Wpływ dobowej zmienności ciśnienia tętniczego na masę mięśnia serca komory lewej i wskaźniki jej czynności

Transkrypt

1 PRACE ORYGINALNE Adv Clin Exp Med 2004, 13, 3, ISSN X MARTA NEGRUSZ KAWECKA, AGNIESZKA SŁAWUTA Wpływ dobowej zmienności ciśnienia tętniczego na masę mięśnia serca komory lewej i wskaźniki jej czynności The Influence of 24 Hour Blood Pressure Variability on Left Ventricular Mass and Parameters of Left Ventricle Function Katedra i Klinika Kardiologii AM we Wrocławiu Streszczenie Wprowadzenie. Nadciśnienie tętnicze jest jedną z wielu przyczyn przebudowy i zwiększenia masy lewej komo ry. Zastosowanie metod całodobowej nieinwazyjnej rejestracji ciśnienia tętniczego umożliwia ocenę wpływu zmienności i dobowego rytmu ciśnienia na powikłania narządowe w przebiegu nadciśnienia tętniczego. W warun kach prawidłowych ciśnienie tętnicze w godzinach nocnych obniża się o co najmniej 10% w stosunku do wartości stwierdzanych w czasie aktywności dziennej. Brak fizjologicznego spadku ciśnienia tętniczego w czasie odpoczyn ku nocnego może mieć wartość rokowniczą odnośnie do rozwoju powikłań nadciśnienia tętniczego. Cel pracy. Celem badania była ocena związku między zaburzeniami prawidłowego dobowego profilu ciśnienia tętniczego a powikłaniami narządowymi pierwotnego nadciśnienia tętniczego. Materiał i metody. Badaniem objęto 43 mężczyzn w średnim wieku 52,4 ± 14,75 lat oraz 18 kobiet w średnim wieku 53,9 ± 15,4 lat, u których nie stwierdzono objawów choroby wieńcowej, niewydolności serca, zaburzeń ryt mu, chorób zastawkowych serca, cukrzycy ani zaburzeń oddechowych. U każdego chorego wykonano 24 godzin ne badanie ciśnienia tętniczego metodą ABP oraz badanie echokardiograficzne. Chorych podzielono w zależności od dobowego profilu ciśnienia tętniczego na grupę z prawidłowym spadkiem nocnym ciśnienia (dipper) oraz bez prawidłowego spadku nocnego ciśnienia (non dipper). Wyniki. U kobiet chorych na nadciśnienie tętnicze z zaburzonym dobowym profilem ciśnienia tętniczego stwier dzono większy wymiar lewego przedsionka oraz przegrody międzykomorowej w rozkurczu w porównaniu z ko bietami, u których nie stwierdzono zaburzeń dobowego rytmu ciśnienia tętniczego. Kobiety z ładunkiem ciśnienia > 0,5 (ponad połowa pomiarów ciśnienia tętniczego w ciągu doby przekracza wartości prawidłowe) oraz niepra widłowym profilem ciśnienia tętniczego mają większą masę lewej komory niż kobiety z podobnym ładunkiem i prawidłowym dobowym profilem ciśnienia tętniczego. Wnioski. U kobiet chorych na nadciśnienie tętnicze z zaburzonym dobowym rytmem ciśnienia tętniczego jest większy wymiar lewego przedsionka, grubość przegrody międzykomorowej, a przy wyższym ładunku ciśnienia większa jest również masa komory lewej. Mężczyźni z nieprawidłowym profilem dobowym ciśnienia tętniczego nie różnią się nasileniem zmian narządowych w przebiegu nadciśnienia tętniczego od mężczyzn z prawidłowym spadkiem ciśnienia w nocy (Adv Clin Exp Med 2004, 13, 3, ). Słowa kluczowe: pierwotne nadciśnienie tętnicze, metoda ABP, dobowa zmienność ciśnienia. Abstract Background. Hypertension causes remodelling and left ventricular hypertrophy. Ambulatory blood pressure mo nitoring is very useful for following the time course of blood pressure variation during 24 hour period and estima ting the influence of blood pressure variability on complications of hypertension. In normal state blood pressure during night time is by 10% lower than during a day. The lack of decrease in nocturnal blood pressure can be a risk factor of organ damage in hypertension. Objectives. The purpose of the study was to estimate a relation between 24 hour blood pressure profile and organ damage in primary hypertension. Material and Methods. We examined 61 hypertensives, 43 men (mean age 52.4 ± years) and 18 women (mean age 53.9 ± 15.4 years), without symptoms of coronary artery disease, heart failure, arrhythmia, valvular

2 436 M. NEGRUSZ KAWECKA, A. SŁAWUTA heart disease, diabetes, respiratory disorders. In every subject we performed 24 hour ABP monitoring and echocar diography. The studied population was divided in two groups, according to blood pressure profile: with nocturnal decline in blood pressure (dippers) and without proper nocturnal decline in blood pressure (non dippers). Results. In hypertensive women with abnormal 24 hour blood pressure profile we found greater dimension of left atrium and interventricular septum thickness in comparison with women with normal decline in nocturnal blood pressure. Women with pressure load > 0.5 (more than a half of blood pressure measurements greater than treshold level) and impaired 24 hour blood pressure profile had greater left ventricular mass than women with similar blo od pressure load and the lack of decline in nocturnal blood pressure. Conclusions. The lack of nocturnal decline in blood pressure is associated with greater dimension of left atrium and interventricular septum thickness in women. In women with blood pressure load > 0.5 left ventricular mass was greater in non dippers in comparison with dippers. There was no significant difference in organ damage be tween the men without proper nocturnal decline of blood pressure and the men with normal profile of 24 hour blo od pressure (Adv Clin Exp Med 2004, 13, 3, ). Key words: primary hypertension, ABP, deeper, non deeper. Wyniki badań epidemiologicznych wykazują liniową zależność między wysokością ciśnienia rozkurczowego lub skurczowego a zagrożeniem udarem i chorobą wieńcową. Do prawidłowej oce ny poziomu tzw. całkowitego zagrożenia ciężkimi powikłaniami nadciśnienia, które jest ważnym kryterium przy podejmowaniu decyzji terapeu tycznych, niezbędne są dane o innych, poza nadci śnieniem i wiekiem, czynnikach ryzyka, takich jak: stężenie cholesterolu w surowicy, palenie ty toniu, cukrzyca, obciążenie rodzinne, a także o na rządowych następstwach nadciśnienia tętniczego. Szczególne zainteresowanie budzą nadal powikła nia sercowo naczyniowe z uwagi na towarzyszącą im śmiertelność. Jednym z istotnych następstw na rządowych nadciśnienia tętniczego jest przerost komory lewej, który występuje u 30 50% chorych na nadciśnienie tętnicze i który jest przyczyną nie dokrwienia oraz występowania komorowych za burzeń rytmu serca. W dotychczasowych badaniach wykazano istotną dodatnią zależność między wysokością ci śnienia tętniczego a przerostem komory lewej, nadal natomiast nie jest w pełni rozwiązany pro blem, jak na przerost komory lewej wpływa dobo wa zmienność ciśnienia tętniczego [1]. Istotne jest pytanie, czy bardziej szkodliwa jest stała ekspozy cja na duże wartości ciśnienia lub przeciwnie, okresowy wpływ nagłych zwyżek ciśnienia przy prawidłowych wartościach przeciętnych. U osób z prawidłowym rytmem ciśnienia tętniczego ob serwuje się spadek ciśnienia w godzinach nocnych co najmniej o 10% w stosunku do wartości ciśnie nia w czasie dziennej aktywności (dipper). Chorzy, u których nocne obniżenie ciśnienia tętniczego jest mniejsze niż 10% są określani jako non dippers [2 4]. Do oceny dobowego profilu ciśnienia tętni czego wprowadzono również pojęcie tzw. ładun ku ciśnienia. Wskaźnik ten oznacza liczbę pomia rów przekraczających 140/90 mm Hg w ciągu dnia i 120/80 mm Hg w czasie spoczynku nocnego, wy rażoną odsetkiem wszystkich pomiarów. Istnieją dane wskazujące, iż brak fizjologicz nego spadku ciśnienia w czasie spoczynku nocne go bardziej koreluje z powikłaniami narządowymi nadciśnienia niż ciśnienie podwyższone tylko w ciągu dnia. Celem pracy było poszukiwanie związku mię dzy zaburzeniami prawidłowego dobowego rytmu ciśnienia tętniczego a powikłaniami narządowymi u chorych na pierwotne nadciśnienie tętnicze. Materiał i metody W tabeli 1 podano liczbę chorych w każdej klasie nadciśnienia oraz liczbę chorych, u których stwierdzono nocny spadek ciśnienia tętniczego lub brak fizjologicznego spadku ciśnienia tętniczego. Badania przeprowadzono u 61 chorych, w tym u 43 mężczyzn i u 18 kobiet w średnim wieku 52,82 ± 14,83 lat. U badanych chorych rozpozna no nadciśnienie łagodne, umiarkowane i ciężkie zgodnie z kryteriami przyjętymi przez Polskie To warzystwo Kardiologiczne na podstawie klasyfi kacji zaproponowanej przez WHO ISH z 1999 r. W badanej grupie chorych nie stwierdzono choro by niedokrwiennej serca, cech zastoinowej niewy dolności serca, zaburzeń rytmu serca, wad zastaw kowych, cukrzycy, zaburzeń oddechowych ani in nych chorób, które mogłyby wpływać na stan układu sercowo naczyniowego. Chorych nie podzielono na podgrupy wiekowe ze względu na zbyt małą liczebność poszczególnych podgrup. Czas trwania nadciśnienia u mężczyzn i kobiet nie różnił się istotnie i wynosił odpowiednio 7,73 lat i 6,6 lat. Wszyscy chorzy przez co najmniej 4 dni poprzedzające badanie nie stosowali leków hipo tensyjnych. W czasie badania nie podawano leków mogących wpływać na wysokość ciśnienia tętni czego. Chorzy nie pili mocnej herbaty ani kawy, nie wykonywali znacznych wysiłków fizycznych, stosowali dietę ze standardową ilością soli ku chennej.

3 Dobowa zmienność ciśnienia tętniczego a masa i czynność lewej komory serca 437 U każdego chorego wykonano 24 godzinne badanie automatyczne ciśnienia tętniczego oraz badanie echokardiograficzne. Pomiar ciśnienia przeprowadzano metodą auskultacyjną aparatem ABP Medilog firmy Oxford. W czasie aktywności dziennej (godz ) pomiary były wyko nywane co 30 minut, w czasie nocy ( ) co 40 minut. Badanie echokardiograficzne wykonano aparatem Sonos 1000 wyposażonym w głowicę o częstotliwości 3,5 2,7 MHz. Z obrazu w prezen tacji M, uzyskanego pod kontrolą badania dwuwy miarowego (projekcja przymostkowa, oś długa le wej komory), dokonywano zgodnie z konwencją Penn pomiarów wymiaru końcoworozkurczowego (LVIDd) i końcowoskurczowego (LVISd) lewej komory serca, przegrody międzykomorowej (VSTd) i ściany tylnej (PWTd) oraz lewego przed sionka (LA). W ocenie były przyjmowane warto ści średnie z pomiarów 3 cykli serca. Masę mięśnia lewej komory serca (LVM) wy znaczano za pomocą wzoru zaproponowanego przez American Society of Echocardiography (ASE) zmodyfikowanego przez Devereux: LVM = 0,8 [1,04 (LVIDd + PWTd + VSTd) 3 LVIDd 3 ] + 0,6. U każdego chorego obliczono średnie warto ści ciśnienia tętniczego w czasie dnia i nocy. Cho rych, u których średnie ciśnienie w czasie nocy by ło niższe od średniego ciśnienia w czasie spoczyn ku nocnego o ponad 10% zaliczono do grupy z za chowanym dobowym rytmem ciśnienia tętnicze go, pozostałych do grupy bez spadku nocnego ci śnienia tętniczego. Uzyskane wyniki poddano analizie statystycz nej za pomocą licencjonowanego pakietu Statisti ca dla Windowsa 5.0. Po obliczeniu średnich aryt metycznych, ich odchyleń standardowych, korela cji liniowych Pearsona, porównywano wartości średnie z użyciem testów: t Studenta i Cochrana Coxa. Za statystycznie znamienne uznawano róż nice, dla których p < 0,05. Wyniki W badanej grupie chorych u 14 rozpoznano nadciśnienie tętnicze łagodne, u 28 umiarkowane a u 19 ciężkie. Biorąc pod uwagę następstwa na rządowe i powikłania nadciśnienia tętniczego u 5 chorych stwierdzono I stadium nadciśnienia, u 10 chorych III stadium nadciśnienia, a u pozosta łych stadium II. Wyniki badań przedstawiono w tabelach 2 5, podając średnie wartości badanych wskaźników (x) oraz ich odchylenia standardowe (SD). Do grupy z zachowanym dobowym rytmem ciśnienia zaliczono 23 osoby, do grupy z nieade kwatnym spadkiem ciśnienia w godzinach noc nych 38 osób. W grupie z nieprawidłowym ryt mem ciśnienia tętniczego stwierdzono większy le wy przedsionek, wymiar końcoworozkurczowy le wej komory, grubość tylnej ściany lewej komory, przy czym różnice w porównaniu z grupą o prawi dłowym dobowym profilu ciśnienia nie były istot ne statystycznie i mogły wynikać z przewagi męż czyzn w grupie z nieprawidłowym rytmem dobo wym ciśnienia Ze względu na brak istotnych różnic badanych wskaźników w grupie chorych na nadciśnienie tęt nicze z nocnym spadkiem ciśnienia tętniczego i bez tego spadku dokonano porównania tylko w grupie mężczyzn z prawidłowym i zaburzonym dobowym profilem ciśnienia tętniczego; różnice nadal nie były statystycznie istotne. Analiza przeprowadzona wśród kobiet, w odróżnieniu od mężczyzn chorych na nadciśnie nie tętnicze wykazała, iż grupa z zaburzonym do bowym profilem ciśnienia tętniczego miała więk szy wymiar lewego przedsionka oraz przegrody międzykomorowej w rozkurczu i różnice te były znamienne statystycznie. Dodatkowo oceniono ładunek ciśnienia w po szczególnych grupach chorych w zależności od występowania lub niewystępowania nocnego spadku ciśnienia tęniczego. Parametr ten określa liczbę pomiarów przekraczających normę ciśnie Tabela 1. Ogólna charakterystyka badanej grupy Table 1. Clinical characteristics of hypertensive patients Wiek lata Klasa nadciśnienia Chorzy Chorzy (Age years) (Hypertension stadium) ze s n RR bez s n RR łagodne umiarkowane ciężkie (Dipper) (Non dipper) (mild) (moderate) (severe) Kobiety (22) 9 (50) 5 (28) 6 12 (Women) n = 18 Mężczyźni (23) 19 (44) 14 (33) (Men) n = 43

4 438 M. NEGRUSZ KAWECKA, A. SŁAWUTA Tabela 2. Wskaźniki morfologiczne i czynnościowe le wej komory u chorych na pierwotne nadciśnienie tętnicze Table 2. Echocardiographic data of included patients with primary hypertension Chorzy Chorzy p z s n RR bez s n RR (Dipper) (Non dipper) n = 23 n = 38 x ± SD x ± SD LA (mm) 40,57 ± 4,98 42,3 ± 5,18 ns. EDD (mm) 51,75 ± 5,94 52,31 ± 5,57 ns. ESD (mm) 32,2 ± 5,99 32,65 ± 5,78 ns. IVSD (mm) 13,47 ± 2,34 13,43 ± 2,3 ns. LVPWD(mm) 9,74 ± 1,72 10,1 ± 2,07 ns. EF (%) 64,25 ± 9,3 66,8 ± 8,48 ns. FS (%) 38 ± 6,5 38 ± 0,06 ns. LVM (g) 244 ± 82,3 248 ± 68,49 ns. LA wymiar lewego przedsionka, EDD wymiar końco worozkurczowy lewej komory, ESD wymiar końcowo skurczowy lewej komory, IVSD wymiar końcoworoz kurczowy przegrody międzykomorowej, LVPWD wy miar końcoworozkurczowy ściany tylnej, EF frakcja wyrzutowa lewej komory, FS wskaźnik skracania wy miaru poprzecznego lewej komory, LVM masa mięśnia lewej komory. LA left atrium diameter, EDD end diastolic left ven tricul diameter, ESD end systolic left ventricular diame ter, IVSD end diastolic intraventricular septal thickness, LVPWD end diastolic postrerior wall thickness, EF ejection fraction, FS fraction of shortening, LVM left ventricular mass. Tabela 3. Wskaźniki morfologiczne i czynnościowe le wej komory u mężczyzn chorych na nadciśnienie tętnicze Table 3. Echocardiographic data of included men with primary hypertension Chorzy Chorzy p z s n RR bez s n RR (Dipper) (Non dipper) n = 23 n = 38 x ± SD x ± SD LA (mm) 41,7 ± 5,02 42,6 ± 4,86 ns. EDD (mm) 53,53 ± 5,25 53,52 ± 5,52 ns. ESD (mm) 33,87 ± 5,29 33,92 ± 5,82 ns. IVSD (mm) 14 ± 2,16 13,56 ± 2,54 ns. LVPWD (mm) 10,17 ± 1,65 10,1 ± 2,23 ns. EF (%) 61,6 ± 8,5 65,3 ± 8,66 ns. FS (%) 37 ± 0,06 37 ± 6 ns. LVM (g) 269,8 ± 77, ± 67,6 ns. Objaśnienia skrótów zob. tab. 2. nia przyjętą dla godzin dziennej aktywności i od poczynku nocnego i pośrednio świadczy o zmniej szonej dobowej zmienności ciśnienia tętniczego. Tabela 4. Wskaźniki morfologiczne i czynnościowe lewej komory u kobiet chorych na nadciśnienie tętnicze Table 4. Echocardiographic data of included women with primary hypertension Chorzy Chorzy p z s n RR bez s n RR (Dipper) (Non dipper) n = 23 n = 38 x ± SD x ± SD LA (mm) 37 ± 12,02 41,7 ± 11,32 0,045 EDD (mm) 46,4 ± 16,7 49,45 ± 13,08 ns. ESD (mm) 27,2 ± 10,13 29,64 ± 8,02 ns. IVSD (mm) 11,8 ± 4,08 13,15 ± 3,25 0,0455 LVPWD (mm) 8,5 ± 3,01 10,1 ± 2,7 ns. EF (%) 72 ± 24,5 70,2 ± 17,7 ns. FS (%) 42 ± ± 0,11 ns. LVM (g) 167 ± ,5 ± 77,1 ns. Objaśnienia skrótów zob. tab. 2. Tabela 5. Ładunek ciśnienia w grupie kobiet i mężczyzn z nocnym spadkiem ciśnienia tętniczego (s n RR) oraz z nieprawidłowym dobowym profilem ciśnienia tętnicze go (bez s n RR) Table 5. Pressure load in women and men with proper decline in nocturnal blood pressure (dipper) and with changed 24 hour profile of blood pressure (non dipper) Grupa chorych Płeć Ładunek Ładunek (Group) (Gender) noc dzień (Load (Load night) day) Chorzy kobiety 0,6 0,45 ze s n RR mężczyźni 0,43 0,49 (Dipper) Chorzy kobiety 0,76 0,57 bez s n RR mężczyźni 0,77 0,59 (Non dipper) Wyniki przedstawione w tabeli 5 potwierdzają mniejsze dobowe wahania ciśnienia tętniczego za równo w godzinach dziennych, jak i nocnych u chorych, u których nie obserwuje się nocnego spadku ciśnienia tętniczego. Po wyodrębnieniu grupy kobiet chorych na nadciśnienie tętnicze z ładunkiem ciśnienia > 0,5 (ponad połowa pomiarów ciśnienia tętniczego wy kazała wartości powyżej przyjętej wartości gra nicznej, tj. 140/90 mm Hg w dzień i 120/80 mm Hg w nocy). W grupie tej, poza różnicą wymiaru przedsionka lewego oraz grubością przegrody międzykomorowej, stwierdzono istotną dodatnią zależność między ładunkiem ciśnienia w nocy a masą lewej komory serca (p = 0,04).

5 Dobowa zmienność ciśnienia tętniczego a masa i czynność lewej komory serca 439 Omówienie Możliwość monitorowania ciśnienia tętnicze go w sposób ciągły spowodowała wzrost zaintere sowania zagadnieniem jego dobowej zmienności [5]. Zmienność krótkofalowa zależy od dwóch me chanizmów regulacyjnych: neurohumoralnego i oddechowego. Pierwszy z nich obejmuje czyn ność układu autonomicznego, przy czym napięcie układu współczulnego zwiększa zmienność ciśnie nia, a układu przywspółczulnego działa przeciw nie. Oba układy są kontrolowane przez układ baro receptorów. Upośledzenie ich aktywności powodu je zaburzenia we właściwej regulacji ciśnienia tęt niczego w odpowiedzi na zmianę pozycji ciała oraz zmianę aktywności fizycznej lub psychicznej, co obserwuje się u osób starszych, u których dochodzi do upośledzenia czynności baroreceptorów wsku tek procesów inwolucyjnych [6 8]. Wpływ układu oddechowego na zmienność ciśnienia tętniczego dotyczy kilkusekundowych odstępów czasowych związanych ze zmianami rozkładu ciśnień w ukła dzie żylnym wskutek wahań ciśnienia w klatce piersiowej w cyklu oddechowym [7]. Badanie zmienności mechanizmów regulują cych ciśnienie tętnicze może wnieść nowe elemen ty do oceny powikłań narządowych. Całodobowe monitorowanie ciśnienia pozwala m.in. na stwier dzenie niekorzystnej rokowniczo utraty prawidło wego dobowego rytmu ciśnienia [9]. Typowo war tości ciśnienia tętniczego są w nocy niższe niż w ciągu dnia o około 10 20%, średnio 15% [10]. Wyróżnia się grupę chorych z istotnym nocnym spadkiem ciśnienia i grupę bez istotnego spadku (< 10%) lub nawet jej wzrostem. Dobrym wskaźni kiem nadciśnienia tętniczego w całodobowej ocenie jest ładunek ciśnienia, czyli odsetek pomiarów po wyżej 140/90 mm Hg w czasie dnia i powyżej 120/80 mm Hg w nocy. Jest pośrednio wskaźnikiem zakresu dobowej zmienności ciśnienia tętniczego. W badaniach przeprowadzonych w grupie 1542 osób Ohkubo et al. stwierdzili większą śmiertelność w grupie chorych bez spadku ciśnienia tętniczego w nocy [4]. Również inni autorzy wykazali wyższe ryzyko wystąpienia incydentu sercowo naczynio wego u chorych z wyższym ciśnieniem tętniczym w godzinach nocnych, z mniejszą różnicą między wartościami ciśnienia tętniczego w czasie dziennej aktywności a wartościami podczas odpoczynku noc nego, przy czym ciśnienie w ciągu dnia było porów nywalne w grupie osób, u których doszło do incy dentu sercowo naczyniowego w ciągu około 1800 dni obserwacji i w grupie bez takiego incydentu [11]. Devereux et al. przeprowadzili badanie u cho rych na cukrzycę w celu oceny związku powikłań nadciśnienia i wysokości ciśnienia w godzinach nocnych. Pacjentów podzielono na grupy: z prawi dłowym wydalaniem białka w moczu, z mikroalbu minurią oraz schyłkową niewydolnością, u których stosowano dializoterapię. W grupie z mikroalbumi nurią oraz w grupie dializowanej nie stwierdzono nocnego spadku ciśnienia tętniczego [12]. Inne ba danie chorych na cukrzycę, ale z prawidłowym ci śnieniem tętniczym, wykazało większą albuminurię u osób z wyższymi wartościami ciśnienia tętniczego w godzinach nocnych i to już w okresie przed wy stąpieniem cech jawnej nefropatii cukrzycowej [13]. Zocali et al. [14] w badaniach chorych dializowa nych z dodatkowo występującymi incydentami bez dechu śródsennego, co z uwagi na nocną hipokse mię wiąże się z tendencją do zwyżek ciśnienia tętni czego w tych godzinach, obserwowali wyższe war tości ciśnienia tętniczego w nocy, przy czym w gru pie z najbardziej nasilonym bezdechem więcej było osób z koncentrycznym przerostem lewej komory w porównaniu z grupą o mniej nasilonym bezdechu i bez zaburzeń oddychania. W pracy nie wykazano istotnych różnic stopnia powikłań nadciśnienia między grupą mężczyzn z prawidłowym i zaburzonym profilem dobowym ciśnienia tętniczego. Porównując natomiast grupę kobiet z prawidłowym i zaburzonym rytmem dobo wym ciśnienia wykazano istotne statystycznie róż nice wielkości lewego przedsionka oraz grubości przegrody międzykomorowej. Wynik ten wskazuje, iż podwyższone ciśnienie tętnicze w godzinach nocnych ma istotny wpływ na procesy przebudowy mięśnia lewej komory w przebiegu choroby nadci śnieniowej. Należy podkreślić, że kobiety w grupie bez nocnego spadku ciśnienia tętniczego były młodsze niż kobiety z prawidłowym rytmem dobo wym ciśnienia, z czego wynika, iż zaburzenia regu lacji nie mają związku z procesami inwolucyjnymi. Można sądzić, że u osób, u których dochodzi do za burzeń funkcji układu autonomicznego szybciej rozwijają się powikłania nadciśnienia tętniczego. Uzyskane wyniki nie wykluczają też modelu, w którym procesy niekorzystnej przebudowy mię śnia sercowego przebiegają równolegle z uszkodze niem struktur odpowiedzialnych za właściwą regu lację czynności układu wegetatywnego, co sugero wałoby wpływ tych samych czynników na oba pro cesy. Niezależnie od charakteru czynników bezpo średnio zaangażowanych w rozwój powikłań nadci śnienia, uzyskane wyniki wskazują na praktyczny aspekt 24 godzinnego monitorowania ciśnienia, które pozwala wyłonić grupę z zaburzonym dobo wym rytmem ciśnienia tętniczego jako najbardziej zagrożoną rozwojem niekorzystnych zmian narzą dowych. Wynikają stąd również istotne implikacje terapeutyczne. Właściwa kontrola ciśnienia tętni czego obejmuje skuteczne obniżenie ciśnienia tętni czego również w nocy, co można osiągnąć stosowa niem długo działających leków hipotensyjnych.

6 440 M. NEGRUSZ KAWECKA, A. SŁAWUTA Piśmiennictwo [1] Krzesinski JM, Rorive G,Van Cauwenberge H: Hypertension and left ventricular hypertrophy. Acta Cardiol 1996, 41, [2] Verdecchia P, Porcellati C, Schillaci G, Borgioni C: Ambulatory blood pressure: an independent predictor of prognosis in essential hypertension. Hypertension 1994, 24, [3] Lantelme P, Milion H, Gharib C: White coat effect and reactivity to stress. Cardiovascular and autonomic ne rvous system responses, Hypertension 1998, 31, [4] Ohkubo T, Imai Y, Tsuji I: Relation between nocturnal decline in blood pressure. The Ohasama Study. Am J Hy pertens 1997, 10, [5] Harshfield GA, Wilson ME, Treiber FA, Alpert BS: A comparison of ambulatory blood pressure patterns across populations. Blood Press Monit 2002, 7, [6] Floras JS, Hassan OM, Jones JV: Factors influencing blood pressure and rate variability in hypertensive hu mans. Hypertension 1988, 11, [7] Floras JS: Will knowing the variability of ambulatory blood pressure improve clinical outcome? An additional consideration in the critical evaluation of this technology. Clin Invest Med 1991, 14, [8] Mancia G: Ambulatory blood pressure monitoring: research and clinical applications. J Hypertens 1990, 8, Suppl 7, S1 S13. [9] Tsioufis C, Antoniadis D, Stefanadis C, Tzioumis K, Pitsavos C, Kallikazaos J, Psarros T, Lalos S, Miclae lides A, Toutouzas P: Relationship between new risk factors and circadian blood pressure variation in untreated subjects with essential hypertension. Am J Hypertens 2002, 15, [10] Casiglia E, Palatini P, Colagelli G: 24 h rhythm of blood pressure and forearm peripheral resistence in normo tensive and hypertensive subjects confined to bed. J Hypertens 1996, 14, [11] Devereux R, Pickering T, Harshfield G: Left ventricular hypertrophy in patients with hypertension: importance of blood pressure response to regularly recurring stress. Circulation 1983, 68, [12] Devereux R, De Simone G, Ganau A, Roman M: Left ventricular hypertrophy and geometric remodeling in hy pertension: stimuli, functional consequences and prognostic implications. J Hypertens 1994, 12, Suppl 10, S117 S127. [13] Voros P, Lengyel Z, Nagy V, Nemeth C, Rosivall L, Kammerer L: Diurnal blood pressure variation and albu minuria in normotensive patients with inulin dependent diabetes mellitus. Nephrol Dial Transplant 1998, 13, [14] Zocali C, Benedetto FA: Nocturnal hypoxemia, night day arterial pressure changes and left ventricular geometry in dialysis patients. Kidney Int 1998, 53, Adres do korespondencji: Marta Negrusz Kawecka Katedra i Klinika Kardiologii AM Wybrzeże L. Pasteura Wrocław Praca wpłynęła do Redakcji: r. Po recenzji: r. Zaakceptowano do druku: r. Received: Revised: Accepted: