omówić te właściwości wody, które są istotne dla życia roślin i zwierząt

Transkrypt

1 C. Nauka wokół nas. 23. Woda cud natury. L.P. Wątek Tematy zajęć Treści nauczania Cele kształcenia wymagania szczegółowe. Uczeń potrafi Czas [min] (*) Czas [min] Liczba godzin lekcyjnyc h Ilość scenarius zy Ilość scenarius zy wyciecze k Ilość scenarius zy wyciecze k z '*' DL Budowa i właściwości wody. 2.. Budowa cząsteczki wody wyjaśnić budowę cząsteczki wody, narysować jej wzór sumaryczny i strukturalny, określić rodzaj wiązania chemicznego 2.2. Właściwości fizykochemiczne wody (rozszerzalność cieplna, ciepło właściwe). Woda jako dipol i rozpuszczalnik omówić właściwości fizykochemiczne wody powiązać właściwości wody z jej budową wyjaśnić, dlaczego woda jest dobrym rozpuszczalnikiem związków jonowych i polarnych omówić te właściwości wody, które są istotne dla życia roślin i zwierząt 3. Osmotyczny napływ i odpływ wodymechanizmy osmoregulacji Rola wody w ustroju i ekosystemach 3.. Osmoza w komórkach roślin i zwierząt, omówić warunki życia w wodzie (gęstość, przejrzystość, temperaturę, zawartość gazów oddechowych, przepuszczalność dla światła) analizować przystosowania morfologiczne, anatomiczne, fizjologiczne organizmów do życia w wodzie analizować i porównać bilans wodny zwierząt żyjących w różnych środowiskach (środowisko lądowe, wody słodkie, słone) 50 25

2 3. Osmotyczny napływ i odpływ wodymechanizmy osmoregulacji. 4. Co pływa w wodzie, czyli tajemnice roztworów 3.2. Najprostszy mechanizm osmoregulacji u orzęsków Plazmoliza obserwacje 3.4. Osmoregulacja u ryb kostnych wód słonych i słodkich Pobieranie wody przez płazy. 4.. Co i dlaczego można rozpuścić w wodzie. Substancje rozpuszczalne i trudno rozpuszczalne omówić pojęcie rozpuszczalności ciał stałych, cieczy i gazów w wodzie wymienić kilka substancji łatwo i trudno rozpuszczalnych w wodzie, z wykorzystaniem tablicy rozpuszczalności 4.2. Rodzaje roztworów omówić podział roztworów, wyjaśnić czym jest roztwór właściwy, zawiesina, koloid 4.3. Proces dysocjacji elektrolitycznej. Dlaczego nie wszystkie jony dobrze czują się w wodzie? omówić mechanizmy osmoregulacji opisać proces dysocjacji elektrolitycznej różnych elektrolitów Skala ph Wpływ odczynu roztworu na procesy fizjologiczne wyjaśnić, co to jest ph roztworu omówić zależność pomiędzy odczynem roztworu, a jego ph podać przykłady różnych procesów fizjologicznych zachodzących w zależności od odczynu środowiska

3 5. Stany skupienia wody. 5.. Zmiany stanów skupienia wody. Ciepło właściwe i przejścia fazowe*. Punkt potrójny.* 5... wyjaśnić kolejne zmiany stanów skupienia wody Obieg wody w przyrodzie 7. Zasoby wodne Ziemi a potrzeby człowieka. 8. Rola wody w kształtowaniu klimatu. 9. Woda rzeźbiarzem powierzchni Ziemi. 20. Woda przyjaciel a zarazem wróg człowieka. 6.. Obieg wody w przyrodzie. 7.. Zasoby wody słodkiej na Ziemi Wodna bariera osadnicza. 8.. Woda jako czynnik klimatotwórczy. 9.. Rzeźbotwórcza działalność rzek i morza Znaczenie wody dla osadnictwa, rolnictwa i przemysłu Wykorzystanie energii wody. Zagrożenia jakie niesie woda lub jej brak omówić obieg wody w przyrodzie określić udział i dostępność wody słodkiej w ogólnych zasobach wodnych ziemi 8... opisać znaczenie wody w kształtowaniu klimatu kuli ziemskiej opisać wpływ odległości od morza na warunki klimatyczne 9... omówić działalność rzeźbotwórczą rzek i mórz opisać procesy i formy terenu powstałe w wyniku działalności wód ocenić znaczenie wody dla gospodarczej działalności człowieka podać przykłady wykorzystania wód oceanicznych i powierzchniowych oraz ich energii

4 człowieka Wykorzystanie energii wody. Zagrożenia jakie niesie woda lub jej brak omówić zagrożenia jakie niesie nadmiar i niedobór wody dla życia człowieka 2. Gospodarowani e wodą. 2.. Woda jako cenny surowiec 2... zaproponować rozwiązania problemów związanych z bilansem wodnym 22. Napoje gazowane (*) 22.. Woda gazowana i niegazowana. Woda wodociągowa wykazać konieczność racjonalnego gospodarowania zasobami naturalnymi wody oraz przedstawić własne działania, jakie można w tym celu podjąć wymienić składniki wody gazowanej, określić rolę 45 niektórych kationów (Na +, K +, Ca 2+, Mg 2+ ) zawartych w wodzie na organizm człowieka wyjaśnić, dlaczego przy stosowaniu diety należy pić wodę niegazowaną wyjaśnić powstawanie w wodzie jonu HCO 3 - oraz podać jego znaczenie dla wody Napoje gazowane typu Cola Napoje energetyzujące wymienić kilka składników napojów gazowanych oraz podać ich działanie na organizm wymienić podstawowe składniki napojów energetyzujących oraz podać ich działanie na organizm człowieka

5 C. Nauka wokół nas. 9. Cykle, rytmy i czas Napoje energetyzujące Ruch obrotowy Ziemi. 24. Rachuba czasu Ruch obrotowy Ziemi i jego następstwa Przeliczanie czasów. Czas: słoneczny, strefowy, urzędowy omówić skutki uboczne towarzyszące stosowaniu napojów energetyzujących SUMA omówić rodzaje ruchu, jakie wykonuje Ziemia i określa ich rytm (ruch: precesyjny, nutacyjny, zdefiniować dobę gwiazdowa i dobę słoneczną wymienić następstwa ruchu obrotowego Ziemi obliczyć różnicę czasu słonecznego na podstawie różnicy długości geograficznej, przeliczać czas słoneczny na urzędowy i 30 odwrotnie 25. Zegary i wzorce czasu zegar atomowy i astronomiczny Zegar atomowy zasada działania Astronomiczny wzorzec czasu pulsary wymienić zjawiska okresowe, będące podstawą standardu czasu Jak spowalniamy i przyspieszamy procesy chemiczne? 26.. Katalizatory w procesach chemicznych Przykłady reakcji katalitycznych (A. rozkład nadtlenku wodoru, B. kwas fosforowy jako inhibitor, C. zapobieganie korozji metali, D. procesy starzenia) wyjaśnić pojęcie katalizy i katalizatora na dowolnych przykładach podać przykłady różnych katalizatorów stosowanych w procesach chemicznych i w życiu codziennym wyjaśnić mechanizm działania katalizatora w reakcji rozkładu nadtlenku wodoru 30 -

6 D. procesy starzenia) omówić, na czym polega proces korozji opisać metody przeciwdziałania niepożądanym procesom korozji, psucia się produktów spożywczych oraz starzeniu się skóry 27. Ruch obiegowy Ziemi. Pory roku Proces starzenia się skóry. Czynniki i objawy starzenia się skóry (*) Czynniki spowalniające proces starzenia się skóry (*) Substancje przeciwdziałające starzeniu się skóry (*) Substancje chroniące i odmładzające skórę (*) Zabiegi pielęgnacyjne skórę (*) 27.. Ruch obiegowy Ziemi i jego następstwa. Kalendarz wymienić czynniki i objawy starzenia się skóry podać czynniki wpływające na spowalnianie procesowi starzenia się skóry wymienić substancje poprawiające jakość i funkcje skóry oraz omówi wpływ tych substancji na skórę wykazać konieczność poddawania się różnym zabiegom pielęgnacyjnym skóry wymienić następstwa ruchu obiegowego Ziemi omówić pojęcia roku zwykłego i przestępnego opisać zmiany w środowisku przyrodniczym różnych obszarów Ziemi wywołane porami roku wyjaśnić regułę wyznaczania lat zwykłych i przestępnych

7 28. Miesiąc. Fazy Księżyca. Zaćmienia. Pływy morskie Obieg Księżyca opisać warunki i wokół Ziemi i związane z przebieg zjawisk tym zjawiska (fazy, wyjaśnić znaczenie zaćmienia, pływy). pojęcia barycentrum wyjaśnić mechanizm i określa rytm pływów morskich 29. Cykle w przyrodzie. 30. Szyszynka i melatonina w cyklach okołodobowych i okołorocznych Cykl geologiczny opisać przebieg cyklu geologicznego Cykl opisać przebieg cyklu hydrologiczny. hydrologicznego Okołodobowa omówić okołodobowy rytmika wydzielania rytm aktywności człowieka ze melatoniny. szczególnym uwzględnieniem Aktywność szyszynki u zwierząt dziennych i nocnych Szyszynka u osób starszych a zaburzenia snu. roli szyszynki analizować dobowy rytm wydzielania hormonów analizować wpływ sytuacji zaburzających działanie zegara biologicznego na zdrowie człowieka (np. praca na zmiany, częste zmiany stref czasowych) Wyjaśnić na czym polega i ocenić znaczenie biologiczne sezonowości aktywności zwierząt (np. hibernacja, estywacja, okres godów) Ciemność i jej chemiczny odpowiednik cząsteczka melatoniny.(*) Wymienić enzymy i produkty pośrednie w syntezie melatoniny z tryptofanu.(*) 45 -

8 C. Nauka wokół nas 2. Zdrowie Maszyny proste. Dźwignia jedno i dwustronna. Równia pochyła. Maszyny proste a zasada zachowania energii. Praca i moc Droga światła do szyszynki na przykładzie kręgowców zmiennocieplnych, ptaków i ssaków.(*) 3.. Budowa i zastosowanie maszyn prostych: dźwignie, równia pochyła Zasada zachowania energii. Definicja pracy i mocy Wymienić enzymy i produkty pośrednie w syntezie melatoniny z tryptofanu.(*) SUMA 3... podać zastosowanie maszyn prostych podać definicję pracy i mocy Stany przeciążenia i niedociążenia, stan nieważkości. 33. Fizyka kręgosłupa wycieczka do pracowni rehabilitacji, siłowni(*) 34. Ciało doskonale czarne. Prawa promieniowania ciała doskonale czarnego (*) 35. Transport ciepła i masy konwekcja, przewodnictwo, promieniowanie. Zjawisko parowania. Rodzaje ubioru a wymiana 32.. Pojęcie stanów przeciążenia, niedociążenia Pojęcie ciała doskonale czarnego i praw nimi rządzących Efekty konwekcji, promieniowania i przewodnictwa cieplnego Zjawisko parowania wyjaśnić pojęcie stanów przeciążenia i nieważkości opisać ciało doskonale czarne i prawa nim rządzące odróżnić i opisać zjawisko konwekcji i promieniowania opisać zjawisko parowania

9 35. Transport ciepła i masy konwekcja, przewodnictwo, promieniowanie. Zjawisko parowania. Rodzaje ubioru a wymiana ciepła. Wpływ barwy, przewodnictwa itp. na osiągane wyniki Wpływ barwy używanych materiałów ich innych właściwości na osiągane wyniki sportowe podać przykłady wpływu barw i innych czynników na osiągane przez sportowców wyniki wymienić mechanizmy utraty ciepła przez organizm wyjaśnia rolę ubioru w wymianie ciepła między organizmem i otoczeniem Chemiczne aspekty przemiany materii 36.. Czym jest przemiana materii? Reakcje katabolityczne i anabolityczne wyjaśnić, czym jest przemiana materii krótko scharakteryzować, na czym polegają reakcje katabolityczne i anabolityczne Funkcje enzymów i hormonów w przemianie materii wymienić kilka enzymów i hormonów występujących w organizmie człowieka omówić funkcje jakie spełniają enzymy i hormony w przemianie materii Rola węglowodanów, białek i tłuszczów w przemianie materii krótko określić rolę węglowodanów, białek i tłuszczów w przemianie materii Czynniki wpływające na przemianę materii (*) wymienić czynniki wpływające na tempo przemiany materii 30

10 36.6. Skutki zaburzeń przemiany materii. (*) określić kilka skutków zaburzeń przemiany materii (np. cukrzyca) Dbajmy o zdrowie. Zasady zdrowego żywienia Zasady zdrowego odżywiania Cukier w różnych postaciach (cukier trzcinowy, inwertowany, miód, sztuczny miód, karmel) Czy cukier jest zdrowy? omówić najważniejsze zasady zdrowego odżywiania wyjaśnić czym są różne postacie cukru omówić aspekty pozytywne i negatywne skutki spożywania cukru dla organizmu człowieka Indeks glikemiczny wyjaśnić czym jest indeks glikemiczny i o czym informuje? Słodziki syntetyczne. Czy warto je używać? wymienić kilka substancji spełniających funkcję słodzików podać kilka negatywnych skutków stosowania słodzików Tłuszcze w naszym życiu. Tłuszcze wielonienasycone (NNKT). Cholesterol i trójglicerydy wymienić kilka tłuszczów pochodzenia roślinnego i zwierzęcego podać właściwości fizyczne tłuszczów

11 trójglicerydy omówić rolę tłuszczów wielonienasyconych, wyjaśnić skrót NNKT 38. Świat witamin (*) Wartość energetyczna składników pożywienia. Wartość odżywcza GDA wyjaśnić, czym jest cholesterol (HDL i LDL) i trójglicerydy oraz podać przyczynę, dla której należy kontrolować poziom tych substancji w organizmie człowieka wyjaśnić, czym jest wartość energetyczna i wartość GDA 38.. Rola witamin w określić rolę witamin naszym organizmie. w organizmie Rodzaje witamin wymienić różne witaminy Działanie omówić podstawowe najważniejszych witamin działanie kilku najważniejszych w organizmie człowieka. witamin na organizm człowieka Skutki niedoboru witamin wymienić niepożądane skutki niedoboru witamin Skuteczne odchudzanie. Jak ułożyć własną dietę? omówić na czym powinno polegać zdrowe i skuteczne odchudzanie opracować zindywidualizowaną, zdrową dietę

12 39. Leki czy zawsze pomagają? 39.. Na co należy zwrócić uwagę przy przyjmowaniu leków (terminy ważności, interakcje, dawkowanie)? analizować ulotkę leku i omówić podane w niej informacje Probiotyki wyjaśnić czym są substancje probiotyczne i dlaczego należy je stosować Co to jest efekt placebo? omówić na czym polega efekt placebo Procesy chemiczne zachodzące podczas wysiłku fizycznego. 4. Biologiczne aspekty zdrowia; wewnętrzne i zewnętrzne czynniki wpływające na stan zdrowia; 40.. Powstawanie kwasu mlekowego w mięśniach 4.. Zdrowie i determinanty zdrowia. Skutki hipokinezji Definicja zdrowia, hipokinezji Od jakich czynników (środowiskowych, genetycznych, ekonomicznych, społecznych) zależy zdrowie człowieka wyjaśnić, skąd bierze się kwas mlekowy w mięśniach omówić skutki nagromadzenia kwasu mlekowego w mięśniach wymienić przykłady czynników wewnętrznych i zewnętrznych wpływających na zdrowie człowieka wytłumaczyć słowo wellness w kontekście zdrowia wymienić skutki hipokinezji Zdrowie jako wartość rynkowa analizować zdrowie jako wartość indywidualną i społeczną 4.5. Zdrowie jako podstawa ludzkich możliwości.

13 42. Trening zdrowotny- Obciążenie wzmacnia.(*) 42.. Trening zdrowotny w profilaktyce i rehabilitacji - Obciążenie wzmacnia kość Trening zdrowotny dla młodzieży i dorosłych Korzyści z treningu zdrowotnego analizować cele treningu zdrowotnego, wymienić korzyści zdrowotne, wynikające z treningu uzasadnić rolę treningu zdrowotnego w profilaktyce osteoporozy Skutki przegrzania i hipotermii. Komfort termiczny sposoby wymiany ciepła z otoczeniem Mechanizmy termoregulacji (termogeneza drżeniowa, (*) przeciwprądowy wymiennik ciepła) Wrażliwość układów narządów na przegrzanie i opisać mechanizmy termoregulacji zwierząt, człowieka wymienić drogi utraty ciepła przez organizm wyziębienie wyjaśnić czym jest hiper/hipotermia, zna jej skutki wyjaśnić rolę ubioru w wymianie ciepła między ciałem ludzkim a otoczeniem 44. Zdrowy turysta 44.. Warunki środowiskowe (klimatyczne, sanitarne, epidemiologiczne) różnych miejsc na Ziemi opisać warunki środowiskowe różnych regionów świata pod kątem uprawiania turystyki wskazać zagrożenia dla turysty pod względem bytowym, sanitarnym i epidemiologicznym wskazać sposoby zabezpieczania się przed zagrożeniami związanymi z turystyką w odmiennych warunkach środowiskowych 35

14 C. Nauka wokół nas. 8. Barwy i zapachy świata Turystyka: rodzaje, zasięg, zróżnicowanie przestrzenne wyróżnić rodzaje turystyki ze względu na cel, zasięg, rodzaj środka transportu Lokalizacja ośrodków i kierunki turystyki uzdrowiskowej wymienić i wskazać na mapie główne regiony turystyczne świata powiązać lokalizację głównych uzdrowisk w Polsce i na świecie z warunkami środowiska przyrodniczego (mikroklimat, geotermia, wody mineralne i in.) Kolory krajobrazu. 46. Zapachy krajobrazu Dni i noce w różnych miejscach na Ziemi Barwne i jednolite krajobrazy naturalne Kolory krajobrazów rolniczych Używki i przyprawy regiony upraw. SUMA opisać rozkład dni i nocy w różnych strefach oświetlenia Ziemi podać znaczenie pojęć: dzień, noc, dzień i noc polarna, biała noc opisać różnorodność krajobrazową różnych regionów świata, analizować ich cechy charakterystyczne, w opisać sezonową zmienność krajobrazów rolniczych wskazać na mapie główne regiony upraw roślin z grupy używek oraz przypraw aromatycznych ,25 5

15 Zapachy krajobrazu. 47. Widmo fal elektromagnetyc znych obszar widzialny, mieszanie barw doświadczenie. Systemy zapisu barw RGB, CMYK Zapachy w środowisku naturalnym i przekształconym przez człowieka Obszar widzialny widma fal elektromagnetycznych Barwy podstawowe i uzupełniające Mieszanie barw Rodzaje sposobu tworzenia barwnych obrazów na przykładzie telewizji dostrzec i wymienić zagrożenia zanieczyszczenia powietrza wywołane działalnością rolniczą i przemysłową (nawozy, gazy, dymy i pyły przemysłowe, smog) wyjaśnić, w jaki sposób powstaje wielobarwny obraz na ekranie telewizora lub monitora Stosujemy filtry w aparatach fotograficznych. 49. Barwniki chemiczne w naszym życiu Doświadczalne sprawdzenie odbieranych barw Skąd pochodzi barwa związków chemicznych? opisać zastosowanie filtrów wyjaśnić relację pomiędzy budową związku chemicznego, a jego barwą Barwy organizmów roślinnych i zwierzęcych. Barwniki naturalne i sztuczne Zastosowanie barwników do barwienia: włókien naturalnych i sztucznych, papieru, żywności, skóry, tworzyw sztucznych, porcelany wymienić kilka barwników występujących w organizmach zwierzęcych (np. w skórze zwierząt) i roślinach podać kilka przykładów barwników naturalnych i sztucznych wykorzystywanych do barwienia przedmiotów użytkowych oraz żywności 35 -

16 Proces barwienia wełny i jedwabiu, skór, włosów (barwniki oksydacyjne) opisać sposób barwienia wełny, jedwabiu i skór omówić zastosowanie barwnika oksydacyjnego do barwienia włosów w salonie fryzjerskim Zapachy wokół nas Kiedy wyczuwamy zapach próg wyczuwalności węchowej wyjaśnić pojęcie progu wyczuwalności węchowej Zjawisko dyfuzji jako sposób rozchodzenia się zapachów Wrażliwość na zapachy u zwierząt i człowieka Prawo Webera Fechnera. (*) omówić na dowolnym przykładzie zjawisko dyfuzji, dzięki któremu substancje zapachowe rozchodzą się w powietrzu omówić budowę receptorów odbierających zapach u wybranych grup zwierząt analizować działanie podstawowych zmysłów człowieka Naturalne substancje zapachowe pochodzenia zwierzęcego (np. ambra, piżmo, ) oraz roślinnego. Feromony, merkaptany, olejki eteryczne, żywice zapachowe wymienić kilka przykładów związków zapachowych pochodzenia roślinnego i zwierzęcego oraz omówić ich wykorzystanie 0,75

17 C. Nauka wokół nas. 22. Piękno i uroda merkaptany, olejki eteryczne, żywice zapachowe. 0, Teoria harmonii sfer jako starożytne kryterium estetyczne Sztuczne substancje zapachowe (np. wanilina, kumaryna, jasmon) Wykorzystanie naturalnych i sztucznych substancji zapachowych w przemyśle kosmetycznym (perfumy, mydełka, płyny do kąpieli), spożywczym (aromaty spożywcze), aromaterapii Znaczenie zapachów w środowisku przyrodniczym (w świecie roślin oraz zwierząt) oraz w życiu człowieka 5.. Wprowadzenie pojęcia teorii harmonii sfer wymienić kilka przykładów związków zapachowych otrzymanych sztucznie oraz omówić ich zastosowanie omówić wykorzystanie naturalnych i sztucznych substancji zapachowych omówić funkcje jakie spełniają związki zapachowe w życiu roślin oraz zwierząt wyjaśnić pojęcie feromonu i poda przykład. wykorzystania tych związków w świecie zwierząt oraz roślin. SUMA 5... przedstawić historyczne teorie budowy Wszechświata i określić rolę kryteriów estetycznych w tych teoriach

18 C. Nauka wokół n 22. Piękno i uro 52. Krajobrazy naturalne i antropogeniczne Krajobrazy naturalne i przekształcone przez rolniczą i przemysłową działalność człowieka Procesy urbanizacyjne. Architektura starych i nowych dzielnic miast Regionalne kanony piękna opisać przyczyny, kierunki i tempo zmian krajobrazu naturalnego w antropogeniczny opisuje przebieg procesów urbanizacyjnych przedstawić kulturowe i cywilizacyjne uwarunkowania i przemiany wzorców piękna Cuda natury podać przykłady charakterystycznych cech wizualnych różnych kręgów kulturowych Działalność UNESCO i programu Natura 2000, wymienić i opisać cenione pod względem estetycznym i chronione obiekty środowiska naturalnego i antropologicznego wyrazić przekonanie o konieczności ochrony naturalnego krajobrazu 53. Piękno w ujęciu biologicznym 53.. Proporcje ciała, rysy twarzy, wielkość oczu w postrzeganiu atrakcyjności przez osobniki tego samego gatunku Biologiczne podłoże kanonów urody podać przykłady ponadkulturowych kanonów piękno (proporcje ciała, symetria twarzy itp.) analizować ich związek z doborem płciowym (atrakcyjne są te cechy, które zwiększają szanse na posiadanie zdrowego potomstwa) 20 3

19 54. Dbajmy o czystą skórę 54.. Czym jest mydło? Otrzymywanie mydła. Różne rodzaje mydeł (toaletowe, szare, mydło w płynie, siarkowe, itp.) wyjaśnić, czym jest mydło, jak można go otrzymać? Właściwości mydeł wyjaśnić dlaczego mydło myje, pieni się? omówić zachowanie się mydła po rozpuszczeniu w wodzie omówić zachowanie się mydła w wodzie twardej Dbajmy o piękny uśmiech Co wchodzi w skład pasty do zębów? Rola różnych substancji chemicznych wchodzących w skład pasty do zębów (substancje wybielające, czyszczące, zapachowe i smakowe, dezynfekujące, regulujące ph) wymienić składniki pasty do zębów powiązać poszczególne składniki pasty do zębów z ich działaniem Co zwierają nowoczesne kosmetyki? 56.. Najważniejsze składniki kosmetyków i ich funkcja (nośniki, witaminy, konserwanty, barwniki, itp.) omówić typy substancji chemicznych stosowanych w kosmetykach wyjaśnić najważniejsze funkcje kilku składników kosmetyków przedstawić wykorzystanie produktów pochodzenia roślinnego i zwierzęcego w pielęgnacji ciała i urody 5

20 C. Nauka wokół nas. 20. Śmiech i płacz Dezodoranty i antyperspiranty, farby do włosów, maskary, samoopalacze i filtry UV, liposomy, kremy peelingujące podać różnicę pomiędzy dezodorantem, a antyperspirantem omówić, na czym polega farbowanie włosów Wrażenia słuchowe cechy wrażeń słuchowych. 58. Instrumenty muzyczne imitujące śmiech 59. Dźwięk i płacz. w uchu i mózgu 60. Śmiech jest dźwiękiem czy mimiką twarzy? 57.. Wrażenia słuchowe i cechy wrażeń słuchowych. Jak powstaje dźwięk? 58.. Dzięki proste i złożone Droga fali dźwięku, elementy budowy ucha, umożliwiające przemieszczanie się fali Przebieg pobudzenia mechanoreceptorów nerwem do obszaru kory mózgowej 60.. Mięśnie mimiczne twarzy, rodzaje, ich unerwienie Działanie toksyn,np. toksyny botulinowej na mięśnie mimiczne. SUMA rozróżnić dźwięki proste od złożonych wytłumaczyć różnicę barwy dźwięków wytworzonych przez instrumenty muzyczne oraz człowieka przedstawić odgłosy płaczu i śmiechu jako dźwięki wymienić elementy budujące ucho, umożliwiające przebieg fali dźwiękowej wyjaśnić rolę narządu Cortiego wskazać obszar kory mózgowej, odpowiedzialny za interpretację dźwięków wymienić mięśnie mimiczne twarzy; wyjaśnić, jak unerwione są mięśnie mimiczne omówić na czym polega wirusowe działanie na mimikę (porażenie nerwu twarzowego)

21 6. Chemiczne aspekty stresu. Płacz i łzy. 62. Śmiech i płacz w filogenezie 6.. Procesy chemiczne towarzyszące stresowi 6.2. Skład chemiczny łez 62.. Analiza drzewa rodowego wyrażanie emocji.(*) Płacz u zwierząt i człowieka; Struktury anatomiczne odpowiedzialne za płacz; 6... opisuje chemiczne aspekty stresu opisuje skład chemiczny łez i rolę składników tego płynu wskazać części mózgu odpowiedzialne za emocje wymienić etapy ewolucji emocji u naczelnych wymienić mięśnie mimiczne twarzy wskazać wybrane nerwy, unerwiające mięśnie mimiczne Mimika naczelnych wyjaśnić skutki porażenia nerwu twarzowego Mięśnie mimiczne twarzy, rodzaje mięśni mimicznych, unerwienie omawia znaczenie śmiechu i płaczu w nawiązywaniu i podtrzymywaniu Czynniki chorobotwórcze, doprowadzające do porażenia mięśni mimicznych. więzi wśród ludzi pierwotnych i współczesnych (np. sygnalizowanie potrzeb przez noworodka, budowanie relacji matka-dziecko, łagodzenie agresji wśród współplemieńców). 63. Zimna północ impulsywne południe 63.. Różnice cywilizacyjne w wyrażaniu uczuć opisać przykłady zachowań społeczeństw wyrażających uczucia w różnych sytuacjach. SUMA

22 C. Nauka wokół nas. 24. Najmniejsze i największe Który z obiektów astronomicznyc h we Wszechświecie jest największy? 64.. Największe obiekty we Wszechświecie ; galaktyki rodzaje galaktyk wymienić obiekty fizyczne o największych i najmniejszych rozmiarach, podaje ich szacunkową wielkość Jak duży jest atom? 65.. Rozmiar i struktura atomu. Teorie budowy jądra atomowego. Cząstki elementarne materii określić rozmiar atomu wyjaśnić, jak zbudowany jest atom oraz jądro atomowe wymienić kilka cząstek elementarnych materii określić cechy jednej dowolnie wybranej cząstki elementarnej wyszukać i analizować informacje na temat atomów oraz najmniejszych i największych cząsteczek chemicznych Jak zobaczyć to, co niewidzialne? Atomy i cząsteczki w mikroskopie skaningowym zinterpretować zdjęcie z mikroskopu skaningowego Rekordy Ziemi Ekstremalne wartości cech środowiska wyszukać w różnych źródłach informacji dane o ekstremalnych cechach środowiska wskazać na mapie obiekty stanowiące rekordy cech środowiska 45

23 Wpływ przyrodniczych wartości ekstremalnych na życie człowieka określić wpływ ekstremalnych wartości cech środowiska na życie człowieka 67. Ryjówka i słoń, czyli dlaczego małe zwierzę musi dużo i często jadać? 67.. Stosunek masy do powierzchni ciała jako czynnik odpowiedzialny za zwiększenie utraty ciepła Wyszukać i przeanalizować informacje w świecie zwierząt pod kątem różnych cech (temperatura ciała, częstotliwość oddechów, szybkość poruszania się) SUMA Podsumowanie wątku: C. Nauka wokół nas