Karol Dąbrowski Konserwacja malowideł ściennych w Czerwińsku : odkrycie romańskiej polichromii. Ochrona Zabytków 4/3-4 (14-15),

HTML
DOWNLOAD

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Karol Dąbrowski Konserwacja malowideł ściennych w Czerwińsku : odkrycie romańskiej polichromii. Ochrona Zabytków 4/3-4 (14-15),"

Małgorzata Nowak
6 lat temu
Przeglądów:

1 Karol Dąbrowski Konserwacja malowideł ściennych w Czerwińsku : odkrycie romańskiej polichromii Ochrona Zabytków 4/3-4 (14-15),

KONSERWACJA MALOWIDEŁ ŚCIENNYCH W CZERWIŃSKU ODKRYCIE ROMAŃSKIEJ POLICHROMII KAROL DĄBROWSKI Na zlecenie D epartam entu Ochrony i Konserwacji Zabytków rozpoczęły Pracownie Konserwacji Zabytków

z założeniem, że ich trzonem zasadniczym będzie konserw acja m alow ideł w absydzie za ołtarzem głów nym, a dodatkow o m alow ideł w południow ej kaplicy przyległej do prezbiterium.

szczęście nie restaurowane malowidła odnieść można było do okresu przebudowy w dobie baroku.

2 KONSERWACJA MALOWIDEŁ ŚCIENNYCH W CZERWIŃSKU ODKRYCIE ROMAŃSKIEJ POLICHROMII KAROL DĄBROWSKI Na zlecenie D epartam entu Ochrony i Konserwacji Zabytków rozpoczęły Pracownie Konserwacji Zabytków (Państw. Przedsięb. Wyodr.) prace przy polichromii w Czerwińsku dnia 9 lipca 1951 r. z założeniem, że ich trzonem zasadniczym będzie konserw acja m alow ideł w absydzie za ołtarzem głów nym, a dodatkow o m alow ideł w południow ej kaplicy przyległej do prezbiterium. Kaplica ta uchodziła za całkowicie przebudow aną i wydawało się, że nie może w niej być bardzo wczesnych m alowideł, tym bardziej, że w i doczne, odkryte już dawniej, na ścianie północnej i na szczęście nie restaurowane malowidła odnieść można było do okresu przebudowy w dobie baroku. Jedynie na ścianie wschodniej, za ołtarzem z lewej strony, widoczna była niewielka postać, o której sądzono, że może pochodzić najwcześniej z doby gotyckiej, gdyż m alowana jest na ścianie prostej a nie półkolistej jaka w inna być w tym miejscu analogicznie do przeciwległej kaplicy. A zatem przypuszczano porom ańską przebudow ę. Ryc Czerwińsk. Kaplica południowa, ściana wschodnia. F ragm ent malowidła rom ańskiego po zdjęciu przykryw ających go pobiał. Szczegół ryc Ze zb. P, K. Z. 127

3 Należało więc ścianę zbadać i zobaczyć, czy nie m a na niej więcej m a lowideł z tego okresu. Po w yjęciu obrazu ołtarzow ego i usunięciu grubej w arstw y kurzu ukazały się spod pobiał i przem alow ań kolorow ych fragm enty m alow ideł rom ańskich. Wobec tak rew elacyjnego stan u rzeczy poleciliśm y ołtarz rozebrać całkowicie i głów ny kieru n ek prac przesunąć na w spom nianą ścianę. W ciągu dwu miesięcy pracy przy zachowaniu największej ostrożności i uwagi usuwano przem alowania m ilim etrow ym i ułam kam i w arstw a po w arstw ie i doprow adzano do uzyskania już praw ie całości odsłoniętej polichrom ii z tym, że z lewej strony ściany na dole, na rom ańskim malowidle leży jeszcze w arstw a z gotycką pieta z czasu ok (ryc. 110), którą trzeb a będzie zdjąć i przenieść na inną ścianę. Podobną m anipulację przeprowadzono z malowidłam i na strychu na szczytowej ścianie 2. W szystkie te m alowidła umieszczone będą na ścianie okiennej w omawianej kaplicy południow ej, k tó ra stanie się w ten sposób san k tu ariu m poświęconym fre skom romańskim, gotyckim z różnych okresów i barokowym. O łtarza na dawne miejsce staw iać się już nie będzie, a na jego miejscu stanie skrom na m ensa w ysunięta ku środkowi. W luku w ejściow ym od naw y praw ej zam ierzona żelazna kuta krata oddzieli kaplicę od nawy i zabezpieczy te nadzw yczaj cenne odkrycia przed przypadkow ym uszkodzeniem. P race konserw atorskie m alow ideł rom ańskich objęły do tej pory odsłanianie, oczyszczanie i zabezpieczanie tynków. Nie przew iduje się re k o n stru k c ji m alowideł, jedynie punktow anie dla uzyskania czytelności. Ikonograficznie m alow idła te p rzedstaw iają się bardzo ciekawie i bogato. Całość kompozycji podzielona jest górą na m edaliony ze scenami biblijnym i (ryc. 108), a niżej pas z legendą o św. M arcinie z Tours 1 (ryc. 109). Dołem w prostokątach sceny z biblii i postaci św iętych. Technika w ykonania tych m alow ideł jest typow a dla ow ych czasów, chociaż w porównaniu z fragm entam i innych malowideł romańskich na naszych ziem iach w idać pew ne różnice w arsztatu. W yniki badań laborato ry jn y ch w yjaśnią zagadnienie spoiw a i barw ników. W barw ach dom inuje w całości kolor czerw ony w różnych odm ianach aż do blado różowego i rozm aite natężenia czerni. Nie brak mimo to koloru zielonego, b rą zowego i żółtego. W półkolistej absydzie za ołtarzem głównym porządkuje się obecnie w arstw y, doprow adzając do pierw szego odkrytego m alow idła. W ten spo- 1 W g atrybucji dr Z. S w iechow skiego. - M. Walicki, F ra g m en t g o ty ck ich m a lo w id eł ścien n y ch w zam ku w a rszaw sk im S tu dia do dziejów sztuki w P olsce, t. II, s. 88. J. Starzyński i M. Walicki, M ala rstw o m o n u m en ta ln e w P o lsce śred n io w ieczn ej. W arszaw a

Rye. 109. Czerwińsk. Kaplica południowa, ściana wschodnia.

4 Rye Czerwińsk. Kaplica południowa, ściana wschodnia. Lewa część malowidła rom ańskiego po zdjęciu pobiał i oczyszczeniu. Ze zb. P. K. Z. 129

Ryc. 110. Czerwińsk. Kaplica południowa, ściana wschodnia, część dolna strona lewa.

zb. P. K. Z. sób uzyskam y obok siebie malowidła renesansowe, gotyckie, a może tes i fragm enty romańskie.

5 Ryc Czerwińsk. Kaplica południowa, ściana wschodnia, część dolna strona lewa. Pieta leżąca na malow idle rom ańskim, w ydobyta z pod pobiał, przeznaczona do przeniesienia. Ze zb. P. K. Z. sób uzyskam y obok siebie malowidła renesansowe, gotyckie, a może tes i fragm enty romańskie. Nie usuwam y żadnych w arstw z m alowidłam i, jedynie niezam alow ane narzuty. Całość prac odkryw czych była tu już daw niej wykonana, jednak tak chaotycznie i niechlujnie, że trzeba obecnie wiele ponieść tru d u, żeby je uporządkow ać. 130

Hyc. lii. Czerwińsk. Absyda naw y głównej. Fragm ent m alowidła gotyckiego na ścianie północnej u góry. Powyżej fragm enty ornam entacji roślinnej w w arstw ie renesansow ej.

6 Hyc. lii. Czerwińsk. Absyda naw y głównej. Fragm ent m alowidła gotyckiego na ścianie północnej u góry. Powyżej fragm enty ornam entacji roślinnej w w arstw ie renesansow ej. S tan przed rozpoczęciem konserwacji. Ze zb. P. K. Z. Malowidła, jakie się tu znajdują, to w pierwszej w arstw ie od wierzchu kom pozycja renesansow a z 12 apostołam i, um ieszczonym i w dw u szeregach po 6-ciu z obu stron ściany, z biegnącą w górę ornam entacją roślinną i m edalionam i a w drugiej w arstw ie spodniej, fragm enty gotyckie przed 131

staw iające postacie, głowy itd. (ryc. 111)- W chwili obecnej bada się m iejscam i w arstw y głębsze, gdyż istnieje przypuszczenie, że m ogą one zakryw ać m alow idła wcześniejsze.

7 staw iające postacie, głowy itd. (ryc. 111)- W chwili obecnej bada się m iejscam i w arstw y głębsze, gdyż istnieje przypuszczenie, że m ogą one zakryw ać m alow idła wcześniejsze. Całość polichrom ii w absydzie głównej naw y jest zagrożona odpadnięciem i dlatego nacisk m usi być położony na zabezpieczenie narzutów. W trakcie usuw ania pobiał natrafiono na ślady rom ańskich glifów okiennych, których pozostałe części odsłonięto. W okienku środkowym po obu brzegach natrafiono na cegłę rom ańską bardzo płaską bo liczącą 33 do 40 mm. Zastosowana jest ona obok kam ienia w jego zastępstwie. Znaleziono razem w środkowym oknie 11 sztuk spojonych bardzo tw ardą zapraw ą. W wieży północnej przy w ejściu na chór odkryto fragm enty polichromii gotyckiej, która m usi być również poddana zabiegom konserw atorskim. W pracy nad konserw acją m alarską brali udział słuchacze S tudium konserw atorskiego A kadem ii Sztuk Plastycznych w W arszawie. Całość zagadnień konserw atorskich malowideł rom ańskich ze względu na ich wielką wartość i to, że pierwszy raz w Polsce odkryte zostały o tak dużej pow ierzchni (około 10 m 2), doczeka się szczegółowego studium.

Podobne dokumenty

Konstanty Tiunin Rozdzielanie malowideł ściennych : z prac konserwatorskich Pracowni Konserwacji Zabytków prowadzonych w Czerwińsku

Konstanty Tiunin Rozdzielanie malowideł ściennych : z prac konserwatorskich Pracowni Konserwacji Zabytków prowadzonych w Czerwińsku Ochrona Zabytków 7/1 (24), 43-46 1954 ROZDZIELANIE MALOW IDEŁ Ś c i e