Tom 37 W arszawa, 31 XII 1994 Nr 7. Lądowe pluskwiaki różnoskrzydłe (Heteroptera) Roztocza. (Z 5 tabelam i w tekście] WSTĘP

Transkrypt

1 POLSKA AKADEMIA NAUK MUZEUM I INSTYTUT ZOOLOGII FRAGMENTA FAUNISTICA Tom 37 W arszawa, 31 XII 1994 Nr 7 Alicja C m o l u c h o w a, Lech L e c h o w s k i Lądowe pluskwiaki różnoskrzydłe (Heteroptera) Roztocza (Z 5 tabelam i w tekście] Abstract. The investigations into land Heteroptera of Roztocze (SE Poland) were conducted from 1986 to species were recorded. 416 species of Heteroptera are know n from the region now. There w ere recorded three species new to the Polish fauna: Peritrechus angusticollts, Temnostethus longirostris and Pinalitus utscicola. The quantitative stru ctu re of Heteroptera com m unities in various plan t associations w as presented. WSTĘP Roztocze należy do tych regionów kraju, których zasoby fauny pluskwiaków różnoskrzydłych zostały stosunkowo dobrze poznane. Ten stan został osiągnięty dzięki badaniom rozpoczętym przez Sz. T e n e n b a u m a już na początku naszego stulecia oraz intensywnie kontynuowanym od lat pięćdziesiątych przez dalszych badaczy. Łącznie stwierdzono na Roztoczu 329 gatunków lądowych Heteroptera ( C m o l u c h o w a 1961, 1982, S t r a w i ń s k i 1959a, b, c, 1965, 1966a, b, T e n e n b a u m 1922). Pomimo to w przeprowadzonych badaniach były poważne luki wynikające z nierównomiernej penetracji środowisk. Do dobrze poznanych należały środowiska niezadrzewione i ekotonowe, natomiast stosunkowo mało było danych dotyczących fauny Heteroptera zbiorowisk leśnych, które stanowią najbardziej charakterystyczny element krajobrazu Roztocza. W badaniach prowadzonych w ramach tem atu CPBP szczególny nacisk położono na te właśnie środowiska. Materiał gromadzono głównie w latach na terenie zaproponowanym przez organizatorów badań, a więc zarówno w ścisłych granicach Roztocza, jak i na stanowiskach położonych w pobliżu granic regionu. Do opracowania włączono również niepublikowane materiały z lat , zbierane w ramach badań własnych.

2 1 8 2 A. Cm oluchowa, L. Lechowski Badania prowadzono metodami jakościowymi 1 Ilościowymi. W badaniach jakościowych odławiano owady metodami dostosowanymi do specyfiki środowiska (czerpak w runie lasów i w siedliskach otwartych, pułapki Moerickego i parasol w koronach drzew i krzewów, na upatrzonego w innych miejscach przewidywanego pobytu pluskwiaków). W badaniach Ilościowych, którymi objęto runo zbiorowisk leśnych na 18 powierzchniach i zbiorowiska nieleśne na 14 powierzchniach, stosowano czerpak entomologiczny. Odłowy prowadzono systematycznie (średnio co dwa tygodnie) w ciągu całego sezonu wegetacyjnego. Każdorazowo stosowano serię 10 x 25 uderzeń w runie, a 8 x 25 uderzeń w środowiskach nieleśnych. Za miarę liczebności przyjęto średnią liczbę owadów przypadającą na 25 uderzeń czerpaka. WYKAZ STANOWISK Wybór powierzchni badawczych w przeważającej mierze je st zgodny z propozycjami organizatorów badań. Przynależność fitosocjologiczna stanowisk położonych w RPN jest określona w pracy Iz d e b s k ie g o i in. (1992), a położonych w projektowanym rezerwacie Wieprzec - w pracy F ija ł k o w s k ie g o i C h o j n a c k ie j- F ija ł k o w s k ie j (1982). Przedstawiona niżej numeracja stanowisk została zastosowana w tabeli I. I. Świetlista dąbrowa - Potentillo albae Quercetum 1. Kąty kolo Zam ościa, 2. uroczysko M uraczewski koło Tom aszow a Lubelskiego II. Grąd - Tilio-Carpinetxim 3. Tarnaw a, 4. H osznia O rdynacka, 5. Szperówka, 6. Piekiełko koło Szczebrzeszyna, 7. Kawęczynek, 8. rezerw at Jaru g i. RPN oddz. 13, 9. uroczysko M uraczewski koło Tom aszow a L ubelskiego, 10. Biała G óra koło Tom aszow a Lubelskiego, 11. Siedliska koło H rebennego III. Buczyna - Dentario glandidosae-fagetum 12. T arnaw a, 13. H osznia O rdynacka, 14. Kawęczynek, 15. Bukowa G óra koło Zwierzyńca, RPN oddz. 175, 176, 16. Rezerwat Nart, RPN oddz. 264, 265, 17. Rezerwat Jaru g i, RPN, oddz , 18. Lasowce, 19. H rebenne oddz IV. Boiy a) Abietetum polonicum: 20. Bukowa Góra koło Zwierzyńca, RPN oddz. 164, 21. Rezerw at Nart, RPN, 22. Stokow a Góra, RPN oddz. 140, 23. Ułów b) Leucobryo-Pinetum: 24. Bukowa G óra koło Zwierzyńca, RPN oddz. 155, 25. B ukow a G óra koło Zwierzyńca, RPN oddz. 155, 26. Górecko Stare, RPN oddz. 197, 27. Górecko Stare, RPN oddz. 178, 28. Kruglik, RPN oddz. 284, 29. Ułów c) Vaccinia uliginosi-pinetum:. Kruglik, RPN oddz. 284 V. Torfowiska i łąki a) Ledo-Sphagneturrc 31. M ajdan K asztelański, RPN oddz. 292, 293 b) Ledo-Sphagnetum: 32. Kruglik, RPN oddz. 284 c) Caricetum paradaxae: 33. Kruglik, RPN oddz. 256 d) Caricetum gracilis: 34. Kruglik, RPN oddz. 256 e) Carici-Agrostietum caninae: 35. Kruglik, RPN oddz. 256 f) Caricetum paradaxae: 36. Wieprzec g) Arrhenatheretum elatioris: 37. Wieprzec VI. Murawy kserotermiczne i psammofilne 38. Lipowiec, m uraw a kseroterm iczna, 39. Piekiełko, m uraw a m ezokseroterm iczna, 40. Turzyniec, m uraw a psam m ofilna, 41. W ysoka Góra koło Tereszpola, m uraw a m ezokseroterm iczna,

3 Lądowe pluskwiaki różnoskrzydłe Roztocza Szewnla Dolna, m uraw a ksero term iczna (fragment), 43 Bllżów, m uraw a psam mofilna, 44. Kąty koło Zamościa, Inuletum ensifolioe, 45. Wieprzec, Spergulo-Corynephoretum 1 Festuco-Thymetum serpylli, 46. Krasnobród, m uraw a mezo ksero termiczna, 47. Józefów, ThaUctro-Saluietum pratensis, 48. Józefów, Origano-Brachypodietum, 49. Józefów, Trtfolio-Agrimonietum, 50. Józefów, Diantho-Armerietum, 51. Biała Góra koło Tomaszowa Lubelskiego, Inuletum ensifolioe, 52. Machnów, m uraw a ksero termiczna, Inuletum ensifolioe, 53. Korhynie, m uraw a ksero term iczna Inuletum ensifolioe. T abela I. Wykaz lądowych Heteroptera Roztocza (liczby w tabeli w skazują n u m er stanow iska) Lp. N. Środowiska Gatunki N. Dąbrowy Grądy Buczyny Bory Jodłowe 0 1 i & o aa Zbiorowiska torfowiskowe i łąkowe Zbiorowiska ksero termiczne i psammofilne Coptosoma scutełlatum G e o f f r , Thyreocoris scarabaeoides (L.) Legnotus picipes (F all.) Sehim s luctuosus M u ls. e t R ey Canthophoms dubius (S c o p ) 43, Adomems biguttatus (L.) 25-28, Tritomegas bicolor (L.) , , 44, OdontoscellsJuliginosa (L.) Eurygaster testudinaria (G e o f f r.) Eurygaster maura (L.) 33, 35, , Graphosoma lineatum (L.) Potoki, Hrebenne 12. Podops inuncta (F.) Sciocoris cursitans (F.) Aelia acuminata (L.) 1 5, , , 42-45, 47, 49, 50, 15. Aelia klugi H ahn Neottiglossa pusilla (G m el.) Eysarcoris fabricii Kjr k. Paary 18. E^ysarcoris aeneus (S c o p.) , 48, Stagonomns pusillus (H.-S.) Susiec 20. Holcostethus uemalis (W o l f f) 1,2 3, , 21. Palomena prasina (L.) 8 24, 25, , , 44, Inne

4 1 8 4 A. Cmoluchowa, L. Lechowski Palomena uirldissima (P oda) , ,44, 47, 48, PltediaJuniperina (L.) Pitedia pinicola (Mu ls. e t R ey) Carpocoris purpureipennis ( D e G e e r ) 13, 14 25, 27, 31, 34 39, , 47-51, 26. Carpocoris Juscispinus (Bo h.) , , 27. Carpocoris pudicus (P o da) 1 24, 26, 34, 35, 37 44, 28. Dolycoris baccarum (L.) 1.2 3, 5, , , 42, 44, 45, Eurydema domtnulus (Sc o p.) 25. Eurydema om atum (L.) Eurydema oleraceum (L.) , 15, , 33-35, , 47-51, 32. Piezodorus lituratus (F.) 11 42, Pentatoma rufipes (L.) Picromerus bideas (L.) 10 13, , 27, , Arma custos (F.) Józefów 36. Troilus lurid us (F.) , 27, 28, 37. Rhacognaihus punctatus (L.) , Jalla dumosa (L.) Acanthosoma haemorrhoidale (L.) Elasmostethus interstirxctus (L.) 12, Elasmuchaferrugata (F.) , Elasmucha Jieberi (Jak.) , Elasmucha grisea (L.) , Enoplops scapha (F.) 43, , 45. Coreus marginatus (L.) , , 49, Coriomeris denticulatus (Sco p.) Ceraleptus lividus S tein Alydus calcaratus (L.) 43-45, 48, Megalotomus junceus (S c o p.) Wleprzec 50. Corizus hyoscycurd (L.) , 47-51, 51. Rhopalus conspersus (F ie b.) 42, 43.

5 Lądowe pluskwiaki różnoskrzydłe Roztocza Rhopalusparumpunctatus ( S c h il l ) , , 4 4, 4 5, Rhopalus subrufus (G m e l ) 4 2, 4 4, , 5 4. Rhopalus maculatus (F ie b.) Myrmus miriformis (F a l l ) , Chorosoma schtlltngi ( S c h il l ) 4 0, Stictopleurus crusslcomis (L.) 2 8, , Stictopleurus pictus (F ie b.) Stictopleurus punctatoneruosus 4 4, (G o e z e ) Dicranocephalus agilis (S c o p.) Dicranocephalus medius (M u l s. e t Rey) , Nithecus jacóbeae ( S c h ill.) 3 4, , Nysius thymi (W o l ff) , 4 5, Nysius ericae ( S c h il l ) Nysius helveticus (H.-S.) , Ortholomus punctipennis (H.-S.) 4 5, 6 7. Kleidocerys resedae (Panz.) , 3 5, , 4 5, Cymus glandicolor (H ahn) , Cymus aurescens D isr , 3 3, Cymus clauiculus (F a l l ) 5, , Cymus melanocephalus F ) e b , Ischnodemus sabuleti (Fa l l ) Geocoris grylloides (L.) Geocoris dispar (W aga) , Geocoris ater (F.) Heterogaster urttcae (F.) Hosznla 7 7. Heterogaster artemisiae S c hill. 4 5, Platyplax saluiae ( S c hill.) Camptotelus lineolatus ( S c h il l ) Oxycarenus modestus (F all.) Plinthisus pusulus (S c h o ltz) Acompus ruflpes (W o lff) , 8 3. Acompus pallipes (H.-S.) Stygnocoris rusticus (F a l l ) , 4 7, 4 8, Stygnocoris pygmaeus (F. S a h lb.) Stygnocoris pedestris (Fa l l ) Stygnocoris Juliginaeus (G e o f f r.) Megalonotus dilatatus (H.-S.) Megalonotus chiragra (F.) FRAGMENTA..

6 1 8 6 A. Cmoluchowa, L. Lechowski Megalonotus sabulicola (T h o m s.) 26 Józefów 91. Spharaglsticus nebulosus (F all.) Trapezonotus arenarius (L.) Józefów 93. Perttrechus angusticollis (F. S ahlb.) Peritrechus geniculatus (H ahn) 31 45, Graptopeltus lynceus (F.) Zwierzyniec 96. Xanthochilus quadratus (F.) Zwierzyniec 97. Rhyparochmmus alboacuminatus (G o e z e ) 45 Zwierzyniec 98. Rhyparochmmus pini (L.) 1 25, , 37 43, , 99. Rhyparochmmus phoenicus (R ossi) Kosobudy 100. Beossus maritimus (S c o p.) Zwierzyniec 101. Drymus pilicomis (M u l s. e t R ey) Jałowce 102. Drymus syluaticus (F.) 35, 36, 38 45, 51, Drymus ryeii D o u g l. e t S c , Drymus brunneus (F. S a h l b.) Eremocoris plebejus (F all.) , Eremocoris abietis (L.) Scolopostethus ąffinis ( S c h ill.) Scolopos tethus thomsoni R e u t , Scolopos tethus decoratus (H ahn) Scolopos tethus pilosus (R e u t.) Gastrodes gmssipes (D e G e e r ) Pachybrachtus fmcticollis ( S c hill.) 28 31, Pachybrachius luridus (H ahn) Berytinus claiapes (F.) Berytinus erassipes (H.-S.) Neides tipularius (L.) Metatmpis rufescens (H.-S.) , 16 20, Piesma capitatum (W o lff) Piesma maculatum (La p.) Aradus cinnamomeus (P a n z.) Aradus depressus (F.) Aradus lugubris (Fa ll.) Zwierzyniec 123. Aradus pictus (BAR.) Czart owe Pole 124. Aradus betulae (L.) Mezira tremulae (G e r m.) Chartoscirta elegantula (F a ll.) Huta Złomy koło Narola 127. Saldula saltatoria (L.) 8, 10 12, 16, Campylosteim vem a (F all.) Józefów 129. Acalypta carinata (Pa n z.) Acalypta platycheila (F ie b.) Acalypta nigrina (Fall.) Acalypta paruula (F a ll.) Majdan Kasztelański

7 Lądowe pluskwiaki różnoskrzydłe Roztocza Acalypta gracilis (F ie b.) Acalypta musci (S c h r.) Dietyonota strichnocera F ie b. 45, 53, 136. Kalama tricomis (S c h r.) Bukowa G., Józefów 137. Derephysiafoliacea (F all.) Huta Złomy 138. Lasiacarxtha capucina (G erm.) Tingis cardul L Tingis pilosa H u m m Tingis reticulata H.-S Catoplatus fabricii (SrAl) Copium cuwicome (L.) Physatocheila costata (F.) Physatocheila smreczynskii C hina Bukowa G., Tarnawa 146. Oncochila scapularis (F ie b.) Oncochila simplex (H.-S.) Dictyla lupuli (H.-S.) 34, Dictyla humuli (F.) Dictyla echli (S c h r.) Agramma laetum (F all.) 31, Agramma Jemorale T hom s Agramma tropidopterum F l o r Phymata crassipes (F.) Reduuius personatus (L.) Himacerus apterus (F.) , , , Aptus mirmieoides (O. C o s t a) , 47-49, 51, Stalia boops (S c k ió d t e) Nabicula Uneata (D a h l b.) Nabicula limbata (D a h l b.) 1.2 3, NabiculaJlauomarginata (S c h o l tz) , Nabis ferus (L.) , 163. Nabis pseudoferus R e m. 1,2 3, 4. 6, , 13, Nabis punctatus A. C o st a , 9 12, , , , 48, 49, 51, , 47-52, 31-35, , 47-49, Nabis brevis S c h o l t z 28, 36, 37 44, 45, Nabis ericetorum S c h o l tz Nabis rugosus (L.) , 15, , , , 48, Loricula pselaphiformis C u r t Wieprzec 169. Loricula elegantula (BAR.) 20

8 1 8 8 A. Cmoluchowa, L. Lechowski Myrmedobia exilis (F all.) 17 20, , Myrmedobia distinguenda R e u t. 25, Temnostethus longirostris (H o r v.) Hosaiia, Sferjrhrarapyru, Tbpcmica 173. Terrmostethus gracilis H o r v. Wleprzcc 174. Elatophilus stigmateilus (Ze t t.) Elatophilus pini (RAr.) Anthocoris nemorum (L.) , , 24, 27 35, 37 39, 51, 21, Anthocoris limbatus F ieb. Bukowa Góra 178. Anthocoris nemomlis (F.) 5, Anthocoris confusus R e u t. 8, 10 12, Acompocoris pygmaeus (Fa ll.) 26, Orlus niger W o lf f Orius rrdnutus (L.) , , Orius horvathi (R e u t.) Orlus mqjusculus (R e u t.) Orius agills (F lo r) Lyctocoris campestris (F.) Monalocoris JUicis (L.) , 31,32, Bryocorts pteridis (F a ll.) , 34, 35 28, 189. Bothynotus pilosus (B o h.) 27, Deraeocoris annulipes (H.-S.) Derueocoris ruber (L.) ,47, 51, Deraeocoris lutescens (Schill.) Deraeocoris punctulatus (Fall.) AUoeotomus gothicus (F all.) , AUoeotomus germanicus E. W a g n Macrolophus rubi W o o d r Dicyphus pal lid u s (H.-S.) Dicyphus constrictus (B o h.) 5, Dicyphus errans (W o l f f) Dicyphus stachydis R e u t Dicyphus globulifer (F all.) Myrmecoris gracilis ( J. S a h l b.) 27, Acetropis ccuinata (H.-S.) Leptoptema dolobrata (L.) 33-35, 37 45, LeptoptemaJerrugata (F all.) , Stenodema calcaratum (F all.) 1 10, 11 15, , Stenodema uirens (L.) 16, , , 49, 51, 44,

9 Lądowe pluskwiaki różnoskrzydłe Roztocza Stenodema laeuigatum (L.) 1,2 3, 4, , , 42-45, 50-52, 209. Stenodema holsatum (F.) , 25, 34, Notostira elongata (G e o f f r.) Notostira ermtica (L.) , 45, 47-50, 53, 212. Trigonotylus pulchellus (H a h n ) Trigonotylus coelestialium (Kir k.) , , 45, 50, Trigonotylus mficomis (G e o f f r.) Phytocoris tiltae (F.) Phytocoris populi (L.) Phytocoris dimidiatus K jr s c h b Phytocoris pini K ir s c h b Phytocoris ulrrd (L.) Phytocoris uaripes Bo h , 51, Addphocoris seticomis (F.) , 48, 51, Addphocoris reicheli (FIe b.) 24-26, 32 28, 223. Adelphocoris ticinensis (M e y.-d.) Addphocoris lineolatus (G o e z e ) 44, 45, Addphocoris annulicomis (S a h lb.) 6, Calocoris sexguttatus (F.) Calocoris quadripunctatus (V ill.) Calocoris biclavatus (H.-S.) 1 24,27, 28, Calocoris fubx)maculatus (D e G e e r) 1 28, CUilocoris affinis (H.-S.) 1,2 3, , , 51, Calocoris noruegicus (G m e l.) , Calocoris roseomaculatus (D e G e e r) Dichrooscytus rufipennis (F all.) Lygocoris pabulinus (L.) 1 6, , Lygocoris uiridis (Fa ll.) Lygocoris limbatus (Fa ll.) Lygocoris spinolai (M ey.-d.) 10 51, Lygocoris lucorum (M e y.-d.) , 49, 51, Lygus rugulipennis (P o p p.) 1 3, 5. 8, 10, Lygus pratensis (L.) 1,2 3-5, , , , , , 47-52, , 47-52, 241. Lygus punctatus (Ze t t.) Orthops campestris (L.) Orthops basalis (C o s t a) 8 44

10 1 9 0 A. Cmoluchowa, L. Lechowski Orthops kalrrd (L.) 10 33, 35, 37 44,49, 51, Plnalitus atomaiius (Mey.-D.) 20, 22 24, Pinalitus ceruinus (H.-S.) Pinalttus rubricatus (Fall.) Pinalitus uiscicola (P u t.) Agnocoris rubicundus (F all.) Uocoris tripustulatus (F.) Camptazygum aequale (V ill.) , 252. Charagochilus gyllenhalii (F all.) , 44, Polymerus nigritus (F a ll.) 45, Polymerus vulneratus (Pa n z.) Polymerus microphthalmus E. W a g n , 35, 37 43,44, Polymerus palustris R e u t. 34, Polymerus untfasciatus (F.) , Capsus ater (L.) 36, 37 44, 45, 47, 50, 52, 259. Caps us wagneri R e m Caps odes gothicus (L.) , 45, 47-50, 53, 261. Halticus luteicollis (P a n z.) Halticus apterus (L.) , 47-49, Strongylocoris leucocephalus (L.) 10 44, 45, 47, 51, Orthocephalus brevis (P a n z.) 44, Orthocephalus saltator (H ahn) 49, Orthocephalus vittipennis ( H.-S.) , 44, 45.47, 48, Heterotoma meriopterum (S c o p.) Heterocordylus tumidicomis ( H.-S.) Heterocordylus genistae (S c o p.) 42, 45, 270. Orthotylus Juscescens (Kir s c h b.) Orthotylus virens (F all.) Wieprzec 272. Orthotylus marginalis R e u t. Wleprzec, Bukowa G Orthotylus prasinus (F all.) OrthotylusJlavosparsus (C. S a h l b.) Tarnawa 275. Orthotylus ericetorum (F all.) 24, Mecomma ambulans (F a ll.) GlobicepsJlavomaculatus (F.) , Globiceps cruciatus R e u t , Blepharidopterus angulatus (F all.)

11 Lądowe pluskwiaki różnoskrzydłe Roztocza Dryophilocoris flaixkjuadrirnaculatus (De G eer) 281. Cyllocoris histrionicus (L.) Pilophorus cirmamopterus (K irschb.) Pilophorus clavatus (L.) Zwierzyniec 284. Cremnocephalus albolineatus R eut , Macrotylus herrichi (R eut.) Harpocera thoracica (F all.) Plagiognathus uitellinus (S choltz ) Plagiognathus chrysanthemi. (W olff) 10 33, 34, 36, 37 44, 45, 51, 52, 289. Plagiognathus arbustorum (F.) 10 14, Plagiognathus albipennis (F all.) 44, Campylomma uerbasci (M ey.-d.) 44, Monosynamma bohemani (F ail.) Wleprzec 293. Chlamydatus pulicarius ( F a ll ) , 44, 45, Chlamydatus pullus R e u t , 47, Phoenicocoris dissirrńlls (R eut.) Phoenicocoris modestus (M ey.-d.) Phoenicocoris obscurellus ( F a ll ) Criocoris crassicomis (Hahn) 33, 35 44, 48, 49, 51, Criocoris nigripes F ieb Atractatomus mali (M ey.-d.) 17 20, 22, Atractotomus magnicomis ( F a ll ) Compsidolon salicellus (H.-S.) 20, Psallus perrisi (M uls.) Psallus various (H.-S.) Oncotylus punctipes R eut. Tarnawa 6. Orthonotus rufifrons (F all.) , 10 20, 23 51, Plesiodema pinetellum (Z ett.) 24, Phylus melanocephalus. (L.) Phylus coryli (L.) Lopus decolor (F all.) Amblytylus nasutus (K irschb.) Amblytylus albidus (Hahn) Hoplomachus thunbergi ( F a ll) MegalocoLeus molliculus (F all.) 44, 48, Placochilus seladonicus (F all.) 44, Ceratocombus coleoptratus (Z ett.)

12 1 9 2 A. Cmoluchowa, L. Lechowski CHARAKTERYSTYKA FAUNY W wyniku badań zgromadzono materia! liczący osobników w próbach ilościowych i kilka tysięcy w próbach jakościowych. Łącznie stwierdzono występowanie 316 gatunków lądowych Heteroptera. Wśród nich 87 to gatunki nie wykazywane dotychczas z Roztocza, w tym trzy [Peritrechus angusticouis, Teranostethus longirostris i Pinalitus uiscicola) nowe dla fauny Polski. Wraz z gatunkami podawanymi wcześniej fauna Roztocza liczy 416 gatunków, co stanowi 66% Heteroptera Polski. W strukturze zoogeograficznej największa liczba gatunków należy do elementu eurosyberyjskiego i europejskiego. Duży jest również udział form o wąskim zasięgu (borealno-górskie, submedyterraneńskie i pontyjsko-pannońskie) (tab. n). W zasadzie w strukturze tej nie zaobserwowano zmian pomiędzy dotychczas wykazanymi gatunkami i stwierdzonymi w ramach niniejszych badań. Na uwagę zasługuje fakt, że kilka gatunków odnotowano poza dotychczas znanymi granicami zasięgu. Stanowiska położone najdalej na wschód stwierdzono dla: Loricula elegantula, ElatophiLus pini i Phoenicocoris dissmilis; na północny-wschód - Temnostethiis longirostris i Pinalitus uiscicola; na południe - Peritrechus angusticollis. Wyodrębniono dwa gatunki znane dotąd jedynie z terenów górskich - Dicyphus constrictus i Pinalitus atomarius, a także osiem gatunków znanych tylko z nielicznych stanowisk na terenie kraju. Są to: MegaLonotus dilatatus, Mezira tremulae, MyrmecLobia distinguenda, Elatophilus stigmatellus, Alloeotomus germanicus, Orthotylus fuscescens, Phoenicocoris modestus, Cremnocephalus albolineatus. T abela II. Udział elem entów zoogeograficznych w faunie H eteroptera Roztocza (podano liczbę gatunków ) Element zoogeo graficzny Znane do r Znane obecnie Kosmopolityczny 5 5 Holarktyczny Palearktyczny Eurosybeiyjski Borealno-górski Europejki Submedyterraneńskl Pontyjsko-pannoński 3 4 Razem Badania ilościowe prowadzono na 32 stanowiskach, które obejmowały 19 zespołów roślinnych. Udział ilościowy gatunków dominujących, frekwencje oraz liczebność zgrupowań przedstawiono w tabelach III, IV i V. W faunie środowisk leśnych wyróżniają sie dwa typy zgrupowań pluskwiaków związanych ze zbiorowiskami o podobnej strukturze, a mianowicie: 1) z lasami liściastymi i borami jodłowymi, 2) z borami sosnowymi.

13 Lądowe pluskw iaki różnoskrzydłe Roztocza Dla pierwszej grupy jest charakterystyczny wysoki udział gatunków związanych troficznie z paprociami (Monalocoris fhicis, Bryocoris pteridis) oraz przedstawicieli rodzaju Dicyphus F i e b., dla których bazę pokarmową stanowią: Stachys silvatica, Circaea lutetiana, Salvia glutinosa. Liczebność wymienionych gatunków wzrasta w miarę wzrostu cienistości siedlisk (tab. III). Przeciwną tendencję wykazują gatunki eurytopowe: Stenodema laeuigatum, Lygus rugulipennis, L. pratensis. W świetlistej dąbrowie są niemal Jedynymi dominantami (drapieżny Nabis rugosus reprezentuje tu pluskwiaki leśne), natomiast w borze jodłowym schodzą do roli subdominantów. Dominantami w borze jodłowym są wyłącznie gatunki leśne. Zdecydowanie odrębną pod względem struktury fauną charakteryzował się bór bagienny (tab. III). Jedynym dominantem, o bardzo dużej frekwencji i wysokim stopniu udziału, był pluskwiak Elasmucha ferrugata związany z borówką. Jego dominacja jest odzwierciedleniem dużej homogeniczności runa, w którym dominuje właśnie Vaccinium myrtillus. W borze świeżym Leucobryo-Pinetum duży udział w zgrupowaniach pluskwiaków mają wymienione wyżej gatunki eurytopowe. Odnotowuje się ponadto pewne gatunki charakterystyczne: wspomniana wyżej E. ferrugata oraz Lygus punctatus związany fagicznie z wrzosem. W borze suchym był to także fitofag żerujący na wrzosie, Stygnocoris pedestris, o wysokim stopniu dominacji, lecz o małej frekwencji. Zgrupowania Heteroptera zbiorowisk torfowiskowych i turzycowych charakteryzował stały udział wśród dominantów oligofaga turzyc, Cymus glandicolor (tab. IV). Optimum siedliskowe dla tego gatunku stanowią środowiska stale podmokłe. Charakterystyczne dla fauny tych samych środowisk są ponadto inne higrofile: Rhopalus maculatus i Eurygaster testudinaria, które jednak najwyższe wartości dominacji i frekwencji osiągają na suchszych powierzchniach. G atunkiem charakterystycznym dla fauny torfowisk jest Agramma tropidopterum, reprezentujący element borealny, żerujący n a sicie oraz wełniance. W zgrupowaniach związanych z torfowiskami i turzycowiskami dominantami były ponadto powszechnie spotykane eurytopy (Nabis ferus, N. pseudoferus, Lygus rugulipennis) oraz politopy związane ze środowiskami otwartymi (Halticus apterus, Capsodes gothicuś). W zgrupowaniu związanym z zespołem Caricetum gracilis w klasie dominantów znalazło się kilka gatunków leśnych (Nabis rugosus, Monalocoris Jilicis), co wynikało z położenia stanowiska wewnątrz kompleksu leśnego. W faunie muraw kserotermicznych i psammofilnych na szczególną uwagę zasługuje zgrupowanie zespołu wydmowego Spergulo-Corynophoretum (tab. V). Z wyjątkiem politopowego Stenodema uirens dominantami są tutaj fitofagi ściśle związane z roślinami charakterystycznymi dla zbiorowiska. Ponadto występują, jakkolwiek mniej licznie, inne wysoce charakterystyczne elementy fauny wydm: Chorosoma schillingi oraz Amblytylus albidus. Za gatunek charakterystyczny dla fauny muraw kserotermicznych można uznać jedynie dominujący na wszystkich stanowiskach kserotermicznych Coptosoma scutellatum. Pozostałe dominanty to gatunki eurytopowe lub politopowe, związane ze środowiskami otwartymi, bez większego znaczenia dla charakterystyki fauny środowisk kserotermicznych.

14 1 9 4 A. Cmoluchowa, L. Lechowski Tabela III. Udział procentowy (a) 1 frekw encja fb) dom inujących gatunków H eteroptera w faunie ru n a zbiorowisk leśnych oraz liczebność pluskwiaków w różnych środow iskach Środowiska Lp. Gatunki Elasmucha/errugata Stygnocoris pedestris Nabis pseudoferus Nabis rugosus 8,7 10,5 33,3 29,6 8,0 37,5 38,6 6,8 17,6 69,0 67,9 96,1 Monalocoris Jilicis Bryocoris pteridts Dicyphus const rictus Dicyphus stachydis 29, ,8 20,1 32,1 29,6 40,0 67,3 12,5 16, ,9 21,2 32,1 14,3 7,9 33,8 13,5 Stenodema laeuigatum 50,0 33,3 34,3 73,4 46, Stenodema holsatum 25, ,9 Calocoris affinis 27,1 32,7 21, ,2 12. Lygus rugulipennis 20,8 13,7 42,9 18, Lygus pratensis 18,5 21,4,3 9,5 14. Lygus punctatus 44,5 Liczebność ogółem 1, ,78 5,82 3,11 2,07 3,

15 Lądowe pluskw iaki różnoskrzydłe Roztocza Tabela IV. Udział procentowy (a) i frekwencja (b) dom inujących gatunków Heteroptera w faunie zbiorow isk torfowiskowych i łąkowych oraz liczebność pluskw iaków w różnych środow iskach Środowiska Lp. Gatunki Ehirygaster testudinaria E^ysarcorls aeneus Rhopalus maculatus Cymus glandicolor 36,6 88,0 81,6 5, xZ. 13, ,3 15, ,7 Nabis pseudoferus ,6 Nabis rugosus Agramma tropidopterum Monalocoris JUicis 37, Trtgonotylus coelestialium 43, ,0 Lygus nigulipennis 26,5 44,4 43,7 7.9 Lygus pratensis ,0 Capsodes gothicus 44,4 21,2 10,3 Halticus apterus ChlamydatiLS pulicarius 25.0 Liczebność ogółem 2,07 16,42 3,83 6,59 2,36

16 1 9 6 A. Cmoluchowa, L. Lechowski T abela V. Udział procentowy (a) i frekw encja (b) dom inujących gatunków H eteroptera w faunie zbiorow isk psam m ofilnych i kseroterm icznych i liczebność pluskw iaków w różnych środow iskach Środowisko Zbiorowiska psammofllnc Zbiorowiska ksero termiczne Lp. Gatunek Coptosoma sculellatum Dolycoris baccarum Eurydema oleraceum Rhopalus panunpwictatus Stictoplewus punctalonervosus Nysius thymi Nabis rugosus 31,7 73, ,6 10,7 12, ,7 36,8 78,6 71, ,8 50,0 8,1 50,0 10,3 57,1 6,7 41,3 10. Acetropis carinala Stenodema uirens Trigonotylus pulchellus Adelphocoris lineolatus Lygus rugulipennis 23,1 5,2 46,2 15,8 50,0 9, ,6 87,5 64,2 12,6 15,0 50,0 47,2 14,8 20,2

17 Lądowe pluskw iaki różnoskrzydłe Roztocza Lygus pratensis b 64,2 53,1 a Orthops kalrrd b 48,4 a ,5 9,9 19,7 15. Caps odes gothicus b 50,0 57,1 50,0 42,9 a 15,8 18,5 16. Halticus apterus b 14,3 14,3 a 6,6 17. Orthocephalus uittipennis b 21,4 a 10, Plagiognathus chrysantherrd b 40, a 16,5 19. Chlamydatus pulicarius b 14,3 Liczebność ogółem 8,44 4,27 5,89 10,17 5,20 4,08 4,59 UWAGI KOŃCOWE Przeprowadzone na Roztoczu badania wykazały, że regionalna fauna Heteroptera jest stosunkowo bogata. Niewątpliwie najbardziej interesująca jest ona w zbiorowiskach leśnych. Występuje w nich znaczna liczba gatunków rzadkich (także nowych dla fauny Polski), występujących poza granicami zwartego zasięgu. Nie jest jednak pewne, czy ich rzadkie odnotowywanie w faunie Polski nie wynika ze zbyt fragmentarycznego zbadania pluskwiaków leśnych w innych regionach. Je st znamienne, iż szczegółowe badania w grądach Wyżyny Lubelskiej dały wyniki zbieżne z uzyskanymi dla grądów Roztocza, tak pod względem liczby stwierdzonych gatunków Heteroptera (85 na Roztoczu, 86 na Wyżynie Lubelskiej), jak i struktury zgrupowań (C m o l u c h o w a, L e c h o w s k i 1990). Kompleksy fauny łąk kośnych i zbiorowisk turzycowych nie wykazują zasadniczych różnic w stosunku do zgrupowań pluskwiaków w podobnych środowiskach w regionach sąsiednich. W całej wschodniej części kraju gatunkiem dominującym na łąkach jest Trigonotylus coelestialiwn obok którego wysoką liczebnością charakteryzują się gatunki eurytopowe. Środowiska wybitnie wilgotne zasiedla bardzo obficie Cymus glandicolor (C m o l u c h o w a, Le c h o w s k i 1988, Le c h o w s k i 1987, 1989, P ia se c k a 1961). Znaczne różnice stwierdza się przy porównywaniu fauny zbiorowisk psammofilnych i kserotermicznych. W pierwszym przypadku różnica przejawia się znacznie niższą liczbą gatunków w omawianym tutaj regionie (Roztocze - 87, Wyżyna Lubelska - 117, Kotlina Sandomierska gatunków) oraz brakiem

18 1 9 8 A. Cmoluchowa. L. Lechowski t y p o w y c h g a t u n k ó w w y d m o w y c h ja k : Phimodera Lapponica Z e t y., Ph. Jlori F ie b., Ph. humeralis (Dalm.), AethusJlavicornis (F.) (Cmoluchowa 1971). W faunie zbiorowisk kserotermicznych na Roztoczu odnotowano tylko nieco mniej gatunków niż na dobrze zbadanej Wyżynie Lubelskiej. Zgrupowania lądowych pluskwiaków różnoskrzydłych na Roztoczu są jednak znacznie uboższe pod względem ilościowym. Tylko na niektórych stanowiskach wystąpiły gatunki charakterystyczne dla fauny muraw kserotermicznych, jak np. związane z Salvia pratensis pluskwiaki: Platyplax salviae i Macro ty Ills herrichi, związany z Teucrium chamaedrys pluskwiak Copium clavicorne, czy też związane z bylicą Artemisia campestris pluskwiaki: Plagiognathus arenicola i Heterogaster artemisiae. Wymienione gatunki na Wyżynie Lubelskiej są często spotykane, a w strukturze dominacyjnej zajmują na ogół wysoką pozycje ( C m o lu c h o w a 1965, L e c h o w s k i 1987). PIŚMIENNICTWO C m o lu c h o w a A Nowe stanow iska M egalotom usjunceus S c o p.(heteroptera-coreidad) w Polsce. Ann. UMCS, C. Lublin, 14: C m o lu ch o w a A Pluskw iaki różnoskrzydłe (Herniptera-HeteroptercĄ roślinnych zespołów kseroterm icznych okolic Kazimierza nad Wisłą. Ann. UMCS, C. Lublin. 19: C m o lu c h o w a A Pluskw iaki różnoskrzydłe (Heteroptera) wydm Lubelszczyzny. Ann. UMCS, C. Lublin, 26: C m o lu c h o w a A W ystępowanie Macrolophus rubi W o o d r o f f e, 1957 w Polsce. Prz. zool., Wrocław, 26: C m o lu c h o w a A., L ech o w sk i L Species com position and num erical force of Heteroptera of the Lublin Coal Basin. Ann. UMCS, C, Lublin, 40: C m o lu c h o w a A., L ec h o w sk i L., Pluskw iaki różnoskrzydłe (Heteroptera) zespołu grądowego (Tilio-Carpinetum) w rezerwacie B achus (Wyżyna Lubelska). Fragm. faun., W arszawa, 33: F ijałkowski D., C h o jnacka-fijałkow ska E S tosunki fitosocjologiczne 1 florystyczne projektow anego rezerw atu torfowiskowego Wieprzec pod Zamościem. Ann. UMCS, C. Lublin, 37: Izd eb sk i K., L o r e n s B., P o p io łe k Z Szata roślinna w ybranych powierzchni obszaru Roztocza n a tle w ybranych siedlisk. Fragm. faun.. W arszawa. 35: L ec h o w sk i L B adania nad fauną pluskw iaków różnoskrzydłych (Heterptera) w zbiorow iskach roślinnych doliny Bystrzycy. I. F au n a owadów roślinożernych. Ann. UMCS, C, Lublin, 39: L ec h o w sk i L H eteroptera of m oist m eadow s on the Mazowian Lovland. M em orabilia zool. W arszawa, 43: P ia s e c k a J Hemiptera-Heteroptera\s^k nadleśnictw a Jan ó w Lubelski. Ann. UMCS. C, Lublin, 15: S tr a w iń sk i K. 1959a. M ateriały do fauny pluskw iaków (/lem.-heteroptera) Roztocza. Ann. UMCS, C, Lublin, 11 (1956): S tr a w iń sk i K. 1959b. Porównawcze b ad an ia nad Hemiptera-Heteropteraw kilku biotopach łąkow ych w okolicach S uśca. Pol. Pismo ent., Wrocław. 29: S trawiński K c. Heteroptera mniej znane i rzadsze lub nowe dla fauny Polski. Fragm. faun., W arszawa, 8 : S tr a w iń sk i K H emiptera-heteropterastwierdzone w rezerwacie Bukowa Góra pod Zwierzyńcem (powiat Zamość). Ann. UMCS, C, Lublin. 19: S tr a w iń sk i K. 1966a. The influence of som e ecological h ab itat factors on Hemiptera-Heteroptera com m unities. Ekol. pol., A, W arszawa. 14:

19 Lądowe pluskw iaki różnoskrzydłe Roztocza 199 S traw ińsk i K b. llemiptera-heteroptera n a nieużytkach śródpolnych w okolicy Zwierzyńca (pow. Zamojski). Pol. Pismo ent., B, Wrocław, 3-4: T en en b a u m S z Pluskwiaki [Rhynchota) z O rdynacji Zamojskiej. Pam. fizjogr., W arszawa, 26 (zoologia): Zakład Zoologii UMCS ul. A kadem icka Lublin [Title: Land Heteroptera of Roztocze] SUMMARY The paper presents results of faunistic studies carried out in Roztocze from 1986 to species were recorded (Table I). Earlier data were also taken into consideration and now the total number of species of Heteroptera recorded from the region is 416. Three of these: Peritrechus angusticollis, Temnostethus longirostris and PinaLitus viscicola are new to the Polish fauna. A zoogeographic analysis has shown that the Euro-Siberian and European elements are dominant there (Table II). The studies made it possible to verify the previously known ranges of 8 species which proved to be wider than assumed earlier. The paper presents the quantitative structure of Heteroptera communities of various plant associations (Tables III V). The dominance structure in most communities is similar to that in analogous associations in the neighbouring regions: Wyżyna Lubelska, Kotlina Sandomierska and Polesie Lubelskie. In Roztocze, the number of Heteroptera species in oak-hornbeam forests, in hay-growing meadows and in sedge ones is similar to that in the above-mentioned regions. However, the fauna of xerothermic and psammophilous associations in Roztocze is considerably poorer. Redaktorzy pracy - doc. d r hab. A. Liana. W. Mikołajczyk