Warszawa, Gliwice, 2015 r. Sfinansowano ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

Transkrypt

1 Program wycinki drzew i krzewów na obszarach szczególnego zagrożenia powodzią dla RZGW Kraków wraz ze strategiczna oceną oddziaływania na środowisko dotyczącą zaplanowanych w tym programie działań Etap II Sfinansowano ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Warszawa, Gliwice, 2015 r.

2 Pracę wykonał zespół autorski w składzie: mgr inż. Agnieszka Hobot mgr inż. Agnieszka Stachura Węgierek mgr Brygida Manikowska-Ślepowrońska mgr Emilia Rekowska inż. Daniel Pasak mgr inż. Joanna Mutryn inż. Katarzyna Banaszak dr Katarzyna Bociąg mgr inż. Magdalena Dołęga mgr inż. Magdalena Kinga Skuza mgr Marta Kunert 1

3 Spis treści 1. Wstęp Podstawa sporządzenia prognozy Podstawa prawna i zakres prognozy Przedmiot i cel prognozy Konsultacje dokumentu Metoda opracowania prognozy Prace utrzymaniowe i pielęgnacyjne Analiza ocenianego Programu Cel i treść analizowanego dokumentu Dotychczasowe działania w zakresie ochrony przeciwpowodziowej (w tym wycinka i utrzymanie koryt rzek) Proponowane metody analiz skutków realizacji dokumentu Potencjalne oddziaływania transgraniczne Uwarunkowania realizacji analizowanego dokumentu Stan środowiska na terenach objętych oddziaływaniem zadań realizowanych w ramach ocenianego Programu Położenie Powierzchnia ziemi i gleby Wody powierzchniowe Wody podziemne Obszary chronione wskazane dla ochrony wód powierzchniowych jak i podziemnych oraz w celu zachowania siedlisk i gatunków bezpośrednio uzależnionych od wody Charakterystyka JCW pod względem wyznaczonych celów środowiskowych Powietrze, aktualny stan powietrza Klimat Krajobraz Zasoby naturalne Obszary chronione, szata roślinna, siedliska przyrodnicze Natura 2000, fauna, różnorodność biologiczna Zabytki Ludzie i ich zdrowie, dobra materialne Istniejące problemy ochrony środowiska istotne z punktu widzenia realizacji projektowanego dokumentu, zwłaszcza dotyczące obszarów chronionych na podstawie Ustawy o ochronie przyrody Ocena powiazań analizowanego projektu Programu z innymi dokumentami na szczeblu unijnym, krajowy i regionalnym Potencjalne zmiany aktualnego stanu środowiska w przypadku braku realizacji dokumentu Zmiany stanu biotycznych elementów środowiska przyrodniczego, w przypadku braku realizacji Programu Obszary chronione Flora, mykobiota, biota porostów, roślinność, siedliska przyrodnicze Natura

4 Fauna Różnorodność biologiczna Wpływ na wody, w przypadku braku realizacji Programu Wpływ na zasoby naturalne, w przypadku braku realizacji Programu Wpływ na ludzi i dobra materialne w przypadku braku realizacji Programu Wpływ na klimat i powietrze w przypadku braku realizacji Programu Wpływ na krajobraz w przypadku braku realizacji Programu Wpływ na powierzchnie ziemi i gleby w przypadku braku realizacji Programu Wpływ na klimat akustyczny w przypadku braku realizacji Programu Wpływ na zabytki w przypadku braku realizacji Programu Potencjalny i rzeczywisty wpływ na środowisko w przypadku realizacji dokumentu Ogólna ocena wpływu realizacji Programu na szatę roślinną, siedliska przyrodnicze, Natura 2000, faunę myko- i lichenobiotę oraz bioróżnorodność Wpływ na ciągłość korytarzy migracyjnych w dolinach rzek Wpływ na rozprzestrzenianie się gatunków obcych Analiza wpływu realizacji Programu na elementy biotyczne środowiska przyrodniczego rejonów rzek, gdzie przewidziano wycinkę Wpływ na środowisko wodne Odziaływanie na klimat, w tym adaptacja do zmian klimatu Odziaływanie na powietrze Oddziaływanie na powierzchnię ziemi i gleby Wpływ na krajobraz Wpływ na klimat akustyczny Wpływ na zasoby naturalne Oddziaływanie na zabytki Oddziaływanie na ludzi i dobra materialne Oddziaływania skumulowane Podsumowanie oddziaływań Ocena dokumentu w odniesieniu do zapisów RDW oraz propozycja rozwiązań alternatywnych i działań minimalizujących Wpływ realizacji Programu w odniesieniu do zapisów RDW w zakresie osiągania celów środowiskowych Wpływ realizacji Programu w odniesieniu do zapisów RDW w zakresie osiągania celów środowiskowych dla obszarów chronionych Wpływ realizacji Programu w odniesieniu do zapisów RDW w zakresie osiągania celów środowiskowych przez JCW Rozwiązania mające na celu zapobieganie, ograniczanie lub kompensację przyrodniczą negatywnych oddziaływań na środowisko, mogących być rezultatem realizacji projektowanego dokumentu, w szczególności na cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralność tego obszar Działania minimalizujące negatywny wpływ na elementy biotyczne środowiska przyrodniczego i elementy abiotyczne środowiska Działania kompensujące Nadzór przyrodniczy Rozwiązania alternatywne Podsumowanie, wnioski i zalecenia Streszczenie w języku niespecjalistycznym Literatura Spis załączników

5 1. Wstęp 1.1. Podstawa sporządzenia prognozy Podstawa prawna i zakres prognozy Obowiązek opracowania prognozy oddziaływania na środowisko wynika z zapisów (art. 46) Ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnieniu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2013 r., poz z późn. zm.) dalej zwaną ustawą OOŚ, w myśl której projekty polityk, strategii, planów lub programów różnych dziedzin, wyznaczających ramy dla późniejszej realizacji przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko wymagają przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko. Prognoza Programu wycinki drzew i krzewów na obszarach szczególnego zagrożenia powodzią dla RZGW Kraków została opracowana zgodnie z art. 51, 52 ww. Ustawy, wskazaniami zawartymi w Szczegółowym Opisie Przedmiotu Zamówienia oraz uzgodnieniami z Generalnym Dyrektorem Ochrony Środowiska i Głównym Inspektorem Sanitarnym. Wedle zapisów art. 51 ust. 2, art. 52 ust. 1, art. 52 ust. 2 ustawy OOŚ 1. prognoza powinna zawierać: informacje o zawartości, głównych celach projektowanego dokumentu oraz jego powiązaniach z innymi dokumentami; informacje o metodach zastosowanych przy sporządzaniu prognozy; zawierać propozycje dotyczące przewidywanych metod analizy skutków realizacji postanowień projektu programu oraz częstotliwości ich przeprowadzania; zawierać informacje o możliwym transgranicznym oddziaływaniu na środowisko; zawierać streszczenie sporządzone w języku niespecjalistycznym; określać, analizować i oceniać istniejący stan środowiska oraz potencjalne zmiany tego stanu, w przypadku braku realizacji projektowanego dokumentu; określać, analizować i oceniać stan środowiska na obszarach objętych przewidywanym znaczącym oddziaływaniem; określać, analizować i oceniać istniejące problemy ochrony środowiska istotne z punktu widzenia realizacji projektu programu, w szczególności dotyczące obszarów podlegających ochronie na podstawie Ustawy ochronie przyrody 2 ; 1 Ustawy z dnia 3 października 2008 r o udostępnieniu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2013 r., poz z późn. zm.) 2 Ustawy z dnia 16 kwietnia 2004r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2013 r., poz. 627 z późn. zm.) 4

6 określać, analizować i oceniać cele ochrony środowiska ustanowione na szczeblu międzynarodowym, wspólnotowym i krajowym, istotne z punktu widzenia projektu programu oraz sposoby, w jakich te cele i inne problemy środowiska zostały uwzględnione podczas opracowywania dokumentu; określać, analizować i oceniać przewidywane znaczące oddziaływania, w tym oddziaływania bezpośrednie, pośrednie, wtórne, skumulowane, krótkoterminowe, średnioterminowe i długoterminowe, stałe i chwilowe oraz pozytywne i negatywne, na cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralność tego obszaru, a także na środowisko, a w szczególności na różnorodność biologiczną, ludzi, zwierzęta, rośliny, wodę, powietrze, powierzchnię ziemi, krajobraz, klimat, zasoby naturalne, zabytki, dobra materialne z uwzględnieniem zależności między tymi elementami środowiska; przedstawiać rozwiązania mające na celu zapobieganie, ograniczanie lub kompensację przyrodniczą negatywnych oddziaływań na środowisko, mogących być rezultatem realizacji projektowanego dokumentu, w szczególności na cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralność tego obszaru; przedstawiać rozwiązania alternatywne 3 do rozwiązań zawartych w projekcie programu wraz z uzasadnieniem ich wyboru oraz opis metod dokonania oceny prowadzącej do tego wyboru albo wyjaśnienie braku rozwiązań alternatywnych, w tym wskazania napotkanych trudności wynikających z niedostatków techniki lub luk we współczesnej wiedzy (biorąc pod uwagę cele i zasięg geograficzny projektu programu oraz cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralność tego obszaru). Zgodnie z zapisami art. 55 ust. 2 Ustawy OOŚ projekt dokumentu nie może zostać przyjęty, jeżeli z oceny wynika, że może on znacząco negatywnie oddziaływać na obszar Natura 2000, a jednocześnie nie zachodzą przesłanki, o których mowa w art. 34 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody. W prognozie projektu Programu wycinki drzew i krzewów na obszarach szczególnego zagrożenia powodzią dla RZGW Kraków uwzględniono informacje zawarte w prognozach oddziaływania na środowisko sporządzonych dla innych dokumentów powiązanych z projektem Programu (art. 52 ust. 2 ustawy OOŚ). 3 W myśl art. 5 Dyrektywy SEA (Dyrektywa 2001/42/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 czerwca 2001 r. w sprawie oceny wpływu niektórych planów i programów na środowisko) prognoza powinna zawierać rozsądne rozwiązania alternatywne uwzględniające cele i geograficzny zasięg projektu W przypadku, gdy na mocy art. 3 ust. 1 wymagana jest ocena wpływu na środowisko, przygotowuje się sprawozdanie, w którym zostanie zidentyfikowany, opisany i oszacowany potencjalny znaczący wpływ na środowisko wynikający z realizacji planu lub programu oraz rozsądne rozwiązania alternatywne uwzględniające cele i geograficzny zasięg planu lub programu ( ) 5.2. Sprawozdanie dotyczące środowiska, przygotowane zgodnie z ust. 1, zawiera informacje, które mogą być racjonalnie wymagane, z uwzględnieniem obecnego stanu wiedzy i metod oceny, zawartości i poziomu szczegółowości planu lub programu, jego stadium w procesie podejmowania decyzji oraz zakresu, w jakim niektóre sprawy mogą zostać właściwiej ocenione na różnych etapach tego procesu, w celu uniknięcia powielania oceny ( ) 5

7 Treść prognozy dostosowana została do zawartości i stopnia szczegółowości ocenianego dokumentu (art. 52 ustawy OOŚ). Treść Prognozy uwzględnia również szczegółowe zalecenia Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska, wskazane w piśmie DOOŚsooś MK z dnia r. (załącznik nr 1), obejmujące: Zawarcie w opisie istniejącego stanu środowiska charakterystyki siedlisk przyrodniczych, w tym powierzchni zajmowanej rzez poszczególne zbiorowiska, ich składu gatunkowego i wieku oraz stanu zachowania. Nacisk na hydrofilne nadrzeczne zbiorowiska leśne i zaroślowe oraz gatunki roślin i zwierząt ściśle związane z reżimem zalewów rzecznych, przy określaniu stanu zasobów środowiska przyrodniczego i jego zmian w wyniku realizacji programu. Uwzględnienie kolizji planowanych działań ze wszystkim formami ochrony przyrody, w tym obszarami Natura 2000, ze szczególnym naciskiem na siedlisko przyrodnicze o kodzie 91E0 łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe. Uwzględnienie w analizie wpływu planowanych prac wycinkowych rodzaju planowanych działań, terminu ich wykonywania oraz rozkładu przestrzennego. Odniesienie się do roli, jaką pełnią zadrzewienia m.in. w odniesieniu do wpływu na procesy oczyszczania powietrza i wody, ograniczenia spływu powierzchniowego wody, nawozów i środków ochrony roślin, tworzenia siedlisk gatunków chronionych i korytarzy migracyjnych dla zwierząt oraz ograniczenia wpływu wiatru i zmniejszenia ewapotranspiracji i erozji wietrznej na sąsiadujących z zadrzewieniami użytkach rolnych, Odniesienie się do postanowień dyrektywy 200/60/WE (Ramowej Dyrektywy Wodnej), w szczególności w kontekście osiągnięcia celów środowiskowych dla JCWP w zasięgu oddziaływania programu, Sformułowanie zaleceń dotyczących zakresu i sposobu prowadzenia prac realizowanych w ramach programu wycinki z uwagi na cele i przedmioty ochrony obszarów Natura 2000 oraz inne składniki ekosystemów dolin rzecznych, Przedstawienie rozwiązań alternatywnych do rozwiązań zawartych w projekcie programu wraz z uzasadnieniem wyboru i opisem metod oceny, Uwzględnienie w analizie pośredniego i skumulowanego wpływu skutków realizacji programu: charakterystyki rzeki poniżej odcinka objętego programem, charakterystyki terenów przyległych, pozostałych działań z zakresu ochrony przeciwpowodziowej w rejonie objętym programem oraz na terenach przyległych, mające wpływ na warunki wodne siedlisk lądowych oraz na hydromorfologię cieku, działań z zakresu budowy obiektów infrastrukturalnych w rejonie objętym programem oraz na terenach przyległych, mające wpływ na warunki wodne siedlisk lądowych oraz na hydromorfologię cieku, 6

8 wpływu na zmianę stosunków wodnych na terenach sąsiadujących z obszarem objętym wycinką, wpływu na rozprzestrzenianie się gatunków obcych, w szczególności gatunków inwazyjnych. Podczas opracowywania prognozy przeprowadzono również ocenę wpływu programu na zdrowie ludzi, zgodnie z opinią Głównego Inspektora Sanitarnego, przedstawioną w piśmie GIS-HŚ-NS /MK/13/1 z dnia r. (załącznik nr 2) Przedmiot i cel prognozy Celem prognozy jest ocena wpływu skutków realizacji Programu wycinki drzew i krzewów na obszarach szczególnego zagrożenia powodzią ( ) na poszczególne komponenty środowiska. Program wycinki drzew i krzewów zawiera wytyczne w zakresie utrzymania właściwych warunków przepływu wód powodziowych na odcinku rzeki Wisły (od Oświęcimia do Annopola) oraz na dolnych odcinkach głównych dopływów rzeki Wisły tj. rzeki Raby do m. Gawłów, rzeki Dunajec do m. Tarnów, rzeki Wisłoki do m. Mielec oraz rzeki San do m. Pysznica. W prognozie poddane zostały analizie założenia Programu w aspekcie wpływu na elementy środowiska objęte wymaganiem ustawy OOŚ, skupiając się głównie na tych elementach (np. wody, obszary chronione, fauna i flora, zdrowie ludzi) na które realizacja Programu może mieć dostrzegalny, znaczący wpływ. Niniejsza prognoza identyfikuje potencjalne negatywne skutki zakładanych kierunków działań oraz proponuje sposoby ich minimalizacji. Przeprowadzona analiza wpływu Programu umożliwiła sformułowanie wniosków i zaleceń odnośnie realizacji ocenianego dokumentu, jak również przeanalizowano rozwiązania alternatywne w stosunku do zaproponowanych w Programie wycinki. Zalecenia działań minimalizujących do Programu, wynikające z zapisów przeprowadzonych analiz, powinny sprzyjać właściwemu zachowaniu możliwych wymogów ochrony środowiska w trakcie realizacji działań ocenianego Programu. Oceniając skutki realizacji programu wycinki drzew i krzewów, odniesiono się również do postanowień RDW, w kontekście osiągania wyznaczonych celów środowiskowych przez poszczególne JCW. Elementy prognozy zawierające propozycje rozwiązań alternatywnych, jak również działania minimalizujące wpływ Programu są jednym z celów opracowywanej prognozy Konsultacje dokumentu Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Krakowie w ramach procedury strategicznej oceny oddziaływania na środowisko przeprowadzi konsultacje społeczne prognozy oddziaływania na środowisko projektu Programu wycinki drzew i krzewów na obszarach wraz projektem 7

9 Programu. Dokumenty te zostaną również poddane opiniowaniu przez Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska i Głównego Inspektora Sanitarnego. W ramach konsultacji społecznych zapewniony zostanie udział społeczeństwa w myśl zapisów Rozdziałów 1 i 3 Działu III ustawy OOŚ. Obwieszczenie o możliwości zapoznania się z niezbędną dokumentacją sprawy zostanie zamieszczone na stronie internetowej RZGW, gdzie również zamieszczony zostanie formularz składania uwag do konsultowanych dokumentów. Uwagi i wnioski do niniejszych dokumentów będą mogły być zgłaszane w formie pisemnej, ustnej i za pomocą środków komunikacji elektronicznej ( ) (zgodnie z art. 40 Ustawy OOŚ). Treść uwag i wniosków oraz sposób, w jaki zostały uwzględnione w ostatecznym dokumencie Programu zostaną przedstawione w pisemnym podsumowaniu dołączonym do przyjętego Programu wycinki drzew i krzewów na obszarach. 2. Metoda opracowania prognozy Przeprowadzona ocena strategiczna projektu Programu wycinki drzew i krzewów na obszarach umożliwiać będzie zdiagnozowanie, w jaki sposób przedstawione założenia (przyjęty wariant realizacji prac na odcinkach objętych wycinką roślinności) będą wpływać na poszczególne cechy środowiska naturalnego oraz na społeczeństwo (zdrowie, jakość życia). Sporządzany dokument prognozy oddziaływania na środowisko związany jest z kilkoma etapami realizacji, tj.: Etap I w ramach, którego nastąpiła analiza treści projektu Programu, jego założeń, wyliczeń i rekomendowanych wariantów realizacji oraz analiza dokumentów opracowanych na poziomie unijnym, krajowym i wojewódzkim, w odniesieniu do wyznaczonych celów, kierunków działań wraz z oceną powiązania wyznaczonych działań w projekcie Programu, w kontekście celów przyjętych w innych, analizowanych dokumentach. Etap II etap diagnozy i oceny aktualnego stanu środowiska wraz z identyfikacją istotnych problemów w aspekcie środowiskowym i zagrożeń powodziowych analizowanego obszaru. Analiza aktualnego stanu środowiska, w odniesieniu do komponentów takich jak: powierzchnia ziemi, wody, krajobraz, zdrowie ludzi, klimat, jakość powietrza, zabytki i dobra materialne, przeprowadzona została z uwzględnieniem całości obszaru objętego analizą Programu, z doszczegółowieniem stanu środowiska obszarów objętych pracami wycinkowymi, które będą podlegały w głównej mierze oddziaływaniu wynikającemu z realizowanych prac. Analizę przeprowadzono na podstawie dostępnych danych literaturowych, raportów o stanie środowiska naturalnego (wykaz materiałów 8

10 umożliwiających zdiagnozowanie stanu środowiska znajduje się w spisie literatury). Do analizy aktualnego stanu środowiska, jak i zobrazowania wyników tych analiz wykorzystywano techniki systemów informacji przestrzennej (GIS). Stan biotycznych elementów środowiska przyrodniczego został określony na podstawie danych/informacji uzyskanych w trakcie przeprowadzonej inwentaryzacji przyrodniczej, wykonanej na potrzeby opracowania Programu. Ponadto wykorzystano informacje zawarte w dostępnych materiałach publikowanych, a także niepublikowanych. Opis stanu środowiska w zakresie biotycznych elementów został wykonany odnosząc się do obszaru objętego analizą Programu, w tym również do odcinków objętych wycinką roślinności, jak również w jego bezpośrednim sąsiedztwie. Etap III to identyfikacja negatywnych/pozytywnych oddziaływań. Diagnoza wpływu poszczególnych zapisów Programu przeprowadzona została z uwzględnieniem poszczególnych komponentów środowiska oraz przyjętych kierunków działań wskazanych w ocenianym dokumencie (wariant realizacji przedsięwzięcia). Przeprowadzone analizy zostały odniesione do poszczególnych odcinków objętych Programem wycinki, skupiając się w znacznej mierze na elementach środowiska, na które realizacja Programu będzie miała istotny wpływ. Przeprowadzone oceny wykonywane były na różnym stopniu szczegółowości, w zależności od rodzaju oddziaływania na poszczególny komponent, tzn. czy wpływ był bezpośredni, czy też pośredni. W przypadku oddziaływań bezpośrednich, zwłaszcza w odniesieniu do elementów przyrodniczych analizy prowadzone były na wyższym stopniu szczegółowości, w stosunku do elementów objętych oddziaływaniem pośrednim i mało istotnym, uwzględniając jednak strategiczny poziom oceny. Zgodnie z art. 52 ust.1. ustawy OOŚ ( ) informacje zawarte w prognozie oddziaływania na środowisko ( ) powinny być ( ) dostosowane do zawartości i stopnia szczegółowości projektowanego dokumentu oraz etapu przyjęcia tego dokumentu w procesie opracowywania projektów dokumentów powiązanych z tymi dokumentami. Zakończeniem etapu jest podsumowanie zidentyfikowanych oddziaływań oraz wskazanie rozwiązań bardziej sprzyjających ochronie środowiska, zwłaszcza w odniesieniu do środowiska przyrodniczego przy jednoczesnym uwzględnieniu celu dokumentu, jakim jest utrzymanie właściwych warunków przepływu wód powodziowych. Przy ocenie wpływu wykorzystano wiedzę i doświadczenie eksperckie, jak również bazowano na analizach przeprowadzonych dla podobnych zamierzeń inwestycyjnych. Z uwagi, iż analizowany Program głównie może prowadzić do negatywnego wpływu na środowisko przyrodnicze, szerzej opisano sposób podejścia do analizy aktualnego stanu, jak również przeprowadzonej oceny wpływu w odniesieniu do tego komponentu. Stan biotycznych elementów środowiska przyrodniczego oraz oddziaływanie na nie działań proponowanych w Programie ocenione zostały w oparciu o informacje zgromadzone w trakcie realizacji omówionych powyżej etapów I i II projektu opracowywania Programu oraz Prognozy. Wykorzystano zatem zarówno wyniki 9

11 wykonanych inwentaryzacji terenowych, jak i inne dostępne materiały, zarówno publikowane jak i niepublikowane. Prognozowanie oddziaływania Programu na elementy biotyczne środowiska przyrodniczego przeprowadzono w oparciu o wiedzę ekspercką, z uwzględnieniem całości obszaru objętego Programem, a także w obrębie poszczególnych rejonów. Waloryzując elementy środowiska przyrodniczego i oceniając wpływ na nie Programu w szczególności uwzględniono: siedliska przyrodnicze Natura 2000 w szczególności w granicach siedliskowych obszarów Natura ; cenne gatunki roślin w szczególności gatunki z II załącznika Dyrektywy Siedliskowej 4 gatunki umieszczone w Polskiej Czerwonej Księdze Roślin 5 i na czerwonej liście roślin zagrożonych w Polsce 6 oraz gatunki objęte ochroną ścisłą i częściową 7 stwierdzone w obszarze; cenne gatunki grzybów i porostów objęte ochroną ścisłą i częściową 8 stwierdzone w obszarze; cenne gatunki zwierząt (bezkręgowców i kręgowców) w szczególności gatunki z I załącznika Dyrektywy Ptasiej 9 i II załącznika Dyrektywy Siedliskowej 10 zamieszczone w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt 11, obecne na obszarach Natura 2000, objęte ochroną ścisłą 12 (występujących na obszarach objętych Programem lub w jego bezpośrednim sąsiedztwie); fragmenty przestrzeni przyrodniczej znamionujące się dużą dozą naturalności i różnorodności, stanowiące enklawy w krajobrazie rolniczym/silnie przekształconym, stanowiące lub mogące potencjalnie stanowić siedliska cennych gatunków zwierząt, będące ostojami bioróżnorodności i znacząco wpływające na zróżnicowanie abiotyczne i biotyczne terenu objętego Programem. W trakcie opracowywania Prognozy uwzględniono wszystkie istniejące na terenie objętym programem obszarowe formy ochrony przyrody (obszary Natura 2000, rezerwaty przyrody, parki krajobrazowe, obszary chronionego krajobrazu), analizując 4 Dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory. Dziennik Urzędowy L 206 z dnia r. 5 Kaźmierczakowa R., Zarzycki K. (red.) Polska czerwona księga roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. 2. Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, Instytut Ochrony Przyrody, Kraków, ss Zarzycki K., Szeląg Z Czerwona lista roślin naczyniowych zagrożonych w Polsce. [w:] Mirek Z., K. Zarzycki, W. Wojewoda, Z. Heinrich (red.), Lista roślin zagrożonych w Polsce. Wyd. 2. Polska Akademia Nauk, Instytut Botaniki im. W. Szafera, Kraków, ss Rozporządzenia Ministra Środowiska z dn. 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin. Dz. U.,2014 poz Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej grzybów. Dz. U. 2014, poz Dyrektywa Rady 79/409/EWG z dnia 2 kwietnia 1979 r. w sprawie ochrony dzikich ptaków. Dziennik Urzędowy L 103 z dnia r. 10 Dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory. Dziennik Urzędowy L 206 z dnia r. 11 Głowacińki Z., Nowacki J (red.). Polska Czerwona Księga Zwierząt Bezkręgowce. IOP PAN, Kraków Poznań, ss Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt. Dz. U poz

12 wpływ Programu na przedmioty ochrony oraz możliwość realizacji celów ochrony określonych dla tych form ochrony. Etap IV - to etap uzgodnień i konsultacji z Zamawiającym, opiniowania z Generalnym Dyrektorem Ochrony Środowiska oraz Głównym Inspektorem Sanitarnym, konsultacji społecznych dokumentów oraz przygotowania prognozy oddziaływania na środowisko uwzględniającej uwagi zgłoszone w ramach konsultacji społecznych oraz uwagi wynikające z opiniowania dokumentów przez odpowiednie organy. Ocena strategiczna Programu przeprowadzona została z uwzględnieniem zagadnień wskazanych w pismach określających zakres prognozy otrzymanych od Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska i Głównego Inspektora Sanitarnego oraz zgodnie z wymogami ustawy OOŚ Prace utrzymaniowe i pielęgnacyjne Celem analizowanego Programu jest wskazanie działań umożliwiających utrzymanie właściwych warunków przepływu wód powodziowych na odcinku rzeki Wisły (od Oświęcimia do Annopola) oraz na ujściowych odcinkach głównych dopływów rzeki Wisły. W Programie po uwzględnieniu wyników inwentaryzacji przyrodniczej oraz przeprowadzeniu modelowania hydraulicznego wytypowano miejsca, w których należy przeprowadzić wycinkę drzew i krzewów. Wskazano optymalny zasięg porostu roślinnością w międzywalu dla zapewnienia bezpiecznego przejścia wezbrań powodziowych. Wpływ zaplanowanej w poszczególnych wariantach wycinki odniesiono do stanu obecnego. Zatem niezbędnym jest w celu utrzymania właściwych warunków przepływu, wynikających z planowanych prac wycinkowych, utrzymanie aktualnego porostu roślinności. Zgodnie z zapisami Programu wskazuje się potrzebę prowadzenia bieżących prac utrzymaniowych i pielęgnacyjnych. Celem tych prac jest niedopuszczenie do nadmiernej ekspansji roślinności, która mogłaby skutkować dalszym pogarszaniem warunków przepływu wód wezbraniowych, co wiązało by się z koniecznością stałej aktualizacji analiz modelowych i zmniejszeniem skuteczności przeprowadzonych prac wycinkowych. Działania utrzymaniowe są szczególnie istotne w odniesieniu do występowania gatunków ekspansywnych, zwłaszcza wierzb często stanowiących pozostałości niegdyś prowadzonych nasadzeń. Zgodnie z zapisami ocenianego Programu: ( ) utrzymanie terenów wszystkich analizowanych międzywali rzek, na których nie będzie prowadzona wycinka roślinności, powinno obejmować w szczególności usuwanie nadmiernie rozprzestrzeniających się osobników gatunków ekspansywnych, przerzedzanie zakrzaczeń dla utrzymania obecnego stanu porostu obszaru międzywala oraz usuwanie namułów i śmieci po ustąpieniu wezbrania. 11

13 Zaproponowane działania utrzymaniowe nie mają na celu zmniejszania porostu roślinności, a jedynie niedopuszczenie do jej nadmiernej ekspansji, przez co utrzymane zostaną niezmienne warunki przepływu wód powodziowych na terenie międzywala. Działania te tym samym pozwolą na zapewnienie maksymalnej skuteczności proponowanych prac związanych z wycinką roślinności na poszczególnych odcinkach rzek. Z uwagi na potrzebę minimalizacji ingerencji w istniejące zbiorowiska roślinne podczas w/w prac utrzymaniowych, w Programie zawarto zalecenia dotyczące sposobu realizacji tych prac: na obszarach objętych ochroną prawną wszelkie prace utrzymaniowe winny być wykonywane w uzgodnieniu z podmiotem odpowiedzialnym za obszar; w trakcie przeprowadzania prac utrzymaniowych należy bezwzględnie zachować istniejące obecnie kępy/płaty/pasy zadrzewień i zakrzewień; prace utrzymaniowe tj. wycinka krzewów, zarośli itp. powinny być przeprowadzone poza okresem lęgowym ptaków oraz poza okresem wędrówek i godów płazów, tj. od 1 października do 1 marca, w celu ograniczenia strat w lęgach spowodowanego niszczeniem gniazd i płoszeniem ptaków; prace utrzymaniowe należy ograniczyć do pory dziennej w celu ograniczenia płoszenia zwierząt nocnych; należy zapobiegać ekspansji roślinności zaroślowej na brzegach oraz piaszczystych łachach i wyspach; usuwanie roślinności zarastającej piaszczyste brzegi należy przeprowadzać w okresie jesienno-zimowym, tak by brzegi oraz łachy mogły powrócić do jak najbardziej naturalnego stanu nim rozpocznie się okres lęgowy ptaków wodnych i wodno-błotnych; na obszarach chronionych oraz w rejonie płatów siedlisk przyrodniczych Natura 2000 należy do minimum ograniczyć prace wykonywane przy użyciu ciężkiego sprzętu; drogi dojazdowe wykorzystywane w trakcie prac utrzymaniowych należy wyznaczać poza siedliskami chronionymi; w trakcie prowadzenia prac należy mieć na uwadze ochronę starorzeczy i innych drobnych zbiorników wodnych; wykonawcy prac powinni dbać o dobry stan maszyn użytkowanych na obszarze wycinki zarówno na lądzie jak i w ciekach wodnych, w szczególności w zakresie zapobiegania wycieków oleju lub paliwa. Należy bezwzględnie stosować się do zawartych w Programie zaleceń. 12

14 Szczegółowy zakres i sposób prowadzenia prac utrzymaniowych zostanie wskazany w opracowanym na podstawie art. 113 ustawy Prawo wodne Planie utrzymania wód, który również będzie podlegał strategicznej ocenie oddziaływania na środowisko. W ocenianym Programie podkreśla się potrzebę realizacji tych prac, by móc utrzymać efekty wynikające z proponowanych działań na poszczególnych odcinkach międzywala. Ponadto zaniechanie prac utrzymaniowych spowoduje niekontrolowany wzrost przyrostu drzew i krzewów, co wiązałoby się z koniecznością prowadzenia dodatkowych analiz modelowych, uwzględniających ciągły przyrost roślinności. W celu oceny wpływu wariantu zakładającego ekspansję roślinności przeprowadzono modelowanie, pokazujące, jaki będzie efekt braku prowadzenia prac utrzymaniowych. Modelowanie hydrauliczne przeprowadzono dla Wisły na odcinku do Na odcinku objętym modelowaniem występuje rezerwat przyrody Wisła pod Zawichostem. Rezerwat ten obejmuje dolinę Wisły między km a km, na odcinku od ujścia Sanu do ujścia Sanny, po obu brzegach Wisły. Z uwagi, iż na terenie rezerwatu występują zwarte płaty roślinnosci zaroślowej, które utrudniają odprowadzenie wód powodziowych, sytuacja ta stanowi niebezpieczeństwo powodziowe dla obszarów zlokalizowanych na zawalu, wzdłuż odcinka na którym znajduje się rezerwat, ale również wpływa na sytuację w Tarnobrzegu i Sandomierzu. Założono, iż do km wycinka zadrzewień i zakrzaczeń zostanie wykonana zgodnie z założeniami Programu, natomiast prace utrzymaniowe poniżej Sandomierza zostaną zaniechane. Symulacja została wykonana biorąc pod uwagę naturalne procesy sukcesji roślinności. Przyjęto wzrost oporów przepływu wody w międzywalu, w związku ze zwiększeniem się masy roślinności. Wyniki symulacji wykazały różnice między przyjętymi wariantami tj. wariantem stanu zerowego (czyli wariantem związanym z utrzymaniem aktualnego stanu roślinności) i wariantem przyjętym w Programie dotyczącym wycinki roślinności, a wariantem braku prowadzenia prac utrzymaniowych poniżej Sandomierza, przy realizacji wariantu wycinki wskazanym w Programie. Przeprowadzona symulacja powyższych wariantów wykazała, iż zaniechanie prac utrzymaniowych spowoduje zmniejszenie efektu wycinki (tj. zmniejszenie redukcji rzędnej zwierciadła wody) o ok. 8 cm (km ), w okolicach oczyszczalni w Sandomierzu (km ) o ok. 4 cm, natomiast w okolicy huty szkła (km ) o ok. 3 cm. Brak prowadzenia prac utrzymaniowych będzie miał wpływ na poziom rzędnej zwierciadła wody w międzywalu. Zatem zaniechanie prac utrzymaniowych istotnie wpłynie na efekt proponowanych prac wycinkowych, a tym samym zakłóci utrzymanie odpowiednich warunków przepływu wód powodziowych na terenie międzywala. 13

15 3. Analiza ocenianego Programu 3.1. Cel i treść analizowanego dokumentu Celem opracowania Programu wycinki drzew i krzewów na obszarach wraz ze strategiczną oceną oddziaływania na środowisko dotyczącą zaplanowanych w tym programie działań - Etap I, zwanego w dalszej części Programem, było sformułowanie wytycznych w zakresie utrzymania właściwych warunków przepływu wód powodziowych na odcinku rzeki Wisły (od Oświęcimia do Annopola) oraz na ujściowych odcinkach głównych dopływów rzeki Wisły tj. rzeki Raby do m. Gawłów, rzeki Dunajec do m. Tarnów, rzeki Wisłoki do m. Mielec oraz rzeki San do m. Pysznica. Program objął wskazanie optymalnego zasięgu porostu roślinnością w międzywalu dla zapewnienia bezpiecznego przepuszczania wezbrań powodziowych. Obszary szczególnego zagrożenia powodzią, zgodnie z definicją w ustawie Prawo wodne 13, są to: a) obszary, na których prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest średnie i wynosi raz na 100 lat, b) obszary, na których prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest wysokie i wynosi raz na 10 lat, c) obszary, między linią brzegu a wałem przeciwpowodziowym lub naturalnym wysokim brzegiem, w który wbudowano trasę wału przeciwpowodziowego ( ). Zakres pracy obejmował wskazanie obszarów przeznaczonych do wycinki roślinności dla obszarów szczególnego zagrożenia powodzią zlokalizowanych w międzywalach rzek: Wisły, Raby, Dunajca, Wisłoki oraz Sanu. Prace związane z wycinką zostały zaprojektowane na podstawie analiz przeprowadzonych dla wody o prawdopodobieństwie wystąpienia raz na 100 lat (tzw. woda 1%), z uwzględnieniem wyników modelowania dla wody o prawdopodobieństwie wystąpienia raz na 500 lat (woda 0,2%). Opracowanie Programu wynika pośrednio z obowiązków dyrektora RZGW, wskazanych w ustawie Prawo Wodne, obejmujących m.in. zapewnienie swobodnego przepływu wód powodziowych i lodów. Obszary pozbawione roślinności, w szczególności zadrzewień i zakrzaczeń, charakteryzują się bardzo niskim stopniem retencji, stąd też odpływ wód powodziowych z takich obszarów następuje stosunkowo szybko i bez zakłóceń. 13 Ustawa z dnia 18 lipca 2001 roku Prawo wodne (Dz. U poz. 469) Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczpospolitej Polskiej z dnia 27 lutego 2015 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy Prawo wodne. 14

16 Nie jest jednak możliwe zastosowanie rozwiązania polegającego na całkowitej wycince drzew i krzewów na terenie międzywala i pozostawienie jedynie porostu niskiej roślinności trawiastej. Przede wszystkim międzywala rzek są miejscem występowania szczególnie cennych siedlisk przyrodniczych, między innymi w ramach wyznaczonych obszarów chronionych, których naruszenie powinno być ograniczone do niezbędnego minimum. Z drugiej zaś strony, takie rozwiązanie byłoby wyjątkowo niekorzystne z punktu widzenia ochrony przeciwpowodziowej. Wprawdzie przyspieszony spływ wód poprawiłby znacząco zabezpieczenie terenów zawala położonych wzdłuż i powyżej obszarów wycinki, jednak niewspółmiernie wzrosłoby zagrożenie obszarów położonych poniżej. Dlatego też niezbędne było przeprowadzenie szczegółowych analiz, obejmujących zarówno modelowanie przepływu wód powodziowych, jak i uwarunkowania przyrodnicze. Pozwoliło to na wskazanie optymalnych rozwiązań, minimalizujących straty przyrodnicze i pozwalających na wycinkę w miejscu i zakresie pozwalającym na zwiększenie stopnia ochrony obszarów położonych wzdłuż obwałowań na analizowanym odcinku, jednocześnie bez znaczącego wpływu na zagrożenie niżej położonych obszarów. W ramach prac nad Programem przeprowadzono modelowanie hydrauliczne międzywala dla wód o prawdopodobieństwie wystąpienia 1% i 0,2% oraz prace inwentaryzacyjne w terenie, co pozwoliło na wskazanie optymalnych działań w zakresie wycinki drzew i krzewów. Inwentaryzacja przyrodnicza Inwentaryzacja dendrologiczna W ramach opracowania Programu, przeprowadzono inwentaryzację dendrologiczną obejmującą taksację na terenach porostu drzew i krzewów obszarów w analizowanych międzywalach rzek. W ramach prac przyjęto następujące charakterystyki opisu istniejącego stanu obszarów porostu drzew i krzewów: warstwa roślinności wysokiej powyżej 10 metrów wysokości, warstwa roślinności średniej w przedziale wysokości między 5, a 10 metrów, warstwa roślinności niskiej w przedziale wysokości poniżej 5 metrów. Inwentaryzacja, została przeprowadzona metodą taksacji, opisującą w poszczególnych warstwach wysokościowych następujące parametry: skład gatunkowy w rozbiciu na udział procentowy dominujących gatunków, budujących dany porost; pokrycie/zadrzewienie poszczególnych terenów porostu; średnia pierśnica (średnica) drzew mierzona na wysokości 130 cm od gruntu; średnia wysokość porostu; powierzchnia obszaru porostu drzew i krzewów; 15

17 stan wiekowy; piętrowość; formy zmieszania (grupowa, kępowa, rzędowa, pasowa, jednostkowa 14 ). W opisie form zmieszania wykorzystano obowiązujące dokumenty, tj. Zasady hodowli lasu oraz Instrukcję Urządzania Lasu. Szczegółowa inwentaryzacja przyrodnicza, z kolei została przeprowadzona na obszarach do tego wytypowanych bazując na analizie wyników wstępnych obliczeń hydraulicznych. W ramach obliczeń wytypowano przekroje problematyczne, po czym wyznaczono obszary zadrzewień i zakrzaczeń znajdujące się w pobliżu przekroi problematycznych, które stanowiły obszary potencjalnie przeznaczone do wycinki, na których kolejno przeprowadzono inwentaryzację przyrodniczą. Inwentaryzację ornitologiczną w terenie przeprowadzono w formie jednorazowych kontroli w terminie r. Każdy wytypowany obszar, kontrolowano jednokrotnie w godzinach porannych (od wschodu słońca do 10.00), ponieważ wówczas większość gatunków ptaków ma swój dobowy szczyt aktywności. W trakcie wizyt terenowych notowano wszystkie słyszane oraz zaobserwowane gatunki ptaków. W ramach inwentaryzacji posiłkowano się także danymi źródłowymi zebranymi dla poszczególnych obszarów Natura 2000, pokrywających się lub zlokalizowanych w pobliżu planowanej wycinki drzew i krzewów. Dodatkowo dla każdego odcinka przedstawiono gatunki ptaków prawdopodobnie występujące w danym fragmencie na podstawie oceny eksperckiej i danych dostępnych w piśmiennictwie. Jednocześnie wskazano gatunki ujęte w załączniku I Dyrektywy Ptasiej (Dyrektywa Rady 79/409/EWG). Inwentaryzację herpetologiczną przeprowadzono w formie jednorazowych kontroli obejmujących tereny objęte programem wytypowane do wycinki drzew i krzewów. Inwentaryzację przeprowadzono w terminie r. Każdy wytypowany obszar kontrolowano jednorazowo w godzinach porannych oraz popołudniowych. Dodatkowo przeprowadzono kontrolę w godzinach od do w celu wykrycia stanowisk kumaka nizinnego Bombina bombina, który w godzinach wieczornych i nocnych jest bardzo aktywny i dobrze słyszalny. W trakcie wizyt terenowych notowano wszystkie słyszane oraz zaobserwowane gatunki płazów i gadów. Inwentaryzację entomologiczną przeprowadzono w oparciu o dane zbierane w terenie oraz wskazówki zawarte w piśmiennictwie. Badania w terenie prowadzono w dniach od r. Materiał zbierano metodami przyżyciowymi przy użyciu standardowego sprzętu entomologicznego jak czerpak, siatki czy sita entomologiczne. Stosowano także metodę na upatrzonego tzn. penetrowano siedliska 14 Jaworski A., Hodowla lasu. Tom I. Sposoby zagospodarowania, odnawiania lasu, przebudowa i przemiana drzewostanów. PWRiL. Warszawa 16

18 w poszukiwaniu samych owadów w różnym stadium rozwoju (żywych lub ich szczątków) miejsc żerowania, gniazd bądź innych śladów. Informacje wynikowe dotyczyły charakteru zbiorowisk roślinnych oraz entomofauny wybranego obszaru, a także fauny owadów zasiedlających tereny sąsiadujące, z których gatunki przenikać mogą do międzywala Wisły oraz dopływów objętych programem wycinki. Skupiono się na kilku rzędach owadów wymienionych w Załączniku II Dyrektywy Siedliskowej 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 roku w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory oraz w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 13 kwietnia 2010 r. w sprawie siedlisk przyrodniczych oraz gatunków będących przedmiotem zainteresowania Wspólnoty, a także kryteriów wyboru obszarów kwalifikujących się do uznania lub wyznaczenia jako obszary Natura 2000 (tekst jednolity: Dz. U. 2014, poz. 1713). Jednocześnie zwrócono uwagę na gatunki chronione prawem krajowym, wymienione w Załączniku 1 Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 12 października 2011 r. w sprawie gatunków dziko występujących zwierząt objętych ochroną (Dz.U nr 220 poz. 2237). Inwentaryzacja siedliskowo-botaniczna została przeprowadzona na podstawie dostępnych danych i materiałów, tj. opracowań i informacji przyrodniczych, dotyczących analizowanego obszaru międzywala. Dodatkowo podczas faunistycznych inwentaryzacji terenowych, prowadzona była obserwacja obszaru pod względem występowania chronionych gatunków roślin. Bazując na wiedzy i doświadczeniu oraz informacjach z innych obszarów w zakresie występowania określonych rodzajów siedlisk i możliwości występowania w ramach tych siedlisk gatunków chronionych, wskazano potencjalne obszary występowania siedlisk lub gatunków chronionych w odniesieniu do obszarów zadrzewionych i zakrzewionych w obszarach analizowanych międzywali, w sposób umożliwiający wskazanie obszarów do wyłączenia z planowanej wycinki drzew i krzewów. Dane pozyskane w ramach przeprowadzonej inwentaryzacji stanowiły kolejno materiał wejściowy do prowadzenia właściwego modelowania hydraulicznego, z uwzględnieniem wszystkich przyjętych w Programie wersji prowadzenia prac wycinkowych. Podsumowanie wyników inwentaryzacji faunistycznej oraz botanicznej przeprowadzono w oparciu o podział na warianty. Analizowane poligony w obrębie terenu objętego programem wycinki, podczas analiz eksperckich w zakresie każdego rodzaju inwentaryzacji, otrzymał wariant od I (miejsca najmniej cenne przyrodniczo) do III (obszary cenne przyrodniczo), w zależności od istotności danego poligonu dla danej grupy organizmów. Podział na warianty był wynikiem kilku składowych. Na zaszeregowanie do danego wariantu miała wpływ zarówno obecność gatunków ptaków, płazów, gadów, owadów czy siedlisk roślinnych występujących w danym poligonie, jak również stan siedlisk (np. obecność lub brak dużych drzew), które mogą stanowić odpowiednie miejsca bytowania, żerowania lub stwarzać mogą odpowiednie warunki bytowania zwierząt i roślin. 17

19 Następnie zestawiono wyniki wariantowania przeprowadzonego w ramach poszczególnych inwentaryzacji przyjmując ostatecznie dla danego poligonu najwyższy z wariantów. Modelowanie hydrauliczne Modele hydrauliczne, wykorzystane na cele realizacji Programu (pozyskane z systemu informatycznego ISOK oraz sporządzone przez RZGW Kraków) opracowane zostały w narzędziu MIKE 11 (model jednowymiarowy 1D) firmy DHI. Model ten służy do obliczeń przepływu wody w korytach otwartych na podstawie zintegrowanego równania ruchu nieustalonego Saint Venant a wykorzystującego prawa zachowania masy i pędu. Dane poddano analizie i obro bce pod względem: poprawnos ci wprowadzenia i lokalizacji przekrojo w poprzecznych wzdłuz cieku, poprawnos ci okres lenia przekroju czynnego, skro cenie, usunięcie nieaktywnych powierzchni przepływu, odwzorowania oporo w przepływu, aktualizacji wysokos ci obwałowan. Obliczenia hydrauliczne przeprowadzono w oparciu o sześć wariantów rozpatrywanych przy wycince drzew i krzewów w obszarze międzywala: Wariant zerowy (W0) opisywał stan obecny i stanowił bazę do wszystkich przeprowadzonych analiz. W wariancie pierwszym (W1) założono całkowite oczyszczenie międzywala z zadrzewień i zakrzaczeń. Wariant drugi (W2) dotyczył wycinki krzewów i drzew na gruntach Skarbu Państwa, co zostało poprzedzone szczegółową analizą struktury własności gruntów w międzywalu. Kolejne trzy warianty uwzględniały kwestie przyrodnicze, a co za tym idzie, uwarunkowania formalno prawne umożliwiające przeprowadzenie wycinki drzew i krzewów na analizowanym obszarze. Jeden z nich uwzględniał wycinkę w obszarze międzywala z wyjątkiem wszystkich obszarów chronionych występujących w obszarze międzywala, takich jak Natura 2000, parki krajobrazowe, rezerwaty przyrody, obszary chronionego krajobrazu (W3_1). Kolejny wariant uwzględniał wycinkę w obszarze międzywala z wyjątkiem obszarów Natura 2000 (W3_2). Ostatni wariant (W3_3) opierał się na informacjach o obszarach chronionych oraz przeprowadzonej inwentaryzacji przyrodniczej. Na odcinku Wisły zlokalizowanej na wysokości rezerwatu przyrody Wisła pod Zawichostem przeprowadzono dodatkową analizę mając na uwadze wysokie walory przyrodnicze analizowanego obszaru oraz fakt, że niebezpieczeństwo przelania się wód powodziowych przez koronę wału jest duże, zarekomendowano wycinkę zarośli 18

20 wierzbowych i gęstych zakrzaczeń na wytypowanych fragmentach porośniętych roślinnością krzewiastą oraz pozostawienie drzew. Na podstawie przeprowadzonych analiz dokonano wyboru rekomendowanego wariantu, czy też kombinacji wariantów wycinki oraz wyszczególniono powierzchnie zadrzewione i zakrzewione przeznaczone do wycinki. Wpływ zaplanowanej w poszczególnych wariantach wycinki odniesiono do opisanego za pomocą W0 stanu obecnego oraz przeanalizowano efekty możliwe do uzyskania w wyniku zaplanowanych prac. Dla analizowanego obszaru zaproponowano: Wisła rozwiązanie 3 (K3), będące kombinacją wariantów: Wisła od ujścia Przemszy do Nowego Korczyna (km ) W0, Wisła od Nowego Korczyna do m. Szwagrów (km ) W1, Wisła od m. Szwagrów do Tarnobrzega (km ) W0 Wisła poniżej Tarnobrzega (km ) W2, Wisła od m. Zakrzów do m. Koćmierzów (km ) W0, Wisła od Koćmierzowa do Mściowa (km ) W1, Wisła od Mściowa do m. Popowice (km ) wycinka zarośli wierzbowych i gęstych zakrzaczeń na wytypowanych fragmentach porośniętych roślinnością krzewiastą, z pozostawieniem drzew, Wisła Popowic do ujścia Sanny (km ) W0, Dunajec rozwiązanie 1 (K1), będące kombinacją wariantów: Dunajec na odcinku od km do W0, Dunajec na odcinku od km do km W1, Raba W0, Wisłoka W0 San W0. W międzywalu rzeki Wisły zaplanowano wycinkę na 360 poligonach zadrzewionych lub zakrzaczonych o łącznej powierzchni 1875 ha. Charakterystykę tych obszarów w odniesieniu do analizowanych odcinków międzywala Wisły, przedstawiono w tabeli poniżej. Tabela 1. Charakterystyka obszarów przeznaczonych do wycinki w międzywalu rzeki Wisły. Numer odcinka Nazwa odcinka Powierzchni zadrzewień i zakrzaczeń przeznaczonych do wycinki [ha] 1 Wisła od Oświęcimia do Brzeźnicy - - Wstępna charakterystyka gatunkowa zadrzewień i zakrzaczeń 2 Wisła od Brzeźnicy do Krakowa

21 Numer odcinka Nazwa odcinka Powierzchni zadrzewień i zakrzaczeń przeznaczonych do wycinki [ha] 3 Wisła od Krakowa do Niepołomic Wisła od Niepołomic do ujścia Raby Wisła od Raby do Dunajca Wisła od ujścia Dunajca do Szczucina Wisła od Szczucina do ujścia Wisłoki Wisła od ujścia Wisłoki do Tarnobrzega Wisła od Tarnobrzega do ujścia Sanu Wstępna charakterystyka gatunkowa zadrzewień i zakrzaczeń 442,76 Wierzbowe i topolowe 877,96 Wierzbowe i topolowe 50,54 Wierzbowe i topolowe 249,74 Wierzbowe i topolowe 14 Wisła od ujścia Sanu do Annopola 254,03 Wierzbowe i topolowe W międzywalu rzeki Dunajec zaplanowano wycinkę zadrzewień i zakrzaczeń na obszarach o łącznej powierzchni 64,9 ha. Wytypowane obszary charakteryzują się zróżnicowanym składem gatunkowym z przewagą zarośli wierzbowych i topolowych. Dla wskazanych do realizacji wycinki obszarów zadrzewionych i zakrzewionych, dokonano analizy: sposobu prowadzenia prac, terminów prowadzenia prac, szacunkowych kosztów realizacji prac, sposobów zagospodarowania terenu po przeprowadzeniu wycinki, oraz zestawiono powyższe informacje, dla każdego z obszarów z osobna. W ramach Programu, oprócz wskazania konkretnych obszarów do wycinki, wskazano również konieczność prowadzenia monitoringu oraz bieżącego utrzymania roślinności w międzywalach, polegającego na jej przerzedzaniu i ograniczaniu dalszej ekspansji. Obszary wytypowane w odniesieniu do granic międzywala, przedstawiono na mapie poniżej. 20

22 Rysunek 1. Obszary wytypowane do wycinki w ramach Programu w międzywalu Wisły i Dunajca (opracowanie własne na podstawie Programu wycinki drzew i krzewów na obszarach szczególnego zagrożenia powodzią dla RZGW Kraków wraz ze strategiczna oceną oddziaływania na środowisko dotyczącą zaplanowanych w tym programie działań Etap I - pkt. e) do k)). 21

23 W Programie przytaczane są również zaplanowane efekty planowanych prac na poszczególnych odcinkach, i tak: na odcinku Wisły od Nowego Korczyna do Mściowa (gm. Dwikozy) (km ), gdzie poziom rzędnej zwierciadła wody o przepływie prawdopodobnym 1% w stanie obecnym znajduje się w większości przekrojów na granicy przelania się przez koronę wału lub wręcz przelewa się przez nią, średnia redukcja rzędnej zwierciadła wody wynosi 30 cm w Połańcu redukcja sięga cm, w Tarnobrzegu jest to średnio 19 cm, dochodzi jednak nawet do 31 cm, zaś w Sandomierzu wynosi średnio 25 cm, osiągając maksymalnie 33 cm, na odcinku Wisły od Mściowa (gm. Dwikozy) do Annopola (km ) dla wody Q1%, w większości przekrojów dochodzi do przelania się wody przez koronę wałów, zaś w pozostałych ryzyko takiego zdarzenia jest bardzo duże, mając na uwadze walory przyrodnicze analizowanego obszaru zarekomendowano wycinkę zarośli wierzbowych i gęstych zakrzaczeń na wytypowanych fragmentach porośniętych roślinnością krzewiastą oraz pozostawienie drzew, w celu zniwelowania piętrzenia wód powodziowych, odczuwalnych nie tylko na terenie rezerwatu, ale także zauważalnych na terenie Tarnobrzega i Sandomierza, planowana wycinka w międzywalu Dunajca, pozwoli zapewnić średnią redukcję rzędnej zwierciadła wody wynoszącą 30 cm. Największa redukcja występuje w okolicy miejscowości Siedliszowice, osiąga ona około cm, co pozwala obniżyć rzędną zwierciadła wody poniżej rzędnej korony obwałowań. 22