UMOWY CYWILNOPRAWNE ORAZ

Transkrypt

1 UMOWY CYWILNOPRAWNE ORAZ STOSOWANIE ZWIĘKSZONYCH KOSZTÓW UZYSKANIA PRZYCHODU W SZKOLE GŁÓWNEJ HANDLOWEJ Paweł PACHUTA luty 2018 r. UMOWY CYWILNOPRAWNE PROGRAM SZKOLENIA: 1. Umowy cywilnoprawne - różnice. 2. Nowe zasady zawierania umów cywilnoprawnych w SGH: 1) omówienie podstawowych zasad zawierania umów; 2) umowa zlecenia na prowadzenie zajęć dydaktycznych z rozporządzeniem autorskimi prawami majątkowymi - omówienie; 3) pozostałe wzory umów - zagadnienia ogólne: a) umowa zlecenia, 1

2 UMOWY CYWILNOPRAWNE PROGRAM SZKOLENIA: b) umowa o dzieło, c) umowa o dzieło z przeniesieniem autorskich praw majątkowych, d) umowa o przeniesienie autorskich praw majątkowych; 4) wzory rachunków i innych dokumentów. 3. Podatek dochodowy od osób fizycznych w umowach cywilnoprawnych. 4. Ubezpieczenia społeczne i zdrowotne w umowach cywilnoprawnych. PROGRAM SZKOLENIA: 1. Kiedy można stosować zwiększone koszty uzyskania przychodu (art. 22 ust. 9 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych), w tym nowe regulacje w zakresie stosowania zwiększonych kosztów uzyskania przychodu obowiązujące od 1 stycznia 2018 r. (art. 22 ust. 9b updof) - problemy interpretacyjne. 2. Podstawowe warunki zastosowania zwiększonych kosztów uzyskania przychodu do wynagrodzenia ze stosunku pracy w świetle interpretacji podatkowych i orzecznictwa sądowego. 3. Pojęcie utworu w rozumieniu ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych - stworzenie utworu jako podstawowy warunek zastosowania zwiększonych kosztów uzyskania przychodu. 2

3 PROGRAM SZKOLENIA: 4. Ustawowe obowiązki nauczycieli akademickich i podział czasu pracy (uchwała Senatu SGH) oraz zasady stosowania 50% kosztów uzyskania w SGH: 1) maksymalny udział procentowy honorarium w wynagrodzeniu zasadniczym pracowników; 2) omówienie wzorów oświadczeń i innych dokumentów; 3) prawidłowe ustalenie udziału honorarium w wynagrodzeniu zasadniczym. UMOWY CYWILNOPRAWNE 3

4 UMOWY CYWILNOPRAWNE Zasady zawierania umów cywilnoprawnych oraz wzory podstawowych umów obowiązujące w SGH zawarte są w zarządzeniu Rektora SGH nr 6 z dnia 18 stycznia 2018 r. w sprawie zasad sporządzania i zawierania umów cywilnoprawnych oraz określenia wzorów niektórych umów, które obowiązuje od 1 marca 2018 r. UMOWY CYWILNOPRAWNE Zarządzenie to scala rozproszone dotychczas po wielu zarządzeniach regulacje dotyczące umów cywilnoprawnych zastępuje: zarządzenie Rektora nr 38 z dnia 9 sierpnia 2010 r. w sprawie zawierania umów cywilnoprawnych na prace o charakterze pozaakademickim zarządzenie Rektora nr 39 z dnia 9 sierpnia 2010 r. w sprawie zawierania umów w zakresie działalności twórczej zarządzenie Rektora nr 20 z dnia 23 marca 2011 r. w sprawie zawierania umów związanych z prowadzeniem naukowych prac badawczych zarządzenie Rektora nr 9 z dnia 6 lutego 2012 r. w sprawie zawierania umów o prowadzenie zajęć dydaktycznych 4

5 UMOWY CYWILNOPRAWNE Wzory umów stanowiące załączniki do zarządzenia Rektora nie wymagają już opinii radców prawnych i kwestora, w ich przypadku kwestor dopiero na etapie wniosku w WorkFlow dokonuje wstępnej kontroli operacji gospodarczej zgodnie z przepisami o finansach publicznych i blokuje środki niezbędne na realizację umowy. Kanclerz może wprowadzić dodatkowe wzory umów, do których stosować się będzie powyższe zasady. UMOWY CYWILNOPRAWNE Projekty pozostałych umów, tak jak dotychczas, wymagają opinii radcy prawnego i kwestora. Projekt przygotowuje kierownik jednostki (lub odpowiednio kierownik projektu), w której umowa ma być realizowana lub osoba przez niego wskazana. W projekcie umieszcza się informacje o tym, kto jest odpowiedzialny za sporządzenie projektu umowy (chodzi o jednoznaczną identyfikację osoby, z którą w sprawie projektu umowy można się kontaktować). Opiniowanie odbywa się za pośrednictwem systemu EZD. 5

6 UMOWY CYWILNOPRAWNE W przypadku umów finansowanych ze środków zewnętrznych, dotacji na badania, NCN i NCBiR konieczna jest dodatkowo opinia jednostki administracji odpowiedzialnej za rozliczanie środków (w zakresie rodzaju umowy, jej przedmiotu, celu, terminów realizacji, ewentualnego kontrahenta, wartości zamówienia i źródeł finansowania) odpowiednio Dział Projektów, Dział Badań itd. opiniowanie odbywa się w systemach informatycznych uczelni. Chodzi tu o kontrolę kwalifikowalności wydatków z danego źródła finansowania. UMOWY CYWILNOPRAWNE W przypadku umów z pracownikami SGH wymagana jest także wyrażana w systemie informatycznym opinia Działu Spraw Pracowniczych w zakresie tego czy zlecana praca nie jest pracą rodzajowo tożsamą z wykonywaną na podstawie umowy o pracę, co w myśl orzecznictwa sądowego jest zabronione oraz czy treść umowy nie nosi cech charakterystycznych dla umowy o pracę (dokładniej o tym aspekcie w dalszej części prezentacji). 6

7 UMOWY CYWILNOPRAWNE Wszystkie umowy tak jak obecnie podlegają obowiązkowi rejestracji w Centralnym Rejestrze Umów. Jednak następują w tym zakresie dwie istotne zmiany: REJESTRACJI DOKONUJE SIĘ PRZED ZAWARCIEM UMOWY (a nie tak jak dotychczas po) ze względu na rejestrację przed zawarciem umowy - w celu skrócenia obiegu dokumentów - w każdej jednostce, której kierownik posiada pełnomocnictwo do zaciągania zobowiązań powinien zostać wskazany pracownik upoważniony do rejestracji umów UMOWY CYWILNOPRAWNE 3 zarządzenia o CRU 1. Rejestracji umów w CRU dokonują: 1) pracownicy Działu Organizacji i Legislacji w przypadku umów podpisywanych przez Rektora i prorektorów, z wyłączeniem umów, o których mowa w pkt 2 i 4; 1a) pracownicy Sekretariatu Kanclerza w przypadku umów podpisywanych przez kanclerza lub zastępcę kanclerza oraz przypadkach innych niż określone w pkt 1 i 2-5, z wyłączeniem umów, o których mowa w pkt 2 i 4; 2) pracownicy Działu Obsługi Projektów w zakresie umów dotyczących projektów realizowanych w SGH, zgodnie z zakresem zadań jednostki określonym w Regulaminie organizacyjnym SGH, z zastrzeżeniem umów, o których mowa w pkt 3; 3) pracownicy biur kolegiów w zakresie umów podpisanych przez dziekanów kolegiów, umów podpisywanych przez kierowników jednostek organizacyjnych kolegiów i kierowników projektów badawczych realizowanych w kolegiach oraz umów o prowadzenie zajęć dydaktycznych zawieranych na studiach doktoranckich i podyplomowych prowadzonych w ramach kolegiów; 4) pracownicy Działu Organizacji i Rozliczania Dydaktyki w zakresie umów o prowadzenie zajęć dydaktycznych na studiach pierwszego i drugiego stopnia oraz na stacjonarnych studiach doktoranckich zawieranych z osobami niebędącymi pracownikami SGH; 7

8 UMOWY CYWILNOPRAWNE 3 zarządzenia o CRU 1. Rejestracji umów w CRU dokonują: 5) pracownicy ogólnouczelnianych jednostek organizacyjnych i innych jednostek organizacyjnych Uczelni w przypadku umów podpisywanych przez kierowników tych jednostek w ramach posiadanych przez nich pełnomocnictw, z wyłączeniem umów, o których mowa w pkt 2 i Rejestracja umowy w CRU następuje przed jej zawarciem (podpisaniem przez wszystkie strony). 3. Pracownik rejestrujący umowę dokonuje kontroli jej zgodności z obowiązującymi w Uczelni przepisami dotyczącymi zawierania umów, w szczególności sprawdza, czy osoba mająca podpisać umowę w imieniu SGH posiada aktualne pełnomocnictwo do jej zawarcia. ( ) UMOWY CYWILNOPRAWNE 16 zarządzenia o umowach cywilnoprawnych 3. Pracownik wprowadzający umowę do rejestru umów: 1) dokonuje kontroli spełniania przez umowę warunków określonych w przepisach zarządzenia polegającej na sprawdzeniu, czy: a) osoba, która ma podpisać umowę w imieniu SGH, posiada aktualne pełnomocnictwa do dokonania tej czynności, b) umowa została zaakceptowana przez: radcę prawnego SGH i kwestora w przypadku, gdy jest to konieczne (tj. z wyłączeniem umów sporządzanych na wzorach stanowiących załączniki do zarządzenia), oraz inne jednostki, w przypadkach tego wymagających, a określonych w zarządzeniu, c) umowa bez akceptacji radcy prawnego SGH i kwestora (tj. sporządzona na wzorach stanowiących załączniki do zarządzenia) jest zgodna z zatwierdzonymi wzorami, d) wniosek o zawarcie umowy uzyskał ostateczną akceptację finansowania w systemie Workflow, e) umowa jest zgodna z wytycznymi, o których mowa w 17. 8

9 UMOWY CYWILNOPRAWNE 16 zarządzenia o umowach cywilnoprawnych 2) po wykonaniu kontroli, o której mowa w pkt 1, dokonuje rejestracji polegającej na: a) dokonaniu wpisu do rejestru, b) umieszczeniu na umowie numeru wynikającego z rejestru. 4. W przypadku stwierdzenia nieprawidłowości pracownik dokonujący wpisu do rejestru nie wpisuje umowy do rejestru umów i przekazuje ją do poprawienia osobie odpowiedzialnej za przygotowanie umowy ze strony SGH. UMOWY CYWILNOPRAWNE 7 zarządzenia o umowach cywilnoprawnych 3. Kopię umowy podpisanej przez strony sporządza i przechowuje jednostka, w której wykonywana jest umowa, lub która nadzoruje jej wykonanie. Oryginał umowy przechowywany jest w Kwesturze. 4. Osobie podpisującej umowę w imieniu SGH przedkłada się umowę wraz z ewentualnym wydrukiem opinii wymaganych przepisami zarządzenia. Wydruk dołącza się do egzemplarza umowy dla SGH. Osoba podpisująca umowę weryfikuje, czy do projektu dołączono wszystkie wymagane opinie. 9

10 UMOWY CYWILNOPRAWNE 7 zarządzenia o umowach cywilnoprawnych 5. Umowy cywilnoprawne mogą być zawierane WYŁĄCZNIE po uprzednim złożeniu wniosku i uzyskaniu ostatecznej akceptacji finansowania umowy w systemie Workflow dokonanej przez kierownika zamawiającego lub osobę przez niego upoważnioną oraz dokonaniu w systemie przez kwestora wstępnej kontroli operacji gospodarczej, o której mowa w przepisach ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. z 2017 r. poz. 2077). 6. W imieniu SGH umowy nie może podpisać osoba, którą z drugą stroną umowy łączy stosunek pokrewieństwa lub powinowactwa do drugiego stopnia włącznie. Postanowienia zdania poprzedniego stosuje się odpowiednio do osób odbierających w imieniu SGH przedmiot umowy. UMOWY CYWILNOPRAWNE - ZLECENIE UMOWA ZLECENIA jest to umowa nazwana, określona w Kodeksie cywilnym. Zgodnie z ustawową definicją przez umowę zlecenia przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania określonej czynności prawnej na rzecz dającego zlecenie. Umowy zlecenia, z mocy postanowień Kodeksu cywilnego, to także umowy o świadczenie usług, na podstawie których Zleceniodawca zleca Zleceniobiorcy wykonanie konkretnych czynności faktycznych. Umowa zlecenia jest umową starannego działania (umawiamy się na określoną pracę a nie na efekt). 10

11 UMOWY CYWILNOPRAWNE - ZLECENIE Rozwiązanie umowy zlecenia może nastąpić w każdym czasie przez jednostronne oświadczenie woli (wypowiedzenie), chyba że w umowie zastrzeżono inaczej. Zleceniobiorca odpowiada za szkody wyrządzone Zleceniodawcy w pełnej ich wysokości. Umowa zlecenia nie zawiera elementu podporządkowania Zleceniobiorcy poleceniom Zleceniodawcy i obowiązku wykonywania pracy pod jego kierownictwem (!). Umowa taka określa przedmiot zlecenia (czyli rodzaj wykonywanych czynności lub usług) i nie może polegać na pozostawaniu w dyspozycji zlecającego i wykonywaniu stosownie do jego potrzeb czynności zlecanych na bieżąco (!). Jeśli faktycznie jest inaczej, mamy do czynienia z umową o pracę, która też jest umową starannego działania. UMOWY CYWILNOPRAWNE - ZLECENIE Przykładowy opis przedmiotu zlecenia: "Obsługa organizacyjna i administracyjna projektu..., w następującym zakresie: przygotowanie i realizacja rekrutacji beneficjentów poprzez udzielanie informacji telefonicznych, umieszczanie aktualnych informacji na stronie internetowej... oraz prowadzenie zapisów, przyjmowanie i sprawdzanie kompletności dokumentów; sprawdzanie obecności beneficjentów na zajęciach i prowadzenie ewidencji list obecności; przygotowanie, wypełnienie i wydanie zaświadczeń o realizacji zajęć dla ich uczestników." 11

12 UMOWY CYWILNOPRAWNE - ZLECENIE UMOWY CYWILNOPRAWNE - ZLECENIE 12

16 UMOWY CYWILNOPRAWNE - ZLECENIE UWAGA: W przypadku kiedy wykonywanie umowy wiązało się będzie z dostępem do danych osobowych (np. obsługa rekrutacji, dziekanatu itp.) przed przystąpieniem do wykonywania umowy, kierownik jednostki, w której umowa będzie realizowana zobowiązany jest do wystąpienia o upoważnienie do przetwarzania danych osobowych dla zleceniodawcy! UMOWY CYWILNOPRAWNE - ZLECENIE 16

17 UMOWY CYWILNOPRAWNE - ZLECENIE UMOWY CYWILNOPRAWNE - ZLECENIE W przypadku umów zlecenia (i zleceniodawców, którzy nie są pracownikami SGH), ze względu na konieczność zgłoszenia do ZUS zleceniodawcy w terminie 7 dni od dnia rozpoczęcia wykonywania umowy konieczne jest podczas podpisywania umowy odebranie od zleceniobiorcy OŚWIADCZENIA DO CELÓW UBEZPIECZENIOWYCH (załącznik nr 9 do zarządzenia) i niezwłocznie po zawarciu umowy przekazanie go do Działu Płac 17

18 UMOWY CYWILNOPRAWNE - ZLECENIE UMOWY CYWILNOPRAWNE 18

19 UMOWY CYWILNOPRAWNE - ZLECENIE UMOWY CYWILNOPRAWNE 19

20 UMOWY CYWILNOPRAWNE ZLECENIE DYDAKTYKA UMOWA ZLECENIA O PROWADZENIE ZAJĘĆ DYDAKTYCZNYCH - zastępuje ona stosowane do 2017 roku umowy o prowadzenie zajęć oparte na konstrukcji umowy o dzieło. Umowa ta składa się z dwóch części: - postanowień związanych z przeprowadzeniem zajęć dydaktycznych w określonej liczbie godzin, - oraz postanowień dotyczących stworzenia utworów na potrzeby przeprowadzenia każdej z tych godzin oraz udzielenia Uczelni licencji do tych utworów. Wynagrodzenie w tej umowie składa się z dwóch elementów: - wynagrodzenia za samo przeprowadzenie zajęć dydaktycznych, - honorarium z tytułu udzielenia jednorazowej licencji do utworów stworzonych na potrzeby przeprowadzenia zajęć dydaktycznych. UMOWY CYWILNOPRAWNE ZLECENIE DYDAKTYKA Umowa o prowadzenie zajęć dydaktycznych jest generalnie umową o świadczenie usług, do której stosuje się przepisy k.c. o zleceniu (por. m.in.: wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z 30 sierpnia 2012 r., sygn. akt III AUa 394/12; wyrok Sądu Najwyższego z 10 maja 2016 r., sygn. akt II UK 217/15; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 listopada 2013 r., sygn. akt II UK 115/13; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 kwietnia 2012 r., sygn. akt II UK 187/11; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 października 2013 r., II UK 103/13). Taka umowa może jednak zawierać postanowienia związane ze skutkami stworzenia przez zleceniobiorcę utworów w rozumieniu prawa autorskiego. Ma to wpływ na stawkę kosztów uzyskania przychodu w części dotyczącej honorarium autorskiego za te utwory. 20

21 UMOWY CYWILNOPRAWNE ZLECENIE DYDAKTYKA W związku z tym do części umowy nie dotyczącej stworzenia utworów (m.in. prowadzenie zajęć w określonej liczbie godzin) stosuje się zwykłe koszty uzyskania przychodu w wysokości 20%. Do stworzenia utworów w rozumienia przepisów o prawie autorskim dochodzi w związku z przygotowaniem m.in. programów kształcenia, materiałów dydaktycznych na zajęcia, testów, pytań egzaminacyjnych i innych form weryfikacji wiedzy oraz ich wykorzystaniem do prowadzenia zajęć. Rozporządzenie prawami autorskimi do tych utworów daje podstawę do zastosowania zwiększonych kosztów uzyskania przychodu w wysokości 50% (w części wynagrodzenia w umowie o prowadzenie zajęć dydaktycznych stanowiącego honorarium za udzielenie licencji do tych utworów) UMOWY CYWILNOPRAWNE ZLECENIE DYDAKTYKA Umowę zlecenia na prowadzenie zajęć dydaktycznych zastosować można do: 1) zajęć dydaktycznych na wszystkich rodzajach studiów, kursów i szkoleń - wynagrodzenie w umowie składa się z: a) wynagrodzenia za prowadzenie zajęć w określonej liczbie godzin (koszty uzyskania 20%) min. 45 zł za godzinę (wynagrodzenie za każdą godzinę prowadzenia zajęć nie może być mniejsze niż minimalne wynagrodzenie asystenta za godzinę ponadwymiarową określone w przepisach o wynagradzaniu nauczycieli akademickich wydanych na podstawie art. 151 ust. 1 ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym), b) honorarium z tytułu udzielenia jednorazowej licencji do autorskich materiałów dydaktycznych do którego mogą być zastosowane 50% koszty uzyskania przychodu - np. 100 zł za godzinę (jako sposób obliczenia łącznego honorarium przyjęto honorarium obliczane jako iloczyn liczby godzin przeprowadzonych zajęć i stawki jednostkowej honorarium); 21

22 UMOWY CYWILNOPRAWNE ZLECENIE DYDAKTYKA Umowę zlecenia na prowadzenie zajęć dydaktycznych zastosować można do: 2) zadań związanych z przeprowadzaniem egzaminów i innych form weryfikacji wiedzy (egzaminowanie, zaliczenia, egzamin dyplomowy) - wynagrodzenie w umowie składa z: a) wynagrodzenia za prowadzenie egzaminów (koszty uzyskania 20%) - np. 30 zł za godzinę, b) honorarium z tytułu udzielenia jednorazowej licencji do opracowanych na potrzeby egzaminu autorskich pytań i innych form weryfikacji wiedzy (koszty uzyskania 50%) - np. 30 zł za godzinę (jako sposób obliczenia łącznego honorarium przyjęto honorarium obliczane jako iloczyn liczby godzin przeprowadzonych egzaminów itp. i stawki jednostkowej honorarium). UMOWY CYWILNOPRAWNE ZLECENIE DYDAKTYKA Wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z 30 sierpnia 2012 r., sygn. akt III AUa 394/12: Oczywiste jest, że na każdym wykładzie dobór słów, przykładów może być inny, ale nie zmienia to typowej usługi w wymagany efekt. Wkład w postaci wysiłku umysłowego wymagany jest przy każdej pracy umysłowej i jest wykładnikiem tylko obowiązku starannego działania. Czynnością końcową było przeprowadzenie przez zainteresowanych zajęć dydaktycznych, a więc typowych usług dydaktycznych i to na rzecz podmiotu zajmującego się kształceniem. 22

23 UMOWY CYWILNOPRAWNE ZLECENIE DYDAKTYKA Wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z 30 sierpnia 2012 r., sygn. akt III AUa 394/12: Rzeczą typową dla każdego etapu edukacji jest przygotowanie przez nauczyciela programu, konspektu, materiałów, w oparciu o które realizuje on program nauczania. Czynności te, nawet jeśli zostaną zmaterializowane na piśmie, czy nośniku elektronicznym (prezentacja multimedialna), nie mogą, zdaniem Sądu Apelacyjnego, być utożsamiane z dziełem, którego dotyczy umowa, bowiem ta dotyczyła przeprowadzenia zajęć. UMOWY CYWILNOPRAWNE ZLECENIE DYDAKTYKA Wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z 30 sierpnia 2012 r., sygn. akt III AUa 394/12: Nazwa umowy z wyeksponowaniem terminologii służącej podkreśleniu wybitnie charakteru umowy jako umowy o dzieło, nie jest elementem decydującym samodzielnie o rodzaju zobowiązania, w oderwaniu od oceny rzeczywistego przedmiotu tej umowy i sposobu oraz okoliczności jej wykonania. Obowiązkiem zainteresowanego, zgodnie z zawartą umową było przygotowanie i przeprowadzenie wykładów z zakresu kultury języka według harmonogramu ustalonego z wnioskodawcą. 23

24 UMOWY CYWILNOPRAWNE ZLECENIE DYDAKTYKA Wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z 30 sierpnia 2012 r., sygn. akt III AUa 394/12: Na podstawie umowy o dzieło w rozumieniu art. 627 kc przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania określonego dzieła. Efektem końcowym jest więc pewien rezultat w postaci materialnej lub niematerialnej. Dziełem jest stworzenie czegoś lub przetworzenie do postaci w jakiej dotychczas nie istniało. W przypadku przeprowadzenia cyklu wykładów nie występuje żaden rezultat ucieleśniony w jakiejkolwiek postaci. Jest to wyłącznie staranne działanie wykonawcy umowy, który stosownie do posiadanej wiedzy, ma ją przekazać studentom. UMOWY CYWILNOPRAWNE ZLECENIE DYDAKTYKA Wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z 30 sierpnia 2012 r., sygn. akt III AUa 394/12: Poziom wiedzy studentów po takich wykładach nie może być utożsamiany z wymaganym rezultatem, nadto liczba wykonywanych godzin wykładów nadaje im charakter powtarzalnych czynności, nawet jeżeli wykład podzielono na części. Oczywiste jest, że na każdym wykładzie dobór słów, przykładów może być inny, ale nie zmienia to typowej usługi w wymagany efekt. Wkład w postaci wysiłku umysłowego wymagany jest przy każdej pracy umysłowej i jest wykładnikiem tylko obowiązku starannego działania. 24

25 UMOWY CYWILNOPRAWNE ZLECENIE DYDAKTYKA Wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z 30 sierpnia 2012 r., sygn. akt III AUa 394/12: Brak rezultatu wykonywanej czynności w przedmiotowej umowie decyduje, zdaniem Sądu Apelacyjnego, iż umowa winna być zakwalifikowana jako umowa o świadczenie usług do której znajdują zastosowanie przepisy o zleceniu w rozumieniu art. 750 kc. Rezultatem takim nie może być również poziom wiedzy reprezentowany przez studenta w czasie zaliczenia, skoro jest to okoliczność o której decydują przesłanki niezależne bezpośrednio od zachowania zainteresowanej, podejmowane w czasie realizacji umowy. Ocena ta koresponduje z faktem iż wykonanie umowy nastąpiło na rzecz podmiotu, który stale i w zakresie działalności prowadzonego podmiotu zajmują się czynnościami danego rodzaju, w tym wypadku prowadzeniem procesu dydaktycznego. UMOWY CYWILNOPRAWNE ZLECENIE DYDAKTYKA Wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z 30 sierpnia 2012 r., sygn. akt III AUa 394/12: Kodeks cywilny w art. 751 regulującym krótszy okres przedawnienia roszczeń, wskazuje na możliwość prowadzenie takich usług m.in. w kategorii nauki. W ramach umowy o wykonanie usługi, przyjmujący zlecenie zobowiązany jest do wykonania określonej czynności, w tym wypadku określonej liczby godzin wykładu. Przy wykonywaniu umowy korzysta ze swobody, co odpowiada wymogowi samodzielnego doboru tematów czy zadań i sposobu ich przekazania, charakterystycznej również dla tej umowy nienazwanej o świadczenie usług. 25

26 UMOWY CYWILNOPRAWNE ZLECENIE DYDAKTYKA Wyrok Sądu Najwyższego z 18 kwietnia 2012 r., sygn. akt II UK 187/11: przychody instruktora jazdy muszą być obciążone składkami ubezpieczeniowymi, gdyż szkolenie kursantów może odbywać się tylko na podstawie umowy zlecenia, osoba przygotowująca kursantów do zdania egzaminu na prawo jazdy nie może świadczyć usług na podstawie umowy o dzieło, gdyż instruktor w praktyce nie może zobowiązać się, że uczestnik szkolenia zda egzamin na prawo jazdy. Umowy miały dwie cechy: instruktor zobowiązywał się do przeszkolenia określonej w umowie liczby osób, a zwieńczeniem nauki było umożliwienie im przystąpienie do egzaminu na prawo jazdy, instruktor był zobowiązany starannie wykonać zadanie przeszkolenia, ale nie obciążała go odpowiedzialność za rezultat. Zobowiązanie do wykonywania pracy instruktora nauki jazdy nie jest gwarancją rezultatu, lecz jest realizowane w ramach umowy starannego działania (por.także: wyrok SN z dnia r., sygn. akt I UK 140/08). UMOWY CYWILNOPRAWNE ZLECENIE DYDAKTYKA Za tym, że w przypadku prowadzenia zajęć dydaktycznych (zawieramy umowę na przeprowadzenie określonej liczby godzin wykładów/ćwiczeń itp.) mamy do czynienia z umową starannego działania, do której stosuje się przepisy o zleceniu, a nie dziełem czy umową o czyste przeniesienie praw przemawia dotychczasowe, przywołane wcześniej, orzecznictwo sądowe będące wynikiem sporów z ZUS. 26

27 UMOWY CYWILNOPRAWNE ZLECENIE DYDAKTYKA UMOWY CYWILNOPRAWNE ZLECENIE DYDAKTYKA 27

31 UMOWY CYWILNOPRAWNE ZLECENIE DYDAKTYKA UMOWY CYWILNOPRAWNE 31

32 UMOWY CYWILNOPRAWNE ZLECENIE DYDAKTYKA PRZYKŁADOWO: Przyjmijmy umownie, że planowaliśmy zapłacić za godzinę zajęć 200 zł. W związku z tym ustalamy w umowie: 1) Wynagrodzenie za godzinę prowadzenia zajęć 45 zł (nie mniej niż minimalne asystenta za godzinę ponadwymiarową) 2) Honorarium za licencję do utworów dydaktycznych 155 zł za godzinę Od 1 części (wynagrodzenie) koszty uzyskania będą wynosiły 20%, od 2 części (honorarium) koszty uzyskania będą wynosiły 50%. UMOWY CYWILNOPRAWNE ZLECENIE DYDAKTYKA 32

35 UMOWY CYWILNOPRAWNE ZLECENIE DYDAKTYKA UMOWY CYWILNOPRAWNE 35

36 UMOWY CYWILNOPRAWNE ZLECENIE DYDAKTYKA Do umowy zlecenia na prowadzenie zajęć dydaktycznych załącznikiem jest SYLABUS PRZEDMIOTU UMOWY CYWILNOPRAWNE ZLECENIE DYDAKTYKA Do umowy zlecenia na prowadzenie zajęć dydaktycznych wprowadzony został odrębny wzór rachunku załącznik nr 6 właśnie ze względu na konieczność wyodrębnienia w nim wynagrodzenia i honorarium. 36

39 UMOWY CYWILNOPRAWNE ZLECENIE W przypadku UMÓW ZLECENIA pamiętać też musimy o nowych wymaganiach, które zostały wprowadzone zmianą przepisów o minimalnym wynagrodzeniu: 1) Minimalna stawka godzinowa wynagrodzenia, 2) Obowiązek COMIESIĘCZNEJ wypłaty wynagrodzenia z tytułu umowy, 3) Comiesięczne potwierdzanie liczby godzin wykonywania zlecenia w danym miesiącu - DOTYCZY TO TAKŻE UMÓW NA ZAJĘCIA DYDAKTYCZNE! UMOWY CYWILNOPRAWNE ZLECENIE Art. 8a. Ustawy z dnia 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę 1. W przypadku umów, o których mowa w art. 734 i art. 750 Kodeksu cywilnego, wykonywanych przez przyjmującego zlecenie lub świadczącego usługi, wysokość wynagrodzenia powinna być ustalona w umowie w taki sposób, aby wysokość wynagrodzenia za każdą godzinę wykonania zlecenia lub świadczenia usług nie była niższa niż wysokość minimalnej stawki godzinowej ustalonej zgodnie z art. 2 ust. 3a, 3b i 5. 39

40 UMOWY CYWILNOPRAWNE ZLECENIE Art. 8a. Ustawy z dnia 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę 2. W przypadku gdy wysokość wynagrodzenia ustalonego w umowie nie zapewnia przyjmującemu zlecenie lub świadczącemu usługi otrzymania za każdą godzinę wykonania zlecenia lub świadczenia usług wynagrodzenia w wysokości co najmniej minimalnej stawki godzinowej, przyjmującemu zlecenie lub świadczącemu usługi przysługuje wynagrodzenie w wysokości obliczonej z uwzględnieniem minimalnej stawki godzinowej ustalonej zgodnie z art. 2 ust. 3a, 3b i 5. UMOWY CYWILNOPRAWNE ZLECENIE Art. 8a. Ustawy z dnia 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę 3. Jeżeli kilka osób przyjmuje zlecenie lub zobowiązuje się świadczyć usługi wspólnie, każdej z tych osób przysługuje wynagrodzenie ustalone zgodnie z ust. 1 i Przyjmujący zlecenie lub świadczący usługi nie może zrzec się prawa do wynagrodzenia w wysokości wynikającej z wysokości minimalnej stawki godzinowej albo przenieść prawa do tego wynagrodzenia na inną osobę. 40

41 UMOWY CYWILNOPRAWNE ZLECENIE Art. 8a. Ustawy z dnia 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę 5. Wypłaty wynagrodzenia w wysokości wynikającej z wysokości minimalnej stawki godzinowej dokonuje się w formie pieniężnej. 6. W przypadku umów zawartych na czas dłuższy niż 1 miesiąc, wypłaty wynagrodzenia w wysokości wynikającej z wysokości minimalnej stawki godzinowej dokonuje się co najmniej raz w miesiącu. UMOWY CYWILNOPRAWNE ZLECENIE Art. 8b. Ustawy z dnia 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę 1. W przypadku umów, o których mowa w art. 734 i art. 750 Kodeksu cywilnego, strony określają w umowie sposób potwierdzania liczby godzin wykonania zlecenia lub świadczenia usług. 2. W przypadku gdy strony w umowie nie określą sposobu potwierdzania liczby godzin wykonania zlecenia lub świadczenia usług, przyjmujący zlecenie lub świadczący usługi przedkłada w formie pisemnej, elektronicznej lub dokumentowej informację o liczbie godzin wykonania zlecenia lub świadczenia usług, w terminie poprzedzającym termin wypłaty wynagrodzenia. 41

42 UMOWY CYWILNOPRAWNE ZLECENIE Art. 8b. Ustawy z dnia 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę 3. Jeżeli umowa nie została zawarta z zachowaniem formy pisemnej, elektronicznej lub dokumentowej, przedsiębiorca albo inna jednostka organizacyjna, przed rozpoczęciem wykonania zlecenia lub świadczenia usług, przyjmującemu zlecenie lub świadczącemu usługi w formie pisemnej, elektronicznej lub dokumentowej ustalenia co do sposobu potwierdzania liczby godzin wykonania zlecenia lub świadczenia usług, a w przypadku braku takiego potwierdzenia przepis ust. 2 stosuje się odpowiednio. UMOWY CYWILNOPRAWNE ZLECENIE Art. 8b. Ustawy z dnia 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę 4. Przepisów ust. 1 3 nie stosuje się do wykonującego zlecenie lub świadczącego usługi w przypadku skierowania takich osób do wykonania zlecenia lub świadczenia usług na podstawie przepisów ustawy z dnia 9 lipca 2003 r. o zatrudnianiu pracowników tymczasowych (Dz. U. z 2016 r. poz. 360 oraz z 2017 r. poz. 658). W takim przypadku pracodawca użytkownik, na rzecz którego jest wykonywane zlecenie lub są świadczone usługi, prowadzi ewidencję liczby godzin wykonania zlecenia lub świadczenia usług. 5. Jeżeli kilka osób przyjmuje zlecenie lub zobowiązuje się świadczyć usługi wspólnie, potwierdzanie liczby godzin wykonania zlecenia lub świadczenia usług następuje odrębnie w stosunku do każdej z tych osób 42

43 UMOWY CYWILNOPRAWNE ZLECENIE Art. 8c. Ustawy z dnia 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę Przedsiębiorca albo inna jednostka organizacyjna, na rzecz której jest wykonywane zlecenie lub są świadczone usługi, przechowuje dokumenty określające sposób potwierdzania liczby godzin wykonania zlecenia lub świadczenia usług oraz dokumenty potwierdzające liczbę godzin wykonania zlecenia lub świadczenia usług przez okres 3 lat od dnia, w którym wynagrodzenie stało się wymagalne. UMOWY CYWILNOPRAWNE - DZIEŁO UMOWA O DZIEŁO jest to umowa nazwana, określona w Kodeksie cywilnym. Przez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła na rzecz zamawiającego, a zamawiający zobowiązuje się do zapłaty wynagrodzenia. Umowa o dzieło jest umową rezultatu - w jej wyniku musi się pojawić ucieleśniony rezultat istniejący niezależnie od osoby twórcy. 43

44 UMOWY CYWILNOPRAWNE - DZIEŁO Przedmiotem umowy jest wykonanie indywidualnie oznaczonego dzieła (opisanego w specyfikacji dzieła stanowiącej załącznik do umowy), a Wykonawca odpowiada za osiągnięcie konkretnego efektu (rezultatu) w postaci dzieła. Cechą umowy o dzieło jest znaczna swoboda i samodzielność Wykonawcy w zakresie wykonywania umówionego dzieła. Wynagrodzenie za wykonane dzieło jest najczęściej wypłacane jednorazowo po wydaniu i przyjęciu dzieła, chyba że umowa przewiduje etapy lub części dzieła, podlegające osobnemu odbiorowi, i częściowe wynagrodzenie za te etapy lub części (uwaga: należy unikać takiego sposobu rozliczania umowy o dzieło, jeśli poszczególne etapy i części nie mają samodzielnego znaczenia dla zamawiającego). UMOWY CYWILNOPRAWNE - DZIEŁO Wykonawca w ramach umowy o dzieło ponosi odpowiedzialność za wady wykonanego dzieła. Rozwiązanie umowy o dzieło może nastąpić, gdy dzieło jest wykonywane w sposób wadliwy, sprzeczny z umową, albo ma nie dające się usunąć wady. Ponadto zamawiający może odstąpić od umowy na zasadach określonych w Kodeksie cywilnym - wtedy, gdy przyjmujący zamówienie opóźnia się z rozpoczęciem lub wykończeniem dzieła tak dalece, że nie jest prawdopodobne, żeby zdołał je ukończyć w czasie umówionym. Przedmiotem umowy o dzieło może być wytworzenie nowych przedmiotów lub wytworów intelektu, jak i przerobienie, jednorazowa naprawa czy konserwacja przedmiotów już istniejących. Dziełami są m.in.: przetłumaczenie tekstu, napisanie tekstu na określony temat, napisanie programu, instrukcji, wewnętrznego aktu prawnego, ekspertyzy, czy opinii te przypadki kiedy zamawiamy określony, dający się z góry przewidzieć rezultat istniejący później niezależnie od osoby wykonawcy. Ponadto dzieło może mieć charakter materialny lub niematerialny. 44

45 UMOWY CYWILNOPRAWNE - DZIEŁO O dziele mówimy wtedy, gdy posiada ono kilka typowych cech, tzn. może mieć charakter: materialny bądź niematerialny (na potrzeby podatkowe i ubezpieczeniowe tylko jeśli da się je utrwalić w postaci określonych przedmiotów materialnych to jest zdjęć, wideo, rysunków, protokołów dzieło musi być zatem postrzegalne), przyszły (dzieło dopiero powstanie), samoistny (po jego wykonaniu istnieje niezależnie od wykonawcy), odróżniający się od innych przedmiotów, obiektywnie pewny co do osiągnięcia. UMOWY CYWILNOPRAWNE - DZIEŁO Przykładowy opis przedmiotu umowy o dzieło: W treści umowy: "Wykonanie tłumaczenia na język angielski artykułu naukowego z zakresu nauk ekonomicznych pt.... " W specyfikacji dzieła stanowiącej załącznik do umowy określamy następnie szczegółowy opis dzieła, które ma powstać np.: "Wykonanie tłumaczenia na język angielski artykułu naukowego z zakresu nauk ekonomicznych pt.... (tekst w j. polskim zawiera znaków) z wykorzystaniem specjalistycznego języka właściwego dla tej dyscypliny naukowej. Tłumaczenie przygotowane musi zostać z użyciem zasad i technik językowych właściwych dla języka angielskiego; wymagania edycyjne tekstu: nagłówek - czcionka Arial, wielkość czcionki 14 pt, pogrubiona; tekst - czcionka Arial, wielkość czcionki 13 pt, interlinia 1,5 wiersza." 45

46 UMOWY CYWILNOPRAWNE - DZIEŁO Im bardziej szczegółowa specyfikacja, tym lepiej poddający się weryfikacji przy odbiorze dzieła rezultat umowy. Szczegółowy opis pomaga w zapewnieniu tego, że otrzymamy dokładnie to co w wyniku zawarcia umowy zamówiliśmy od wykonawcy. Dzieło musi być w stanie przejść test na wady (tj. na zgodność z zamówieniem wynikającym z umowy), a szczegółowa specyfikacja działa pozwala na jego przeprowadzenie. UMOWY CYWILNOPRAWNE - DZIEŁO 46

47 UMOWY CYWILNOPRAWNE - DZIEŁO UMOWY CYWILNOPRAWNE - DZIEŁO 47

51 UMOWY CYWILNOPRAWNE UMOWY CYWILNOPRAWNE - DZIEŁO 51

52 UMOWY CYWILNOPRAWNE - DZIEŁO Odbiór każdego dzieła dokonany musi być PROTOKOŁEM ODBIORU wzory protokołów określają: - Załącznik nr 8a (protokół odbioru dzieła/utworu) - Załącznik nr 8b (protokół odbioru dzieła będącego naukową pracą badawczą) UMOWY CYWILNOPRAWNE 52

53 UMOWY CYWILNOPRAWNE - DZIEŁO UMOWY CYWILNOPRAWNE A UMOWY O PRACĘ UWAGA: Zawarcie umowy cywilnoprawnej nie może naruszać art Kodeksu pracy. Art. 22. Kodeksu pracy. 1. Przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem Zatrudnienie w warunkach określonych w 1 jest zatrudnieniem na podstawie stosunku pracy, bez względu na nazwę zawartej przez strony umowy Nie jest dopuszczalne zastąpienie umowy o pracę umową cywilnoprawną przy zachowaniu warunków wykonywania pracy, określonych w 1. (...). 53

54 UMOWY CYWILNOPRAWNE A UMOWY O PRACĘ Umowy cywilnoprawne nie mogą zawierać wszystkich cech charakterystycznych dla stosunku pracy: 1)wykonywanie pracy określonego rodzaju za wynagrodzeniem, 2)w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę 3)pod kierownictwem pracodawcy. Jeśli w umowie cywilnoprawnej będziemy mieli do czynienia z wszystkimi w/w cechami to bez względu na nazwę umowy będzie to umowa o pracę! Najłatwiej z umów cywilnoprawnych jest wyeliminować element podporządkowania pracodawcy, który przeczy z resztą zasadom zlecenia i dzieła wynikającym z k.c. UMOWY CYWILNOPRAWNE A UMOWY O PRACĘ W związku z powyższym umowa cywilnoprawna NIE MOŻE (ani w treści umowy ani w toku jej wykonywania) zawierać opisów (i działań) w rodzaju: A. "Codzienne sprzątanie w dni robocze od godziny 8 do 16 w budynku przy al. Niepodległości w Warszawie. Szczegółowy sposób wykonania prac określał będzie każdorazowo kierownik budynku, który będzie wydawał odpowiednie polecenia z tym związane." B. "Prowadzenie obsługi informatycznej SGH w dni robocze, w godzinach od 10 do 18 zgodnie z zakresem określonym przez Dyrektora CTI." - dlatego, że spełnione są wszystkie trzy główne cechy charakterystyczne dla stosunku pracy: praca w wyznaczonym miejscu, wyznaczonym czasie, pod kierownictwem pracodawcy. 54

55 UMOWY CYWILNOPRAWNE Z PRACOWNIKAMI SGH Pracowników SGH nie można zatrudniać na podstawie umów cywilnoprawnych (zlecenie, dzieło), jeśli pracownicy ci na tej podstawie mieliby wykonywać pracę tego samego rodzaju, co wykonywana w ramach podstawowego stosunku pracy. Za takim stanowiskiem przemawia dotychczasowe orzecznictwo sądowe. Zatrudnianie własnych pracowników na podstawie umowy cywilnoprawnej do wykonywania pracy tego samego rodzaju, co określona w umowie o pracę jest kontynuowaniem stosunku pracy w godzinach nadliczbowych (por. m.in. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dn r. sygn.akt: III AUr 865/94, uchwała Sądu Najwyższego z dn r. - I PZP 13/94), stanowić może obejście przepisów o czasie pracy i o prawie do odpoczynku. UMOWY Z PRZENIESIENIEM AUTORSKICH PRAW MAJĄTKOWYCH Można tu wyraźnie rozróżnić dwa typy umów: a) umowa o dzieło z przeniesieniem autorskich praw majątkowych, na podstawie której zamawiamy dopiero dzieło, które ma zostać stworzone i które będzie jednocześnie utworem lub kilkoma utworami w rozumieniu przepisów o prawie autorskim, do którego lub których autor przenosi na SGH autorskie prawa majątkowe (zawierana jest w oparciu o przepisy Kodeksu cywilnego i ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych), b) umowa o przeniesienie autorskich praw majątkowych, którą zawieramy jeśli chcemy jako Uczelnia uzyskać prawo do korzystania z autorskich praw majątkowych do utworu, który w chwili zawierania umowy już istnieje (zawierana jest w oparciu o przepisy ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, zastosowanie mają również przepisy Kodeksu cywilnego). 55

56 UMOWY Z PRZENIESIENIEM AUTORSKICH PRAW MAJĄTKOWYCH Przedmiotem umowy jest odpowiednio stworzenie dzieła/utworu i nabycie autorskich praw majątkowych do niego albo nabycie autorskich praw majątkowych do utworu istniejącego. POJĘCIE UTWORU przedmiotu umowy Zgodnie z art. 1 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (ust. 1) Przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia (utwór). 56

57 POJĘCIE UTWORU przedmiotu umowy Zgodnie z art. 1 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (ust. 2) W szczególności przedmiotem prawa autorskiego są utwory: 1) wyrażone słowem, symbolami matematycznymi, znakami graficznymi (literackie, publicystyczne, naukowe, kartograficzne oraz programy komputerowe) ( ) POJĘCIE UTWORU przedmiotu umowy Zgodnie z art. 1 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (ust. 2 1 ) Ochroną objęty może być wyłącznie sposób wyrażenia; nie są objęte ochroną odkrycia, idee, procedury, metody i zasady działania oraz koncepcje matematyczne 57

58 POJĘCIE UTWORU przedmiotu umowy Zgodnie z art. 2 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (ust. 1) Opracowanie cudzego utworu, w szczególności tłumaczenie, przeróbka, adaptacja, jest przedmiotem prawa autorskiego bez uszczerbku dla prawa do utworu pierwotnego. POJĘCIE UTWORU przedmiotu umowy O utworze możemy mówić wówczas, gdy spełnione są łącznie następujące przesłanki: jest przejawem działalności twórczej posiada indywidualny charakter ( piętno twórcy ) ma ustaloną postać (formę) 58

59 POJĘCIE UTWORU przedmiotu umowy PRZESŁANKA TWÓRCZOŚCI (oryginalności) spełniona jest wówczas, gdy dzieło stanowi rezultat działalności o charakterze kreacyjnym, niesie w sobie nowe wartości; jest ona zrealizowana, gdy w dziele występują nowe, wymyślone, stworzone przez twórcę elementy POJĘCIE UTWORU przedmiotu umowy PRZESŁANKA INDYWIDUALNOŚCI jest spełniona, gdy dany rezultat działalności człowieka nie jest wynikiem pracy rutynowej lub szablonowej. Zawiera oryginalne cechy odróżniające go od podobnych utworów, wedle najlepszej wiedzy autora nie powstał wcześniej i jest mało prawdopodobne stworzenie go w przyszłości przez inną osobę o podobnych kwalifikacjach 59

60 POJĘCIE UTWORU przedmiotu umowy wyrok Sądu Najwyższego - Izby Cywilnej z dnia 13 stycznia 2006 r., sygn. akt III CSK 40/05: "Nie może być uznany za utwór i objęty ochroną prawa autorskiego taki przejaw ludzkiej aktywności umysłowej, któremu brak cech dostatecznie indywidualizujących, to jest odróżniających go od innych wytworów podobnego rodzaju i przeznaczenia."; "Charakter "twórczości" i "indywidualności" mającego podlegać ochronie prawa autorskiego przedmiotu można oprzeć na argumentacji odnoszącej się do strony podmiotowej stosunku łączącego twórcę z jego dziełem (piętno osobiste, znamiona osobowości) albo na aspektach przedmiotowych, tj. odnoszących się do samego wytworu ludzkiego umysłu. W razie zastosowania drugiego testu, który trzeba uznać w świetle poglądów doktryny za lepiej uzasadniony, przyjmuje się, że rezultat wysiłku intelektualnego nie może być rutynowy, standardowy i typowy." POJĘCIE UTWORU przedmiotu umowy wyrok Sądu Najwyższego - Izby Cywilnej z dnia 15 listopada 2002 r., sygn. akt II CKN 1289/00: "Nie są przejawem indywidualnego ujęcia rozwiązania rutynowe, stosowane w podobnych sytuacjach, w szczególności wynikające z przyjętych w danej sytuacji reguł postępowania wyrok Sądu Najwyższego - Izby Cywilnej z dnia 6 marca 2014 r., sygn. akt V CSK 202/13: "Nie może być uznany za utwór i objęty ochroną prawa autorskiego taki przejaw ludzkiej aktywności umysłowej, któremu brak cech dostatecznie indywidualizujących, tj. odróżniających go od innych wytworów podobnego rodzaju i przeznaczenia." 60

61 POJĘCIE UTWORU przedmiotu umowy wyrok Sądu Najwyższego - Izby Cywilnej z dnia 27 lutego 2009 r., sygn. akt V CSK 337/08: "(...) dla oceny określonego dzieła referencyjnego przydatna jest koncepcja tzw. statystycznej jednorazowości, która zakłada badanie, czy takie samo lub bardzo podobne dzieło powstało już wcześniej oraz czy jest statystycznie prawdopodobne sporządzenie w przyszłości takiego samego dzieła przez inną osobę.". POJĘCIE UTWORU przedmiotu umowy Poprzez USTALONĄ FORMĘ należy rozumieć przybranie przez utwór jakiejkolwiek postaci (choćby nietrwałej), która umożliwia zapoznanie się z dziełem osobie innej niż twórca. Dla celów dowodowych utwory będące przedmiotem umowy z SGH muszą mieć jednak postać utrwaloną w sposób umożliwiający ich ponowne zaprezentowanie (przedstawienie) oraz udokumentowanie istnienia utworu na potrzeby ewentualnych kontroli. Należy więc w tym wypadku przyjąć, że utwór jest rzeczą istniejącą i utrwaloną. 61

62 UMOWY Z PRZENIESIENIEM AUTORSKICH PRAW MAJĄTKOWYCH Utworami mogą być więc, spełniające powyższe przesłanki, np.: - autorskie recenzje, opinie i ekspertyzy, - opracowania naukowe, - tłumaczenia naukowe, - autorskie materiały dydaktyczne, - autorskie programy, - autorski wykład o charakterze jednorazowym z wynagrodzeniem ryczałtowym, - skrypty, - podręczniki. UMOWY Z PRZENIESIENIEM AUTORSKICH PRAW MAJĄTKOWYCH Podkreślić jednak należy, że przeniesienie autorskich praw majątkowych do utworu może się odbyć tylko raz tj. przedmiotem takiej umowy nie może być wygłaszanie już raz stworzonego i wygłoszonego wykładu, autorski program, który był już raz stworzony i zbyty, materiały dydaktyczne, które już raz zostały stworzone i są następnie corocznie wykorzystywane. Wprowadzanie modyfikacji i zmian do istniejących już wcześniej utworów co do zasady nie powoduje powstania nowego utworu (za wyjątkiem zmian istotnych powodujących w istocie powstanie nowego utworu). Taki w niewielkim stopniu zmodyfikowany utwór również nie może być przedmiotem ponownej umowy o przeniesienie autorskich praw majątkowych. 62

63 UMOWY Z PRZENIESIENIEM AUTORSKICH PRAW MAJĄTKOWYCH Utworami natomiast NIE BĘDĄ wszelkie czynności starannego działania, do których stosuje się odpowiednio przepisy o zleceniu, w szczególności przedmiotem praw autorskich nie są: 1) prowadzenie zajęć dydaktycznych w określonej liczbie godzin; 2) prowadzenie badań naukowych (przedmiotem praw autorskich nie może być samo prowadzenie badań, może być nim natomiast rezultat tych badań w postaci np. naukowego opracowania wyników badań); 3) promotorstwo prac dyplomowych i doktorskich; 4) egzaminowanie (utworem mogą być wyłącznie opracowane pytania egzaminacyjne i inne narzędzia weryfikacji efektów kształcenia); 5) przeprowadzanie egzaminu dyplomowego (utworem mogą być wyłącznie opracowane pytania egzaminacyjne); 6) prace o charakterze odtwórczym lub rutynowym. PODATEK I ZUS W UMOWACH CYWILNOPRAWNYCH Umowy o dzieło - Koszty uzyskania przychodu w przypadku standardowych umów o dzieło wynoszą 20% kwoty wynagrodzenia - zaliczkę na poczet podatku dochodowego odprowadza się więc od kwoty wynagrodzenia pomniejszonej o 20%, wykonawca powinien zdeklarować według jakiego progu podatkowego należy odprowadzić zaliczkę. Umowy o dzieło co do zasady nie są obciążone składkami na ubezpieczenia społeczne oraz na ubezpieczenie zdrowotne. Wyjątek stanowią tu umowy o dzieło zawierane z własnymi pracownikami (pracownikami SGH), od których uczelnia ma obowiązek naliczyć i odprowadzić zarówno składki na ubezpieczenia społeczne, jak i na ubezpieczenie zdrowotne. 63

64 PODATEK I ZUS W UMOWACH CYWILNOPRAWNYCH Umowy zlecenia - Koszty uzyskania przychodu w przypadku standardowych umów zlecenia wynoszą 20% kwoty wynagrodzenia - zaliczkę na poczet podatku dochodowego odprowadza się więc od kwoty wynagrodzenia pomniejszonej o 20%, zleceniobiorca powinien zdeklarować według jakiego progu podatkowego należy odprowadzić zaliczkę. Umowy zlecenia co do zasady obciążone są wszystkimi składkami na ubezpieczenia społeczne oraz składką na ubezpieczenie zdrowotne. Wyjątek stanowią niektóre osoby posiadające inny tytuł do ubezpieczenia społecznego. PODATEK I ZUS W UMOWACH CYWILNOPRAWNYCH Do wspomnianych wyjątków zalicza się (nie dotyczy osób zatrudnionych w SGH): a) osoby zatrudnione na podstawie umowy o pracę poza SGH, jeśli składki odprowadzane są od wynagrodzenia w kwocie nie mniejszej niż minimalne wynagrodzenie za pracę - obowiązkowe jest ubezpieczenie zdrowotne, nieobowiązkowe ubezpieczenia społeczne, b) emerytów i rencistów - obowiązkowe są składka zdrowotna, składka emerytalna i rentowa, dobrowolne jest ubezpieczenie chorobowe, chyba, że emeryt spełnia inne przesłanki do wyłączenia obowiązku ubezpieczeń społecznych, c) uczniów i studentów do ukończenia 26. r.ż. - nie odprowadza się ani składki na ubezpieczenie zdrowotne, ani na ubezpieczenia społeczne, 64

65 PODATEK I ZUS W UMOWACH CYWILNOPRAWNYCH Do wspomnianych wyjątków zalicza się (nie dotyczy osób zatrudnionych w SGH): d) osoby posiadające kilka umów zleceń z różnymi podmiotami (i nie ma innych tytułów do ubezpieczenia) - tytułem do ubezpieczenia społecznego jest umowa, która został zawarta najwcześniej i trwa nadal, w przypadku kolejnych umów zleceń ubezpieczenia społeczne są dobrowolne, ubezpieczenie zdrowotne jest obowiązkowe dla każdej umowy; od 1 stycznia 2016 r. osoba wykonująca umowę zlecenia, której podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w danym miesiącu będzie niższa od kwoty aktualnego minimalnego wynagrodzenia, spełniająca warunki do objęcia obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z innych tytułów, podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym również z tych innych tytułów (np. innych umów zleceń), chyba, że wskaże inne umowy zlecenia niż zawierana z nami dające łącznie podstawę do ubezpieczeń społecznych nie niższą niż minimalne wynagrodzenie; natomiast składka na ubezpieczenie zdrowotne jest obowiązkowa od każdej umowy zlecenia, PODATEK I ZUS W UMOWACH CYWILNOPRAWNYCH Do wspomnianych wyjątków zalicza się (nie dotyczy osób zatrudnionych w SGH): e) osoby prowadzące działalność gospodarczą, jeśli od tej działalności odprowadzają składki od co najmniej najniższej podstawy określonej dla osób prowadzących działalność gospodarczą (60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego) - takie osoby podlegają ubezpieczeniu społecznemu od umowy zlecenia dobrowolnie; natomiast składka na ubezpieczenie zdrowotne jest obowiązkowa, f) osoby zatrudnione na podstawie stosunku służbowego (np. sędziowie, żołnierze) - obowiązkowe są wszystkie składki poza składką na ubezpieczenie chorobowe, która jest dobrowolna. 65

66 66

67 PODATEK I ZUS W UMOWACH CYWILNOPRAWNYCH umowa o dzieło z przeniesieniem autorskich praw majątkowych - umowy o dzieło co do zasady nie są obciążone składkami na ubezpieczenia społeczne oraz na ubezpieczenie zdrowotne. Wyjątek stanowią tu umowy o dzieło zawierane z własnymi pracownikami (pracownikami SGH), od których uczelnia ma obowiązek naliczyć i odprowadzić zarówno składki na ubezpieczenia społeczne, jak i na ubezpieczenie zdrowotne; koszty uzyskania przychodu w przypadku rozporządzenia autorskimi prawami majątkowymi do utworu na rzecz SGH mogą wynieść 50% kwoty wynagrodzenia, wykonawca/autor powinien zdeklarować według jakiego progu podatkowego należy odprowadzić zaliczkę PODATEK I ZUS W UMOWACH CYWILNOPRAWNYCH umowa o przeniesienie autorskich praw majątkowych - umowa ta nie jest obciążana żadnymi składkami na ubezpieczenie społeczne i na ubezpieczenie zdrowotne, nawet jeśli jest zawierana z własnym pracownikiem; koszty uzyskania przychodu w przypadku rozporządzenia autorskimi prawami majątkowymi do utworu na rzecz SGH mogą wynieść 50% kwoty wynagrodzenia, wykonawca/autor powinien zdeklarować według jakiego progu podatkowego należy odprowadzić zaliczkę 67

68 PODATEK I ZUS W UMOWACH CYWILNOPRAWNYCH umowa zlecenia na prowadzenie zajęć dydaktycznych - obciążona jest w całości składkami na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne na zasadach takich jak zwykła umowa zlecenia; w części stanowiącej wynagrodzenie za prowadzenie zajęć dydaktycznych koszty uzyskania przychodu wynoszą 20%, natomiast w części stanowiącej honorarium z tytułu udzielenia licencji do autorskich materiałów dydaktycznych koszty uzyskania przychodu mogą wynieść 50% PODATEK I ZUS W UMOWACH CYWILNOPRAWNYCH UWAGA: W związku ze zmianą przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, która weszła w życie 1 stycznia 2018 r. istotnemu zawężeniu uległ krąg podmiotów uprawnionych do stosowania 50% kosztów uzyskania przychodu Do 31 grudnia 2017 r. nie było żadnych ograniczeń dotyczących podmiotów uprawnionych do stosowania 50% kosztów uzyskania stosowane mogły być one w każdym przypadku, kiedy dochodziło w umowie do rozporządzenia prawami autorskimi Zmiana wprowadzona przepisami ustawy z dnia 27 października 2017 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne 68

69 PODATEK I ZUS W UMOWACH CYWILNOPRAWNYCH Od 1 stycznia 2018 r., poprzez dodanie w art. 22 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych nowego ust. 9b, 50% koszty uzyskania będą mogły być stosowane z tytułu rozporządzenia autorskimi prawami majątkowymi do utworów WYŁĄCZNIE w przypadku uzyskiwania dochodów z działalności: 1) twórczej w zakresie architektury, architektury wnętrz, architektury krajobrazu, urbanistyki, literatury pięknej, sztuk plastycznych, muzyki, fotografiki, twórczości audiowizualnej, programów komputerowych, choreografii, lutnictwa artystycznego, sztuki ludowej oraz dziennikarstwa; 2) badawczo-rozwojowej oraz naukowo-dydaktycznej; 3) artystycznej w dziedzinie sztuki aktorskiej i estradowej, reżyserii teatralnej i estradowej, sztuki tanecznej i cyrkowej oraz w dziedzinie dyrygentury, wokalistyki, instrumentalistyki, kostiumografii, scenografii; 4) w dziedzinie produkcji audiowizualnej reżyserów, scenarzystów, operatorów obrazu i dźwięku, montażystów, kaskaderów; 5) publicystycznej. PODATEK I ZUS W UMOWACH CYWILNOPRAWNYCH W PRAKTYCE OZNACZA TO, ŻE NAWET W PRZYPADKU KIEDY W UMOWIE DOJDZIE DO ROZPORZĄDZENIA AUTORSKIMI PRAWAMI MAJĄTKOWYMI DO UTWORU, ALE BĘDZIE ONA WYKONANA W RAMACH INNEGO RODZAJU DZIAŁALNOŚCI NIŻ TE WYMIENIONE W PRZEPISIE, TO NIE BĘDZIE MOŻNA ZASTOSOWAĆ 50% KOSZTÓW UZYSKANIA PRZYCHODU WÓWCZAS ZASTOSOWANIE MAJĄ ZWYKŁE 20% K.U. 69

70 UMOWY CYWILNOPRAWNE - WYNAGRODZENIE Ze względu na konieczność stosowania zasad wydatkowania środków publicznych określonych w ustawie z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych, zgodnie z którą wydatki powinny być dokonywane w sposób CELOWY i OSZCZĘDNY, z zachowaniem zasady uzyskiwania NAJLEPSZYCH EFEKTÓW Z DANYCH NAKŁADÓW, konieczne stało się zastosowanie podstawowych zasad ustalania wysokości wynagrodzeń wynikających z umów cywilnoprawnych umożliwiających gospodarne dysponowanie środkami Uczelni. UMOWY CYWILNOPRAWNE - WYNAGRODZENIE Stawki wynagrodzenia określa się w szczególności na podstawie: stosownych zarządzeń Rektora; kalkulacji - w umowach dotyczących studiów podyplomowych, kursów, szkoleń, czy działalności naukowobadawczej i usługowej, w tym ekspertyz i opinii; oferty rynkowej, jednak nie więcej niż do wysokości stawek określonych w budżetach. Wysokość wynagrodzenia w przypadku powierzania wykonywania zadań na studiach pierwszego, drugiego i trzeciego stopnia osobom niebędącym pracownikami SGH określona jest odpowiednimi zarządzeniami Rektora. 70

71 UMOWY CYWILNOPRAWNE - WYNAGRODZENIE W przypadku umów z rozporządzeniem prawami autorskimi: do utworów dydaktycznych stawkę wynagrodzenia proponuje dysponent środków w oparciu o posiadane środki; do utworów naukowych stawkę wynagrodzenia proponuje dysponent środków w oparciu o posiadane środki - z uwzględnieniem obowiązujących w tej mierze zarządzeń Rektora. UMOWY CYWILNOPRAWNE - WYNAGRODZENIE W przypadku umów zlecenia wysokość wynagrodzenia zależna jest od charakteru i rodzaju zlecanych czynności. Decyzję w sprawie wysokości wynagrodzenia podejmuje dysponent środków w oparciu o posiadane środki - z uwzględnieniem obowiązujących w tej mierze zarządzeń Rektora. W przypadku zlecania osobom spoza SGH czynności o charakterze zbliżonym do wykonywanych przez pracowników podstawą ustalania wysokości wynagrodzenia powinno być średnie wynagrodzenie wypłacane pracownikom w danej grupie lub na danym stanowisku. Wynagrodzenie nie powinno być niższe niż minimalna stawka godzinowa określona w przepisach o minimalnym wynagrodzeniu i wyższe niż średnia godzinowa stawka wynagrodzenia, o której mowa w zdaniu poprzednim. 71

72 UMOWY CYWILNOPRAWNE - WYNAGRODZENIE W przypadku umów o dzieło wysokość wynagrodzenia zależna jest od charakteru i rodzaju zamówionego dzieła. Decyzję w sprawie wysokości wynagrodzenia podejmuje dysponent środków w oparciu o posiadane środki - z uwzględnieniem obowiązujących w tej mierze zarządzeń Rektora. W przypadku zamawiania dzieła podstawą ustalania wysokości wynagrodzenia powinno być średnie wynagrodzenie wypłacane pracownikom w danej grupie lub na danym stanowisku za prace tego rodzaju. UMOWY CYWILNOPRAWNE - WYNAGRODZENIE DOPUSZCZA SIĘ TAKŻE USTALENIE STAWEK NA PODSTAWIE ROZEZNANIA RYNKU PRZEPROWADZONEGO W DRODZE SKIEROWANIA CO NAJMNIEJ TRZECH ZAPYTAŃ DO POTENCJALNYCH WYKONAWCÓW, W SZCZEGÓLNOŚCI, GDY STAWKI MOGĄ ZNACZĄCO ODBIEGAĆ OD STAWEK REFERENCYJNYCH USTALONYCH PRZEZ REKTORA W ODRĘBNYCH ZARZĄDZENIACH. 72

73 STOSOWANIE ZWIĘKSZONYCH KOSZTÓW UZYSKANIA PRZYCHODU W WYSOKOŚCI 50% PRZYCHODU POMNIEJSZONEGO O NALEŻNE SKŁADKI NA UBEZPIECZENIA SPOŁECZNE (ART. 22 UST. 9 PKT 3 USTAWY O PODATKU DOCHODOWYM OD OSÓB FIZYCZNYCH) MOGĄ BYĆ STOSOWANE ZARÓWNO DO WYNAGRODZENIA Z TYTUŁU UMÓW CYWILNOPRAWNYCH, JAK I WYNAGRODZENIA ZE STOSUNKU PRACY 73

74 ART. 22 UST. 9 PKT 3 USTAWY Z DNIA 26 LIPCA 1991 R. O PODATKU DOCHODOWYM OD OSÓB FIZYCZNYCH: Koszty uzyskania niektórych przychodów określa się: ( ) z tytułu korzystania przez twórców z praw autorskich i artystów wykonawców z praw pokrewnych, w rozumieniu odrębnych przepisów, lub rozporządzania przez nich tymi prawami w wysokości 50% uzyskanego przychodu, z zastrzeżeniem ust. 9a i 9b, z tym że koszty te oblicza się od przychodu pomniejszonego o potrącone przez płatnika w danym miesiącu składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz na ubezpieczenie chorobowe, o których mowa w art. 26 ust. 1 pkt 2 lit. b, których podstawę wymiaru stanowi ten przychód Zakres stosowania tego uprawnienia podatnika ograniczony jest przepisem art. 22 ust. 9a i ust. 9b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych Art. 22 ust. 9a: W roku podatkowym łączne koszty uzyskania przychodów, o których mowa w ust. 9 pkt 1 3, nie mogą przekroczyć kwoty stanowiącej górną granicę pierwszego przedziału skali podatkowej, o której mowa w art. 27 ust. 1 - a więc kwoty zł 74

75 Art. 22 ust. 9b (nowo dodana regulacja): Przepis ust. 9 pkt 3 stosuje się do przychodów uzyskiwanych z tytułu działalności: 1) twórczej w zakresie architektury, architektury wnętrz, architektury krajobrazu, urbanistyki, literatury pięknej, sztuk plastycznych, muzyki, fotografiki, twórczości audiowizualnej, programów komputerowych, choreografii, lutnictwa artystycznego, sztuki ludowej oraz dziennikarstwa; 2) badawczo-rozwojowej oraz naukowo-dydaktycznej; 3) artystycznej w dziedzinie sztuki aktorskiej i estradowej, reżyserii teatralnej i estradowej, sztuki tanecznej i cyrkowej oraz w dziedzinie dyrygentury, wokalistyki, instrumentalistyki, kostiumografii, scenografii; 4) w dziedzinie produkcji audiowizualnej reżyserów, scenarzystów, operatorów obrazu i dźwięku, montażystów, kaskaderów; 5) publicystycznej. W przepisie posłużono się pojęciem: działalności badawczo-rozwojowej działalności naukowo-dydaktycznej. Te zbitki językowe spowodowały wątpliwości co do możliwości stosowania 50% kosztów uzyskania przychodu do osób prowadzących tylko jeden typ działalności np. tylko działalności dydaktycznej. Uczelnia zwróciła się z formalnym wnioskiem o wydanie interpretacji indywidualnej w tym zakresie, ale biorąc pod uwagę dotychczasowe stanowisko Ministerstwa Finansów jest szansa na pozytywną dla pracowników uczelni interpretację w tym zakresie. 75

76 Na gruncie art. 22 ust. 9 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych warunkiem zastosowania 50% kosztów uzyskania jest rozporządzenie przysługującymi twórcy autorskimi prawami majątkowymi na rzecz podmiotu wypłacającego wynagrodzenie/honorarium. Z powyższego wynika, że musi zatem zaistnieć utwór w rozumieniu przepisów o prawie autorskich tylko do niego bowiem można rozporządzić prawami. Skoro 50% koszty można zastosować do wynagrodzenia za rozporządzenie prawami autorskimi, to w całości wynagrodzenia należy wyodrębnić tę jego część, która stanowi honorarium za rozporządzenie autorskimi prawami majątkowymi. UWAGA: 50% koszty uzyskania nie przysługują z tytułu wykonywania określonego zawodu, czy wykonywania pracy twórczej jako takiej przysługują wyłącznie z tytułu rozporządzenia prawami do stworzonego w ramach pracy UTWORU 76

77 Zgodnie ze stanowiskiem Ministra Finansów przekazanym Ministrowi Nauki i Szkolnictwa Wyższego (pismo z dnia 20 grudnia 2017 r. DD ): w przypadku wykonywania prac twórczych i tworzenia utworów w ramach stosunku pracy, koniecznym jest wyodrębnienie części wynagrodzenia należnej - między innymi - za rozporządzenie autorskimi prawami majątkowymi do tego utworu (jak w okolicznościach niniejszej sprawy), bo to z tytułu przyjęcia tego utworu i związanych z nim praw majątkowych, pracodawca wypłaca należne wynagrodzenie - honorarium, a więc musi być określona wielkość tego wynagrodzenia. Określenie tej wielkości powinno być zawarte bądź w umowie o pracę, bądź w innych postanowieniach obowiązujących danego pracodawcę i jego pracowników - na przykład w regulaminie wynagradzania lub w innych jasno sprecyzowanych procedurach obliczania tego terminu Zgodnie ze stanowiskiem Ministra Finansów przekazanym Ministrowi Nauki i Szkolnictwa Wyższego (pismo z dnia 20 grudnia 2017 r. DD ): Podkreślić bowiem trzeba, że tego rodzaju koszty są stosowane - w nawiązaniu do okoliczności niniejszej sprawy - za rozporządzenie przez pracownika autorskimi prawami majątkowymi do utworu na rzecz pracodawcy i oczywiście stworzenie (opracowanie) tego utworu wymaga czasu, a więc to strony umowy o pracę muszą określić jaką część wynagrodzenia uznają za odpowiednią za opracowanie tego utworu i rozporządzenie tymi prawami 77

78 Zgodnie ze stanowiskiem Ministra Finansów przekazanym Ministrowi Nauki i Szkolnictwa Wyższego (pismo z dnia 20 grudnia 2017 r. DD ): zasadne jest aby pracodawca tworzył przejrzysty mechanizm pozwalający precyzyjnie określić wysokość należnego honorarium, tj. wynagrodzenia za wykonywanie prac o charakterze twórczym lub za rozporządzenie przez twórcę majątkowymi prawami autorskimi. Z jednej strony mechanizm ten zapewni w przypadku braku realnego rezultatu umowy w postaci utworu, skuteczne skorygowanie wysokości wynagrodzenia, do którego w konsekwencji nie przysługiwały 50% kup. Natomiast w sytuacji, gdy utwór powstanie mechanizm ten będzie pomocny przy dowodzeniu, że w odniesieniu do części wynagrodzenia twórcy pracodawca (płatnik) prawidłowo stosował 50% kup, bowiem wynagrodzenie to stanowiło w istocie honorarium Zgodnie ze stanowiskiem Ministra Finansów przekazanym Ministrowi Nauki i Szkolnictwa Wyższego (pismo z dnia 20 grudnia 2017 r. DD ): należy uznać, że samo zakwalifikowanie nauczycieli akademickich do poszczególnych grup określonych w art. 108 ustawy - Prawo o szkolnictwie wyższym, nie jest warunkiem wystarczającym do zastosowania 50% kosztów uzyskania przychodów. 78

79 Zgodnie ze stanowiskiem Ministra Finansów przekazanym Ministrowi Nauki i Szkolnictwa Wyższego (pismo z dnia 20 grudnia 2017 r. DD ): omawiane zmiany, począwszy od 2018 r., nie oznaczają utraty prawa do stosowania 50% kosztów uzyskania przychodów w stosunku do tych nauczycieli akademickich, o których mowa w art. 108 ustawy - Prawo o szkolnictwie wyższym, którzy niezależnie od zakwalifikowania do określonej grupy - w ramach stosunku pracy tworzą dzieła objęte ochroną praw autorskich Pamiętać trzeba, że możliwość stosowania podwyższonej normy kosztów uzyskania przychodów (50%) związana jest ściśle z wykonywaniem zadań o charakterze twórczym, w wyniku których powstają utwory w rozumieniu przepisów o prawie autorskim i prawach pokrewnych. 79

80 Drugim warunkiem zastosowania podwyższonych kosztów uzyskania przychodu jest rozporządzenie przysługującymi autorowi prawami autorskimi lub korzystanie z tych praw. Poprzez rozporządzenie rozumie się co do zasady udzielenie licencji lub sprzedaż autorskich praw majątkowych. Odpowiedzi na wiele rodzących się pytań dają głównie interpretacje organów podatkowych i tak przykładowo interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z dnia r. znak: IPPB4/415-18/10-2/JK2 80

81 Przychody z tytułu korzystania przez twórców z praw autorskich lub artystów wykonawców z praw pokrewnych albo rozporządzania tymi prawami, występują wówczas gdy spełnione są dwie przesłanki. Po pierwsze, konieczne jest wystąpienie przedmiotu praw majątkowych w postaci utworu lub artystycznego wykonania. Po drugie zaś, osiągnięty przychód musi być bezpośrednio związany z korzystaniem z określonych praw autorskich lub pokrewnych albo rozporządzaniem nimi, stanowić skutek takiego korzystania lub rozporządzenia w postaci odpowiedniego wynagrodzenia autorskiego lub wykonawczego. W umowach, które towarzyszą zamawianiu utworów, strony powinny wyraźnie postanowić, iż przedmiotem zamówienia jest właśnie dobro niematerialne, podlegające ochronie na mocy ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. W razie zatem wykonywania na podstawie jednej umowy o pracę czynności zarówno chronionych prawem autorskim jak i nie będących przedmiotem prawa autorskiego, pozbawionych cech twórczych, z umowy tej powinno wynikać, jaka część wynagrodzenia obejmuje wynagrodzenie z tytułu korzystania z prawa autorskiego, a jaka część dotyczy czynności nie chronionych prawem autorskim. Tylko bowiem takie rozróżnienie, jak również dokumentowanie prac utworów chronionych prawem autorskim oraz wypłaconych wynagrodzeń z tego tytułu daje podstawę do zastosowania 50% kosztów uzyskania przychodów przy zapewnieniu właściwej realizacji obowiązków płatnika w zakresie prawidłowego obliczania i poboru zaliczek na podatek dochodowy. 81

82 Z treści umowy o pracę musi wynikać, że obowiązki ze stosunku pracy obejmują także działalność twórczą, a wyodrębniona część wynagrodzenia stanowi honorarium za przeniesienie praw autorskich do utworu. Konieczne jest dokładne wyróżnienie tej części wynagrodzenia, która związana jest z wykonywaniem czynności czy prac objętych prawami autorskimi oraz pozostałej jego części związanej z wykonywaniem typowych obowiązków pracowniczych. Przedmiotem umowy jest nabycie praw majątkowych do utworu. Utworem jest natomiast każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia. (art. 1 ustawy o prawie autorskim...) O utworze możemy mówić wówczas, gdy spełnione są łącznie następujące przesłanki: - jest przejawem działalności twórczej, - posiada indywidualny charakter ( piętno twórcy ), - ma ustaloną postać (formę). POSZCZEGÓLNE PRZESŁANKI ZOSTAŁY OMÓWIONE WCZESNIEJ 82

83 W związku z powyższym ważne jest, aby: 1) Umowy o pracę/akty mianowania zawierały postanowienie dotyczące wykonywania pracy o charakterze twórczym, 2) Umowy o pracę/akty mianowania Zawierały postanowienie określające udział w wynagrodzeniu nauczyciela honorarium z tytułu przeniesienia autorskich praw majątkowych 3) Nauczyciel prowadził ewidencję stworzonych utworów i składał ją uczelni potwierdzając jednocześnie np. procent czasu pracy przeznaczony na stworzenie utworów 4) Doszło do rozporządzenia autorskimi prawami majątkowymi na rzecz pracodawcy W postanowieniu umowy o pracę/aktu mianowania warto zwrócić uwagę na to, że inne są regulacje dotyczące np. utworów dydaktycznych, a inne utworów naukowych w przepisach o prawach autorskich. Pierwsze z nich (inne niż naukowe) reguluje co do zasady art. 12 ustawy o prawie autorskim, utwory naukowe natomiast uregulowane są w art. 14 tej ustawy. 83

84 Art. 12 ustawy o prawie autorskim : 1.Jeżeli ustawa lub umowa o pracę nie stanowią inaczej, pracodawca, którego pracownik stworzył utwór w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy, nabywa z chwilą przyjęcia utworu autorskie prawa majątkowe w granicach wynikających z celu umowy o pracę i zgodnego zamiaru stron. 2.Jeżeli pracodawca, w okresie dwóch lat od daty przyjęcia utworu, nie przystąpi do rozpowszechniania utworu przeznaczonego w umowie o pracę do rozpowszechnienia, twórca może wyznaczyć pracodawcy na piśmie odpowiedni termin na rozpowszechnienie utworu z tym skutkiem, że po jego bezskutecznym upływie prawa uzyskane przez pracodawcę wraz z własnością przedmiotu, na którym utwór utrwalono, powracają do twórcy, chyba że umowa stanowi inaczej. Strony mogą określić inny termin na przystąpienie do rozpowszechniania utworu. 3.Jeżeli umowa o pracę nie stanowi inaczej, z chwilą przyjęcia utworu pracodawca nabywa własność przedmiotu, na którym utwór utrwalono. Art. 14 ustawy o prawie autorskim : 1.Jeżeli w umowie o pracę nie postanowiono inaczej, instytucji naukowej przysługuje pierwszeństwo opublikowania utworu naukowego pracownika, który stworzył ten utwór w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy. Twórcy przysługuje prawo do wynagrodzenia. Pierwszeństwo opublikowania wygasa, jeżeli w ciągu sześciu miesięcy od dostarczenia utworu nie zawarto z twórcą umowy o wydanie utworu albo jeżeli w okresie dwóch lat od daty jego przyjęcia utwór nie został opublikowany. 2.Instytucja naukowa może, bez odrębnego wynagrodzenia, korzystać z materiału naukowego zawartego w utworze, o którym mowa w ust. 1, oraz udostępniać ten materiał osobom trzecim, jeżeli to wynika z uzgodnionego przeznaczenia utworu lub zostało postanowione w umowie. 84

85 Pismo z dnia 3 lipca 1997 r. Ministerstwo Finansów Departament Podatków Bezpośrednich i Opłat PO 5/JS-8693/01926/96 Jeżeli z treści umowy o pracę wynika, że pracownik otrzymuje wynagrodzenie składające się z wynagrodzenia podstawowego i wynagrodzenia z tytułu korzystania z praw autorskich, to w przypadku gdy pracownik - twórca jest autorem dzieła stanowiącego przedmiot prawa autorskiego, w stosunku do tej części wynagrodzenia koszty uzyskania powinny być ustalane w wysokości 50% przychodu z tego tytułu. ( ) Realizacja powyższych zasad nakłada na jednostki organizacyjne zatrudniające twórców na podstawie umowy o pracę obowiązek wyodrębniania w tych umowach postanowień dotyczących prac objętych prawami autorskimi i przysługujących z tego tytułu wynagrodzeń. Dokonując wypłat wynagrodzeń jednostki te powinny w prowadzonej ewidencji również wyodrębniać wynagrodzenia objęte 50%-ową stawką kosztów uzyskania przychodów od pozostałych wynagrodzeń związanych z pracami nie będącymi przedmiotem praw autorskich lub praw pokrewnych. ( ) 85

86 ( ) Ewidencja wymaga prowadzenia dla każdego pracownika, imiennej ewidencji prac badawczych, w efekcie których powstają utwory naukowe, które mogą być przedmiotem prawa autorskiego. Taka ewidencja powinna być prowadzona przez pracodawcę i zawierać wykaz prac wykonywanych w ramach stosunku pracy, w wyniku których powstają utwory będące przedmiotem prawa autorskiego i wypłacanych z tego tytułu wynagrodzeń. ( ) Pismo z dnia 21 lipca 2008 r. Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie, znak: IPPB2/ /08-2/MK Do części wynagrodzeń pracowników, zakwalifikowanej jako wynagrodzenie z tytułu korzystania z praw autorskich, można zastosować 50% koszty uzyskania przychodów, jeżeli konkretne prace lub czynności znajdują odzwierciedlenie w stosownej ewidencji prac twórczych prowadzonej przez pracodawcę. 86

87 Pismo z dnia 13 sierpnia 2002 r. Ministerstwa Kultury, znak: DP/WPA.024/297/02 "(...) stosowanie 50% kosztów uzyskania przychodów do wynagrodzeń pracowniczych powinno dotyczyć tych okresów zatrudnienia, w których praca o charakterze twórczym jest przez poszczególnych pracowników rzeczywiście wykonywana, tzn. nie ma np. podstaw do stosowania tego rodzaju kosztów do wynagrodzeń wypłacanych za okres urlopu wypoczynkowego czy też za okres zwolnienia z pracy z powodu choroby." Pismo z dnia 2 stycznia 2009 r. Dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy, znak: ITPB1/ /08/HD Wynagrodzenie nauczycieli akademickich za czas płatnego urlopu dla poratowania zdrowia nie jest wynagrodzeniem z tytułu korzystania przez twórców z praw autorskich nie można stosować do niego 50% kosztów uzyskania przychodów. 87

88 Obowiązki nauczycieli akademickich w sposób ogólny, poprzez wskazanie grup obowiązków, określa art. 111 ustawy z dnia 27 lipca 2005 ro Prawo o Szkolnictwie wyższym (PSW). Uszczegółowienie tych obowiązków ustawowych następuje w uchwale senatu podjętej na podstawie art. 130 ust. 2 PSW. Natomiast zgodnie z art. 130 ust. 5 PSW dla każdego nauczyciela powinien zostać określony indywidualny szczegółowy zakres obowiązków (do teczki pracowniczej). Zgodnie z art. 111 ust. 1 PSW pracownik naukowodydaktyczny ma obowiązek: 1) kształcić i wychowywać studentów, w tym nadzorować opracowywanie przez studentów prac zaliczeniowych, semestralnych, dyplomowych, pod względem merytorycznym i metodycznym 2) prowadzić badania naukowe i prace rozwojowe, rozwijać twórczość naukową albo artystyczną, 3) uczestniczyć w pracach organizacyjnych uczelni 88

89 Zgodnie z art. 111 ust. 4 PSW pracownik dydaktyczny ma obowiązek: 1) kształcić i wychowywać studentów, w tym nadzorować opracowywanie przez studentów prac zaliczeniowych, semestralnych, dyplomowych, pod względem merytorycznym i metodycznym 2) podnosić swoje kwalifikacje zawodowe, 3) uczestniczyć w pracach organizacyjnych uczelni Zgodnie z art. 111 ust. 2 PSW pracownik naukowy ma obowiązek: 1) prowadzić badania naukowe i prace rozwojowe, rozwijać twórczość naukową albo artystyczną, 2) uczestniczyć w pracach organizacyjnych uczelni 89

90 Zgodnie z art. 111 ust. 3 PSW nauczyciele posiadający stopień doktora habilitowanego lub tytuł profesora mają również dodatkowy obowiązek kształcenia kadry naukowej. Należy przez to rozumieć również prowadzenie zajęć na studiach doktoranckich, co jest jedną ze ścieżek kształcenia kadry naukowej. Konsekwencją tak określonych ustawowych obowiązków nauczycieli akademickich jest podział czasu pracy nauczycieli określony w: uchwale nr 189 Senatu SGH z dnia 22 listopada 2017 r. w sprawie podziału czasu pracy nauczycieli akademickich zatrudnionych w Szkole Głównej Handlowej w Warszawie 90

91 91

92 92

93 93

94 Uchwała Senatu SGH określa jedynie podział czasu pracy, nie odnosząc się (bo nie może) wprost do kwestii stosowania zwiększonych kosztów uzyskania przychodu (50%), w konsekwencji Rektor SGH wydał zarządzenie dotyczące stosowania 50% kosztów uzyskania wskazane w nim maksymalne procenty wynagrodzenia mogące stanowić honorarium wynikają wprost z podziału czasu pracy określonego uchwałą. W wyniku konieczności dostosowania sposobu postępowania do brzmienia przepisów podatkowych oraz orzecznictwa podatkowego w celu zabezpieczenia zarówno pracowników, jak i pracodawcy, jako płatnika zaliczek na poczet podatku wprowadzone zostało w SGH zarządzenie Rektora nr 58 z dnia 6 grudnia 2017 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu stosowania 50% kosztów uzyskania przychodów ze stosunku pracy w Szkole Głównej Handlowej w Warszawie 94

95 Pracownicy wykonujący prace twórcze w wyniku których powstają UTWORY (przede wszystkim nauczyciele akademiccy) są zobowiązani: 1) Złożyć oświadczenie o planowanym udziale honorarium w wynagrodzeniu na następny rok podatkowy do 15 grudnia 2) Złożyć oświadczenie o FAKTYCZNYM udziale honorarium w wynagrodzeniu za miniony rok podatkowy do 25 stycznia 3) Prowadzić ewidencję utworów i prac twórczych w informatycznym systemie sprawozdawczym Pierwsze oświadczenie (o planowanym udziale honorarium w kolejnym roku załącznik nr 1 do zarządzenia) konieczne jest do prawidłowego ustalania zaliczek na poczet podatku dochodowego za poszczególne miesiące nowego roku podatkowego. 95

96 Drugie oświadczenie (o faktycznym udziale honorarium w poprzednim roku załącznik nr 2 do zarządzenia) konieczne jest do prawidłowego ustalania ile FAKTYCZNIE nauczyciel stworzył utworów, do których przeniósł prawa na uczelnię, a co za tym idzie ile FAKTYCZNIE wypłacono mu honorarium z tego tytułu w poprzednim roku. Wynagrodzenie pracownika naukowo-dydaktycznego może się składać z: a) honorarium z tytułu rozporządzenia na rzecz Uczelni autorskimi prawami majątkowymi do utworów dydaktycznych do 45 % wynagrodzenia zasadniczego, b) honorarium z tytułu rozporządzenia na rzecz Uczelni autorskimi prawami majątkowymi do utworów naukowych wykonanych w ramach stosunku pracy do 45 % wynagrodzenia zasadniczego, c) pozostałej części wynagrodzenia za pracę dydaktyczną i naukową oraz prace organizacyjne nie objęte przepisami ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, do której nie stosuje się zwiększonej normy kosztów uzyskania przychodu nie mniejszej niż 10 %; 96

97 Wynagrodzenie pracownika dydaktycznego może się składać z: a) honorarium z tytułu rozporządzenia na rzecz Uczelni autorskimi prawami majątkowymi do utworów dydaktycznych do 70 % wynagrodzenia zasadniczego, b) pozostałej części wynagrodzenia za pracę dydaktyczną i prace organizacyjne oraz związane z podnoszeniem kwalifikacji zawodowych nie objęte przepisami ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, do której nie stosuje się zwiększonej normy kosztów uzyskania przychodu nie mniejszej niż 30 %, z zastrzeżeniem lit. c, Wynagrodzenie pracownika dydaktycznego może się składać z: c) jeżeli pracownik dydaktyczny realizuje obowiązek podnoszenia kwalifikacji zawodowych poprzez prowadzenie działalności naukowej, której wynikiem są artykuły i raporty naukowe, na podstawie indywidualnej decyzji Rektora, poprzedzonej wnioskiem pracownika, do 10 % wynagrodzenia zasadniczego pracownika może dodatkowo stanowić honorarium z tytułu rozporządzenia na rzecz Uczelni autorskimi prawami majątkowymi do tych utworów; - Czyli łącznie maksymalne honorarium pracownika dydaktycznego może wynosić do 80% wynagrodzenia zasadniczego 97

98 Wynagrodzenie pracownika naukowego może się składać z: a) honorarium z tytułu rozporządzenia na rzecz Uczelni autorskimi prawami majątkowymi do utworów naukowych wykonanych w ramach stosunku pracy do 90 % wynagrodzenia zasadniczego b) pozostałej części wynagrodzenia za pracę naukową i prace organizacyjne nie objęte przepisami ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, do której nie stosuje się zwiększonej normy kosztów uzyskania przychodu nie mniejszej niż 10 %; W przypadku dyplomowanych bibliotekarzy oraz dyplomowanych pracowników dokumentacji i informacji naukowej: a) honorarium z tytułu rozporządzenia na rzecz Uczelni autorskimi prawami majątkowymi do utworów naukowych i dydaktycznych wykonanych w ramach stosunku pracy do 60 % wynagrodzenia zasadniczego, b) pozostałej części wynagrodzenia za pracę dydaktyczną i prace organizacyjne nie objęte przepisami ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, do której nie stosuje się zwiększonej normy kosztów uzyskania przychodu nie mniejszej niż 40 %. 98

99 W przypadku pracowników niebędących nauczycielami akademickimi, w szczególności programistów, składać się może z wynagrodzenia: - za pracę nie objętą przepisami ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, do której nie stosuje się zwiększonej normy kosztów uzyskania przychodu nie mniej niż 50 %, - oraz w indywidualnych przypadkach z honorarium z tytułu rozporządzenia na rzecz Uczelni autorskimi prawami majątkowymi do utworów wytworzonych w ramach stosunku pracy do 50 % wynagrodzenia zasadniczego Zwiększona norma kosztów uzyskania przychodu może być stosowana do wynagrodzenia: 1) za godziny ponadwymiarowe; 2) za godziny nadliczbowe; 3) za płatny urlop dla celów naukowych; 4) za płatny urlop naukowy na przygotowanie rozprawy doktorskiej do 90 % wynagrodzenia z tego tytułu, jeśli powstanie w tym czasie utwór w rozumieniu przepisów ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych 99

100 UWAGA: przedmiotem rozporządzenia na rzecz Uczelni autorskimi prawami majątkowymi nie mogą być utwory, którymi pracownik rozporządził już na rzecz innego podmiotu (np. przekazując autorskie prawa majątkowe do utworu wydawnictwu, innej uczelni lub jednostce naukowej) albo przekazane już wcześniej Uczelni. 100

101 101

102 102

103 103

104 UWAGA: W przypadku działalności dydaktycznej procent wynagrodzenia stanowiącego honorarium (z 50% k.u.) jest proporcjonalny do stopnia realizacji pensum w formie zajęć dydaktycznych Maksymalny procent honorarium w wynagrodzeniu z tytułu działalności dydaktycznej oblicza się następująco: (W/P)xPr=X gdzie: W liczba godzin zajęć przeprowadzonych w ramach pensum (bez godzin ponadwymiarowych); P liczba godzin normatywnego pensum wynikającego z uchwały Senatu SGH; Pr maksymalny udział honorarium za zajęcia w wynagrodzeniu w danej grupie nauczycieli akademickich; X maksymalny procent jaki można podać w oświadczeniu. 104

105 UWAGA! W REALIZACJI PENSUM NA POTRZEBY PODATKOWE (DO OŚWIADCZEŃ DO CELÓW PODATKOWYCH) NIE NALEŻY UWZGLĘDNIAĆ RÓŻNEGO RODZAJU PRZELICZNIKÓW ZA CZYNNOŚCI, KTÓRE NIE SĄ PROWADZENIEM ZAJĘĆ DYDAKTYCZNYCH A CZYNNOŚCIAMI ADMINISTRACYJNYMI - NP. GODZINY ZA PRZEWODNICZENIE KOMISJI EGZAMINACYJNEJ, ZA PEŁNIENIE OBOBIĄZKÓW CZŁONKA KOMISJI W przypadku działalności naukowej określając procent wynagrodzenia stanowiący honorarium (z 50% k.u.) uwzględnić należy liczbę i wartość (mierzoną przede wszystkim za pomocą liczby punktów parametrycznych) UTWORÓW NAUKOWYCH (artykuły, referaty itd.). Należy unikać sytuacji, kiedy np. do publikacji za 40 pkt przypisaliśmy w zeszłym roku 45% wynagrodzenia i w tym roku do publikacji za 3 pkt również przypisujemy 45% wynagrodzenia. Nie należy też w szacunkach uwzględniać utworów, do których prawa w całości zostały przeniesione na instytucje inne niż SGH. 105

106 Dodatkowe wynagrodzenie za recenzje naukowe, przysługujące na podstawie odrębnych przepisów, wypłacane z osobowego funduszu płac, w całości może być objęte 50% normą kosztów uzyskania przychodów. Warunkiem zastosowania zwiększonych kosztów uzyskania przychodu jest złożenie przez pracownika wniosku o zastosowanie 50% kosztów uzyskania przychodu do dodatkowego wynagrodzenia. 106

107 W przypadku, gdy pomiędzy wykazanym w oświadczeniu o planowanym udziale honorarium(załącznik nr 1), a w oświadczeniu o faktycznym udziale honorarium (załącznik nr 4) wystąpią różnice - pracownik otrzyma wraz z PIT-11 dodatkową informację uzupełniającą o tym, ile maksymalnie honorarium może wykazać w swoim rocznym rozliczeniu podatkowym 107

108 108

109 109

Pokazać jeszcze