PREZES URZĘDU OCHRONY KONKURENCJI I KONSUMENTÓW

Transkrypt

1 PREZES URZĘDU OCHRONY KONKURENCJI I KONSUMENTÓW DOK 1-411/1/08/BP Warszawa, dn. 29 grudnia 2008 r. DECYZJA NR DOK- 9/2008 I Na podstawie art. 10 w zw. z art. 9 ust. 1 i ust. 2 pkt. 5 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. Nr 50, poz. 331 ze zm.), Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, po przeprowadzeniu postępowania antymonopolowego wszczętego z urzędu uznaje praktykę stosowaną przez Skarb Państwa - Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe z siedzibą w Warszawie polegającą na przeciwdziałaniu ukształtowaniu się warunków niezbędnych do powstania bądź rozwoju konkurencji poprzez uzależnianie warunków sprzedaży drewna od posiadania historii zakupu drewna przez przedsiębiorców ubiegających się o zakup drewna od Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe oraz od przebiegu historii tego zakupu za ograniczającą konkurencję na krajowym rynku hurtowej sprzedaży drewna i nakazuje zaniechanie jej stosowania.

2 II Na podstawie art. 106 ust. 1 pkt. 1 w zw. z art. 9 ust. 2 pkt. 5 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. Nr 50, poz. 331 ze zm.), Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, nakłada na Skarb Państwa - Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe z siedzibą w Warszawie karę pieniężną w wysokości PLN (słownie: jeden milion pięćset tysięcy zł). UZASADNIENIE 1. Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (dalej: Prezes UOKiK) otrzymywał od przedsiębiorców zajmujących się przetwórstwem drewna liczne skargi i zawiadomienia o stosowaniu praktyk ograniczających konkurencję (m. in. k ) przez Skarb Państwa - Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe z siedzibą w Warszawie (dalej: Lasy Państwowe lub Strona Postępowania). 2. Kontrahenci Lasów Państwowych podnosili, iż Lasy Państwowe jako jedyny w Polsce sprzedawca surowca drzewnego wykorzystywanego w szeroko rozumianym przemyśle drzewnym (np. papierniczy, meblowy) nadużywa posiadanej pozycji dominującej w szczególności poprzez dyskryminowanie firm, podział rynku wg kryteriów podmiotowych, ograniczanie produkcji poszczególnym przedsiębiorcom, stosowanie niejednolitych i uciążliwych warunków umów. 3. Skarżący wskazywali, iż do rokowań internetowych (głównego kanału sprzedaży drewna) nie są dopuszczani nabywcy drewna bez tzw. historii zakupów, czyli nabywcy nowi, co odcina znaczącą grupę klientów od dostępu do drewna i stawia ich na z góry straconych pozycjach, przede wszystkim ze względu na brak alternatywnych źródeł zaopatrzenia. Zdaniem skarżących, twierdzenie, że zasady sprzedaży drewna stosowane przez Lasy Państwowe stwarzają możliwości nabycia drewna klientom nie objętym ww. preferencjami jest nadużyciem, z uwagi na fakt, iż ilość drewna sprzedawana poprzez inne niż rokowania internetowe kanały dystrybucji jest niewielka (k ).

3 4. Prezes UOKiK przeprowadził wstępne czynności wyjaśniające zmierzające do uprawdopodobnienia stawianych przez przetwórców drewna zarzutów, w wyniku których postanowieniem z dnia 28 marca 2008 r., na podstawie art. 49 ust. 1 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. z 2007 r., nr 50, poz. 331 ze zm.) (dalej: ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów) wszczął z urzędu postępowanie antymonopolowe w sprawie nadużywania pozycji dominującej przez Lasy Państwowe na krajowym rynku hurtowej sprzedaży drewna, polegającego na przeciwdziałaniu ukształtowaniu się warunków niezbędnych do powstania bądź rozwoju konkurencji poprzez uzależnianie warunków sprzedaży drewna od posiadania historii zakupu drewna przez przedsiębiorców ubiegających się o zakup drewna od Lasów Państwowych oraz od przebiegu historii tego zakupu, co może stanowić naruszenie art. 9 ust. 2 pkt 5 w związku z art. 9 ust. 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów (k. 1). 5. Prezes UOKiK zamknął postępowanie dowodowe dnia 19 listopada 2008 r., o czym poinformował Stronę Postępowania i dał Lasom Państwowym możliwość zapoznania się z materiałem dowodowym zgromadzonym w aktach sprawy oraz przedstawienia stanowiska odnośnie do tego materiału (k. 485). 6. Dnia 10 grudnia 2008 r. Lasy Państwowe przedstawiając swoje stanowisko w odniesieniu do informacji o zamknięciu postępowania dowodowego złożyły wniosek o wydanie decyzji zobowiązującej na podstawie art. 12 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów (k ). Stanowisko Lasów Państwowych 7. Lasy Państwowe wskazały, iż przy ustalaniu kryteriów oceny ofert starały się zabezpieczyć funkcjonowanie Lasów Państwowych zarówno w okresach koniunktury, jaki i dekoniunktury poprzez wprowadzenie parametru historii zakupów; gdzie z ich praktyki wynika, iż w okresach dekoniunktury, charakteryzujących się przewagą podaży nad popytem, Lasy Państwowe zdane są na stałych, z reguły większych odbiorców (k. 5). 8. Zdaniem Lasów Państwowych, uzależnianie sprzedaży od posiadania przez kontrahenta historii zakupów nie jest naganne, gdyż za wyznaczeniem takiego kryterium przemawiają m.in. potrzeby właściwej organizacji sprzedaży surowca przez Lasy Państwowe zarówno w okresach koniunktury, jak i dekoniunktury. W okresach

4 dekoniunktury Lasy Państwowe zdane są na stałych odbiorców gdyż niektórzy odbiorcy często zawieszają działalność w takich okresach (nie chcą ponosić wysokich kosztów stałych związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej). Podmioty te ożywiają się dopiero w okresie koniunktury i wówczas dążą do uzyskania pełnego zaspokojenia zgłaszanych potrzeb surowcowych. Wtedy także przedsiębiorstwa dokonujące stałych zakupów chciałyby nabywać drewno na co najmniej dotychczasowym poziomie (k. 493). 9. Zdaniem Strony Postępowania, Lasy Państwowe mają obowiązek zapewnienia stałej corocznej sprzedaży drewna, gdyż środki finansowe pochodzące ze sprzedaży drewna są przeznaczane na gospodarkę leśną państwa w tym urządzanie, ochronę, utrzymanie i powiększanie zasobów leśnych. Wypełniają więc ważną, społecznie użyteczną misję (k. 492). 10. Dla Lasów Państwowych oczywistym jest, że kryterium zawarte w obowiązujących zasadach sprzedaży drewna dotyczące ilości lat dotychczasowej współpracy z kontrahentami może być negowane (k. 6). 11. Jednocześnie Lasy Państwowe wskazują, iż ze względu na fakt, że oprócz portalu leśnodrzewnego (rokowania internetowe) istnieją inne możliwości zakupu drewna, w tym dla nabywców nowych, taki tryb postępowania nie jest czynnikiem zamykającym dostęp do rynku dla nabywców drewna (k. 6). 12. Lasy Państwowe wskazują, iż podjęły próby ułatwienia dostępu do rynku nowym odbiorcom min. decyzją nr 14 Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych z dnia 26 lutego 2008 r. w sprawie rozpatrywania odwołań od wyników rokowań internetowych na 2008 r. nowi przedsiębiorcy uzyskali zapewnienie realizacji 50% złożonego zamówienia (k. 204 w zw. z k. 6). 13. W toku prowadzonego postępowania, Lasy Państwowe prowadziły prace nad zmianami zasad sprzedaży drewna i wyrażały zamiar przeprowadzenia modyfikacji systemu sprzedaży drewna m.in. w kierunku dopuszczenia do składania ofert zakupu drewna przez wszelkie podmioty prowadzące działalność gospodarczą bez względu na tzw. historię zakupu, gdzie każdy nabywca będzie mógł złożyć ofertę na dowolną ilość drewna (k. 305). O dążeniu do realizacji tak określonego zobowiązania świadczyć mógł projekt nowych zasad sprzedaży drewna (k ) opublikowany we wrześniu 2008 r. na stronie z którego wynika, iż dominującą formą

5 sprzedaży miał być przetarg internetowy w portalu leśno-drzewnym, gdzie jedynym kryterium oceny ofert byłaby zaproponowana cena. 14. Dnia 20 listopada 2008 r. Dyrektor Generalny Lasów Państwowych podpisał nowe zasady sprzedaży drewna na rok 2009 (k ), których treść dostępna jest publicznie na stronie internetowej Lasów Państwowych 1, zgodnie z którymi zakup 70% drewna nadal uzależniony jest od posiadania przez przedsiębiorców tzw. historii zakupów. 15. Na wezwanie Prezesa UOKiK do przedstawienia ostatecznego stanowiska w sprawie, Lasy Państwowe 10 grudnia 2008 r., złożyły wniosek o wydanie decyzji zobowiązującej, o której mowa w art. 12 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. Uzasadniając wniosek, Lasy Państwowe wskazały, iż prace nad zasadami sprzedaży będą kontynuowane w ramach zespołu negocjacyjnego pod przewodnictwem Sekretarza Stanu w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów. Propozycja zasad sprzedaży drewna na rok 2010, jaką zamierzają przedstawić ww. zespołowi Lasy Państwowe zakładałaby możliwość uczestniczenia wszystkich nabywców drewna w aukcji internetowej bez ograniczenia ilościowego zakupu drewna. Pula w tej części procedury stanowić będzie około 50% wielkości całkowitej oferty sprzedaży drewna przez Lasy Państwowe dla przedsiębiorców i osób fizycznych. Pozostała część drewna oferowana będzie do nabycia stałym nabywcom drewna (k. 494). 16. Strona Postępowania zakłada, iż w kolejnych latach procentowy udział puli przeznaczonej do wolnorynkowej sprzedaży drewna będzie stopniowo rosnąć, aż do całkowitego otwarcia rynku, jest również gotowa wprowadzić od 2010 roku całkowicie wolnorynkowy system, jednakże uwzględniając potrzeby dialogu społecznego, dobrej współpracy z klientami, zapewnienia rozwoju przemysłu drzewnego w Polsce, zaangażowanie Kancelarii Prezesa Rady Ministrów oraz aktualnie niepewną sytuację gospodarczą i rynkową, Lasy Państwowe stoją na stanowisku, iż wariant progresywny byłby bardziej właściwy (k. 495). Prezes UOKiK ustalił, co następuje Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe 1

6 17. Zgodnie z treścią przepisu art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 28 września 1991 r. o lasach (Dz. U. z 2005 r., Nr 45, poz. 435 ze zm.) (dalej ustawa o lasach), Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe jako państwowa jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej reprezentuje Skarb Państwa w zakresie zarządzanego mienia. 18. Zgodnie z art. 4 ustawy o lasach, lasami stanowiącymi własność Skarbu Państwa zarządza Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe. W ramach sprawowanego zarządu Lasy Państwowe prowadzą gospodarkę leśną, gospodarują gruntami i innymi nieruchomościami oraz ruchomościami związanymi z gospodarką leśną, a także prowadzą ewidencję majątku Skarbu Państwa oraz ustalają jego wartość. 19. Z powyższego wynika, iż Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe są jedynym podmiotem upoważnionym do sprzedaży drewna pochodzącego z lasów stanowiących własność Skarbu Państwa. 20. Gospodarka leśna to gałąź gospodarki narodowej obejmująca użytkowanie lasu (głównie produkcję drewna) oraz działania związane z utrzymaniem trwałości drzewostanów w warunkach ich eksploatacji: hodowlę, ochronę, utrzymanie i powiększanie zasobów leśnych, a także gospodarowanie zwierzyną leśną. Dodatkowymi elementami gospodarki leśnej są: pozyskiwanie płodów runa leśnego, choinek, roślin leczniczych oraz realizacja pozaprodukcyjnych funkcji lasu, związanych z ochroną powietrza, wód i gleby. Gospodarkę leśną prowadzi się według zasad: powszechnej ochrony lasów, trwałości utrzymania lasów, ciągłości i zrównoważonego wykorzystania wszystkich funkcji lasów, powiększania zasobów leśnych. Kontrahenci Lasów Państwowych 21. Drewno wykorzystywane jest m.in. w przemyśle: 1) tartacznym, 2) płytowym, 3) celulozowo-papierniczym, 4) wytwarzania palet, 5) programów ogrodowych, 6) meblarskim, 7) budowy domów z drewna (k. 121). 22. Wśród branż przemysłu drzewnego wyróżnia się przemysł: tartaczny - obejmujący: tartaki, wytwórnie materiałów podłogowych oraz nasycalnie drewna, meblarski i wyrobów stolarskich, płyt i sklejek - wytwórnie płyt takich jak: płyty pilśniowe, wiórowe, paździerzowe, stolarki budowlanej - wytwórnie przenośnych budynków drewnianych oraz ich elementów konstrukcyjnych budynków drewnianych, opakowań

7 drewnianych, zapałczany oraz wytwórnie sprzętu biurowego, narzędzi, przyborów kreślarskich, galanterii drzewnej oraz wyrobów z wikliny, trzciny oraz korka. 23. Kontrahenci Lasów Państwowych skupiają się w różnego rodzaju izbach i zrzeszeniach np. Ogólnopolski Związek Pracodawców Przemysłu Drzewnego z siedzibą w Gródkowie k/będzina, Polska Izba Gospodarcza Przemysłu Drzewnego z siedzibą w Poznaniu, Stowarzyszenie Papierników Polskich z siedzibą w Łodzi, Stowarzyszenie Tartaków Polskich z siedzibą w Skórzewie k/poznania, Związek Producentów i Eksporterów Palet Drewnianych w Polsce z siedzibą w Jedlni Letnisko. 24. W zależności od wielkości prowadzonego przedsiębiorstwa, kontrahenci Lasów Państwowych zaopatrują się w drewno począwszy od jednego nadleśnictwa, poprzez nadleśnictwa w kilku województwach, kończąc na nadleśnictwach w całej Polsce. 25. Każda branża, każda gałąź przemysłu wyraża zapotrzebowanie na różne rodzaje, gatunki, klasy drewna, jednakże Lasy Państwowe są największym podmiotem zapewniającym dostęp do surowca drzewnego każdego rodzaju, gatunku, klasy itp. na terenie Polski. Zasady sprzedaży drewna przez Lasy Państwowe 26. W roku 2008 Lasy Państwowe prowadzą sprzedaż drewna na podstawie obowiązującego od dnia 31 października 2007 r. Zarządzenia Nr 52A w sprawie ustalania sposobu prowadzenia sprzedaży drewna przez Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe (dalej: Zarządzenie Nr 52A) (k ). 27. Jednakże w toku prowadzonego postępowania antymonopolowego Lasy Państwowe podjęły decyzję o zmianie od 2009 r. zasad sprzedaży, nowe zasady do których w treści niniejszego uzasadnienia Prezes UOKiK również się odniesie, zostały wyrażone w pakiecie dokumentów m.in.: 1) Zarządzeniu Nr 89 Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych z dnia 20 listopada 2008 r. w sprawie sprzedaży drewna przez Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe na 2009 r. (dalej: Zarządzenie Nr 89), 2) Załączniku Nr 1 do Zarządzenia Nr 89 Tymczasowe zasady sprzedaży drewna w Państwowym Gospodarstwie Leśnym Lasy Państwowe na 2009 rok (dalej: Tymczasowe Zasady Sprzedaży), 3) Regulaminie internetowych Przetargów Ograniczonych w Portalu Leśno- Drzewnym w 2009 r. (dalej: Regulamin Przetargów Ograniczonych), 4) Regulaminie Systemowej Aukcji internetowej w Aplikacji E-Drewno oraz Aukcji Internetowej w Aplikacji E- Drewno na 2009 rok (dalej: Regulamin Aukcji), 5) Ramowych Warunkach Prowadzenia

8 Aukcji i Submisji (dalej: Ramowe Warunki) (dalej o wszystkich dokumentach: pakiet Zarządzenia Nr 89) (k ). Zasady sprzedaży drewna w 2008 r. - Zarządzenie Nr Zarządzenie Nr 52A przewiduje następujące procedury ustalania nabywców każdego rodzaju drewna: a) sprzedaż w trybie ofert zakupu (rokowania internetowe), b) sprzedaż drewna w trybie otwartej licytacji internetowej z wykorzystaniem aplikacji e- drewno, c) sprzedaż drewna w systemie aukcyjnym i submisyjnym, d) zbywanie drewna zakładom Lasów Państwowych, dokonującym nabycia drewna w jednostkach organizacyjnych Lasów Państwowych w celu bezpośredniego przerobu oraz na potrzeby własne zakładu, e) sprzedaż drewna klientom zakupującym drewno w celach nie związanych bezpośrednio z działalnością gospodarczą polegająca na przerobie drewna oraz sprzedaż drewna klientom indywidualnym, f) sprzedaż drewna do jednostek organizacyjnych, prowadzących działalność gospodarczą w zakresie przerobu drewna, obowiązanym do stosowania procedur zamówień publicznych. Ad pkt. a) Rokowania internetowe (Zarządzenie Nr 52A 2008 rok) 29. Zgodnie z treścią 19 Zarządzenia Nr 52A, tryb rokowań internetowych jest dominującą formą wyłaniania (ustalania) nabywców drewna. ( ) odbywa się według następujących zasad ogólnych: ( ) wszyscy, uprawnieni do prowadzenia działalności gospodarczej, mogą składać zapotrzebowanie na drewno (oferenci) o ile są nabywcami stałymi. ( ) wszyscy oferenci oraz składane przez nich zapotrzebowania na drewno podlegają ocenie według jednolitych zunifikowanych zasad z uwzględnieniem następujących kryteriów: ( ) długotrwałość współpracy handlowej z Lasami Państwowymi ( ) Szczegółową specyfikację kryteriów oraz ich znaczenie (ważenie) przy ocenie zapotrzebowania na surowiec drzewny każdorazowo uchwala Komisja Leśno Drzewna, kierując się wzorcowym zestawieniem, ujętym w załączniku 10 do zarządzenia (k ).

9 30. Zgodnie z treścią 11 Zarządzenia Nr 52A, każdy nabywca, dokonujący w Lasach Państwowych zakupów surowca drzewnego w roku poprzedzającym dany rok w handlu drewnem (nabywca stały) może uczestniczyć w rokowaniach internetowych ( ).Uczestnik rokowań internetowych w swojej ofercie zakupu może ujmować taką ilość surowca drzewnego, jaka wynika z historii zakupu drewna (historyczna ilość surowca drzewnego). 31. Z powyższych zapisów wynika, iż podmiotem mogącym przystąpić do rokowań internetowych głównego kanału dystrybucji surowca drzewnego może być jedynie podmiot legitymujący się już tzw. historią zakupów czyli przedsiębiorca, który zawierał już z Lasami Państwowymi umowy na sprzedaż drewna (w ilościach hurtowych na cele przemysłowe). Podmiot taki uczestnik rokowań internetowych może w składanej przez siebie ofercie złożyć zapotrzebowanie jedynie na taką ilość surowca, jaką zakupił w roku poprzedzającym. 32. Ofertę sprzedaży drewna (ilość, rodzaje, gatunki) poprzez rokowania internetowe wystawiają nadleśniczowie korzystając z odpowiedniej funkcji portalu leśno-drzewnego (k. 223). 33. Procedura rokowań internetowych jest wykonywana przy użyciu portalu leśnodrzewnego, na którym to nabywcy drewna, prowadzący na warunkach trwałej współpracy działalność gospodarczą, swoimi ofertami zakupu obkładają oferty sprzedaży drewna. (k. 223). 34. W rokowaniach internetowych, w wyniku informatycznego zderzenia ofert sprzedaży z ofertami zakupu surowca drzewnego każdy nabywca drewna uzyskuje prawo zakupu surowca drzewnego proporcjonalnie do oceny oferty zakupu. (k. 223) Co oznacza, iż zapotrzebowanie złożone przez przedsiębiorcę może nie zostać w całości zaspokojone ; z uwagi na ograniczoną ilość surowca drzewnego przeznaczonego do sprzedaży w danym roku przez Lasy Państwowe. 35. Stąd, w trybie rokowań internetowych każdy potencjalny nabywca drewna (zgodnie z zapisami Zarządzenia Nr 52 jedynie przedsiębiorca posiadający historię zakupów), który zarejestruje się w internetowym portalu leśno-drzewnym, w jednym czasie dla wszystkich nabywców, obkłada wybraną przez siebie grupę handlową drewna oferowaną do sprzedaży przez nadleśnictwa swoimi zapotrzebowaniami. Potencjalny nabywca składa tyle zapotrzebowań, ile grup handlowych leży w kręgu jego zainteresowania marketingowego. W każdym zapotrzebowaniu potencjalny nabywca

10 podaje warunki, na jakich drewno chce zakupić. W szczególności wskazuje nadleśnictwa, w których zamierza zakupić drewno. Program informatyczny dokonuje waloryzacji poszczególnych zapotrzebowań (gdzie jednym z kryteriów jest przebieg historii zakupowej, im dłuższa historia, tym większa liczba punktów w ocenie oferty). W rezultacie powstaje propozycja sprzedaży drewna przez Lasy Państwowe z poszczególnych nadleśnictw do poszczególnych nabywców (k. 210). 36. Lasy Państwowe w swoim stanowisku wskazują, iż w trybie rokowań internetowych istnieje możliwość zakupu surowca drzewnego przez przedsiębiorców nie posiadających historii zakupowej, gdyż zgodnie z treścią Decyzji Nr 14 Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych z dnia 26 lutego 2008 r. w sprawie realizacji procedur odwołań od wyników rokowań internetowych na 2008 rok (dalej: Decyzja Nr 14) (k ), realizacja odwołań następuje według schematu, gdzie nowi oferenci otrzymują dopełnienie oferty na poziome 50%, natomiast oferenci stali na poziomie 80-95%. 37. Lasy Państwowe nie wskazują jednak w jakiej formie nowy przedsiębiorca mógłby na podstawie Decyzji nr 14 złożyć odwołanie od wyników rokowań internetowych, skoro nie uczestniczył w procedurze rokowań internetowych bo nie był stałym kontrahentem. 38. Jednocześnie wskazać należy, iż nawet uprawdopodobniając możliwość udziału nowych przedsiębiorców w rokowaniach internetowych w trybie odwołania, nowi przedsiębiorcy teoretycznie mogliby ubiegać się o dopełnienie złożonego przez siebie zamówienia jedynie na poziomie 50%, gdy dotychczasowi stali kontrahenci na poziomie 80-95%. 39. Dodatkowo, dopełnienie oferty mogłoby nastąpić jedynie w sytuacji, gdy Lasy Państwowe dysponowałyby odpowiednimi zasobami surowca. 40. Podsumowując: sprzedaż drewna przez Lasy Państwowe przedsiębiorcom zajmującym się przetwórstwem drewna na skalę przemysłową odbywa się głównie w formie rokowań internetowych. Do rokowań internetowym mogą przystąpić wyłącznie stali dotychczasowi kontrahenci Lasów Państwowych (którzy posiadają historię zakupów drewna w Lasach Państwowych). Kontrahent taki składa swoje zapotrzebowanie, w którym również wskazuje liczbę lat współpracy z Lasami Państwowymi (przebieg historii zakupów). Lasy Państwowe dokonują oceny ofert kierując się wytycznymi z załącznika nr 10 (k. 141) do Zarządzenia Nr 52A, gdzie jednym z kryteriów jest liczba lat dotychczasowej współpracy i proponują kontrahentom warunki zawarcia umowy.

11 Poprzez ten kanał dystrybucji dotychczasowi kontrahenci Lasów Państwowych mogą zakupić tylko taką ilość drewna, jaka wynika z ich historii zakupowej czyli maksymalnie na poziomie zakupów z zeszłego roku. 41. Stąd, główny kanał dystrybucji Lasów Państwowych (rokowania internetowe), (79,5% sprzedaży surowca) zaspokaja wyłącznie potrzeby stałych kontrahentów Lasów Państwowych (i to na poziomie roku ubiegłego); w trybie rokowań internetowych surowca drzewnego nie mogą nabyć ani dotychczasowi kontrahenci planujący rozwój swojego przedsiębiorstwa, ani kontrahenci nowi. Ad pkt. b) Sprzedaż drewna w trybie otwartej licytacji internetowej z wykorzystaniem aplikacji e-drewno (Zarządzenie Nr 52A 2008 rok) 42. Zgodnie z treścią 27 Zarządzenia Nr 52A, do sprzedaży z użyciem aplikacji e-drewno przeznacza się surowiec drzewny, w następujących przypadkach: a) drewno nie zagospodarowane w drodze rokowań internetowych ( 22 ust. 1), b) nie odebrane przez nabywcę ( 22 ust. 2), c) drewno przeznaczone do sprzedaży aukcyjnej lub submisyjnej, które nie znalazło nabywcy ( 23 ust. 9), d) jeżeli zakład Lasów Państwowych odstąpi od realizacji porozumienia ( 24 ust. 6), e) drewno nie sprzedane klientom indywidualnym ( 25 ust. 11), f) drewno nie sprzedane jednostkom organizacyjnym Lasów Państwowych prowadzącym działalność gospodarczą w zakresie przerobu drewna i obowiązanym do stosowania zamówień publicznych ( 26 ust. 6), g) drewno, które zostało przypisane nabywcy w wyniku właściwej procedury, lecz nabywca nie przystąpił do umowy kupna-sprzedaży, h) drewno, które przestało być faktycznie nabywane przez nabywcę ze względu na sytuację finansową nabywcy pomimo podpisanej z nim umowy, i) drewno pozyskane ze względu na stan sanitarny lasu, w następstwie pożarów i innych zakłóceń w gospodarce leśnej, pozyskane w wyniku usuwania skutków siły wyższej. 43. Z powyższego wynika, że drewno, które nie zostanie sprzedane w trybie rokowań internetowych, jak również wszelkie wolne ilości surowca drzewnego, które będą pojawiać się w nadleśnictwie w ciągu roku w następstwie zdarzeń losowych lub odstępowania nabywców od zakupu drewna, będzie sprzedawane w trybie otwartej licytacji internetowej z wykorzystaniem aplikacji e-drewno. (k. 210).

12 44. Ofertę sprzedaży drewna poprzez aplikację e-drewno wystawiają nadleśniczowie korzystając z odpowiedniej funkcji portalu leśno-drzewnego (k. 223). 45. Zgodnie z treścią 10 Zarządzenia Nr 52A, każdy podmiot, planujący wkroczyć na polski rynek drzewny, surowiec drzewny nabywa na otwartej aukcji internetowej (aplikacja e-drewno). Podmiotowi, o którym mowa w zdaniu poprzedzającym, służy również prawo do zakupu surowca drzewnego w trybach, o których mowa w 23 (system aukcyjny i submisyjny). Mogą oni ponadto uczestniczyć w procedurach zagospodarowania drewna, pozyskiwanego w ramach usuwania skutków stanów siły wyższej, jak również przystępować do negocjacji, o których mowa w 27 ust. 5 pkt. 2 (partia drewna przeznaczona do sprzedaży w aplikacji e-drewno, która nie znalazła nabywcy w kolejnych licytacjach elektronicznych, za zgodą dyrektora regionalnej dyrekcji Lasów Państwowych, może być sprzedana w trybie negocjacji bezpośrednich). 46. Zgodnie z treścią 11 Zarządzenia Nr 52A, ( ) Zasada zakupu na otwartej aukcji internetowej (aplikacja e-drewno) ( ) odnosi się również do każdego nabywcy stałego, planującego rozwój działalności ponad poziom historycznej ilości surowca drzewnego (który zapotrzebowanie na poziomie zeszłorocznych zakupów zaspokaja dokonując zakupów w trybie rokowań internetowych). 47. Nabywcy drewna, rozpoczynający działalność na polskim rynku drzewnym, lub przedsiębiorcy taką działalność już prowadzący lecz zamierzający istotnie zwiększyć rozmiar zakupów w stosunku do roku poprzedniego mogą operować na otwartej aukcji internetowej, mogą też zaopatrywać się w surowiec drzewny w ramach jego zagospodarowania po wystąpieniu stanów siły wyższej, mogą uczestniczyć w zagospodarowaniu drewna trudno zbywalnego, mogą stawać do submisji na drewno cenne (k. 223). 48. Zgodnie z danymi zaprezentowanymi przez Stronę Postępowania, poziom sprzedaży drewna w wyniku rokowań internetowych jest przeszło 10 krotnie wyższy niż przez aplikację e-drewno (k. 224). Przy sprzedaży surowca drzewnego na poziomie m 3 (k. 312), za pomocą rokowań internetowych Lasy Państwowe sprzedają 79,5% surowca, a za pomocą aplikacji e-drewno 6,4%.

13 Zestawienie poziomu sprzedaży w trybie rokowań internetowych i w aplikacji e-drewno w 2007 roku Portal leśno-drzewny rokowania internetowe m 3 Aplikacja e-drewno m Podsumowując: aplikacja e-drewno, wprawdzie dostępna jest dla wszystkich przedsiębiorców, jednakże nie może zaspokoić przemysłowego zapotrzebowania przedsiębiorców rozwijających swoją działalność, a przede wszystkim przedsiębiorców wchodzących na rynek. Poprzez aplikację e-drewno, surowiec sprzedawany jest wyłącznie na marginalną skalę, pochodzi głównie z puli nie wykupionej w innych kanałach dystrybucji i z sytuacji nadzwyczajnych np. klęsk żywiołowych. Czyli pula drewna przeznaczonego do sprzedaży przez aplikację e-drewno jest co do wielkości niepewna. Dodatkowo pula ta jest dostępna dopiero po zakończeniu rokowań internetowych, po nastąpieniu klęski żywiołowej, po odstąpieniu od umowy przez innego nabywcę itd. czyli w drugim kroku. Ad pkt. c) sprzedaż drewna w systemie aukcyjnym i submisyjnym (Zarządzenie Nr 52A 2008 rok) 50. Zgodnie z treścią 23 Zarządzenia Nr 52A, w systemie aukcyjnym i systemie submisyjnym jest sprzedawany surowiec drzewny, którego cena jest ściśle związana z jego charakterystyką (wysoką jakością lub wyjątkowymi cechami) ( ). W przypadku, gdy drewno przeznaczone do sprzedaży aukcyjnej lub submisyjnej nie znajdzie nabywcy lub nabywca odstąpi od faktycznego jego zakupu jest bez zbędnej zwłoki umieszczane ( ) w aplikacji e-drewno. 51. Przedsiębiorcy zajmujący się przemysłowym na skalę hurtową - przetwórstwem drewna nie mogą dokonywać zakupów poprzez ten kanał dystrybucji, gdyż surowiec drzewny sprzedawany w systemie aukcyjnym i submisyjnym nie odpowiada ich zapotrzebowaniu (jakość surowca drzewnego na potrzeby przemysłowe jest niższa, jak również jego cena, natomiast ilości surowca na potrzeby przemysłowe wielokrotnie większa). Ad pkt. d), e), f) (Zarządzenie Nr 52A 2008 rok)

14 52. Zasady sprzedaży drewna zakładom Lasów Państwowych, dokonującym nabycia drewna w jednostkach organizacyjnych Lasów Państwowych w celu bezpośredniego przerobu oraz na potrzeby własne zakładu; sprzedaż drewna klientom zakupującym drewno w celach nie związanych bezpośrednio z działalnością gospodarczą polegająca na przerobie drewna oraz sprzedaż drewna klientom indywidualnym a także sprzedaż drewna do jednostek organizacyjnych, prowadzących działalność gospodarczą w zakresie przerobu drewna, obowiązanym do stosowania procedur zamówień publicznych, nie są przedmiotem analizy w toku niniejszego postępowania, gdyż przedmiotowe kanały dystrybucji nie są przeznaczone dla przetwórców drewna działających na skalę przemysłową. 53. Z powyższego wynika, iż w 2008 roku, do rokowań internetowych kanału dystrybucji, poprzez który Lasy Państwowe sprzedają 79,5% surowca drzewnego mogą przystąpić jedynie dotychczasowi kontrahenci i mogą zakupić maksymalnie taką ilość surowca, jaka wynika z ich historii zakupowej, w tym przebiegu tej historii. 54. Kontrahenci rozwijający prowadzoną działalność i kontrahenci nowi mają możliwość zakupu drewna jedynie poprzez aplikację e-drewno gdzie surowiec jest dostępny dopiero w kroku drugim tj. w wyniku nie sprzedania w pozostałych kanałach dystrybucji i w wyniku np. klęsk żywiołowych, dodatkowo w ilościach nie zaspokajających przemysłowego zapotrzebowania - na poziomie marginalnym stanowiącym zaledwie 6% całkowitej sprzedaży surowca przez Lasy Państwowe. Zasady sprzedaży drewna w 2009 r. - Zarządzenie Nr W toku prowadzonego postępowania antymonopolowego, Lasy Państwowe podjęły decyzję o zmianie od 2009 r. 2 zasad sprzedaży surowca drzewnego wprowadzając pakiet Zarządzenia Nr 89 (w skład którego wchodzą m.in. wspomniane w ustaleniach: Zarządzenie Nr 89, Tymczasowe Zasady Sprzedaży, Regulamin Przetargów Ograniczonych, Regulamin Aukcji, Ramowe Warunki) (k ). 56. Zgodnie z treścią przepisu 3 Tymczasowych Zasad Sprzedaży, Lasy Państwowe stosować będą następujące procedury sprzedaży drewna dla przedsiębiorców: a) internetowe przetargi ograniczone w portalu leśno-drzewnym, b) systemowe aukcje internetowe w aplikacji e-drewno, 2 Zgodnie z treścią przepisu 3 Zarządzenia Nr 89, do końca roku 2008 Lasy Państwowe prowadzić będą sprzedaż drewna zgodnie z Zarządzeniem Nr 52A.

15 c) aukcje internetowe w aplikacji e-drewno, d) inne aukcje i submisje, e) negocjacje handlowe. 57. Zgodnie z treścią przepisu 4 pkt. 1 Tymczasowych Zasad Sprzedaży, roczna oferta sprzedaży drewna na 2009 rok zawiera następujące pule: a) na internetowe przetargi ograniczone 70% ogólnej puli oferowanej dla przedsiębiorców, b) na systemowe aukcje internetowe w aplikacji e-drewno 30% ogólnej puli oferowanej dla przedsiębiorców, c) na inne aukcje i submisje, d) do sprzedaży detalicznej, e) na potrzeby własne jednostek organizacyjnych Lasów Państwowych. 58. Z powyższego zestawienia (oraz zasad opisanych poniżej) wynika, iż Lasy Państwowe będą sprzedawać surowiec drzewny przedsiębiorcom - na potrzeby przemysłu w ilościach hurtowych - poprzez dwa kanały dystrybucji: internetowe przetargi ograniczone (70%) i systemowe aukcje internetowe w aplikacji e-drewno (30%), dopiero surowiec nie sprzedany w ww. kanałach dystrybucji będzie przeznaczony do sprzedaży w pozostałych kanałach, oddzielna pula surowca drzewnego przeznaczona będzie do sprzedaży osobom fizycznym na potrzeby własne detalicznie. 59. Zgodnie z treścią przepisu 4 pkt. 2 Tymczasowych Zasad Sprzedaży, drewno nie sprzedane na internetowym przetargu ograniczonym powiększa pulę drewna przeznaczonego do sprzedaży na systemowej aukcji internetowej w aplikacji e-drewno. Drewno nie sprzedane na systemowej aukcji, powiększa pulę drewna przeznaczonego do sprzedaży na aukcji internetowej. Drewno nie sprzedane na aukcji internetowej może być sprzedane w procedurze negocjacji handlowych lub przesunięte do puli detalicznej. 60. Zgodnie z treścią przepisu 2 pkt. 1 Regulaminu Przetargów Ograniczonych, internetowe przetargi ograniczone w portalu leśno-drzewnym będą w 2009 r. podstawową procedurą sprzedaży drewna w Lasach Państwowych, prowadzoną w cyklach półrocznych, w której ofertę stanowi 70% puli oferowanej dla przedsiębiorców. 61. Zgodnie z treścią przepisu 2 pkt. 7 Regulaminu Przetargów Ograniczonych, oferta zakupu drewna składana przez przedsiębiorcę na 2009 r. wynosi (łącznie w dwóch

16 cyklach półrocznych) maksymalnie 70% faktycznie zrealizowanych zakupów surowca od Lasów Państwowych w okresie od 01/10/2007 do 30/09/2008. W każdym przetargu półrocznym przedsiębiorca może złożyć ofertę zakupu nie wyższą niż 35% faktycznie zrealizowanych zakupów (historia zakupów). 62. W internetowym przetargu ograniczonym obowiązuje zasada naboru i redukcji ofert. Przedsiębiorca otrzymuje przypis drewna w ilości uzależnionej proporcjonalnie od uzyskanej wyceny oferty (k. 489). 63. Zgodnie z treścią przepisu 2 pkt. 10 Regulaminu Przetargów Ograniczonych, elementami oceny oferty jest proponowana cena oraz wartość zakupu drewna (suma wartości drewna zakupionego przez nabywcę we wszystkich jednostkach organizacyjnych Lasów Państwowych w ww. okresie rozliczeniowym). 64. Zgodnie z treścią przepisu 2 pkt. 11 Regulaminu Przetargów Ograniczonych, oceniając złożone oferty, Lasy Państwowe stosować będą następujące wagi poszczególnych kryteriów: zaproponowana cena 80%, wartość zakupów w okresie rozliczeniowym 20% (czyli historia zakupów). 65. Z powyższego wynika, że przedsiębiorca biorący udział w internetowym przetargu ograniczonym może oferować zakup drewna w wysokości faktycznych zakupów obejmujących okres IV kwartału 2007 roku i pierwszych trzech kwartałów 2008 roku. Wielkość ta skorygowana zostaje ustalonym współczynnikiem wynikającym z udziału drewna w sprzedaży na wolnym rynku (systemowe aukcje internetowe w aplikacji e- drewno) tj. o 30% w skali 2009 roku. Czyli przedsiębiorca może ubiegać się o 70% swoich zeszłorocznych zakupów i to w dwóch transzach (półrocznych) po 35% (k ). 66. Bezpośrednio po przeprowadzeniu internetowego przetargu ograniczonego nastąpi systemowa aukcja internetowa w aplikacji e-drewno 67. Zgodnie z treścią przepisu 2 Regulaminu Aukcji, systemowe aukcje internetowe w aplikacji e-drewno są procedurami sprzedaży drewna, w których ofertę sprzedaży stanowi 30% ogólnej puli oferowanej dla przedsiębiorców. Pulę tę może powiększyć drewno nie sprzedane w trybie internetowego przetargu ograniczonego w portalu leśno-drzewnym. 68. Zgodnie z treścią Regulaminu Aukcji, jedynym kryterium wyłaniającym zwycięzcę jest cena.

17 69. Podsumowując: w 2009 r. przedsiębiorca przemysłowy przetwórca drewna prowadzący już działalność na rynku, będzie mógł dokonać zakupu surowca od Lasów Państwowych w ilościach hurtowych na skalę przemysłową, przystępując do internetowego przetargu ograniczonego oraz do systemowej aukcji internetowej. Natomiast przedsiębiorca przemysłowy przetwórca drewna planujący rozwój swojej dotychczasowej działalności oraz nowi przedsiębiorcy będą mogli dokonać zakupów jedynie w trybie systemowej aukcji internetowej, na której konkurować będą z zasiedziałymi uczestnikami rynku, którzy już większość swojego zapotrzebowania zakupili w trybie internetowego przetargu ograniczonego. 70. Z puli drewna przeznaczonej do sprzedaży hurtowej, Lasy Państwowe 70% puli przeznaczą na sprzedaż w trybie ograniczonego przetargu internetowego (historia zakupów i jej przebieg), 30% w trybie systemowej aukcji internetowej. 71. Aby przedsiębiorca mógł przystąpić do internetowego przetargu ograniczonego, a więc trybu, w którym może zakupić większość potrzebnego mu surowca, będzie musiał być dotychczasowym kontrahentem Lasów Państwowych czyli będzie musiał posiadać tzw. historię zakupów. Dodatkowo, zaspokojenie złożonego przez niego zapotrzebowania zależeć będzie również od przebiegu tej historii, gdyż ocena złożonej przez niego oferty w 20% zależeć będzie od ilości zakupionego dotychczas drewna. 72. Przedsiębiorca dotychczasowy będzie mógł złożyć zapotrzebowanie na 70% (co pół roku 35%) swoich zeszłosezonowych zakupów. Stąd, przedsiębiorcy działający już na rynku, a szczególne planujący rozwój prowadzonego przedsiębiorstwa celem całkowitego zaspokojenia swojego zapotrzebowania surowcowego będą musieli przystępować również do systemowej aukcji internetowej. 73. W trybie systemowej aukcji internetowej nabywcami będą mogli zostać również przedsiębiorcy nowi wchodzący na rynek. Jednakże pula drewna przeznaczona na sprzedaż w tym trybie stanowi jedynie 30% puli przeznaczonej dla przemysłu, a o pulę tę konkurować będą wszyscy przetwórcy drewna: dotychczasowi utrzymujący produkcję na dotychczasowym poziomie (w trybie ograniczonego przetargu będą mogli wystąpić jedynie o 70% swojego dotychczasowego zakupu), dotychczasowi rozwijający swoją działalność oraz nowi uczestnicy rynku. 74. Z powyższego wynika, iż dotychczasowym kontrahentom Lasy Państwowe w 2008 r. sprzedały około 80% surowca (z danych za 2007 rok wynika, że 79,5%), a w 2009 r.

18 planują sprzedać przynajmniej 70% surowca (o pozostałe 30% oprócz nowych przedsiębiorców walczyć będą przedsiębiorcy już na rynku obecni.) 75. Zarówno obowiązujące w dniu wydawania przedmiotowej decyzji, jak i planowane na 2009 rok zasady sprzedaży drewna, uzależniają przystąpienie do zakupu na poziomie hurtowym drewna do celów przemysłowych w znacznej i porównywalnej wielkości ogólnej puli sprzedaży przeznaczonej na dany rok, od posiadania historii zakupów i od przebiegu tej historii. Rynek hurtowej sprzedaży drewna 76. Z informacji przedstawionych przez Lasy Państwowe wynika, iż wielkość podaży drewna w Polsce wynosi rocznie między 35 a 36 mln m 3 (k. 223), natomiast wielkość sprzedanego drewna przez Lasy Państwowe drewna wynosiła w: roku m 3, roku m 3, w ciągu 7 miesięcy roku m 3 (k. 312), natomiast poziom importu drewna wynosił w: roku ,8 mln m 3, roku ,0 mln m 3 (k. 313). 77. Z informacji wskazanych w Raporcie 2007 o stanie lasów w Polsce (autorstwa Lasów Państwowych) wynika, iż struktura własności lasów w Polsce kształtuje się następująco: 78,1% Lasy Państwowe, 2% parki narodowe, 1,1% inne lasy Skarbu Państwa, 0,9% lasy gminne, 16,9%, lasy osób fizycznych, 1% inne lasy prywatne (k. 332). 78. Z kolei z Informacji o PGL Lasy Państwowe 2007 (również autorstwa Lasów Państwowych) wynika, iż w roku 2007 w Lasach Państwowych pozyskano 34,1 mln m 3 drewna, a sprzedaż wyniosła 33,5 mln m 3 (k. 441). 79. W 2007 r. Lasy Państwowe ze sprzedaży drewna uzyskały zł, co stanowi 85,7% wszystkich przychodów Lasów Państwowych. W 2007 r. Lasy Państwowe osiągnęły zysk w wysokości zł. (przychody razem zł) (źródło: Informacja o PGL Lasy Państwowe 2007 ) (k ).

19 80. Z informacji przekazanych przez Lasy Państwowe wynika, iż obowiązek realizacji funkcji pozaprodukcyjnych w powiązaniu z zasadą trwałości użytkowania zasobów leśnych sprawia, że ilość surowca drzewnego, którą można oferować corocznie do sprzedaży musi być reglamentowana ze względu na uwarunkowania przyrodnicze. ( ) Ograniczona podaż drewna oraz nieustanny przyrost mocy przerobowych przemysłu drzewnego sprawia, że z roku na rok powiększa się deficyt surowca drzewnego, sięgający obecnie ok. 3-5 mln m3 drewna. ( ) W warunkach: 1) wyżej opisanego strukturalnego deficytu surowca drzewnego, pozyskiwanego przez nadleśnictwa w lasach Skarbu Państwa, 2) braku realnych możliwości uruchomienia alternatywnych źródeł zaopatrzenia w drewno w parkach narodowych (w parkach narodowych pozyskuje się drewno zasadniczo wynikowo z przyczyn sanitarnych lub w realizacji programów ochrony parków narodowych), lasach niepaństwowych (drewno w dużej części wykorzystywane na potrzeby właścicieli; podaż przemysłowa ma niewielkie znaczenie dla przemysłu papierniczego, płytowego czy energetycznego) oraz na drodze importu surowca drzewnego (surowiec drzewny z przyczyn technologicznych z trudem poddaje się transakcjom import-export), 3) determinacji wkraczania na rynek drzewny nowych podmiotów gospodarczych, w tym podmiotów zagranicznych, jest oczywiste, że część podmiotów gospodarczych, operujących na rynku drzewnym, musi liczyć się z niedoborami zaopatrzenia oraz ograniczeniem działalności (k ). Prezes UOKiK zważył, co następuje Interes publiczny 81. Zgodnie z przepisami ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów (art. 1), Prezes UOKiK posiada legitymację do ingerencji w swobodę działalności gospodarczej przedsiębiorców i poddaje działania przedsiębiorców ocenie co do zgodności z przepisami prawa konkurencji, wyłącznie w sytuacji, gdy działania te dotyczą interesu publicznego ogólnospołecznego. 82. Zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego 3, publicznoprawny charakter ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów powoduje, iż znajduje ona zastosowanie wówczas, gdy jest zagrożony lub naruszony interes publiczny, polegający na zapewnieniu właściwych warunków funkcjonowania rynku gospodarczego. Rynek taki 3 Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 maja 2001 r., sygn. akt I CKN 1217/98

20 funkcjonować może prawidłowo, gdy zapewniona jest możliwość powstania i rozwoju konkurencji. Za zagrożenie lub naruszenie konkurencji w takim rozumieniu należy uznać, jedynie takie działania, które dotykają sfery interesów szerszego kręgu uczestników rynku gospodarczego, a więc gdy dotyczą konkurencji rozumianej nie jako sytuacja pojedynczego przedsiębiorcy, lecz jako zjawisko charakteryzujące funkcjonowanie gospodarki. 83. Działalność Lasów Państwowych jako dominanta rynkowego (co zostanie dowiedzione poniżej) polegająca na hurtowej sprzedaży drewna, w sytuacji przewagi popytu nad podażą może stać w sprzeczności z chronionymi prawem antymonopolowym zasadami, ponieważ może prowadzić do zachwiania konkurencji na rynku przetwórstwa drewna. 84. Uzależnianie sprzedaży drewna od posiadania przez kontrahenta tzw. historii zakupowej i od przebiegu tej historii może wprowadzać niejednolite, bądź nawet dyskryminacyjne zasady dostępu do źródeł zaopatrzenia w surowiec drzewny, może stwarzać przedsiębiorcom zarówno tym, którzy zamierzają rozpocząć działalność, jak i tym, którzy planowali rozszerzyć zakres działalności na rynku przetwórstwa drewna zróżnicowane warunki konkurencji, a przez to zakłócać funkcjonowanie gospodarki wolnorynkowej. 85. Fakt posiadania przez Lasy Państwowe bardzo silnej pozycji rynkowej oraz ogólnokrajowe obowiązywanie zasad sprzedaży ustalonych Zarządzeniem Nr 52A a w 2009 r. pakietem Zarządzenia Nr 89 powodują, że działalność strony postępowania wpływa na wszystkich uczestników rynku przetwórstwa drzewnego, nie ma więc indywidualnego charakteru. 86. Prezes UOKiK uznał w tym stanie rzeczy, iż działalność Lasów Państwowych zagraża naruszeniem interesu publicznego i uzasadnia rozstrzygnięcie sprawy w postępowaniu antymonopolowym. Skarb Państwa Lasy Państwowe strona postępowania antymonopolowego 87. Przepisy ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów zakazujące praktyk ograniczających konkurencję stosuje się jedynie do przedsiębiorców i ich związków (art. 1 ust. 2 w zw. z art. 9 w zw. z art. 88). 88. Stąd stroną postępowania antymonopolowego podmiotem biernie legitymowanym w postępowaniu przed Prezesem UOKiK mogą być jedynie podmioty uznane

21 w rozumieniu przepisów antymonopolowych za przedsiębiorców lub związki przedsiębiorców. 89. Zgodnie z art. 4 pkt. 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów za przedsiębiorcę należy rozumieć m. in. przedsiębiorcę w rozumieniu przepisów o swobodzie działalności gospodarczej. 90. Zgodnie z art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. z 2007 r., Nr 155, poz ze zm.), przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną - wykonująca we własnym imieniu działalność gospodarczą. 91. Zgodnie z przepisem art. 2 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, działalnością gospodarczą jest zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły. 92. Zgodnie z art. 4 ustawy o lasach, lasami stanowiącymi własność Skarbu Państwa zarządzają Lasy Państwowe. W ramach sprawowanego zarządu Lasy Państwowe prowadzą gospodarkę leśną, gospodarują gruntami i innymi nieruchomościami oraz ruchomościami związanymi z gospodarką leśną, a także prowadzą ewidencję majątku Skarbu Państwa oraz ustalają jego wartość. 93. Zgodnie z art. 32 ust. 1 ustawy o lasach, Lasy Państwowe jako państwowa jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej reprezentują Skarb Państwa w zakresie zarządzanego mienia. 94. Za Skarb Państwa w obrocie cywilnoprawnym występują jego jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej (tzw. stationes fisci) i organy tych jednostek, z których działalnością wiąże się dochodzone roszczenie, podejmują za Skarb Państwa czynności procesowe Lasy Państwowe nie posiadają osobowości prawnej są statio fisci Skarbu Państwa, lecz pokrywają swoje zobowiązania z własnych dochodów i prowadzą gospodarkę leśną na zasadzie samodzielności finansowej (art. 50 ustawy o lasach) w sposób określony rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 6 grudnia 1994 r. w sprawie szczegółowych zasad 4 Bodio J., Demendecki T., Jakubecki A., Marcewicz O., Telenga P., Wójcik M.P, Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, Oficyna, 2008, wyd. III., komentarz do art. 29

22 gospodarki finansowej w Państwowym Gospodarstwie Leśnym Lasy Państwowe (Dz. U. z 1994 r., nr 134, poz. 692). 96. Lasy Państwowe jako jednostka organizacyjna Skarbu Państwa, biorąc z jego mocy swój byt i swą podmiotowość gospodarczą, działając na rachunek państwa, działają też na rachunek własny. Tej współzależności rozdzielić nie można, zwłaszcza, że Skarb Państwa organizacyjnie nie istnieje i jest tylko pojęciem umownym Skarb Państwa jest osobą prawną i prowadzi działalność za pomocą swoich statio fisci w przedmiotowej sprawie za pomocą Lasów Państwowych, które działają w imieniu i na rzecz Skarbu Państwa. 98. Skarb Państwa jest osobą prawną. Podmiotem legitymowanym biernie do udziału w postępowaniu przed Prezesem UOKiK jest zatem Skarb Państwa Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe (zwany w tym postępowaniu Lasy Państwowe). 99. Prezes UOKiK wielokrotnie wydawał już decyzje administracyjne, w których stwierdzał, naruszenie przez dyrekcje regionalne Lasów Państwowych przepisów ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. Między innymi należy przywołać następujące decyzje Prezesa UOKiK: (1) z dnia 30 grudnia 2005r., RWR 74/2005; (2) z dnia 11 lutego 2008r., RLU 1/2008; (3) z dnia 6 marca 2008r., RLU 5/2008; (4) z dnia 20 marca 2008r., RGD 9/ Przedmiotem analizy na gruncie wyżej przywołanych decyzji był również aspekt legitymacji biernej dyrekcji regionalnych Lasów Państwowych. Prezes UOKiK stał konsekwentnie na stanowisku, iż dyrekcje regionalne Lasów Państwowych są przedsiębiorcami w rozumieniu przepisów ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. Poprawność takiej opinii, w toku postępowania odwoławczego, potwierdził Sąd Okregowy Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów, Sąd Apelacyjny a także Sąd Najwyższy Wyrokiem z dnia 17 października 2007 r. Sąd Apelacyjny w Warszawie w sprawie o sygn. VI ACa 856/07 stwierdził, iż dyrekcja regionalna Lasów Państwowych jest przedsiębiorcą w rozumieniu przepisów ustawy o ochronie konkurencji konsumentów. ( ) Po myśli art. 4 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów pod pojęciem przedsiębiorcy ustawodawca rozumie nie tylko przedsiębiorcę w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 19 listopada 1999r. Prawo działalności gospodarczej ale także inne podmioty, choćby nie posiadały osobowości prawnej o ile prowadzą działalność gospodarczą zarobkową, 5 uchwała Sąd Najwyższego z dnia 18 czerwca 1991 r., sygn. akt III CZP 40/91, OSP 1992/3, poz. 65

23 zaspakajając na rynku określone cudze potrzeby.( ) Istotną okolicznością, od istnienia której ustawodawca uzależnił legitymację do występowania przed organem państwowym Prezesem UOKiK, a następnie na skutek odwołania przed sądem, nie jest kwestia osobowości prawnej i zdolności prawnej, ale kwestia czy podmiot nie mający osobowości prawnej, będący bądź to stationes fisci Skarbu Państwa, bądź stationes innego podmiotu np. stationes municipi organizuje lub świadczy usługi o charakterze użyteczności publicznej, bądź prowadzi działalność, która charakteryzuje się właściwościami takimi, jak: - zawodowy (stały) charakter, - podejmowanie powtarzalnych działań, - podporządkowanie zasadzie racjonalnego gospodarowania, - udział w obrocie gospodarczym (por. uchwałę składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z 6 grudnia 1991 r. III CZP 117/91) Sąd Najwyższy wyrokiem z dnia 5 listopada 2008 r. w sprawie o sygn. III SK 5/08 podtrzymał powyższe stanowisko Sądu Apelacyjnego uznając, iż dyrekcje regionalne Lasów Państwowych podlegają kognicji ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, tym samym są przedsiębiorcą w rozumieniu przepisów ww. ustawy Mając na uwadze powyższe należy stwierdzić, iż jeżeli orzecznictwo uznaje za przedsiębiorcę dyrekcję regionalną Lasów Państwowych, to tym bardziej Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe taki status posiada. Zgodnie z art. 32 ustawy o lasach regionalne dyrekcje Lasów Państwowych są jednostką organizacyjną Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe. Zatem jeżeli jednostki organizacyjne posiadają przymiot przedsiębiorcy to za oczywiste należy uznać, iż organizm, w skład którego one wchodzą również należy traktować jak przedsiębiorcę W zakresie interpretacji poszczególnych pojęć m.in. definicji przedsiębiorcy na potrzeby ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów zastosowanie znajduje również doktryna i orzecznictwo wykształcone na gruncie przepisów acquis communautaire, na którym to wzorował się polski ustawodawca tworząc przepisy prawa antymonopolowego. We wspólnotowym prawie konkurencji, odpowiednikiem pojęcia przedsiębiorca, które w prawie polskim określa adresatów zakazów praktyk ograniczających konkurencję, jest termin przedsiębiorstwo (undertaking). Pojęcie to nie ma legalnej definicji. Jego zakres znaczeniowy kształtowany jest w drodze sądowej wykładni funkcjonalnej art. 81 i 82 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską i obejmuje każdą autonomiczną jednostkę organizacyjną prowadzącą samodzielnie

24 działalność gospodarczą, nienakierowaną na zaspokajanie swoich codziennych potrzeb, bez względu na formę prawną i sposób finansowania 6 Zgodnie z orzecznictwem ETS pojęcie działalności gospodarczej charakteryzuje oferowanie dóbr i usług na danym rynku Termin przedsiębiorstwo obejmuje wszystkie podmioty, osoby prawne, jak i fizyczne, które prowadzą jakąkolwiek działalność handlową lub gospodarczą, związaną z dostarczaniem towarów lub usług. Posiadanie statusu przedsiębiorstwa zależy jedynie od pełnienia funkcji gospodarczej. 8 Wynika z tego, że dla potrzeb prawa konkurencji pojęcie przedsiębiorstwa definiuje się inaczej (szerzej) 9 niż dla prawa podatkowego czy prawa spółek, gdzie zasadnicze znaczenie ma wpis do określonego rejestru lub ewidencji. Należy zaznaczyć przy tym, że angażowanie się w procesy gospodarcze nie musi przynosić zysków Pojęcie przedsiębiorstwa, na potrzeby wspólnotowych przepisów dotyczących ochrony konkurencji, powinno więc być traktowane bardzo szeroko. Wynika to z faktu, że przepisy te mają na celu ochronę wspólnego rynku przed nieuczciwymi praktykami ze strony podmiotów mogących przybrać różną formę organizacyjno prawną Pojęcie przedsiębiorstwa w kontekście prawa konkurencji obejmuje każdą jednostkę prowadzącą działalność gospodarczą, niezależnie od jej statusu prawnego i sposobu finansowania (wyrok Trybunału z dnia 11 grudnia 1997 r. w sprawie C-55/96 Job Centre, Rec. str. I-7119, pkt 21). Działalnością gospodarczą jest wszelka działalność polegająca na oferowaniu towarów lub usług na danym rynku (wyrok Sądu z dnia 30 marca 2000 r. w sprawie T-513/93 Consiglio Nazionale degli Spedizionieri Doganali przeciwko Komisji, Rec. str. II-1807, pkt 36) Dla uznania danej osoby za przedsiębiorstwo nie ma znaczenia okoliczność, czy działa w celu osiągnięcia zysku, jak również czy powstała w celu prowadzenia działalności gospodarczej jeżeli tylko jej działalność faktycznie wiąże się z uczestnictwem 6 Wyroki ETS z dnia 23 kwietnia 1991 r. w sprawie C-41/90 Höfner i Elser, pkt 21 oraz z dnia 16 marca 2004 r. w połączonych sprawach C-264/01, C-306/01, C-354/01 i C-355/01 AOK Bundesverband i inni, pkt 46 7 Wyroki ETS z dnia 18 czerwca 1998 r. w sprawie C-35/96 Komisja przeciwko Włochom, pkt 36 i z dnia 11 lipca 2006 r. w sprawie C-205/03 FENIN przeciwko Komisji, pkt 25 8 M. A. Dauses, Prawo gospodarcze Unii Europejskiej, Warszawa 1999 r., s S. Weatherill, P. Beaumont, EC Law, Penquin Books 1995 r., s R. Janusz, T. Skoczny, Wprowadzenie (w:) Zakaz nadużywania pozycji dominującej I, Warszawa 1996 r., s Orzeczenie SPI z dnia 13 grudnia 2006 r., sprawy połączone T-217/03 i T-245/03, FNCBV, pkt