KUJAWSKO POMORSKI ZARZĄD MELIORACJI I URZĄDZEŃ WODNYCH WE WŁOCŁAWKU

Transkrypt

1 KUJAWSKO POMORSKI ZARZĄD MELIORACJI I URZĄDZEŃ WODNYCH WE WŁOCŁAWKU PROGRAM OCHRONY PRZECIWPOWODZIOWEJ NA TERENIE WOJEWÓDZTWA KUJAWSKO - POMORSKIEGO NA LATA Opracował zespół pracowników KPZMiUW we Włocławku Włocławek, październik 2005 rok

2 SPIS TREŚCI WSTĘP 1. Wprowadzenie.str Urządzenia ochrony przeciwpowodziowej w województwie kujawsko pomorskim str Stan ewidencyjny urządzeń melioracji wodnych str Cele i priorytety ochrony przeciwpowodziowej w województwie kujawsko pomorskim...str Strategiczne znaczenie doliny Dolnej Wisły w województwie kujawsko pomorskim.. str Stan bezpieczeństwa przeciwpowodziowego w dolinie Dolnej Wisły str Opis dolin hydrologicznie związanych z rzeką Wisłą.. str Stan techniczny najważniejszych urządzeń zlokalizowanych na terenie dolin usytuowanych wzdłuż Dolnej Wisły. str Planowane i wykonane inwestycje w okresie programowania z zakresu melioracji wodnych str Planowane inwestycje z zakresu ochrony przeciwpowodziowej do wykonania w latach str Finansowanie Programu str Załącznik nr 1 Wykaz inwestycji w zakresie ochrony przeciwpowodziowej przewidzianych do realizacji w latach na terenie województwa kujawsko pomorskiego. 2

3 WSTĘP Program ochrony przeciwpowodziowej na terenie województwa kujawsko pomorskiego służy realizacji celów Narodowego Planu Rozwoju , został on oparty na wcześniejszych opracowaniach i dokumentach przyjętych przez Samorząd województwa kujawsko pomorskiego, jednostki administracji rządowej i inne podmioty, m.in. na Strategii rozwoju i planie zagospodarowania przestrzennego województwa, które są podstawowymi dokumentami programowymi polityki rozwoju. Zdefiniowanie celów programu ma kluczowe znaczenie w procesie opracowywania polityki ochrony przeciwpowodziowej, jako elementu ukierunkowującego wszelkie podejmowane działania. Dokładne informacje na temat istniejącego stanu urządzeń ochrony przeciwpowodziowej oraz tendencji, które w sposób znaczący będą kształtować poprawę bezpieczeństwa powodziowego w przyszłości, są niezbędne do wyboru priorytetów planowanej polityki programowej. Program odnosi się do najważniejszych działań związanych z ochroną gospodarki przed skutkami wezbrań powodziowych, a co za tym idzie bezpieczeństwo społeczności, ochrona życia i mienia ludności. W programie zostały zawarte cele, zadania i spodziewane efekty, których realizacja ma zapewnić zrównoważony rozwój, będący nie tylko nadrzędnym celem w tworzeniu polityki ochrony przeciwpowodziowej, ale również we wszystkich innych sektorach działalności. Niniejszy program pozostaje w bezpośrednim związku ze Strategią rozwoju województwa kujawsko pomorskiego, Planem Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Kujawsko Pomorskiego, Programem Retencjonowania Wód Powierzchniowych Województwa Kujawsko Pomorskiego i Programem dla Odry 2006 i ma służyć realizacji ich celów z zakresu poprawy bezpieczeństwa przeciwpowodziowego. Program posiada cechy, które, mimo iż nie wyczerpują wszystkich zagadnień to stanowią bazę do właściwego sformułowania tak ważnego zagadnienia, jakim jest ochrona przeciwpowodziowa. 3

4 Do ważniejszych cech Programu można zaliczyć:! Otwartość: na różne inicjatywy i programy w czasie na zmieniające się uwarunkowania społeczne, ekonomiczne i prawne! Spójność: planowanie na obszarze całego województwa kujawsko pomorskiego z wyszczególnieniem Doliny Dolnej Wisły korelacja pomiędzy różnymi inicjatywami! Celowość: kluczowe znaczenie w procesie opracowywania polityki ochrony przeciwpowodziowej, jako element ukierunkowujący wszelkie podejmowane działania! Zgodność: z obowiązującym prawem (przede wszystkim z Prawem wodnym, ustawami środowiskowymi, dyrektywami: Ramową Dyrektywą Wodną, Natura 2000 itd.) z istniejącymi i powstającymi strategiami na różnych szczeblach, planem zagospodarowania przestrzennego województwa z kompetencjami poszczególnych instytucji i organizacji! Ograniczoność: program obejmuje ściśle określony obszar działań 4

5 1. WPROWADZENIE Obszar województwa kujawsko pomorskiego położony jest w obrębie dwóch głównych dorzeczy Polski. Część południowa i zachodnia (około 30%) odprowadza wody do Odry za pośrednictwem rzek Noteć i Wełna, a pozostała cześć (około 70%) województwa odprowadza wody do rzeki Wisły. Głównymi dopływami Wisły w granicach województwa są: Drwęca, Brda, Wda, Osa, i rzeki mniejsze takie jak: Zgłowiączka, Tążyna, Struga Toruńska, Struga Zielona, Kanał Górny i Dolny, Fryba oraz Kanał Główny z Maruszą i Mątawą. Oprócz naturalnych cieków płynących w granicach województwa występują również kanały i sieć rowów melioracyjnych. Największym kanałem jest wybudowany w latach Kanał Bydgoski łączący systemy rzeczne Wisły i Odry. Województwo kujawsko pomorskie jest jedynym w Polsce, którego granice obejmują fragmenty trzech głównych pojezierzy: Mazurskiego, Pomorskiego i Wielkopolskiego. Na obszarze województwa występują 1002 jeziora o powierzchni większej od 1 ha i zajmują łącznie ,9 ha, co stanowi 1,4% jego obszaru. Zasoby wodne jezior wynoszą łącznie 1 217,08 mln m 3, jest to około 6,2% zasobów wód jeziornych kraju. W kujawsko pomorskim występują także sztuczne zbiorniki wodne utworzone na skutek przegrodzenia dolin rzecznych Wisły, Brdy i Wdy. Do największych należy Zbiornik Włocławski o objętości wody 408 mln m 3, który został wybudowany jako pierwszy i dotychczas jedyny z projektowanej Kaskady Dolnej Wisły. Pełni funkcje energetyczne, retencyjne i rekreacyjne. Na Brdzie powstały 3 sztuczne zbiorniki, z których Koronowski o pojemności 81,5 mln m 3 jest największy oraz w Tryszczynie i Smukale. Osią hydrograficzną województwa jest Wisła - królowa polskich rzek, jest jedną z najbardziej zaniedbanych rzek w Europie. Olbrzymiego niedorozwoju Wisły i jej dorzecza nie można w żaden sposób tłumaczyć dobrze pojętą ochroną środowiska i zasobów przyrodniczych. Do niedawna nie zajmowano się Wisłą w sposób kompleksowy, nie kreślono wizji wykorzystania rzeki przez mieszkańców miast nad nią położonych, nie tworzono infrastruktury umożliwiającej to wykorzystanie. Wisła, dla której charakterystyczne są zmienne przepływy, mimo iż jest uregulowana od ujścia Tążyny, to jednak w wielu miejscach występuje 5

6 zagrożenie powodziowe. Dotyczy to przede wszystkim terenów w obrębie Kotliny Toruńskiej, w Basenie Unisławski i w Basenie Grudziądzkim. Ponadto zagrożenie powodziowe występuje permanentnie w Brodnicy na Drwęcy. Cechą charakterystyczną sieci hydrograficznej jest to, że na obszarze województwa występują środkowe i dolne odcinki największych dopływów Wisły (Brdy, Drwęcy, Wdy i Osy). Atutem województwa kujawsko-pomorskiego jest dobry stan środowiska naturalnego. Jest wiele obszarów czystych ekologicznie, które stanowią doskonałą bazę dla rozwoju turystyki. Należą do nich między innymi Nadwiślański Park Krajobrazowy, Pojezierze Brodnickie, Chełmiński Park Krajobrazowy. Obszar województwa obejmuje następujące makroregiony: Pojezierze Południowopomorskie, Dolinę Dolnej Wisły, Pradolinę Toruńsko-Eberswaldzką, Pojezierze Chełmińsko-Dobrzyńskie, Pojezierze Wschodniopomorskie, Pojezierze Wielkopolskie, Nizinę Południowowielkopolską, Bory Tucholskie. Obszar województwa kujawsko pomorskiego pełni ważną rolę w systemie obszarów chronionych w Polsce. Przez jego teren przebiegają dwa korytarze ekologiczne o randze międzynarodowej (dolina Wisły, dolina Noteci), liczne korytarze ekologiczne o randze krajowej (m.in. dolina Drwęcy, dolina Brdy, dolina Wdy), obszary węzłowe, w tym dwa o randze międzynarodowej (Obszar Borów Tucholskich, Obszar Powidzko Goplański). O wysokiej randze przyrodniczej obszaru województwa świadczy też występowanie pięciu terenów wpisanych do rejestru obszarów cennych dla ptaków wodno błotnych w skali Polski. Są to: Bagienna Dolina Drwęcy, Stawy Ostrówek i Smogulec, jezioro Gopło, Błota Rakutowskie, Stawy Ślesin. Północno-wschodnia część województwa włączona jest do obszaru funkcjonalnego Zielone Płuca Polski. 6

7 2. URZĄDZENIA OCHRONY PRZECIWPOWODZIOWEJ W WOJEWÓDZTWIE KUJAWSKO - POMORSKIM Podstawowym warunkiem spełnienia założonych celów rozwoju zrównoważonego jest odbudowa i modernizacja zdekapitalizowanej osłony przeciwpowodziowej, mająca istotny wpływ na przyszły charakter regionu i wspierająca jej rozwój gospodarczy. OCHRONA PRZECIWPOWODZIOWA jest to zespół środków zapobiegających powodziom lub ograniczających ich rozmiary. Ochrona przeciwpowodziowa czynna polega na budowaniu na ciekach zbiorników retencyjnych przyjmujących falę powodziową, zalesianiu dorzecza i innych zabiegach zmniejszających spływ powierzchniowy. Ochrona przeciwpowodziowa bierna polega na zabezpieczeniu obszarów zagrożonych powodzią przed skutkami zatopienia poprzez wznoszenia wałów ochronnych, zwanych wałami przeciwpowodziowymi; ochrona przeciwpowodziowa czynna jest bardziej skuteczna i opłacalna. Czynna ochrona przeciwpowodziowa Do czynnej ochrony przeciwpowodziowej zalicza się działania, które mogą przyczynić się do zmniejszenia negatywnych skutków powodzi. Do czynnej ochrony przeciwpowodziowej należą: zbiorniki retencyjne zbiorniki suche z zamknięciami poldery z zamknięciami jeziora z urządzeniami umożliwiającymi ich nadpiętrzenie zbiorniki przepływowe z wyrównaniem dobowym zbiorniki wyrównawcze kanały ulgi z zamknięciami 7

8 Bierna ochrona przeciwpowodziowa Bierną ochronę przed powodzią dają obiekty gospodarki wodnej, które chronią pewne tereny przez sam fakt swego istnienia. Do obiektów tego typu należą: wały przeciwpowodziowe poldery nie sterowane (bez zamknięć) zbiorniki suche bez zamknięć kanały ulgi bez zamknięć rzeki uregulowane Do zmniejszenia negatywnych skutków powodzi przyczyniają się też jeziora, bagna i rozlewiska, zwiększające tzw. retencję terenową, która w sposób istotny wpływa na zmniejszenie wysokości fal powodziowych. Na terenia województwa kujawsko - pomorskiego znajdują się następujące urządzenia ochrony przeciwpowodziowej: " wały przeciwpowodziowe - rola wałów przeciwpowodziowych, nawet przy zastosowaniu innych metod ochrony będzie dominująca. Są one, bowiem podstawowym urządzeniem biernym ochrony przeciwpowodziowej województwa kujawsko pomorskiego, natomiast ich stan techniczny ma istotne znaczenie w zapewnieniu właściwego bezpieczeństwa powodziowego. " stacje pomp - regulują poziom wody w kanałach polderowych, w okresie wezbrań i zagrożenia powodziowego dodatkowo służą do odprowadzania nadmiaru wód. Są one urządzeniami, których niezawodne funkcjonowanie gwarantuje utrzymanie poziomu wody umożliwiające bytowanie społeczności i gospodarki województwa kujawsko pomorskiego. " rzeki i kanały w systemie ochrony przeciwpowodziowej rzeki i kanały w województwie kujawsko pomorskim spełniają ważną rolę retencjonowania 8

9 wód wezbraniowych w celu ich szybkiego odprowadzenia z zagrożonych terenów. Stąd też zakres wykonanej regulacji i stopień zabudowy decydują o ich funkcji w osłonie przeciwpowodziowej województwa kujawsko pomorskiego. " budowle hydrotechniczne w zakresie ochrony przeciwpowodziowej podstawowe znaczenie mają śluzy wałowe. Ich sprawne działanie umożliwia sprawny odpływ nadmiaru wód z terenów chronionych wałami przeciwpowodziowymi STAN EWIDENCYJNY URZĄDZEŃ MELIORACJI WODNYCH Na terenie województwa kujawsko pomorskiego zlokalizowanych jest 3281 km rzek i kanałów, 179 km wałów przeciwpowodziowych oraz 29 przeciwpowodziowych stacji pomp. Szczegółowy stan ewidencyjny urządzeń melioracji podstawowych i szczegółowych, wraz z wykazem urządzeń wymagających odbudowy przedstawiają poniższe zestawienia: STAN EWIDENCYJNY URZĄDZEŃ MELIORACJI WODNYCH (WOJEWÓDZTWO KUJAWSKO POMORSKIE) Lp. Asortyment Jednostka miary Ogółem Rzeki i kanały km w tym: 1 uregulowane: km nieuregulowane: km Wały ppow. km Stacje pomp szt Rurociągi o śr.co najmniej 60cm. km Budowle hydrotechniczne szt Rowy szczegółowe km obszar zdrenowany ha

10 POTRZEBY W ZAKRESIE ODBUDOWY URZĄDZEŃ MELIORACYJNYCH (WOJEWÓDZTWO KUJAWSKO POMORSKIE) Lp. Asortyment Jednostka miary Ogółem 1 Rzeki i kanały km Wały ppow. km Stacje pomp szt. 5 4 Rurociągi o śr.co najmniej 60cm. km Budowle hydrotechniczne szt. 187 Urządzenia melioracji wodnych podstawowych i szczegółowych spełniają szczególnie istotną rolę w zakresie ochrony przeciwpowodziowej najważniejszych dolin województwa kujawsko pomorskiego, a także szybkiego odprowadzenia wód zarówno z terenów zamieszkanych jak i użytkowanych rolniczo. Umożliwiają także retencjonowanie wody na tych obszarach gdzie występują jej niedobory. 10

11 3. CELE I PRIORYTETY OCHRONY PRZECIWPOWODZIOWEJ W WOJEWÓDZTWIE KUJAWSKO POMORSKIM Poprawa funkcjonowania podstawowego systemu ochrony przeciwpowodziowej jest warunkiem wstępnym dla bezpiecznej egzystencji ludzi i ich mienia oraz niezbędnym działaniem, które musi chronić ten region przed ogromnymi stratami w gospodarce i przyrodzie, jakie występują w przypadku awarii dekapitalizowanych w znacznej mierze urządzeń melioracji wodnych podstawowych. CEL NADRZĘDNY: Harmonijny i zrównoważony rozwój województwa poprzez zapewnienie bezpieczeństwa powodziowego i ekologicznego, zmierzający do nakreślenia charakteru regionu i rozwoju gospodarczego. CEL GŁÓWNY: Tworzenie warunków trwałego bezpieczeństwa powodziowego. PRIORYTETY: 1. Przebudowa i modernizacja systemu zabezpieczenia przeciwpowodziowego w Dolinie Dolnej Wisły, zwłaszcza w jej rozszerzeniach tzw. basenach: Unisławskim, Chełmińskim i Grudziądzkim, oraz Kotlinie Toruńskiej, Nadwiślańskiej Dolinie Świeckiej, Dolinie Ciechocińskiej, Dolinie Sartowice Nowe. 2. Utrzymanie sprawności technicznej obiektów związanych z ochroną przeciwpowodziową. 3. Ochrona terenów zalewowych zagrożonych powodzią w dolinie dolnej i środkowej Drwęcy. 4. Modernizacja systemów melioracyjnych, w szczególności na Pojezierzu Chełmińskim. 5. Ochrona terenów zalewowych w dolinie Noteci - działania ujęte w Programie dla Odry , ustanowionego na mocy przyjętej przez Sejm Rzeczypospolitej, ustawy z dnia 6 lipca 2001 r., o ustanowieniu programu wieloletniego Program dla Odry 2006 (Dz. U. Nr 98, poz. 1067) 11

12 Niewątpliwie ważnym priorytetem z zakresu ochrony przeciwpowodziowej jest również budowa i modernizacja obiektów małej retencji ( Aktualizacja Programu Retencjonowania Wód Powierzchniowych w Województwie Kujawsko Pomorskim). DZIAŁANIA: " Odbudowa i modernizacja wałów przeciwpowodziowych " Prace regulacyjne na rzekach i kanałach " Realizacja małej retencji wodnej oraz upowszechnienie i wdrożenie proekologicznych metod retencjonowania wody (działanie ujęte w Programie Retencjonowania Wód Powierzchniowych Województwa Kujawsko Pomorskiego) " Modernizacja istniejących obiektów hydrotechnicznych " Budowa i modernizacja stacji pomp " Przeprowadzanie w pełnym zakresie corocznych zabiegów konserwacyjno eksploatacyjnych tych urządzeń SPODZIEWANE EFEKTY: " Poprawa bezpieczeństwa powodziowego, zabezpieczenie egzystencji i majątku ludzi (powodzie dowiodły, że istniejący system jest niewystarczający). " Zabezpieczenie sprawnego funkcjonowania systemu odwodnień w przypadku średniej i wysokiej wody. " Zaprowadzenie należytego stanu technicznego koryt cieków naturalnych oraz kanałów w powiązaniu z ochroną siedlisk hydrogenicznych oraz cennych walorów przyrodniczych dolin rzecznych z uwzględnieniem NATURY " Poprawa bezpieczeństwa prowadzenia działalności gospodarczej poprzez zwiększenie atrakcyjności regionu. " Zbiorniki mokre przeciwpowodziowe, realizujące również funkcję rekreacyjną będą zwiększały atrakcyjność turystyczną regionu. " Tworzenie retencji wodnych. " Tworzenie zasobów wodnych. " Poprawa stosunków wodnych. " Stworzenie bazy dla rozwoju turystyki i rekreacji. 12

13 4. STRATEGICZNE ZNACZENIE DOLINY DOLNEJ WISŁY W WOJEWÓDZTWIE KUJAWSKO - POMORSKIM Ochrona ekosystemów kształtowanych przez procesy erozji i abrazji, zarówno rzecznej jak i morskiej jest działalnością stojącą w sprzeczności z dotychczasowymi tendencjami i działaniami na tym polu, zmierzającymi do zabezpieczenia brzegów rzek i wybrzeża morskiego przed tego typu naturalnymi procesami. Szczególnie trudne są zagadnienia dotyczące konfliktu ochrony naturalnych procesów i ekosystemów a ochrony przeciwpowodziowej. Konieczne wypracowanie consensusu dotyczyć powinno przede wszystkim obszarów objętych Naturą Dolina Dolnej Wisły ujęta została w europejskiej sieci ekologicznej Natura 2000, która jest kompleksową siecią, mającą na celu zapewnienie trwałej egzystencji ekosystemów. Założeniem sieci jest przede wszystkim działanie na rzecz zachowania dziedzictwa przyrodniczego Europy oparte na znanych w Polsce metodach ochrony obszarowej i gatunkowej. Głównym celem programu Natura 2000 jest zwiększenie skuteczności działań ochronnych poprzez stworzenie kompletnej i metodycznie spójnej sieci obszarów umożliwiających migrację i wymianę genetyczną gatunków oraz jej realne funkcjonowanie. W skład NATURY 2000 wchodzą Obszary Specjalnej Ochrony Ptaków (OSO), które wyznaczone zostały na podstawie tzw. Dyrektywy Ptasiej (Dyrektywy Rady 79/409/EWG z dnia 2 kwietnia 1979r. w sprawie ochrony dzikich ptaków) oraz Obszary Ochrony Siedlisk, wyznaczone na podstawie tzw. Dyrektywy Siedliskowej (Dyrektywy Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory). Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków Dolina Dolnej Wisły PLB o powierzchni ,3 ha swym zasięgiem obejmuje międzywale na odcinku od Włocławka po Ujście Wisły do Zatoki Gdańskiej (województw: kujawsko pomorskie 68% i pomorskie 32%). Na terenie Zespołu Parków Krajobrazowych Chełmińskiego i Nadwiślańskiego obszar ten obejmuje międzywale od Bydgoszczy do miejscowości Nowe co stanowi teren 8 gmin oraz 7 rezerwatów przyrody. Funkcjonowanie sieci Natura 2000 w Polsce nie zabrania wykorzystania zasobów środowiska, nakłada jednak szereg zobowiązań, które mieszczą się w pojęci zrównoważonego rozwoju. Wiąże się to z jednej strony z wprowadzeniem wielu 13

14 ograniczeń do prowadzenia działalności inwestycyjnej, z drugiej zaś z szansami na dostęp do środków unijnych dla projektów wiążących ochronę przyrody z tworzeniem dodatkowych miejsc pracy m.in. w rolnictwie ekologicznym czy turystyce. Wyznaczenie i funkcjonowanie obszarów specjalnej ochrony ptaków nie oznacza jego wyłączenia z dotychczasowego sposobu użytkowania inwestycyjnego, turystycznego i rekreacyjnego. Odnosząc się do zagospodarowania Doliny Dolnej Wisły zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju, należy zwrócić uwagę na następujące zapisy mówiące, że zrównoważony rozwój oznacz dążenie do: " zapewnienie bezpieczeństwa ekologicznego ze szczególnym naciskiem na ochronę przeciwpowodziową; " odtwarzanie zasobów; " racjonalne użytkowanie zasobów; " ograniczenie uciążliwości dla środowiska; " zachowanie różnorodności biologicznej. Zatem należy tak kierować zagospodarowaniem doliny rzeki, aby nie zakłócić warunków odtwarzania zasobów i zachowania różnorodności biologicznej. Walory przyrodnicze flory i fauny doliny Wisły pozostają w prostej zbieżności od: struktury morfologicznej terenu, a w tym zwłaszcza szerokości doliny (międzywale), zróżnicowania geomorfologicznego powierzchni, urozmaicenia linii brzegowej oraz stanu zachowania trwałej pokrywy roślinnej, a w odwrotnej zależności od: stopnia obwałowania doliny i uregulowania koryta oraz obecności infrastruktury technicznej i zagospodarowania kubaturowego. Biorąc powyższe pod uwagę, należy tak kształtować strukturę zagospodarowania doliny rzecznej, aby utrzymać ciągłość występowania zróżnicowanych siedlisk, zapewnić odpowiednią szerokość międzywale, która dodatkowo będzie wspomagana polderami przeciwpowodziowymi, które pełniłyby zarazem funkcje ekologiczne. Taka wizja zagospodarowani doliny stwarza lepsze warunki przepływu wielkich wód, pozwala też utrzymać wysoką różnorodność biologiczną flory i fauny. 14

15 Obszary proponowane do sieci ekologicznej Natura

16 Generowanie aktywnej polityki rozwoju zrównoważonego Dolnej Wisły powinno wynikać z systemu skojarzonych celów strategicznych obejmujących m.in.: " ochronę przed powodzią; " poprawę stanu środowiska, w tym przede wszystkim jakości zasobów wodnych; " zagwarantowanie zdolności samooczyszczania rzeki; " zabezpieczenie najcenniejszych wartości i zasobów przyrody w dolinie; " ukierunkowanie rozwoju gospodarczego na działania niedegradujące środowisko i sprzyjające zachowaniu równowagi w ekosystemach; " zwiększenie dyspozycyjności zasobów wodnych w zlewni rzeki Wisły; " zachowanie i rewitalizację środowiska kulturowego w powiązaniu ze środowiskiem przyrodniczym STAN BEZPIECZEŃSTWA PRZECIWPOWODZIOWEGO W DOLINIE DOLNEJ WISŁY Zły stan bezpieczeństwa przeciwpowodziowego wynika ze złego stanu oraz niedostatecznej ilości zbiorników retencyjnych, wałów ochronnych i stacji pomp. Z oceny ostatnich wezbrań powodziowych wynika, że dla terenu województwa bardzo groźne są również lokalne powodzie spowodowane intensywnymi opadami atmosferycznymi. Stopień wodny we Włocławku, funkcjonujący ponad 30 lat spowodował wiele zmian w korycie rzek i terenach otaczających. W wyniku intensywnej erozji dna rzeki na odcinku około 28 km poniżej stopnia wodnego nastąpiło wyniesienie znacznych ilości rumowiska dennego, co spowodowało obniżenie dna rzeki. Poniżej odcinka erozyjnego na długości ok. 25 km utworzył się odcinek akumulacyjny, na którym nastąpiło silne wypłacenie dna i zmniejszenie głębokości rzeki. Obydwa zjawiska stwarzają zagrożenie od możliwości utraty stateczności zapory we Włocławku do możliwości powodzi we Włocławku, w rejonie Niziny Ciechocińskiej i Torunia. 16

17 ochrona przed powodzią: występowanie zjawisk powodziowych na Dolnej Wiśle i w jej dorzeczu zdeterminowane jest spływem wód ze środkowego dorzecza Wisły, zrzutem lodu ze zbiornika Włocławek oraz warunkami lokalnymi panującymi w strefie przybrzeżnej Bałtyku, tj. wiatrami sztormowymi, uniemożliwiającymi spływ wód i lodu oraz wtłaczającymi wody Zatoki Gdańskiej w ujścia rzek. Poważnym zagrożeniem, szczególnie dla ujściowego odcinka Wisły są powodzie zatorowe, występujące w okresie jesiennozimowym, wówczas, gdy tworzy się pokrywa lodowa, jak i podczas wiosennego spływu lodów. Powodzie zatorowe często występują w połączeniu ze spiętrzeniem sztormowym Wisły od strony Zatoki Gdańskiej. Zagrożone są wówczas obszary Żuław Gdańskich (położonych na lewym brzegu rzeki) oraz Żuław Wielkich (położonych na prawym brzegu rzeki), a także miasto Gdańsk. Celem uniknięcia powodzi zatorowej prowadzona jest akcja lodołamania - od strony Zatoki Gdańskiej, tj. od ujścia Wisły w górę. Obszary Żuław Wielkich, położonych w przeważającej części w depresji, narażone są na zalanie spiętrzonymi sztormem wodami Zalewu Wiślanego Zagadnienia priorytetowe: o przebudowa i modernizacja systemu zabezpieczenia przeciwpowodziowego w dolinie Dolnej Wisły. o ochrona terenów zalewowych zagrożonych powodzią w dolinie Wisły, zwłaszcza w jej rozszerzeniach tzw. basenach: Unisławskim, Chełmińskim i Grudziądzkim oraz w Kotlinie Toruńskiej. o zagospodarowanie Dolnej Wisły w celu udrożnienia koryta Wisły dla żeglugi i prowadzenia akcji przeciwpowodziowej, o budowa stopnia wodnego Nieszawa - Ciechocinek na Wiśle dla zabezpieczenia istniejącego stopnia wodnego we Włocławku oraz infrastruktury technicznej w tym rejonie, o ochrona zasobów wodnych w zakresie ilości i jakości w zlewniach rzek, w których zlokalizowane są ujęcia komunalne z wód powierzchniowych dla miast: Gdańsk, Bydgoszcz i Toruń, 17

18 4.2. OPIS DOLIN HYDROLOGICZNIE ZWIĄZANYCH Z RZEKĄ WISŁĄ Do najważniejszych dolin zlokalizowanych na terenie województwa kujawsko pomorskiego, które hydrologicznie związane są z rzeką Wisłą zaliczyć należy: Dolina Ciechocińska. Nizina obejmuje swym obszarem ha i położona jest na lewym brzegu Wisły, w km 708,2 718,0 jej biegu. Ważniejsze informacje dotyczące lokalizacji geograficznej, liczby mieszkańców, infrastruktury przeciwpowodziowej, sanitarnej, drogowej oraz kolejowej przedstawia poniższy wykaz: - powiat: Aleksandrów Kujawski, - ważniejsze miejscowości: Ciechocinek, Słońsk, Wołuszewo, - ilość mieszkańców: 20 tys. (w tym 3 tys. kuracjuszy), - powierzchnia chroniona: 25 km 2, - długość wałów przeciwpowodziowych: 12 km, - długość cieków funkcjonalnie związanych z obszarem chronionym: 10,4 km, - ilość oczyszczalni ścieków: 1 szt., - ilość przeciwpowodziowych stacji pomp: 2 szt., - długość ważniejszych dróg: 17,5 km, - długość torowisk: 3 km, Dolina Nieszawska. Nizina rozciąga się wzdłuż lewego brzegu Wisły - od mostu drogowego w Toruniu do ujścia rzeki Zielonej. Ważniejsze informacje dotyczące lokalizacji geograficznej, liczby mieszkańców, infrastruktury przeciwpowodziowej, sanitarnej, drogowej oraz kolejowej przedstawia poniższy wykaz: - powiat: Toruń, - ważniejsze miejscowości: Toruń, Wielka Nieszawka, - ilość mieszkańców: 3,6 tys., - powierzchnia chroniona: 14 km 2, 18

19 - długość wałów przeciwpowodziowych: 10,84 km, - długość cieków funkcjonalnie związanych z obszarem chronionym: 20,15 km, - ilość oczyszczalni ścieków: 1 szt., - ilość przeciwpowodziowych stacji pomp: 1 szt., - długość ważniejszych dróg: 35 km, - długość torowisk: 10 km, Dolina Toruńska. Nizina leży na prawym brzegu rzeki Wisły w km 741,0 764,5 jej biegu. W skład Niziny Toruńskiej od strony południowej wchodzi Dolna Nizina, a od strony północnej Górna Nizina Toruńska. Ważniejsze informacje dotyczące lokalizacji geograficznej, liczby mieszkańców, infrastruktury przeciwpowodziowej, sanitarnej, drogowej oraz kolejowej przedstawia poniższy wykaz: - powiat: Toruń, - ważniejsze miejscowości: Zławieś Wielka, Przysiersk, Górsk, Czarnowo, - ilość mieszkańców: 10 tys., - powierzchnia chroniona: 65,9 km 2, - długość wałów przeciwpowodziowych: 25 km, - długość cieków funkcjonalnie związanych z obszarem chronionym: 58,9 km, - ilość oczyszczalni ścieków: 2 szt., - ilość przeciwpowodziowych stacji pomp: 1 szt., - długość ważniejszych dróg: 70 km, Dolina Łęgnowo - Otorowo. Nizina położona jest na lewym brzegu Wisły w km 765,5 770,5 jej biegu. Ważniejsze informacje dotyczące lokalizacji geograficznej, liczby mieszkańców, infrastruktury przeciwpowodziowej, sanitarnej, drogowej oraz kolejowej przedstawia poniższy wykaz: - powiat: Bydgoszcz, - ważniejsze miejscowości: Bydgoszcz, - ilość mieszkańców: 0,85 tys., 19

20 - powierzchnia chroniona: 8,9 km 2, - długość wałów przeciwpowodziowych: 5,6 km, - długość cieków funkcjonalnie związanych z obszarem chronionym: 5,4 km, - ilość oczyszczalni ścieków: 1 szt., - ilość przeciwpowodziowych stacji pomp: 1 szt., - długość ważniejszych dróg: 9 km, - długość torowisk: 3 km, Dolina Grabowo - Świecie. Administracyjnie obszar niziny jest położony na terenie gmin: Świecie i Pruszcz. Ważniejsze informacje dotyczące lokalizacji geograficznej, liczby mieszkańców, infrastruktury przeciwpowodziowej, sanitarnej, drogowej oraz kolejowej przedstawia poniższy wykaz: - powiat: Świecie, - ważniejsze miejscowości: Gruczno, Świecie, - ilość mieszkańców: 1 tys., - powierzchnia chroniona: 38,8 km 2, - długość wałów przeciwpowodziowych: 29,44 km, - długość cieków funkcjonalnie związanych z obszarem chronionym: 21,9 km, - ilość przeciwpowodziowych stacji pomp: 3 szt., - długość ważniejszych dróg: 27,3 km, Wiejska Nizina Chełmińska. Nizina rozciąga się wzdłuż prawego brzegu Wisły od 787,9 km jej biegu, tj. od wsi Czarże, gmina Dąbrowa Chełmińska do 802,45 km, tj. do wsi Starogród Dolny, gmina Chełmno, powiat Chełmno. Ważniejsze informacje dotyczące lokalizacji geograficznej, liczby mieszkańców, infrastruktury przeciwpowodziowej, sanitarnej, drogowej oraz kolejowej przedstawia poniższy wykaz: - powiat: Bydgoszcz, Toruń, - ważniejsze miejscowości: Dąbrowa Chełmińska, Kokocko, Unisław, - ilość mieszkańców: 3,3 tys., 20

21 - powierzchnia chroniona: 50,4 km 2, - długość wałów przeciwpowodziowych: 16,18 km, - długość cieków funkcjonalnie związanych z obszarem chronionym: 45,9 km, - ilość przeciwpowodziowych stacji pomp: 1 szt., - długość ważniejszych dróg: 38,2 km, Podmiejska Nizina Chełmińska. Ważniejsze informacje dotyczące lokalizacji geograficznej, liczby mieszkańców, infrastruktury przeciwpowodziowej, sanitarnej, drogowej oraz kolejowej przedstawia poniższy wykaz: - powiat: Chełmno, - ważniejsze miejscowości: Chełmno, Starogród, - ilość mieszkańców: 0,5 tys., - powierzchnia chroniona: 5,4 km 2, - długość wałów przeciwpowodziowych: 4,97 km, - długość cieków funkcjonalnie związanych z obszarem chronionym: 5,2 km, - ilość oczyszczalni ścieków: 1 szt., - ilość przeciwpowodziowych stacji pomp: 1 szt., - długość ważniejszych dróg: 7 km, Miejska Nizina Chełmińska. Miejska Nizina Chełmińska stanowi obszar o powierzchni ha i rozciąga się wzdłuż prawego brzegu Wisły od 807,4 km jej biegu, tj. od mostu drogowego na trasie Toruń Gdańsk do 830,0 km jej biegu, tj. do m. Rządz. Ważniejsze informacje dotyczące lokalizacji geograficznej, liczby mieszkańców, infrastruktury przeciwpowodziowej, sanitarnej, drogowej oraz kolejowej przedstawia poniższy wykaz: - powiat: Chełmno, Grudziądz, - ważniejsze miejscowości: Nowe Dobra Górne, Dolne, Wymiary, Brankówka, Sosnówka, - ilość mieszkańców: 4,4 tys., - powierzchnia chroniona: 84,7 km 2, - długość wałów przeciwpowodziowych: 22,64 km, 21

22 - długość cieków funkcjonalnie związanych z obszarem chronionym: 74,2 km, - ilość oczyszczalni ścieków: 1 szt., - ilość przeciwpowodziowych stacji pomp: 1 szt., - długość ważniejszych dróg: 72,6 km, Dolina Sartowice - Nowe. Nizina położona jest na lewym brzegu rzeki Wisły w km od 820,2 do 852,0 jej biegu. Ważniejsze informacje dotyczące lokalizacji geograficznej, liczby mieszkańców, infrastruktury przeciwpowodziowej, sanitarnej, drogowej oraz kolejowej przedstawia poniższy wykaz: - powiat: Świecki, - ważniejsze miejscowości: Dragacz, Nowe, - ilość mieszkańców: 5,5 tys., - powierzchnia chroniona: 91,98 km 2, - długość wałów przeciwpowodziowych: 31,8 km, - długość cieków funkcjonalnie związanych z obszarem chronionym: 40,5 km, - ilość oczyszczalni ścieków: 1 szt., - ilość przeciwpowodziowych stacji pomp: 2 szt., - długość ważniejszych dróg: 16 km, - długość torowisk: 2 km, Dolina Wału Przeciwpowodziowego Parski - Zakurzewo (Kompleks Mokre). Ważniejsze informacje dotyczące lokalizacji geograficznej, liczby mieszkańców, infrastruktury przeciwpowodziowej, sanitarnej, drogowej oraz kolejowej przedstawia poniższy wykaz: - powiat: Grudziądz, - ważniejsze miejscowości: Nowa Wieś, - ilość mieszkańców: 1,4 tys., - powierzchnia chroniona: 2,7 km 2, - długość wałów przeciwpowodziowych: 2,7 km, 22

23 - długość ważniejszych dróg: 11,5 km, Dolina rzeki Osy (Kompleks Mokre wał prawy i lewy). Ważniejsze informacje dotyczące lokalizacji geograficznej, liczby mieszkańców, infrastruktury przeciwpowodziowej, sanitarnej, drogowej oraz kolejowej przedstawia poniższy wykaz: - powiat: Grudziądz, - ważniejsze miejscowości: Zakurzewo, Świerkocin, - ilość mieszkańców: 1,7 tys., - powierzchnia chroniona: 4,3 km 2, - długość wałów przeciwpowodziowych: 8,04 km, - długość cieków funkcjonalnie związanych z obszarem chronionym: 22,9 km, - ilość oczyszczalni ścieków: 1 szt., - ilość przeciwpowodziowych stacji pomp: 1 szt., - długość ważniejszych dróg: 11,5 km, Dolina Żuław Kwidzyńskich (Kompleks Wielki Wełcz). Ważniejsze informacje dotyczące lokalizacji geograficznej, liczby mieszkańców, infrastruktury przeciwpowodziowej, sanitarnej, drogowej oraz kolejowej przedstawia poniższy wykaz: - powiat: Grudziądz, - ważniejsze miejscowości: Wielki Wełcz, - ilość mieszkańców: 0,4 tys., - powierzchnia chroniona: 4,1 km 2, - długość wałów przeciwpowodziowych: 3,1 km, - długość cieków funkcjonalnie związanych z obszarem chronionym: 5,9 km, - długość ważniejszych dróg: 5 km, 23

24 Dolina Pokrzywno Łęg Osiek. Ważniejsze informacje dotyczące lokalizacji geograficznej, liczby mieszkańców, infrastruktury przeciwpowodziowej, sanitarnej, drogowej oraz kolejowej przedstawia poniższy wykaz: - powiat: Toruń, - ważniejsze miejscowości: Łęg-Osiek, - powierzchnia chroniona: 1,87 km 2, - długość wałów przeciwpowodziowych: 2,53 km, - długość cieków funkcjonalnie związanych z obszarem chronionym: 20,1 km, Dolina rzeki Drwęcy. Ważniejsze informacje dotyczące lokalizacji geograficznej, liczby mieszkańców, infrastruktury przeciwpowodziowej, sanitarnej, drogowej oraz kolejowej przedstawia poniższy wykaz: - powiat: Brodnica, - ważniejsze miejscowości: Brodnica, - ilość mieszkańców: 20 tys., - powierzchnia chroniona: 2,5 km 2, - długość wałów przeciwpowodziowych: 0,979 km, - długość cieków funkcjonalnie związanych z obszarem chronionym: 1,6 km, - długość ważniejszych dróg: 12 km, 24

25 25

26 Do powiatów i gmin zlokalizowanych na obszarach dolin usytuowanych wzdłuż rzeki Wisły w szczególności należy zaliczyć : powiat Aleksandrów Kujawski, gmina: Aleksandrów Kujawski, powiat Brodnica, gmina: Brodnica, powiat Bydgoszcz, gminy: Dąbrowa Chełmińska, Bydgoszcz, Solec Kujawski, powiat Chełmno, gminy: Chełmno, Unisław, powiat Grudziądz, gminy: Grudziądz, Rogóźno, Grudziądz (miasto), powiat Świecie, gminy: Dragacz, Nowe, Pruszcz, Świecie, Warlubie, powiat Toruń, gminy: Czernikowo, Obrowo, Toruń, Wielka Nieszawka, Zławieś Wielka. 26

27 POWIATY I GMINY WOJEWÓDZTWA KUJAWSKO POMORSKIEGO ZLOKALIZOWANE WZDŁUŻ RZEKI WISŁY 27

28 4.3. STAN TECHNICZNY NAJWAŻNIEJSZYCH URZĄDZEŃ ZLOKALIZOWANYCH NA TERENIE DOLIN USYTUOWANYCH WZDŁUŻ DOLNEJ WISŁY. Konsekwencją ciągłego w ostatnich latach ograniczania środków na remonty, konserwację i eksploatację urządzeń melioracji podstawowych, w tym wałów przeciwpowodziowych oraz rzek i kanałów, jest ich zły stan techniczny, a tym samym poważne zagrożenie bezpieczeństwa ludności, jej mienia i infrastruktury na wyżej wymienionym obszarze. Brak prac konserwacyjnych na wałach, zwłaszcza ich wykaszania powoduje, że w korpusach wałów gnieżdżą się zwierzęta ryjące kanały i nory, które są zagrożeniem dla stabilności wału, przez co znacznie zwiększa się możliwości ich przerwania podczas wystąpienia sytuacji powodziowych. Tereny powodziowe obejmują obszar ha zamieszkały przez około ludzi. Rzeki i kanały, zwłaszcza te, które są funkcjonalnie związane z urządzeniami przeciwpowodziowymi zlokalizowane są na terenach nizinnych. Są one w szczególnie złym stanie technicznym spowodowanym trudnymi warunkami hydrologicznymi i hydrograficznymi występującymi na obszarach dolin oraz niewystarczającą ilością środków finansowym przeznaczanych na ich konserwację. Ze względu na małe i bardzo małe spadki podłużne znacznie szybciej niż w innych rejonach zarastają i zamulają się. Z jednej strony nie pozwala to na swobodny przepływ wód w ich korytach, z drugiej natomiast, uniemożliwia przyjęcie wód płynących urządzeniami melioracji szczegółowych. Brak konserwacji cieków i kanałów powodować będzie coraz częstsze podtapianie pól i siedlisk ludzkich, a w szczególnie niekorzystnych hydrologicznie latach przyczyni się do wystąpienia lokalnych powodzi. Wykaz urządzeń zlokalizowanych na terenach dolin hydrologiczne związanych z rzeką Wisła przedstawia poniższe zestawienie: 28

29 STAN EWIDENCYJNY URZĄDZEŃ MELIORACJI WODNYCH ZLOKALIZOWANYCH NA TERENIE DOLIN WZDŁUŻ WISŁY Lp. Asortyment Jednostka miary W tym w dolinach zlokalizowanych wzdłuż Wisły Rzeki i kanały km 585 w tym: 1 uregulowane: km 404 nieuregulowane: km Wały ppow. km Stacje pomp szt Rurociągi o śr.co najmniej 60cm. km 28 5 Budowle hydrotechniczne szt Rowy szczegółowe km obszar zdrenowany ha POTRZEBY W ZAKRESIE ODBUDOWY URZĄDZEŃ MELIORACYJNYCH ZLOKALIZOWANYCH NA TERENIE DOLIN WZDŁUŻ WISŁY Lp. Asortyment Jednostka miary W tym w dolinach zlokalizowanych wzdłuż Wisły 1 Rzeki i kanały km Wały ppow. km Stacje pomp szt. 2 4 Rurociągi o śr.co najmniej 60cm. km 5 5 Budowle hydrotechniczne szt. 41 Do najważniejszych urządzeń ochrony przeciwpowodziowej zaliczyć należy: rzeki i kanały właściwa sprawność tych urządzeń pozwala na szybkie odprowadzenie nadmiaru wód z terenów zagrożonych podtopienie lub zalaniem. Na terenie dolin zlokalizowanych jest 574 km rzeki i kanałów, z których odbudowy wymaga 395 km. 29

30 wały przeciwpowodziowe będące dominującym elementem biernej ochrony przeciwpowodziowej stanowią ochronę przed wodami wezbraniowymi przemieszczającymi się korytem Wisły. Skuteczność wałów zależy od ich właściwego stanu technicznego - zapewniającego ich stabilność i szczelność. Na terenie dolin zlokalizowanych jest 177 km, z których odbudowy wymaga 109 km. stacje pomp są urządzeniami, które regulują poziom wody w rzekach i kanałach zlokalizowanych na obszarze dolin. Na terenie dolin zlokalizowanych jest 17 stacji pomp, z których odbudowy wymagają stacje pomp Starogród i Łasin chroniące obszar o powierzchni ok ha. budowle hydrotechniczne w zakresie ochrony przeciwpowodziowej podstawowe znaczenie maja śluzy wałowe. Ich sprawne działanie umożliwia sprawny odpływ nadmiaru wód z terenów chronionych wałami przeciwpowodziowymi. Ponadto duże znaczenie w zakresie regulacji stosunków wodnych oraz retencjonowania wód na obszarach dolin mają jazy i zastawki, z których 96 przystosowanych jest do piętrzenia wody powyżej 1 m. Do pozostałych, ważniejszych budowli zaliczyć należy budowle komunikacyjne. Ich właściwy stan techniczny umożliwia sprawny odpływ wód z obszarów dolin, a także zapewnia dojazd do wszelkich miejsc zagrożonych podtopieniami w celu ewakuacji ludności i mienia. Na terenie dolin zlokalizowanych jest 524 budowle hydrotechniczne, z których odbudowy wymagają 41. Największe i najbardziej różnorodne zagrożenia związane z ochroną przeciwpowodziową występują głównie na terenach dolin znajdujących się w dorzeczu Wisły. Dwa główne typy niebezpieczeństw w zakresie powodzi związane są z: przemieszczaniem się fali powodziowej w korycie Wisły, zalaniem obszarów dolinowych powstałe wskutek wystąpienia nagłych roztopów wiosennych lub wzmożonych opadów atmosferycznych i spływu wód powierzchniowych z terenów położonych wyżej. 30

31 5. PLANOWANE I WYKONANE INWESTYCJE W OKRESIE PROGRAMOWANIA Z ZAKRESU MELIORACJI WODNYCH Przyjęty przez Zarząd Województwa Kujawsko Pomorskiego w dniu 2 grudnia 2003 roku, (Uchwała nr 67/710/2003) Plan potrzeb inwestycji wodno - melioracyjnych utrzymania, konserwacji i eksploatacji urządzeń melioracji wodnych podstawowych w latach na terenie województwa kujawsko pomorskiego, ukazuje rzeczywiste potrzeby inwestycji w zakresie melioracji w województwie kujawsko pomorskim, w określonym okresie programowania. Jest on podstawowym dokumentem w odniesieniu, do którego realizowane były inwestycje mające na celu ochronę przed powodzią i lokalnymi podtopieniami użytków rolnych, gospodarstw rolnych, osiedli mieszkaniowych i terenów zurbanizowanych. Chcąc osiągnąć efekty kompromisu pomiędzy zapotrzebowaniem wody na potrzeby rolnictwa, turystyki i sportów wodnych a bezpieczeństwem przeciwpowodziowym, zagadnienia melioracji wodnych muszą być realizowane w sposób kompleksowy, ze szczególnym uwzględnieniem planów zagospodarowania przestrzennego województwa kujawsko pomorskiego. Niestety ciągłe ograniczania środków finansowych na zadania inwestycyjne w zakresie melioracji, remontu, konserwacji i eksploatacji urządzeń melioracji podstawowych, w tym wałów przeciwpowodziowych oraz rzek i kanałów, spowodowały ich zły stan techniczny, a tym samym poważne zagrożenie powodziowe. Stan ewidencyjny urządzeń melioracyjnych na dzień 31 grudnia 2004 roku przedstawia się następująco: 1. Obszar zmeliorowany za pomocą melioracji podstawowych i szczegółowych: ogółem: ha w tym: grunty orne ha w tym nawadniane ha trwałe użytki zielone ha w tym nawadniane ha zagospodarowane zmeliorowane trwałe użytki zielone ha

32 2. Urządzenia melioracji podstawowych: a) rzeki i kanały km w tym: uregulowane i kanały km b) wały ochronne: km 179 obszar chroniony wałami przecipowodziowymi ha c) stacje pomp odwadniające: sz\m 3 \sek 29/66,3 obszar oddziaływania stacji pomp ha Dokładna i szczegółowa analiza w/w Planu potrzeb może zostać przeprowadzona po zakończeniu okresu programowania. 32

33 6. PLANOWANE OBIEKTY OCHRONY PRZECIWPOWODZIOWEJ DO WYKONANIA W LATACH Ochrona przed powodzią musi skoncentrować się, przy wykorzystaniu planowania przestrzennego, na przeciwdziałaniu procesowi wkraczania zabudowy na tereny zalewowe, budowie systemów osłony hydrologiczno meteorologicznej, odbudowie obwałowań rzek zniszczonych przez powodzie oraz budowie nowych odcinków obwałowań chroniących obszary obecnie zainwestowane, a znajdujące się w sferach zagrożenia powodziowego. Ze stanowiska Sejmiku województwa kujawsko - pomorskiego wynika, iż należy podjąć działania mające na celu zdecydowana poprawę utrzymania i eksploatacji urządzeń melioracji wodnych podstawowych oraz ochrony przeciwpowodziowej celem ograniczenia strat w rolnictwie z tytułu lokalnych podtopień, jak również podjęcie działań mających wpływ na poprawę bezpieczeństwa powodziowego województwa, w tym na realizacje Wojewódzkiego Programu Małej Retencji Wodnej ze środków własnych Województwa. Niewątpliwie dla osiągnięcia długofalowych celów w zakresie gospodarowania zasobami wód, zwłaszcza osiągnięcie odpowiedniej ochrony przeciwpowodziowej tak pod względem jakościowym jak i ilościowym, konieczne są: " kontynuacja rozpoczętych w ubiegłych latach inwestycji w zakresie budowy zbiorników retencyjnych, w tym większe zaangażowanie budżetu państwa w finansowanie tych inwestycji, co wpłynie na szybsze osiągnięcie zakładanych celów (odniesienie do Programu Retencjonowania Wód Powierzchniowych w Województwie Kujawsko Pomorskim); " zwiększenie poziomu bezpieczeństwa terenów zagrożonych powodzią polegające na: odbudowie i modernizacji wałów przeciwpowodziowych prace regulacyjne na rzekach i kanałach modernizacji istniejących obiektów hydrotechnicznych przebudowie rurociągów melioracyjnych budowie i modernizacji stacji pomp 33

34 przeprowadzanie w pełnym zakresie corocznych zabiegów konserwacyjno eksploatacyjnych tych urządzeń; " regulacja stosunków wodnych na gruntach ornych i użytkach zielonych wpływająca m.in. na ochronę przeciwpowodziową i poprawę środków produkcji. W załączniku nr 1 do Programu przedstawiono wykaz zadań inwestycyjnych w zakresie ochrony przeciwpowodziowej przewidzianych do realizacji do roku 2015 w województwie kujawsko pomorskim. 7. FINANSOWANIE PROGRAMU Od początku lat dziewięćdziesiątych obserwowane jest stałe zmniejszanie środków finansowych z budżetu państwa na inwestycje i utrzymanie urządzeń melioracji podstawowych. Jednocześnie pojawiła się możliwość pozyskiwania funduszy celowych na inwestycje na podstawie opracowanych programów. W drugiej połowie lat dziewięćdziesiątych na podstawie opracowanych programów małej retencji wód ze środków NFOŚiGW w Warszawie i WFOŚiGW w Toruniu oraz budżetu państwa realizowano inwestycje mające na celu poprawę bilansu wodnego w zlewniach hydrologicznych rzek. Po katastrofalnej powodzi, która dotknęła kraj w 1997r. i latach następnych na podstawie opracowanych programów poprawy stanu technicznego budowli hydrotechnicznych i przeciwpowodziowych, pozyskano środki finansowe z Programu dla Odry 2006 oraz znaczne środki finansowe z Europejskiego Banku Inwestycyjnego i Banku Rozwoju Rady Europy. Aktualne działania planistyczne zakładają pozyskiwanie środków finansowych z funduszy strukturalnych. Zgodnie z Narodowym Planem Rozwoju korzystanie z tych środków odbywa się w ramach programów operacyjnych. Inwestycje wodno melioracyjne mogą być realizowane w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego, Działanie 1.2 Infrastruktura ochrony środowiska, Sektorowego Programu Operacyjnego Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich, Działanie 2.5 Gospodarowanie rolniczymi zasobami wodnymi oraz Sektorowego Programu 34

35 Operacyjnego Rybołówstwo i przetwórstwo ryb, Działanie 3.1 Ochrona i rozwój zasobów wodnych. Wdrażanie niniejszego Programu będzie możliwe m.in. dzięki stworzeniu sprawnego systemu finansowania ochrony przeciwpowodziowej. Zaangażowania największych środków finansowych województwa kujawsko - pomorskiego będzie wymagała realizacja z zakresu gospodarki wodnej ze szczególnym uwzględnieniem wydatków na ochronę przeciwpowodziową. Począwszy od 2007 będzie możliwe wykorzystywanie środków akcesyjnych Unii Europejskiej poprzez programy operacyjne uwzględnione w Narodowym Planie Rozwoju na lata , który obecnie jest w fazie projektu. Bardzo cenną i znaczącą jest pomoc finansowa WFOŚiGW w Toruniu w zakresie likwidacji lokalnych zagrożeń powodziowych (regulacja rzek) oraz inwestycji w zakresie zwiększania małej retencji wodnej. Do roku 2015 jest planowana realizacja Programu dla Odry 2006, który obejmuje część województwa kujawsko pomorskiego w zlewni rzeki Noteci. Środki budżetu państwa aktualnie są niewielkie i głównie wspomagają środki celowe. Kierunki realizowanych zadań inwestycyjnych z jednej strony wyznaczają potrzeby ochrony przeciwpowodziowej, a z drugiej strony możliwości pozyskania środków finansowych na ten cel. Głównym wyznacznikiem zakresu planowanych i realizowanych inwestycji jest możliwość ich sfinansowania. 35

36 36