DIAGNOSTYKA TOKSYKOLOGICZNA I MONITOROWANIE STĘŻENIA LEKÓW

Transkrypt

1 Załącznik Nr 1 Wykaz badań toksykologicznych, ilość, rodzaj i stabilność badanego materiału biologicznego do badań w Pracowni Toksykologii ZDL OKREŚLENIA: STABILNOŚĆ - zdolność materiału badawczego do zachowania początkowych właściwości mierzonego składnika przez okres mieszczący się w określonych granicach, podczas gdy próbka przechowywana jest w określonych warunkach. KREW - do 3 godz. od pobrania materiału do badań (temp C) MOCZ - 2 do 8 C do pięciu dni. W celu dłuższego przechowywania należy mocz zamrozić w temperaturze -20 C. DIAGNOSTYKA TOKSYKOLOGICZNA I MONITOROWANIE STĘŻENIA LEKÓW Materiał na badania od osób podejrzanych o ostre zatrucie, o ile to możliwe, należy pobrać natychmiast po przyjęciu pacjenta do szpitala. Wraz z materiałem biologicznym należy dostarczyć do pracowni wypełniony formularz skierowania (Zał. Nr 2 dostępny pod adresem: U osób podejrzanych o ostre zatrucie standardowo pobiera się: Ok. 10 ml krwi żylnej ( na ). Ok. 5 ml krwi do probówki zawierającej antykoagulant (wysuszoną ) Probówkę delikatnie wymieszać, nie wytrząsać!. 50 do 100 ml moczu - pierwszą porcję oddaną po przyjęciu do szpitala. W tabeli poniżej przedstawiono optymalną ilość, rodzaj i stabilność badanego materiału biologicznego dla danego parametru

2 L.p. Nazwa [substancja czynna] Materiał Ilość [ml] materiału optymalna (minimalna) do badań celowanych Stabilność materiału Komentarz 1. Alkaloidy opium (met. immunochemiczna, półilościowo) Mocz 5 (1) 2. Amfetamina/ Metamfetamina (met. immunochemiczna, półilościowo) Mocz 5 (1) 3. Amitryptylina 4. Atropina 5. Aviomarin [ Dimenhydrynat ] 6. Baklofen Mocz 100 (50) 7. Barbiturany we krwi 10 (5) 8. Barbiturany (met. immunochemiczna, półilościowo) Mocz Benadryl [ Difenhydramina, nafazolina ] Benzodwuazepiny Butapirazol [ Fenylobutazon ] 12. Chinina

3 Chloropromazyna Chloropropamid Chlorprotiksen (test orientacyjny) Cyclosporyna A Mocz EDTA 5 Do 28 dni w temperaturze 2-8 C przed wykonaniem oznaczenia zakres odzysku od 85% do 102%, czas, jaki powinien upłynąć pomiędzy pobraniem próbki, a ostatnią dawką leku zależy od wpływu czynników farmakokinetycznych (takich jak np. dawkowanie, sposób podawania, inne jednocześnie przyjmowane leki oraz zmienność biologiczna dystrybucji leku). Monitorowanie stężenia odbywa się w kontekście całości obrazu klinicznego i termin pobrania materiału do badania ustala lekarz prowadzący terapię Diabetol [ Tolbutamidum ] Digoksyna Krew pobiera się w stanie stacjonarnym tj.po 5-8 dniach od rozpoczęcia terapii (w ciężkiej niewydolności nerek i niewydolności krążenia stan stacjonarny może wystąpić dopiero po 2-3 tygodniach) i w okresie równowagi dystrybucyjnej, która występuje w czasie 6-8 godzin po ostatniej dawce digoksyny. Krew najlepiej pobrać rano, przed podaniem kolejnej dawki leku. Przy wystąpieniu objawów przedawkowania, krew pobrać natychmiast, przed kolejną dawką, do oznaczenia poziomu w minimum Disulfiram (met. spektrofotometryczna, jakościowo) Doksepina 21. Efedryna 22. Estazolam 23. Acetylocholinoesteraza krwinkowa (AChE) (zatrucie związkami fosforoorganicznymi i karbiminianami) 5 (2) Krew dostarczyć niezwłocznie do laboratorium probówkę delikatnie wymieszać nie wytrząsać

4 Esteraza cholinowa surowicy (PChE) Etylowy alkohol Etylowy alkohol we krwi Etylowy alkohol w moczu Etylowy i metylowy alkohol we krwi Etylowy i metylowy alkohol w moczu Fenobarbital Mocz probówek probówek pojemników probówek probówek Krew pobiera się w stanie stacjonarnym (3-4 tygodnie od początku terapii) w dowolnym okresie doby, tuż przed godziną przyjmowania leku. Jeżeli stosuje się dawkę uderzeniową fenobarbitalu dożylnie, wówczas należy sprawdzić stężenie po 2 godz., a następnie powtórzyć oznaczenie po upływie 3-4 tygodni, gdy został osiągnięty stan stacjonarny. Jeżeli nie podaje się dawki uderzeniowej, zaś terapię prowadzi się sposobem doustnym, stopniowo zwiększając dawki, wówczas stężenie należy oznaczyć po 3-4 tygodniach. Przy zmianie dawkowania, krew pobrać przed kolejną dawką leku, po 3-4 tygodniach od zmiany dawki. Przy wystąpieniu objawów przedawkowania, krew pobrać natychmiast, przed kolejną dawką, do oznaczenia poziomu w minimum. 31. Gentamycyna 5 (1,2) Krew do oznaczenia gentamycyny dla celów TDM pobrać w stanie stacjonarnym tj. co najmniej po trzeciej dawce (po 5-7 okresach półtrwania leku), bezpośrednio przed podaniem dawki - poziom minimalny (c min.). Próbkę do oceny poziomu maksymalnego (c max.) należy pobrać 30 minut po zakończeniu wlewu dożylnego trwającego 30 minut. W szczególnych przypadkach o terminie pobrania decyduje lekarz zlecający badanie. Krew zhemolizowana nie nadaje się do badania

5 Glikol etylenowy we krwi Glikol etylenowy w moczu Mocz 2 (1) probówek pojemników 34. Haloperidol Hemineurine [ Klometiazol ] Hemoglobina tlenkowęglowa Hydrazyd kwasu izonikotynowego (INH) [ Izoniazyd ] 5 (2) lub 2 kapilary heparynowane po 100 L Mocz 5 (1) Kapilary zakorkować i krew starannie wymieszać. 38. Hydroksyzyna 39. Imipramina (test orientacyjny) Mocz 2 (1) Isoptin [ werapramil ] Izopropylowy alkohol i aceton we krwi 5 (1) probówek 42. Kannabinole (met. immunochemiczna, półilościowo) Mocz 43. Karbamazepina [ Amizepin ] (test orientacyjny) Mocz

6 Karbamazepina [ Amizepin ] Ze względu na proces autoindukcji krew należy pobrać po upływie 3-4 tygodni (po uzyskaniu stanu stacjonarnego) od rozpoczęcia terapii karbamezepiną. W szczególnych przypadkach (np. do kontroli przyjmowania leku) czas pobrania materiału do badań uzgodnić z lekarzem. Po zmianie dawki i/lub przedziału dawkowania (ze względu na konieczność ponownego uzyskania stanu stacjonarnego), stężenie może być zmierzone nie wcześniej, niż po upływie 3-5 dni od wprowadzenia zmiany. Przy wystąpieniu objawów przedawkowania, krew pobrać natychmiast, przed kolejną dawką, do oznaczenia poziomu w minimum. W przypadku przedawkowania lub zatrucia karbamazepiną osób przewlekle stosujących ten lek, stężenie należy mierzyć co 12 lub 24 godziny, do uzyskania poziomu poniżej 10 μg/ml, następnie należy zmniejszyć dawkę i skontrolować poziom na końcu przedziału dawkowania, rano, po upływie 3-5 dni od uzyskania poziomu mniejszego od 10 μg/ml. Kodeina 46. Kofeina Kokaina metabolit [ benzoiloekgoina ] (met. immunochemiczna, półilościowo) Leponex [ Klozapina ] Mefacit [ Kwas mefenamowy ] Methemoglobina (MtHb) (met. oksymetryczna, ilościowo) Mocz 5 (2) lub 2 kapilary heparynowane po 100 L Kapilary zakorkować i krew starannie wymieszać. 51. Metoklopramid 52. Metylowy alkohol we krwi met. GC (ilościowo) 5 (1) 53. Metylowy alkohol w moczu met. GC (ilościowo) Mocz 10 (5) 54. Naproxen

7 Narkotyki w moczu test wieloparametrowy screening / jakościowo p-aminofenol (test orientacyjny) Papaweryna Paracetamol Parakwat i dikwat (test orientacyjny) Pilokarpina Pochodne fenotiazyny (test grupowy) Pramolan [ Opipramol ] Pridinol Promazyna Prometazyna Propranolol Pyralgina [ Metamizol ] Relifex [ nabumeton ] Salicylany (test grupowy) Mocz Mocz Mocz 20 (15) Mocz 20 (15) Mocz Mocz 5 (1)

8 Salicylany Sectral Skopolamina Tacrolimus EDTA 5 do 7 dni (2-8 0 C) > 7 dni. (-10 0 C lub niższa) czas, jaki powinien upłynąć pomiędzy pobraniem próbki, a ostatnią dawką leku zależy od wpływu czynników farmakokinetycznych (takich jak np. dawkowanie, sposób podawania, inne jednocześnie przyjmowane leki oraz zmienność biologiczna dystrybucji leku). Monitorowanie stężenia odbywa się w kontekście całości obrazu klinicznego i termin pobrania materiału do badania ustala lekarz prowadzący terapię 74. Teofilina 5(2) krew pobiera się rano tuż przed podaniem kolejnej dawki leku, po uzyskaniu stanu stacjonarnego tj. dla teofiliny - bez żadnych zmian w postępowaniu terapeutycznym w okresie co najmniej ostatnich 48 godzin. przy zmianie dawkowania - nie wcześniej niż po 3-5 dniach od zmiany dawki ze względu na dobowy rytm kinetyki teofiliny wskazane może być pobranie ranne i wieczorne przy wystąpieniu objawów przedawkowania, krew pobrać natychmiast, przed kolejną dawką, do oznaczenia poziomu w minimum. w szczególnych przypadkach (np. do kontroli przyjmowania leku) czas pobrania materiału do badań uzgodnić z lekarzem podczas leczenia dożylnego, w celu ustalenia dawki nasycającej oraz dawki podtrzymującej, po uprzednim leczeniu ambulatoryjnym teofiliną, krew należy pobrać w następujących odstępach czasu: - przed infuzją, - 30 min. od zakończenia infuzji nasycającej, godz. oraz ewentualnie po godz. od rozpoczęcia stałej infuzji Tisercin [ Lewopromazyna ] Torecan [ Tietylperazyna ] Trójcykliczne antydepresanty we krwi 5(2)

9 Walproinowy kwas ze względu na znaczne wahania stężeń VPA w czasie doby krew należy pobrać rano, tuż przed podaniem dawki leku. krew pobiera się w stanie stacjonarnym, po miesiącu od rozpoczęcia leczenia kwasem walproinowym przy zmianie dawkowania, krew należy pobrać nie wcześniej, niż po 5 dniach od zmiany dawki. przy wystąpieniu objawów przedawkowania krew pobrać natychmiast przed kolejną dawką, do oznaczenia poziomu w minimum (cmin). krew zhemolizowana nie nadaje się do badania. w szczególnych przypadkach (np. do kontroli przyjmowania leku) czas pobrania materiału do badań uzgodnić z lekarzem Wankomycyna 5 (2) lub w temp C krew pobiera się w stanie stacjonarnym (po ok. 30 godz od początku terapii), po zakończeniu wlewu dożylnego (cmax) i tuż przed następnym wlewem (cmin) przy wystąpieniu objawów przedawkowania, krew pobrać natychmiast, przed kolejną dawką, do oznaczenia poziomu w minimum. Wolna hemoglobina 5- Fluorouracyl do specjalnej probówki ze stabilizatorem 5 (2) Do 12 h (próbki ze stabilizatorem nie wolno schładzać ani mrozić, przechowywać w temp. pokojowej. Prosimy o kontakt z laboratorium Prosimy o kontakt z laboratorium Krew należy pobrać w końcowej fazie trwania wlewu (najpóźniej 1 h przed zakończeniem wlewu). Np. w przypadku schematów 2 x 22 godziny (FOLFOX, FOLFIRI), krew należy pobrać pomiędzy 10. a 20. godziną wlewu. Można to wykonać w pierwszym lub w drugim dniu, lecz tylko jednego dnia. Upewnij się, że pompa wciąż zawiera i podaje lek podczas pobierania próbki. NIE pobieraj próbki jeżeli w czasie ostatnich 4 h nastąpiła przerwa we wlewie; NIE pobieraj próbki krwi z ręki, w którą podawany jest wlew ( lek) ; NIE pobieraj próbki krwi jeżeli pompa jest pusta lub przestała działać; NIE używaj próbówek do pozyskiwania surowicy z żelem separującym; NIE pobieraj próbki z okolic portu/wenflonu, przez który prowadzony jest wlew

10 82. Zarodniki grzybów kapeluszowych DIAGNOSTYKA SPOROLOGICZNA ZATRUĆ GRZYBAMI KAPELUSZOWYMI Popłuczyny, kał, wymiociny, potrawa grzybowa 100 (każda dostępna ilość) Materiał dostarczyć niezwłocznie do laboratorium W pierwszej dobie zatrucia pobiera się przede wszystkim wymiociny, treść żołądkową i popłuczyny. Kał pobiera się przede wszystkim wtedy, gdy minęła doba lub więcej od przypuszczalnego zatrucia. Próby materiału biologicznego pobrane do badań sporologicznych w 4 dobie zatrucia i później nie mają żadnego znaczenia diagnostycznego Węgiel aktywny użyty do płukania utrudnia lub nawet uniemożliwia wykonanie badania na obecność zarodników grzybów kapeluszowych Wymiociny: przenieść do czystego słoika, szczelnie zamknąć., opisać imieniem i nazwiskiem pacjenta, na etykiecie podać rodzaj pobranego materiału, datę i godzinę pobrania próby Treść żołądkowa: Wprowadzić zgłębnik i zassać znajdującą się w żołądku treść, pobierając bezpośrednio treść do butelki po płynach o poj 250 ml, a u dzieci do probówki. Szczelnie zamknąć, opisać imieniem i nazwiskiem pacjenta, na etykiecie podać rodzaj pobranego materiału, datę i godzinę pobrania próby. Popłuczyny: Przy pomocy tego samego zgłębnika uzyskać popłuczyny. W tym celu wlać przez sondę, do żołądka ok. 250 ml czystej wody. Próbę pobrać do naczynia o poj. 250 ml, szczelnie zamknąć, opisać imieniem i nazwiskiem pacjenta, na etykiecie podać rodzaj pobranego materiału, datę i godzinę pobrania próby. Po tak pobranej próbie przystąpić do właściwego płukania. Kał:Porcję kału pobrać łyżeczką lub drewnianą szpatułką i przenieść ją do pojemnika. Na etykiecie podać rodzaj pobranego materiału, datę i godzinę pobrania próby. Amanityna met. ELISA, ilościowo) Mocz lub Mocz 50 (20) Krew 5(2) do 7 dni w temp. 2 8 C 6 miesięcy w temp 20 C W celu uzyskania najwyższej czułości, próbki moczu należy pobrać w czasie do 36h od momentu spożycia grzybów DIAGNOSTYKA TOKSYKOLOGICZNA ZAWODOWEGO NARAŻENIA NA SZKODLIWE SUBSTANCJE CHEMICZNE ( BADANIE PLANOWANE ) Acetylocholinoesteraza krwinkowa (AChE) (Narażenie na pestycydy fosforoorganiczne i karbiminiany) Esteraza cholinowa surowicy (PChE) (Narażenie na pestycydy fosforoorganiczne i karbiminiany) Fenol (test ekspozycji na benzen) met. GC Mocz 5(2) Krew dostarczyć niezwłocznie do laboratorium zbiórka dwugodzinna moczu z ostatnich dwóch godzin pracy w narażeniu

11 Fenol (test ekspozycji na fenol i polifenole) met. GC Kwas benzoesowy (BA) (test ekspozycji na ksylen ) met. GC Kwas hipurowy (HA) (test ekspozycji na toluen ) met. GC Kwas migdałowy (MA) i fenyloglioksalowy (PGA) (test ekspozycji na styren) met. GC Kwas aminolewulinowy (test ekspozycji na ołów) Porfiryny (test ekspozycji na ołów) (test orientacyjny) Kwas metylobenzoesowy (KMBA) (test ekspozycji na ksylen) met. GC Mocz Mocz zbiórka pięciogodzinna moczu z ostatnich pięciu godzin pracy w narażeniu Zbiórka czterogodzinna moczu z ostatnich czterech godzin pracy w narażeniu Mocz 100 (50) Mocz zbiórka dwugodzinna z dwóch ostatnich godzin pracy w narażeniu Mocz 50 (20) Mocz 10 (5) 7 dni - stabilizowany przy ph dni - stabilizowany przy ph 6-7 Mocz 50 (25) porcja moczu po 6 godz. pracy, pod koniec tygodnia pracy mocz zbiera się do jednego naczynia z dwóch ostatnich godzin pracy porcja moczu po 6- ciu godz. pracy pod koniec tygodnia pracy. porcję świeżego moczu dostarczyć w pojemniku bez dostępu światła mocz oddany pod koniec ekspozycji w dowolnym dniu INNE BADANIA 94. Homocysteina EDTA transport w lodzie Krew pobraną na EDTA należy niezwłocznie odwirować, aby oddzielić osocze od materiału komórkowego krwi. Jeśli nie jest to możliwe, pobrane próbki krwi należy przechowywać pod lodem i poddać wirowaniu w czasie nie dłuższym niż godzina. Do oznaczania homocysteiny nie nadają się próbki zhemolizowane, mętne lub silnie lipemiczne.

12 Miolglobina Kwas wanilino-migdałowy (met. chromatograficznospektrofotometryczna, ilościowo) 17-KS (17-ketosteriody) (met. chromatograficznospektrofotometryczna, ilościowo) 17-OH (17-hydroksysteroidy) (met. chromatograficznospektrofotometryczna, ilościowo) 5(2) Mocz zbiórka 24-godz. Mocz zbiórka 24-godz. Mocz zbiórka 24-godz.