitalizacji Stworzenie przestrzeni dla aktywności osób starszych i samotnych oraz wykluczonych lub zagrożonych wykluczeniem społecznym Rozwój oferty skierowanej do dzieci i młodzieży 1.2. Poprawa jakości życia mieszkańców Starego Miasta poprzez reorganizację ruchu samochodowego w centrum Kęt Cel strategiczny 2. Poprawa dostępności transportowej i jakości systemu komunikacji 1.3. Przywrócenie funkcji centralnych i rekreacyjnych rynku w Kętach mającą na celu ożywienie społeczne Cel strategiczny 1. Stworzenie przestrzeni dla aktywności osób starszych i samotnych oraz wykluczonych lub zagrożonych wykluczeniem społecznym Cel strategiczny 2. Tworzenie przyjaznych dla użytkowników miejsc centralnych, integrujących lokalną społeczność 1.4. Przywrócenie dawnych funkcji handlowych staremu targowisku na ul. Kazimierza Wielkiego wraz z modernizacją zaplecza sanitarnego Cel strategiczny 2. Cel strategiczny 3. Tworzenie przyjaznych dla użytkowników miejsc centralnych, integrujących lokalną społeczność Ożywienie i pielęgnowanie miejscowych tradycji historyczno-kulturowych 1.5. Rewitalizacja przez sport modernizacja boiska sportowego przy Zespole Szkolno-Gimnazjalnym nr 1 w Kętach Cel strategiczny 1. Cel strategiczny 2. Modernizacja i rozwój infrastruktury sportoworekreacyjnej Rozwój oferty skierowanej do dzieci i młodzieży Tworzenie przyjaznych dla użytkowników miejsc centralnych, integrujących lokalną społeczność

108 1.6. Pielęgnacja lokalnego dziedzictwa - odświeżenie dziedzińca na terenie Klasztoru Sióstr Klarysek od Wieczystej Adoracji. Cel strategiczny 3. Ożywienie i pielęgnowanie miejscowych tradycji historyczno-kulturowych Zachowanie i promocja walorów historycznoprzyrodniczych obszaru rewitalizacji 1.7. Integracja społeczna mieszkańców os. Królickiego wraz z poprawą infrastruktury osiedlowej Cel strategiczny 1. Cel strategiczny 2. Stworzenie przestrzeni dla aktywności osób starszych i samotnych oraz wykluczonych lub zagrożonych wykluczeniem społecznym Poprawa jakości przestrzeni międzyblokowych wraz z rozbudową infrastruktury rekreacyjnej osiedli 1.8. Modernizacja budynku przy ul. Młodzieży Polskiej z przeznaczeniem na strefę zdrowia i aktywności fizycznej Cel strategiczny 1. Modernizacja i rozwój infrastruktury sportoworekreacyjnej 1.9. Edukacja - turystyka rekreacja. Budowa wiaty edukacyjno-turystycznej wraz z placem zabaw dla dzieci Cel strategiczny 2. Cel strategiczny 3. Tworzenie przyjaznych dla użytkowników miejsc centralnych, integrujących lokalną społeczność Zachowanie i promocja walorów historycznoprzyrodniczych obszaru rewitalizacji Rozbudowa i adaptacja ze zmianą sposobu użytkowania na lokale handlowo usługowe, mieszkalne i usługi medyczne obiektu w Kętach przy ul. Jana III Sobieskiego 19 Cel strategiczny Akademia Rodzica Cel strategiczny Podwórko dla wszystkich Cel strategiczny 2. Modernizacja i rozwój infrastruktury sportoworekreacyjnej Zwiększenie aktywności społecznej mieszkańców obszaru rewitalizacji Rozwój oferty skierowanej do dzieci i młodzieży Stworzenie przestrzeni dla aktywności osób starszych i samotnych oraz wykluczonych lub zagrożonych wykluczeniem społecznym 107

109 1.13. Bajka łączy pokolenia Cel strategiczny 1. Zwiększenie aktywności społecznej mieszkańców obszaru rewitalizacji Rozwój oferty skierowanej do dzieci i młodzieży Podnoszenie kwalifikacji zawodowych osób bezrobotnych z terenu Starego i Nowego Miasta Spotkajmy się w bibliotece! modernizacja Gminnej Biblioteki Publicznej im. Ambrożego Grabowskiego w Kętach Centrum Wolontariatu w Kętach Integracyjny Klub Rękodzieła Spotkajmy się w kawiarni! Rewitalizacja kamienicy przy ul. Rynek 19 Międzypokoleniowe podwórko - organizacja strefy sportowo-rekreacyjnej osiedli Wyszyńskiego, Sikorskiego, 700-lecia i Kościuszki Cel strategiczny 1. Stworzenie przestrzeni dla aktywności osób starszych i samotnych oraz wykluczonych lub zagrożonych wykluczeniem społecznym Cel strategiczny 2. Tworzenie przyjaznych dla użytkowników miejsc centralnych, integrujących lokalną społeczność Cel strategiczny 1. Cel strategiczny 2. Cel strategiczny 1. Cel strategiczny 2. Cel strategiczny 2. Podobszar 2. Nowe Miasto Cel strategiczny 1. Cel strategiczny 2. Zwiększenie aktywności społecznej mieszkańców obszaru rewitalizacji Rozwój oferty skierowanej do dzieci i młodzieży Tworzenie przyjaznych dla użytkowników miejsc centralnych, integrujących lokalną społeczność Zwiększenie aktywności społecznej mieszkańców obszaru rewitalizacji Tworzenie przyjaznych dla użytkowników miejsc centralnych, integrujących lokalną społeczność Tworzenie przyjaznych dla użytkowników miejsc centralnych, integrujących lokalną społeczność Modernizacja i rozwój infrastruktury sportoworekreacyjnej Poprawa jakości przestrzeni międzyblokowych wraz z rozbudową infrastruktury rekreacyjnej osiedli 2.2. Poprawa dostępności do infrastruktury sanitarnej Nowego Miasta ze szczególnym uwzględnieniem Cel strategiczny 2. Poprawa jakości przestrzeni międzyblokowych wraz z rozbudową infrastruktury rekreacyjnej osiedli 108

110 2.3. potrzeb osób starszych i niepełnosprawnych poprzez budowę publicznych toalet Integrowanie przez projektowanie interwencje w przestrzeń wspólną Nowego Miasta Cel strategiczny 2. Cel strategiczny Świetlica seniora - rozwija i integruje Cel strategiczny Akademia Rodzica Cel strategiczny 1. Tworzenie przyjaznych dla użytkowników miejsc centralnych, integrujących lokalną społeczność Kształtowanie postaw proekologicznych mieszkańców, ukierunkowanych na dbanie o wspólną przestrzeń Stworzenie przestrzeni dla aktywności osób starszych i samotnych oraz wykluczonych lub zagrożonych wykluczeniem społecznym Zwiększenie aktywności społecznej mieszkańców obszaru rewitalizacji Rozwój oferty skierowanej do dzieci i młodzieży 2.6. Podnoszenie kwalifikacji zawodowych osób bezrobotnych z terenu Starego i Nowego Miasta 2.7. Książka z budki czyli integrowanie przez czytanie 3.1. Zagospodarowanie terenów zielonych nad Sołą na cele sportowo-rekreacyjne 3.2. Naturalny plac zabaw nad Sołą Cel strategiczny 1. Cel strategiczny 1. Cel strategiczny 2. Podobszar 3. Tereny sportowo-rekreacyjne nad Sołą Cel strategiczny 1. Cel strategiczny 2. Cel strategiczny 3. Cel strategiczny 1. Stworzenie przestrzeni dla aktywności osób starszych i samotnych oraz wykluczonych lub zagrożonych wykluczeniem społecznym Tworzenie przyjaznych dla użytkowników miejsc centralnych, integrujących lokalną społeczność Rozwój oferty skierowanej do dzieci i młodzieży Modernizacja i rozwój infrastruktury sportoworekreacyjnej Tworzenie przyjaznych dla użytkowników miejsc centralnych, integrujących lokalną społeczność Zachowanie i promocja walorów historycznoprzyrodniczych obszaru rewitalizacji Modernizacja i rozwój infrastruktury sportoworekreacyjnej Rozwój oferty skierowanej do dzieci i młodzieży 109

111 3.3. Korty odnowa budowa wielofunkcyjnego boiska sportowego wraz z zapleczem sanitarnym Cel strategiczny Modernizacja stadionu piłkarskiego Hejnał wraz z remontem zaplecza sanitarnego Cel strategiczny 1. Modernizacja i rozwój infrastruktury sportoworekreacyjnej Rozwój oferty skierowanej do dzieci i młodzieży Modernizacja i rozwój infrastruktury sportoworekreacyjnej Rozwój oferty skierowanej do dzieci i młodzieży Bezpiecznie na rowerze - budowa miasteczka ruchu drogowego Integrowanie przez projektowanie interwencje w przestrzeń wspólną Nowego Miasta 3.7. Ogród sensoryczno-botaniczny w Kętach 4.1. Stworzenie strefy rekreacyjno-sportowej na Podlesiu 4.2. Przyjazny i zadbany Park Miejski wizytówką Podlesia 4.3. Klub Seniora miejsce integracji międzypokoleniowej mieszkańców Podlesia Cel strategiczny 2. Cel strategiczny 2. Cel strategiczny 3. Cel strategiczny 2. Cel strategiczny 3. Podobszar 4. Kęty Podlesie Cel strategiczny 1. Cel strategiczny 2. Cel strategiczny 2. Cel strategiczny 3. Cel strategiczny 1. Poprawa dostępności transportowej i jakości systemu komunikacji Tworzenie przyjaznych dla użytkowników miejsc centralnych, integrujących lokalną społeczność Kształtowanie postaw proekologicznych mieszkańców, ukierunkowanych na dbanie o wspólną przestrzeń Tworzenie przyjaznych dla użytkowników miejsc centralnych, integrujących lokalną społeczność Zachowanie i promocja walorów historycznoprzyrodniczych obszaru rewitalizacji Modernizacja i rozwój infrastruktury sportoworekreacyjnej Rozwój oferty skierowanej do dzieci i młodzieży Tworzenie przyjaznych dla użytkowników miejsc centralnych, integrujących lokalną społeczność Tworzenie przyjaznych dla użytkowników miejsc centralnych, integrujących lokalną społeczność Kształtowanie postaw proekologicznych mieszkańców, ukierunkowanych na dbanie o wspólną przestrzeń Stworzenie przestrzeni dla aktywności osób starszych i samotnych oraz wykluczonych lub zagrożonych wykluczeniem społecznym 110

112 4.4. Książka z budki czyli integrowanie przez czytanie Modernizacja zabytkowej Strzelnicy przy ul. Krakowskiej Rozbudowa ścieżek pieszo-rowerowych na obszarach rewitalizowanych Rozwój postaw proekologicznych wśród mieszkańców Kęt Monitoring obywatelski reaguj na pojawiające się problemy! Opracowanie i wdrożenie Systemu Informacji Miejskiej Spotkania integracyjno-edukacyjne dla mieszkańców Kęt z udziałem psa terapeutycznego Cel strategiczny 1. Cel strategiczny 2. Podobszar 5. Strzelnica Cel strategiczny 3. Wszystkie podobszary rewitalizacji Cel strategiczny 2. Cel strategiczny 3. Cel strategiczny 1. Cel strategiczny 2. Cel strategiczny 3. Cel strategiczny 1. Tworzenie przyjaznych dla użytkowników miejsc centralnych, integrujących lokalną społeczność Rozwój oferty skierowanej do dzieci i młodzieży Zachowanie i promocja walorów historycznoprzyrodniczych obszaru rewitalizacji Poprawa dostępności transportowej i jakości systemu komunikacji Kształtowanie postaw proekologicznych mieszkańców, ukierunkowanych na dbanie o wspólną przestrzeń Zwiększenie aktywności społecznej mieszkańców obszaru rewitalizacji Tworzenie przyjaznych dla użytkowników miejsc centralnych, integrujących lokalną społeczność Zachowanie i promocja walorów historycznoprzyrodniczych obszaru rewitalizacji Zwiększenie aktywności społecznej mieszkańców obszaru rewitalizacji Stworzenie przestrzeni dla aktywności osób starszych i samotnych oraz wykluczonych lub zagrożonych wykluczeniem społecznym Źródło: opracowanie własne. 111

113 - ZINTEGROWANIE NA POZIOMIE RÓŻNYCH SEKTORÓW, PARTNERÓW Gminny Program Rewitalizacji Gminy Kęty zakłada również zintegrowane podejście na poziomie podmiotów realizujących założenia niniejszego dokumentu. Przewidziane do realizacji przedsięwzięcia przewidują bowiem współpracę partnerów wywodzących się z różnych sektorów, w tym m.in.: Sektor publiczny Urząd Miasta, Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej, Komenda Powiatowa Policji, Powiatowy Urząd Pracy. Partnerzy gospodarczy przedsiębiorcy, inwestorzy. Partnerzy społeczni organizacje pozarządowe działające na różnych płaszczyznach pomoc społeczna, kultura, edukacja, aktywizacja społeczna. RAMY FINANSOWE GMINNEGO PROGRAMU REWITALIZACJI GMINY KĘTY W celu zapewnienia skutecznej i efektywnej realizacji przedsięwzięć rewitalizacyjnych konieczne jest znalezienie odpowiednich źródeł ich finansowania. Wytyczne Ministerialne, a także Ustawa o rewitalizacji z dnia 9 października 2015 roku wskazują na konieczność zapewnienia komplementarności tychże źródeł finansowania. Oznacza to, iż w celu uzyskania jak najlepszych efektów programu rewitalizacji należy zdywersyfikować jej finansowanie, w tym m.in. łączyć publiczne środki z prywatnymi. Endogeniczne stymulowanie zdolności inwestycyjnych ma bowiem kluczowe znaczenie dla dynamiki pożądanych zmian. Niniejszy rozdział przedstawia plan finansowy dla Gminnego Programu Rewitalizacji Gminy Kęty. Przy czym w części pierwszej zawarte zostały Ramy finansowania, natomiast w części drugiej opisano możliwe źródła finansowania przedsięwzięć rewitalizacyjnych wskazanych w dokumencie. RAMY FINANSOWE PROGRAMU REWITALIZACJI Działania rewitalizacyjne, uwzględnione w Gminnym Programie Rewitalizacji Gminy Kęty na lata , obejmują zarówno zadania o charakterze głównym (lista przedsięwzięć podstawowych), jak i zadania uzupełniające (pozostałe dopuszczalne przedsięwzięcia rewitalizacyjne), których realizacja uzależniona została przede wszystkim od możliwości finansowych miasta. Koszty poszczególnych przedsięwzięć zaprezentowane zostały w Tabeli poniżej. Koszt wszystkich planowanych przedsięwzięć podstawowych ustalony został na poziomie ,00 zł. Tabela 26. Harmonogram rzeczowo finansowy przedsięwzięć głównych planowanych do realizacji w ramach Gminnego Programu Rewitalizacji Gminy Kęty na lata L.p Nazwa projektu Stworzenie Centrum Integracji Mieszkańców w Kamienicy przy ul. Rynek 13 - nadanie jej nowych, społecznie użytecznych funkcji Poprawa jakości życia mieszkańców Starego Miasta poprzez reorganizację ruchu samochodowego w centrum Kęt Przywrócenie funkcji centralnych i rekreacyjnych rynku w Kętach mającą na celu ożywienie społeczne Wartość projektu [zł] Podobszar 1. Stare Miasto Termin realizacji , , , Potencjalne źródła finansowania Budżet Gminy, RPO WM, PO IŚ środki prywatne, FIO Budżet Gminy, RPO WM, PO IŚ Budżet Gminy, RPO WM, PO IŚ, środki prywatne,

114 - projekt Przywrócenie dawnych funkcji handlowych staremu targowisku na ul. Kazimierza Wielkiego wraz z modernizacją zaplecza sanitarnego Rewitalizacja przez sport modernizacja boiska sportowego przy Zespole Szkolno- Gimnazjalnym nr 1 w Kętach 1 o00 000, o00 000, Pielęgnacja lokalnego dziedzictwa Kęt , Integracja społeczna mieszkańców os. Królickiego wraz z poprawą infrastruktury osiedlowej Modernizacja budynku przy ul. Młodzieży Polskiej z przeznaczeniem na strefę zdrowia i aktywności fizycznej Edukacja - turystyka rekreacja. Budowa wiaty edukacyjno-turystycznej wraz z placem zabaw dla dzieci Rozbudowa i adaptacja ze zmianą sposobu użytkowania na lokale handlowo usługowe, mieszkalne i usługi medyczne obiektu w Kętach przy ul. Jana III Sobieskiego Akademia Rodzica 3 000,00 1 o00 000, , , , Cyklicznie (np. raz w miesiącu) Podwórko dla wszystkich , Bajka łączy pokolenia 5 000,00 Cyklicznie (np. raz do roku) partnerstwo publicznoprywatne Budżet Gminy, RPO WM, środki prywatne, Programy Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego Budżet Gminy, RPO WM, Budżet Gminy, RPO WM, Programy Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego Budżet Gminy, RPO WM, środki prywatne, ASOS, FIO RPO WM, środki prywatne RPO WM, środki prywatne, partnerstwo publicznoprywatne RPO WM, środki prywatne, partnerstwo publicznoprywatne Budżet Gminy, RPO WM, FIO Budżet Gminy, RPO WM, środki prywatne, FIO Budżet Gminy, RPO WM, Programy Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, FIO 113

115 - projekt Podnoszenie kwalifikacji zawodowych osób bezrobotnych z terenu Starego i Nowego Miasta Spotkajmy się w bibliotece! modernizacja Gminnej Biblioteki Publicznej im. Ambrożego Grabowskiego w Kętach , Budżet Gminy, RPO WM, środki zewnętrzne (EFS) Budżet Gminy, RPO WM, Programy Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego Centrum Wolontariatu w Kętach , RPO WM, FIO Integracyjny Klub Rękodzieła Spotkajmy się w kawiarni! Rewitalizacja kamienicy przy ul. Rynek 19 Międzypokoleniowe podwórko - organizacja strefy sportowo-rekreacyjnej osiedli Wyszyńskiego, Sikorskiego, 700- lecia i Kościuszki Poprawa dostępności do infrastruktury sanitarnej Nowego Miasta ze szczególnym uwzględnieniem potrzeb osób starszych i niepełnosprawnych poprzez budowę publicznych toalet Integrowanie przez projektowanie interwencje w przestrzeń wspólną Nowego Miasta Podobszar 2. Nowe Miasto , , , , ,oo Cyklicznie (np. dwa razy do roku) 2.4. Świetlica seniora - rozwija i integruje ,oo cyklicznie 2.5. Akademia Rodzica 3 000, Podnoszenie kwalifikacji zawodowych osób bezrobotnych z terenu Starego i Nowego Miasta Książka z budki czyli integrowanie przez czytanie Cyklicznie (np. raz w miesiącu) , RPO WM, środki prywatne, Programy Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego RPO WM, środki prywatne, partnerstwo publicznoprywatne Budżet Gminy, RPO WM, środki prywatne, ASOS, FIO Budżet Gminy, RPO WM, środki prywatne, partnerstwo publicznoprywatne, ASOS Budżet Gminy, RPO WM, środki prywatne, WFOŚ, FIO Budżet Gminy, RPO WM, środki prywatne, ASOS, FIO Budżet Gminy, RPO WM, środki prywatne Budżet Gminy, RPO WM, Budżet Gminy, RPO WM, środki prywatne, 114

116 - projekt Podobszar 3. Tereny sportowo-rekreacyjne nad Sołą Zagospodarowanie terenów zielonych nad Sołą na cele sportowo-rekreacyjne Naturalny plac zabaw nad Sołą , ,00 zł 2017 (wydarzenie jednorazowe) Programy Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego Budżet Gminy, RPO WM, środki prywatne, WFOŚ Budżet Gminy, środki prywatne 3.3. Korty odnowa budowa wielofunkcyjnego boiska sportowego wraz z zapleczem sanitarnym 3.4. Modernizacja stadionu piłkarskiego Hejnał wraz z remontem zaplecza sanitarnego Bezpiecznie na rowerze - budowa miasteczka ruchu drogowego Integrowanie przez projektowanie interwencje w przestrzeń wspólną Nowego Miasta ,00 zł ,00 zł , ,oo Cyklicznie (np. dwa razy do roku) Budżet Gminy, RPO WM Budżet Gminy, RPO WM Budżet Gminy, RPO WM Budżet Gminy, RPO WM, środki prywatne, WFOŚ, FIO 3.7. Ogród sensoryczno-botaniczny w Kętach , RPO WM, WFOŚ Stworzenie strefy rekreacyjno-sportowej na Podlesiu Przyjazny i zadbany Park Miejski wizytówką Podlesia Klub Seniora miejsce integracji międzypokoleniowej mieszkańców Podlesia Książka z budki czyli integrowanie przez czytanie Modernizacja zabytkowej Strzelnicy przy ul. Krakowskiej Podobszar 4. Kęty Podlesie Podobszar 5. Strzelnica , , , , , Wszystkie podobszary rewitalizacji Budżet Gminy, RPO WM, środki prywatne Budżet Gminy, RPO WM, środki prywatne, WFOŚ Budżet Gminy, RPO WM, ASOS, FIO Budżet Gminy, RPO WM, środki prywatne, Programy Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego Budżet Gminy, RPO WM, Programy Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego 115

117 - projekt Rozbudowa ścieżek pieszo-rowerowych na obszarach rewitalizowanych Rozwój postaw proekologicznych wśród mieszkańców Kęt Monitoring obywatelski reaguj na pojawiające się problemy! Opracowanie i wdrożenie Systemu Informacji Miejskiej Spotkania integracyjno-edukacyjne dla mieszkańców Kęt z udziałem psa terapeutycznego , , cyklicznie , Budżet Gminy, RPO WM Budżet Gminy, RPO WM, Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, WFOŚ Budżet Gminy, RPO WM, FIO Budżet Gminy, RPO WM, Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, WFOŚ , RPO WM, FIO X SUMA ,00 zł Źródło: opracowanie własne Powyższa tabela wskazuje na możliwe źródła finansowania dla poszczególnych projektów rewitalizacyjnych. Dla każdego zadania wskazano minimum dwa potencjalne źródła, z których będzie można sfinansować założone inwestycje/projekty. Taka dywersyfikacja źródeł finansowania zwiększy szansę na realizację wszystkich założonych w Programie Rewitalizacji zadań. Z uwagi na cel prowadzonych działań rewitalizacyjnych, to działania społeczne stanowić będą priorytet do realizacji. Potencjalnymi źródłami finansowania działań społecznych realizowanych w ramach GPR są fundusze własne gminy (w tym instytucji publicznych), fundusze europejskie oraz fundusze krajowe, w tym w szczególności w zakresie rozwoju edukacji, kultury oraz aktywizacji osób starszych. W przypadku braku możliwości współfinansowania projektów z funduszy zewnętrznych przewiduje się realizację kluczowych zadań ze środków własnych gminy oraz przy współpracy organizacji pozarządowych, działających na terenie Kęt. W przypadku braku możliwości sfinansowania wszystkich założonych w Gminnym Programie Rewitalizacji zadań społecznych zwołana zostanie specjalna narada Komitetu ds. Rewitalizacji, który zaopiniuje zadania, które należy zrealizować w pierwszej kolejności. Dla zadań infrastrukturalnych, za główne źródła finansowania uznano środki własne gminy oraz środki dostępne w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Małopolskiego. Jeżeli gmina nie uzyska dofinansowania w ramach funduszy zewnętrznych Operator ds. Rewitalizacji wraz z Komitetem ds. Rewitalizacji uruchomią procedurę pozyskania inwestora prywatnego. W przypadku braku inwestora zainteresowanego udziałem w projekcie, bądź też brakiem możliwości pozyskania inwestora ze względu na charakter zadania, Operator ds. za zgodą Komitetu ds. Rewitalizacji zmieni harmonogram realizacji Gminnego Programu Rewitalizacji. POTENCJALNE ŹRÓDŁA FINANSOWANIA PROJEKTÓW REWITALIZACYJNYCH 116

118 - projekt Głównym źródłem finansowania projektów rewitalizacyjnych w województwie małopolskim w latach (z perspektywą do roku 2023) są środki w ramach funduszy europejskich wydatkowanych w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Małopolskiego na lata Ponadto, w celu zapewniania komplementarności finansowej projektów należy mieć na uwadze możliwości finansowania z innych dostępnych źródeł, w tym z krajowych funduszy europejskich (np. PO WER, PO IŚ, PO PC), ze środków celowych będących w dyspozycji Ministerstw (np. Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej), innych środków regionalnych i lokalnych, w tym z budżetów JST czy środków prywatnych podmiotów. REGIONALNY PROGRAM OPERACYJNY WOJEWÓDZTW A MAŁOPOLSKIEGO NA L ATA Regionalny Program Operacyjny Województwa Małopolskiego na lata będzie głównym źródłem finansowania projektów rewitalizacyjnych w ramach Gminnego Programu Rewitalizacji Gminy Kęty na lata W ramach RPO przedsięwzięcia rewitalizacyjne będą mogły być wspierane w Osi Priorytetowej XI. Rewitalizacja Przestrzeni Regionalnej, której głównym celem jest ograniczenie problemów społecznych w gminie, poprzez poprawę jakości życia mieszkańców oraz ożywienie gospodarcze i społeczne obszaru gminy. Projekty rewitalizacyjne ukierunkowane na zmniejszenie problemów społecznych na obszarach gminy Kęty, będą podlegały finansowaniu. Wspierane będą te działania inwestycyjne, które służą rozwiązywaniu zdiagnozowanych problemów społecznych, tj. : Przebudowa, rozbudowa, modernizacja i adaptacja obiektów infrastrukturalnych z przeznaczeniem na cele społeczne, obejmujące: obiekty rekreacyjne (np. boiska sportowe), obiekty wielofunkcyjne, w których łączone są różne funkcje społeczne (np. Centrum Integracji Społecznej, Klub Seniora, świetlice). Budowa, przebudowa, rozbudowa, modernizacja i adaptacja obiektów infrastruktury kultury. Zagospodarowanie (przebudowa, rozbudowa, modernizacja i adaptacja) przestrzeni publicznej na cele społeczne. Potencjalnymi wnioskodawcami oraz grupami docelowymi projektów realizowanych w ramach Poddziałania 11.2 Odnowa obszarów wiejskich mogą być: jednostki samorządu terytorialnego oraz ich związki i stowarzyszenia; jednostki organizacyjne jednostek samorządu terytorialnego posiadające osobowość prawną: instytucje kultury, osoby prawne i fizyczne będące organami prowadzącymi szkoły i placówki, partnerzy społeczni i gospodarczy (w tym organizacje pozarządowe) kościoły i związki wyznaniowe oraz osoby prawne kościołów i związków wyznaniowych spółdzielnie i wspólnoty mieszkaniowe, parki narodowe i krajobrazowe, PGL Lasy Państwowe i jego jednostki organizacyjne; inne jednostki sektora finansów publicznych posiadające osobowość prawną; szkoły wyższe, przedsiębiorstwa oraz administracja rządowa. Poza Poddziałaniem (Odnowa obszarów wiejskich), w Regionalnym Programie Operacyjnym Województwa Małopolskiego na lata przewidziano również preferencje dla projektów rewitalizacyjnych w ramach innych działań, którymi są: VIII RYNEK PRACY Aktywizacja zawodowa zwiększenie poziomu zatrudnienia osób znajdujących się w najtrudniejszej sytuacji na rynku pracy, tj. osób powyżej 50 roku życia, długotrwale bezrobotnych, osób niepełnosprawnych, osób o niskich kwalifikacjach oraz kobiet (projekty skierowane do osób w wieku 30 lat i więcej pozostających bez pracy zarejestrowanych w powiatowym urzędzie pracy tzw. bezrobotni aktywni lub wymagający wsparcia, należący co najmniej do jednej z powyższych grup). 117

119 - projekt Aktywizacja zawodowa zwiększenie poziomu zatrudnienia osób, które pełnią funkcje opiekuńcze nad dziećmi (projekty skierowane do osób w wieku 30 lat i więcej pozostających bez pracy należących co najmniej do jednej w poniższych grup: osób powyżej 50 roku życia, długotrwale bezrobotnych, osób niepełnosprawnych, osób o niskich kwalifikacjach, kobiety). IX REGION SPÓJNY SPOŁECZNIE 9.1 Aktywna integracja aktywne włączanie osób zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym, poprzez poprawę oraz wzmocnienie ich szans na zatrudnienie (projekty skierowane do osób lub rodzin zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym, które w pierwszej kolejności wymagają aktywizacji społecznej oraz otoczenie osób zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym). X WIEDZA I KOMPETENCJE Edukacja w szkołach prowadzących kształcenie ogólne wsparcie w zakresie rozwijania kompetencji kluczowych niezbędnych na rynku pracy kompetencji, których wszystkie osoby potrzebują do samorealizacji i rozwoju osobistego, bycia aktywnym obywatelem, integracji społecznej i zatrudnienia. PROGRAM OPERACYJNY INFRASTRUKTURA I ŚRODOWISKO NA LATA Projekty zawarte w Gminnym Programie Rewitalizacyjnym dla Gminy Kęty mogą zostać dofinansowane również w ramach środków z Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko na lata , który w założeniu może być narzędziem działań rewitalizacyjnych. Środki z Programu mogą być przeznaczone w obszarze celów tematycznych na konkretne priorytety zgodne z tymi ujętymi w projektach rewitalizacyjnych: 9. cel strategiczny: Promowanie włączenia społecznego, walka z ubóstwem i wszelką dyskryminacją: Inwestycje w infrastrukturę zdrowotną i społeczną, które przyczyniają się do rozwoju krajowego, regionalnego i lokalnego, zmniejszania nierówności w zakresie stanu zdrowia, promowanie włączenia społecznego poprzez lepszy dostęp do usług społecznych, kulturalnych i rekreacyjnych oraz przejścia z usług instytucjonalnych do usług na poziomie społeczności lokalnych Poprawa jakości życia ludności, jako efekt tych działań, stanowi integralny komponent koncepcji rozwoju zrównoważonego, do której program wnosi znaczący wkład. Wsparcie kierowane jest zarówno do miast wojewódzkich i obszarów powiązanych z nimi funkcjonalnie, tj. mniejszych miast i obszarów wiejskich je otaczających, jak i innych miast regionalnych i subregionalnych, które stoją przed poważnymi wyzwaniami rozwojowymi związanymi z przywróceniem ich znaczenia w procesach rozwojowych. Wsparcie miast obejmuje w szczególności interwencje związane z realizacją strategii niskoemisyjnych, w tym transportu publicznego, rewitalizację przestrzeni miejskich, uwzględniającą aspekty środowiskowe (poprzez działania dotyczące kompleksowej termomodernizacji budynków użyteczności publicznej i mieszkalnych, odnawialnych źródeł energii), ochronę środowiska, w tym gospodarkę wodno-kanalizacyjną, odpadową i rekultywację terenów zdegradowanych, kulturę i infrastrukturę zdrowotną, w szczególności związaną z systemem ratownictwa medycznego. RZĄDOWY PROGRAM NA RZECZ AKTYWNOŚCI SPOŁECZNEJ OSÓB STARSZYCH Zadania ujęte w Programie Rewitalizacyjnym Gminy Kęty są bezpośrednio związane z poprawą jakości i poziomu życia osób starszych, mogą zostać współfinansowane przez Rządowy Program na rzecz Aktywności Społecznej Osób Starszych na lata Bowiem Program ten ma przyczyniać się do 118

120 - projekt pełniejszego korzystania z potencjału społeczno-zawodowego osób starszych, aby mogły one pełnić rozmaite role społeczne w życiu publicznym. W swoich celach Program uwzględnia zróżnicowanie populacji osób starszych. Promuje więc działania mające na celu podtrzymywanie aktywności społecznej osób starszych oraz działania ukierunkowane na osoby o ograniczonej samodzielności przy uwzględnieniu ograniczeń wynikających z barier funkcjonalnych, na które narażone mogą być te osoby. Głównym celem Programu jest poprawa jakości i poziomu życia osób starszych, w którym to zawierają się następujące priorytety: 1) Edukacja osób starszych. Celem Priorytetu jest zwiększenie różnorodności oraz poprawa jakości oferty edukacyjnej dla osób starszych). W ramach priorytetu wspierane są działania obejmujące np. tworzenie ofert zajęć edukacyjnych i warsztatów o aktywnym starzeniu się, kształcenie opiekunów. 2) Aktywność społeczna promująca integrację wewnątrz i międzypokoleniową. Celem priorytetu jest tworzenie odpowiednich warunków dla integracji wewnątrzpokoleniowej, a także międzypokoleniowej osób starszych w oparciu o istniejącą infrastrukturę społeczną. W ramach priorytetu wspierane są projekty dotyczące m.in.: aktywności społecznej, fizycznej oraz turystyczno-rekreacyjnej osób starszych, działania angażujące różne pokolenia, przeciwdziałania e-wykluczeniu. 3) Partycypacja społeczna osób starszych. Celem priorytetu jest rozwój zróżnicowanych form aktywności społecznej osób starszych, w tym zwłaszcza ich partycypacji w życiu społecznym, procesach decyzyjnych i kształtowaniu polityk publicznych). W ramach tego priorytetu wspierane są projekty dotyczące m.in.: form aktywności osób starszych wobec społeczności lokalnych, aktywności wspierających uczestnictwo i integrację w życiu społecznym i publicznym, pomocy obywatelskiej. 4) Usługi społeczne dla osób starszych (usługi zewnętrzne). Celem priorytetu jest zwiększenie stopnia dostępności oraz podniesienie jakości usług społecznych dla osób starszych, a także wspieranie różnych działań na rzecz samoorganizacji i samopomocy. W ramach tego priorytetu wspierane są projekty obejmujące m.in.: szkolenia dla wolontariuszy i opiekunów (z zakresu pomocy osobom starszym), wspieranie różnych form samopomocy, poprawę dostępności osób starszych do różnorodnych usług (m.in. opiekuńczych, kulturalnych, edukacyjnych, doradczych, sportowych i turystycznych). Podmiotami, które mogą składać wnioski na realizację projektów są: organizacje pozarządowe, osoby prawne i jednostki organizacyjne działające na podstawie przepisów ustawy o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej, przepisów o stosunku Państwa do innych kościołów i związków wyznaniowych oraz o gwarancjach wolności sumienia i wyznania, jeżeli ich cele statutowe obejmują prowadzenie działalności pożytku publicznego, spółdzielnie socjalne, spółki akcyjne i spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz kluby sportowe, towarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego. PROGRAMY MINISTRA KULTURY I DZIEDZICTWA NARODOWEGO Projekty przewidziane do realizacji w Lokalnym Programie Rewitalizacji Gminy Kęty mogą zostać dofinansowane w ramach Programów Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Źródłem finansowania zadań zaproponowanych w niniejszym dokumencie mogą być w szczególności następujące programy: Program Dziedzictwo kulturowe. Celem programu jest ochrona polskiego dziedzictwa kulturowego w kraju i za granicą, wspieranie działalności muzeów oraz popularyzacja kultury ludowej. Priorytet 1. Ochrona zabytków. Strategicznym celem priorytetu jest zachowanie materialnego dziedzictwa kulturowego, realizowane poprzez konserwację i rewaloryzację zabytków nieruchomych i ruchomych oraz ich udostępnianie na cele publiczne. W ramach priorytetu dofinansowania nie mogą zaś uzyskać projekty zakładające adaptację, przebudowę obiektów zabytkowych lub ich znaczącą rekonstrukcję. Duży nacisk kładziony będzie na dofinansowanie prac przy obiektach najbardziej zagrożonych oraz zabytkach najcenniejszych wpisanych na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego Ludzkości UNESCO, uznanych za Pomniki Historii oraz tych, posiadających wyjątkową wartość historyczną, artystyczną lub naukową. 119

121 - projekt Istotnym celem priorytetu jest również zwrócenie uwagi na obiekty, mające szczególne znaczenie dla dziedzictwa kulturowego zarówno w kontekście ogólnoświatowym, jak lokalnym, gdzie pełnią ważną rolę nośnika historii i tradycji). Program Rozwój infrastruktury kultury. Zasadniczym celem programu jest wsparcie infrastruktury oraz poprawa funkcjonowania podmiotów prowadzących działalność kulturalną, domów kultury, jak również szkół i uczelni artystycznych). Projekty zaproponowane w ramach Gminnego Programu Rewitalizacji Gminy Kęty mogą ubiegać się o dofinansowanie w ramach priorytetów: Priorytet 3. Infrastruktura domów kultury. Celem priorytetu jest zapewnienie optymalnych warunków dla działalności domów i ośrodków kultury oraz centrów kultury i sztuki w zakresie edukacji kulturalnej i animacji kultury poprzez modernizację i rozbudowę ich infrastruktury. Zadania możliwe do realizacji w ramach tego priorytetu to: prace budowlane, opracowywanie dokumentacji technicznej czy zakup wyposażenia niezbędnego dla realizacji celów statutowych. O wsparcie finansowe w ramach priorytetu mogą się ubiegać: domy i ośrodki kultury oraz centra kultury i sztuki posiadające status samorządowej instytucji kultury, biblioteki posiadające status samorządowej instytucji kultury w skład których wchodzą domy i ośrodki kultury bądź centra kultury i sztuki, a także jednostki samorządu terytorialnego (wyłącznie jako organy prowadzące dla wyżej wskazanych podmiotów). Program Edukacja. Zasadniczym celem Programu jest rozwijanie ekspresji twórczej i kreatywności, podnoszenie kompetencji artystycznych i medialnych. Projekty przewidziane do realizacji w Gminnym Programie Rewitalizacji Gminy Kęty mogą być finansowane z następujących priorytetów: Priorytet 1. Edukacja kulturalna. Celem tego priorytetu jest wspieranie zadań z zakresu edukacji kulturalnej, ważnych dla rozwoju kapitału społecznego. Wsparcie finansowe kierowane będzie do dwóch rodzajów projektów: działań edukacyjno-animacyjnych, stymulujących kreatywność i aktywizujących twórczo uczestników reprezentujących wszystkie grupy wiekowe i społeczne oraz przedsięwzięć artystycznych dla dzieci i młodzieży, kształtujących potrzebę stałego uczestniczenia w życiu kulturalnym. W ramach priorytetu można ubiegać się o dofinansowanie wydarzeń artystycznych dla dzieci i młodzieży do 18 r. ż. (festiwali, koncertów, spektakli teatralnych) oraz zadań edukacyjno-kulturalnych (projektów rozwijających kreatywność i umiejętności twórcze uczestników, zadań integracji międzypokoleniowej i społecznej). O dofinansowanie w ramach priorytetu mogą ubiegać się samorządowe instytucje kultury (z wyjątkiem instytucji współprowadzonych przez ministra i jednostki samorządu terytorialnego), organizacje pozarządowe, kościoły i związki wyznaniowe oraz ich osoby prawne; podmioty prowadzące działalność gospodarczą. Program Promocja literatury i czytelnictwa. Priorytet 4. Partnerstwo publiczno-społeczne. Celem Priorytetu 4. jest aktywizowanie lokalnych społeczności wokół bibliotek publicznych, jako ważnych instytucji kultury w gminach, a także wzmacnianie roli bibliotek publicznych jako miejsc integracji życia lokalnych społeczności. W ramach priorytetu można ubiegać się o dofinansowanie na rzecz organizowania i prowadzenie wolontariatu na rzecz biblioteki, organizację i prowadzenie działań aktywizujących lokalną społeczność wokół biblioteki. O dofinansowanie w ramach priorytetu mogą ubiegać się organizacje pozarządowe, będące podmiotami prawa polskiego, które nawiążą współpracę z biblioteką publiczną, poświadczoną umową określającą warunki współpracy umożliwiające realizację zadania. PROGRAM FUNDUSZ INICJATYW OBYWATELSKICH NA LATA Program Fundusz Inicjatyw Obywatelskich na lata jest kolejnym Programem, którego środki finansowe mogą wesprzeć działania rewitalizacyjne ujęte w Gminnym Programie Rewitalizacyjnym Kęt. Program FIO jest programem rządowym, wspieranym ze środków budżetu państwa i adresowanym do 120

122 - projekt podmiotów sektora pozarządowego (tzw. III sektora). Celem głównym Programu jest zwiększenie partycypacji obywateli i organizacji pozarządowych w życie publiczne. W ramach Programu realizowane są cztery cele szczegółowe: 1) Zwiększenie możliwości obywateli w realizacji inicjatyw oddolnych poprzez wsparcie m.in. inicjatyw nieformalnych, samopomocowych czy wsparcie młodych organizacji pozarządowych. 2) Zwiększenie liczby obywateli angażujących się w inicjatywy lokalne oraz działania realizowane przez organizacje pozarządowe. W ramach tego celu wspierane są działania skierowane m.in. na: aktywizację obywateli w sprawach wspólnotowych, rozwijanie wolontariatu, aktywizację współpracy wspólnot lokalnych i organizacji publicznych, wspieranie aktywnych form integracji społecznej, a także rozwój przedsiębiorczości społecznej. 3) Wzrost poziomu partycypacji obywateli w sprawach publicznych. W zakresie tego celu wspierane są przedsięwzięcia dotyczące m.in. zwiększania wpływu obywateli na polityki publiczne, rozwijanie edukacji obywatelskiej i kompetencji społecznych, a także wspieranie tworzenia partnerstw i innych form współpracy służących aktywizacji obywateli i przekazywaniu im realizacji zadań publicznych. 4) Wzmocnienie potencjału sektora pozarządowego, w szczególności wzmocnienie potencjału organizacji federacyjnych. Tutaj dofinansowane są działania dotyczące wspierania działań o charakterze systemowym oraz wspomagane zwiększanie kompetencji organizacji społecznych. PROGRAM NARODOWEGO FUNDUSZU OCHRONY ŚRODOWISKA I GOSPODARKI WODNEJ. Działania dotyczące ochrony środowiska przyrodniczego oraz zapewnienia bezpieczeństwa ekologicznego, przewidziane do realizacji w ramach niniejszego dokumentu, mogą zostać dofinansowane ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. W kontekście zadań zaproponowanych w niniejszej Strategii szczególnie istotnymi źródłami finansowania wydaje się być program Edukacja ekologiczna. Głównym celem programu Edukacja ekologiczna jest podnoszenie poziomu świadomości ekologicznej i kształtowanie postaw ekologicznych społeczeństwa poprzez promowanie zasad zrównoważonego rozwoju. W ramach tego programu wspierane są przedsięwzięcia edukacyjne dotyczące m.in.: kształtowania postaw społeczeństwa z wykorzystaniem tradycyjnych mediów i Internetu, aktywizacji społeczeństwa dla zrównoważonego rozwoju, wsparcia systemu edukacji w zakresie ochrony środowiska i zrównoważonego rozwoju, a także budowy, rozbudowy, remontu i wyposażenia obiektów infrastruktury służących edukacji ekologicznej. 121

123 - projekt MECHANIZMY WŁĄCZENIA MIESZKAŃCÓW, PRZEDSIĘBIORCÓW I INNYCH PODMIOTÓW I GRUP AKTYWNYCH W PROCES REWITALIZACJI Gminny Program Rewitalizacji Gminy Kęty na lata został przygotowany w procesie szerokiej partycypacji społecznej. Każdemu etapowi prac związanych z dokumentem towarzyszyła zasada partnerstwa różnych środowisk i partnerów, w tym podczas wyznaczenia obszaru zdegradowanego, obszaru rewitalizacji, a także zbieranie propozycji projektów, możliwych do realizacji w ramach Programu. W ramach prac nad Gminnym Programem Rewitalizacji Gminy Kęty wykorzystano następujące mechanizmy partycypacji społecznej, odpowiadającej każdemu etapowi prac nad dokumentem: ETAP DIAGNOSTYCZNY WYZNACZENIE OBSZARU ZDEGRADOWANEGO I OBSZARU DO REWITALIZACJI W ramach tego etapu wykorzystano następujące metody: Publikacje na lokalnych portalach internetowych artykuły informujące o przystąpieniu do prac nad Gminnym Programem Rewitalizacji dla Gminy Kęty, prezentujące całość procesu rewitalizacji i efekty prac nad programem rewitalizacji, jak również zachęcające mieszkańców do korzystania z konsultacji on-line. Badania społeczne ilościowe z mieszkańcami Kęt (próba n=170). Miały one na celu identyfikację kluczowych problemów koncentrujących się na terenie Kęt oraz rozpoznanie potrzeb mieszkańców i propozycji działań w celu poprawy jakości życia oraz wizerunku miasta. Badanie realizowane było na obszarach wstępnie wytypowanych jako potencjalnie problemowe mające cechy przestrzeni zdegradowanych z objawami stanu kryzysowego. Wyniki badań zostały opisane w rozdziale prezentującym wyniki diagnozy. Badania społeczne jakościowe wywiady pogłębione z lokalnymi ekspertami. Wywiady skupiały się przede wszystkim wokół problemów społecznych, dotykających lokalną społeczność (n=3 liczba indywidualnych wywiadów pogłębionych). Wnioski z badań zostały zawarte w diagnozie do obszarów rewitalizacji. Wizja lokalna (spacer badawczy) badanie jakościowe, polegające na wizycie konkretnych obszarów, często połączone z rozmowami z mieszkańcami, korzystającymi w danej chwili z odwiedzanej przestrzeni miejskiej. Metoda ta miała na celu zdiagnozowanie występujących na terenie obszarów zdegradowanych problemów przede wszystkim w sferze przestrzenno-funkcjonalnej i technicznej. Opis i wnioski z badania zostały załączone do rozdziału prezentującego diagnozę obszaru rewitalizacji. Warsztaty strategiczny I z udziałem mieszkańców, przedstawicieli władz, pracowników Urzędu Gminy Kęty oraz jednostek podległych, przedstawicieli środowiska biznesu oraz organizacji społecznych, na którym m.in. przeprowadzono analizę zasobów miasta oraz zewnętrznych trendów / oddziaływań mających wpływ na rozwój miasta, jak też bieżące i przyszłe procesy 122

124 - projekt rewitalizacyjne, określono misję czyli główny cel rewitalizacji Kęt. Pierwsze spotkanie warsztatowe odbyło się roku, w którym wzięło udział ok. 70 osób. Prace warsztatowe pozwoliły na dopełnienie informacji uzyskanych z danych zastanych, nie wszystkie dane statystyczne zostały bowiem dostępne. Ponadto po zakończeniu prac związanych z I etapem diagnostycznym, zgodnie z Ustawą o rewitalizacji z dnia 9 października 2015 roku, Uchwała o wyznaczenie obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji (wraz z diagnozą społeczno gospodarczo przestrzenną oraz mapą o treści mapy ewidencyjnej w skali 1:5000, z zaznaczonym obszarem zdegradowanym i obszarem rewitalizacji, wynikającymi z przeprowadzonego etapu I prac) została poddana konsultacjom społecznym w dniach r. do r. 7 przed rozpoczęciem konsultacji na stronie Urzędu Gminy oraz w Biuletynie Informacji Publicznej pojawiło się ogłoszenie o planowanych konsultacjach społecznych. Konsultacje przebiegały wielotorowo i wykorzystywały następujące formy: Zbieranie uwag w postaci papierowej lub elektronicznej. Uwagi dotyczące obszaru rewitalizacji można było zgłosić w specjalnym kwestionariuszu, który można było przesłać drogą mailową lub złożyć w formie papierowej w siedzibie Urzędu. Zbieranie uwag ustnych w siedzibie Urzędu. Uwagi do wyznaczonych obszarów rewitalizacji można było zgłosić również osobiście do protokołu, w Wydziale Rozwoju Gminy w godzinach funkcjonowania Urzędu. Pracownicy w trakcie trwających konsultacji udzielali również odpowiedzi na pytania dotyczące Programu Rewitalizacji oraz informowali zainteresowanych o dalszych działaniach w ramach prac nad GPR. Warsztaty strategiczny II z udziałem mieszkańców, przedstawicieli władz, pracowników Urzędu Gminy Kęty oraz jednostek podległych, przedstawicieli środowiska biznesu oraz organizacji społecznych. Spotkanie odbyło się r. 3 i zgromadziło ok. 50 osób. Na warsztacie omówiono granice obszaru rewitalizacji miasta Kęty oraz dyskutowano nad głównymi celami Programu, wraz propozycją projektów i zadań możliwych do realizacji w ramach działań rewitalizacyjnych. Dyżur konsultacyjny w ramach prowadzonych konsultacji zorganizowany został również dodatkowy dyżur konsultacyjny, który odbył się a więc pod koniec trwania konsultacji, który stwarzał kolejną okazję do zgłoszenia uwag i komentarzy do opracowywanego dokumentu. ETAP STRATEGICZNY OPRACOWANIE GMINNEGO PROGRAMU REWITALIZACJI W ramach tego etapu wykorzystano następujące metody: Zgodnie z Ustawą o rewitalizacji z dnia 9 października 2015 roku, Projekt Gminnego Programu Rewitalizacji zostanie poddany szeroko zakrojonym konsultacjom społecznym. Konsultacje odbyły się w dniach

125 - projekt r. 7 przed rozpoczęciem konsultacji na stronie Urzędu Gminy oraz w Biuletynie Informacji Publicznej pojawiło się ogłoszenie o planowanych konsultacjach społecznych i o sposobach ich realizacji. Do przeprowadzenia konsultacji wykorzystano następujące formy: Zbieranie uwag w postaci papierowej lub elektronicznej. Uwagi dotyczące projektu Gminnego Programu Rewitalizacji można było zgłosić w specjalnym kwestionariuszu, który można było przesłać drogą mailową lub złożyć w formie papierowej w siedzibie Urzędu. Zbieranie uwag ustnych w siedzibie Urzędu. Uwagi do konsultowanego projektu Programu można było zgłosić również osobiście do protokołu, w Wydziale Rozwoju Gminy w godzinach funkcjonowania Urzędu. Pracownicy w trakcie trwających konsultacji udzielali również odpowiedzi na pytania dotyczące Gminnego Programu Rewitalizacji oraz informowali zainteresowanych o dalszych działaniach w ramach prac nad GPR. Otwarte spotkanie konsultacyjne z mieszkańcami. Spotkanie obyło się 12 lipca w Domu Kultury w Kętach i zgromadziło ok. 20 osób. Przedmiotem spotkania były konsultacje projektu Gminnego Programu Rewitalizacji oraz projektu uchwały w sprawie Składu i zakresu działania Komitetu ds. Rewitalizacji. Konsultacje były możliwością do zgłoszenia opinii nt. projektów dotychczas opracowanych w ramach programu oraz zebraniem pomysłów na dodatkowe projekty. Zaprezentowany powyżej sposób prowadzenia procesu rewitalizacji w gminie Kęty, zapewnił udział lokalnej społeczności i innych interesariuszy Programu, zainteresowanych debatą na temat rozwoju swojej miejscowości. 124

126 - projekt SYSTEM WDRAŻANIA I MONITORINGU GMINNEGO PROGRAMU REWITALIZACJI System wdrażania i monitorowania Gminnego Programu Rewitalizacji Gminy Kęty stanowi narzędzie służące kontrolowaniu stopnia realizacji Programu, realizacji określonych w nim celów i kierunków działań, a także wpływu realizacji Programu na sytuację na obszarze wsparcia. Monitorowanie programu jest procesem złożonym, który powinien być przeprowadzony już w trakcie realizacji programu oraz po zakończeniu jego realizacji. Ponieważ proces monitorowania ma charakter ciągły, możliwe jest dostarczenie na bieżącą danych, niezbędnych do przeprowadzeni analiz oraz podejmowania decyzji dotyczących realizacji Programu. System wdrażania z kolei określa to w jaki sposób przewidziane w Programie Rewitalizacji działania, będą realizowane w przyszłości. Opracowanie skutecznego i przemyślanego systemu wdrażania ma decydujące znaczenie w skuteczności realizacji założeń i celów każdego dokumentu planistycznego. Oba elementy pozwalają zatem na sprawdzanie czy podjęte działania rewitalizacyjne gminy Kęty oraz realizacja projektów wpisanych do programu przyczyniają się do realizacji celów, przynoszą zamierzone efekty, czy założenia przyjęte w programie są trafne, a także czy realizacja programu przebiega zgodnie z założonym harmonogramem. PODMIOTY ZAANGAŻOWANE WE WDRAŻANIE I MONITORING GMINNEGO PROGRAMU REWITALIZACJI GMINY KĘTY Wdrażanie Gminnego Programu Rewitalizacji Gminy Kęty będzie przebiegało w oparciu o następujące zasady: 1. Partnerstwa i Partycypacji czyli współpracy ze wszystkimi grupami interesariuszy, w tym mieszkańcami obszaru rewitalizacji oraz podmiotami reprezentującymi sektor społeczny i gospodarczy, będącymi Partnerami Programu. Działania związane z zarządzaniem Programem realizowane będą realizowane w duchu współdecydowania o kształcie wprowadzanych zmian na każdym z etapów (od zgłaszania problemów, przez przedstawienie propozycji projektów, aż po ich wdrażanie i ewaluację); 2. Kompleksowości oznaczającej poszukiwanie różnych możliwości i źródeł finansowania dla planowanych przedsięwzięć rewitalizacyjnych, wspieranie i zachęcanie do realizacji przedsięwzięć w ramach środków prywatnych czy z wykorzystaniem pracy społecznej; 3. Komplementarności proceduralno instytucjonalnej ukierunkowanej na efektywne współdziałanie różnych podmiotów w oparciu o jasny podział ról i procedur. Zarządzanie wdrażaniem Programu z kolei, będzie odbywać się na trzech poziomach: 125