PROCES OSWAJANIA Z WODĄ NIEMOWLĄT I MAŁYCH DZIECI JAKO DZIAŁANIE PROZDROWOTNE

Transkrypt

1 Krystyna ANTONIAK-LEWANDOWSKA 1, Grzegorz KONIECZNY 2 1. Katedra Aktywności Ruchowej w Środowisku Naturalnym, Zakład Pływania 2. Katedra Dysfunkcji Narządu Ruchu, AWF Wrocław PROCES OSWAJANIA Z WODĄ NIEMOWLĄT I MAŁYCH DZIECI JAKO DZIAŁANIE PROZDROWOTNE THE PROCES OF ADAPTATION BABIES AND SMALL CHILDREN TO WATER AS HEALTH PROMOTING ACTIVITY Słowa kluczowe: pływanie niemowląt i małych dzieci, promocja zdrowia. Key words: baby and small children swimming, health promotion Streszczenie: Nauczanie pływania niemowląt i małych dzieci jest obecnie w Polsce jedną z form działalności prozdrowotnej, w której w której bierze udział coraz więcej osób. Celem pracy jest wykazanie w jakim stopniu zorganizowane zajęcia oswajające z wodą małe dziecko przyczyniają się do popularyzacji zdrowego stylu życia. Analizie poddano założenia programowe kursu wstępnej adaptacji do środowiska wodnego oraz sposób ich realizacji na przykładzie wybranej lekcji nauki pływania. Introduction: Teaching babies and small children swimming is one of health promoting activities in Poland that attracts more and more people. The aim of this paper is to show to what extent organized lessons making babies adapt to water promote healthy lifestyle. The curriculum of the course of introductory adaptation to water environment and putting the curriculum principles into practice during a chosen swimming lesson were analysed. METHODS AND RESEARCH OBJECT The observation method, based on gathering information was applied to the research. The observation carried out was a passive observation so as to eliminate any interference or influencing the research by people who participated in the research. The research was conducted at swimming lesson during the course of introductory adaptation to water environment; the research concerned the lesson curriculum and practice. Babies and small children with their parents who were taking part in organized swimming course were the research object. RESULTS On the basis of documentation kept by the swimming teacher it was established that the curriculum of the course of introductory adaptation to water environment includes: Promoting the baby swimming in Poland, Promoting active ways of spending leisure time with family, Cooperating with people who aim to develop and improve baby swimming for babies and small children CONCLUSIONS 1. Participation of parents and children in organized swimming course in water environment, making children adapt to water is an activity promoting healthy lifestyle in the society. 2. The curriculum of the course of early adaptation to water environment is an element of the health promoting education. Wprowadzenie. We współczesnym społeczeństwie coraz większą uwagę zwraca się na formy aktywności społecznej, pozwalające nam długo cieszyć się dobrym zdrowiem i długim życiem. O randze problemu świadczy fakt, że od 1986 roku funkcjonuje Karta Ottawska, która określa zakres działań mających na celu promocję zdrowia rozumianą jako proces zmierzający do utrzyma-

2 nia dobrego samopoczucia fizycznego, psychicznego i społecznego.[3] Stopnień realizacji tych założeń zależy od świadomości społeczeństwa w zakresie profilaktyki prozdrowotnej i od podejmowanych tym zakresie działań. Edukacja prozdrowotna jest elementem składowym wychowania, które jest bardzo szerokim pojęciem i obejmuje wiele dziedzin naszego życia. Od najmłodszych lat życia dziecka powinniśmy dbać o kształtowanie pożądanych postaw, nawyków i działań na rzecz zdrowia poprzez rozbudzanie zainteresowań związanych z higieną, organizacją pracy, zabawy i wypoczynku. Wychowanie prozdrowotne to również szeroko pojęte nasze bezpieczeństwo, umiejętność przewidywania i unikania zagrożeń jakie niesie nam życie codzienne. Dlatego tak ważna jest dbałość o zdrowie własne i naszych najbliższych już od pierwszych miesięcy życia. Wydaje się, że taką rolę spełniają zajęcia z pływania adresowane do rodziców niemowląt i małych dzieci. Pływanie niemowląt i małych dzieci jest w Polsce coraz bardziej popularną formą aktywności ruchowej małego dziecka. Celem zajęć w wodzie, w których uczestniczą niemowlęta z rodzicami, jest nie tylko wczesna adaptacja dziecka do środowiska wodnego, ale również stymulowanie rozwoju psychomotorycznego małego dziecka. Wczesne oswajanie niemowlęcia z wodą znajduje swoje uzasadnienie w tym, że przez prawie dziewięć miesięcy życia w łonie matki, młody organizm pozostaje w wodach płodowych, znajdując tam spokój, bezpieczeństwo oraz warunki do wykonywania pierwszych czynności motorycznych.[4,10]. Metoda badawcza W badaniach zastosowano metodę Fot.1. Uczestnicy kursu obserwacyjną, polegającą na gromadzeniu informacji o otaczającej nas rzeczywistości. Przeprowadzona obserwacja była obserwacją bierną, czyli wykluczała jakąkolwiek ingerencję lub wpływ na wyniki obserwacji osób biorących udział w rejestrowanym zjawisku. Przedmiotem badań była ocena wybranej lekcji pływania oraz założeń programowych i ich realizacji na przykładzie kursu wczesnej adaptacji do środowiska wodnego niemowląt i małych dzieci. Badania przeprowadzone zostały w kwietniu 2008r. na pływalni AWF we Wrocławiu. W badaniach posłużono się kamerą cyfrową rejestrującą przebieg zajęć oraz arkuszem obserwacyjnym, na którym zostały określone zagadnienia podlegające obserwacji. Przedmiotem obserwacji było: 1. Bezpieczeństwo na zajęciach z małymi dziećmi, 2. Sposób realizacji zadań, 3. Reakcje i zachowania uczestników zajęć. Materiał badawczy: Materiał badawczy stanowiły osoby - niemowlęta i małe dzieci z rodzicami lub opiekunami - biorące udział w zorganizowanym kursie nauki pływania, składającym się z 12, trzydziestominutowych zajęć lekcyjnych. Zajęcia odbywały się w następujących grupach wiekowych; dzieci w wieku 3-12 miesięcy, dzieci w wieku miesiące, dzieci w wieku 2-3 lata oraz dzieci w wieku 3-5 lat. Weryfikacji poddane zostały założenia programowe kursu wczesnej adaptacji do środowiska wodnego oraz zadania realizowane na wybranej jednostce lekcyjnej. Cel badań: Celem badań było określenie czy i w jakim stopniu zorganizowane zajęcia oswajające z wodą małe dziecko są miejscem działań prozdrowotnych. Czy w zajęciach w wodzie, mających na celu nabycie przez dziecko i opiekuna umiejętności i nawyków związanych z bezpieczną kąpielą ma miejsce proces edukacji prozdrowotnej? Wyniki: Analizie poddano założenia programowe kursu oswajającego dziecko z wodą, stopień realizacji zadań oraz reakcje uczestników zajęć

3 i ich bezpieczeństwo, oceniane jako działania prozdrowotne mające miejsce podczas wybranej lekcji pływania. W oparciu o dokumentację prowadzoną przez nauczyciela pływania ustalono, że założenia programowe kursu wczesnej adaptacji do środowiska wodnego zakładają: - propagowanie pływania niemowląt w Polsce, - popularyzację aktywnego i rodzinnego spędzania czasu wolnego, - współpracę z osobami mającymi na celu rozwój pływania niemowląt i małych dzieci [1,5]. Analiza jednostki lekcyjnej przeprowadzona według schematu zawartego w metodzie badań pozwoliła dokonać następującej oceny zajęć: 1. Rodzice zostali zapoznani z regulaminem pływalni, zwrócono uwagę na miejsca szczególnie niebezpieczne na pływalni czyli wejście do wody i wyjście po drabince, bezpieczny sposób rozpoczynania i kończenia zajęć, oraz naukę bezpiecznej asekuracji dziecka podczas wykonywania wspólnych z dzieckiem zadań Fot. 3. Bezpieczne miejsce przed rozpoczęciem zajęć. Fot. 2.Asekuracja niemowlęcia w wodzie. w wodzie. 2. Zadania mające na celu naukę ruchów lokomocyjnych w wodzie małego dziecka stanowiły logiczny ciąg metodyczny, zachowana była zasada stopniowania trudności a wielokrotne demonstrowanie nowych ćwiczeń przez prowadzącego zajęcia pozwalało na nabywanie przez rodziców nowych umiejętności i nawyków związanych z bezpieczeństwem w wodzie małego dziecka. 3. Obserwacja zachowań rodziców oraz reakcje mimiczne dzieci biorących udział w zajęciach pozwalały ocenić stopień emocji, zaangażowania, oraz zadowolenia z udziału w zajęciach. Dyskusja Zdrowie określa się jako stan dobrego samopoczucia fizycznego, psychicznego i społecznego a nie tylko jako brak choroby lub niepełnosprawności [6]. Zdrowie dziecka jest wynikiem współdziałania czynników genetycznych, czyli dziedzicznych, środowiskowych, a także poziomu kultury zdrowotnej społeczeństwa oraz działania służby zdrowia. Panujący w Polsce pogląd, że o stanie zdrowia dziecka decyduje wyłącznie służba zdrowia jest niesłuszny. W dużej mierze o zdrowotności społeczeństwa decydują zachowania zdrowotne społeczeństwa jakim jest niewątpliwie zarówno aktualna wiedza na temat istniejących zagrożeń zdrowia, sposobów ich unikania ale również czynna i aktywna

4 Fot. 4. Bezpieczne wejście z niemowlęciem do wody. postawa sprzyjająca dobrej kondycji zdrowotnej. Bardzo dużą rolę powinno odgrywać środowisko rodzinne, w którym już od najmłodszych lat życia dziecko może uczestniczyć razem z rodzicami w zajęciach ruchowych. W zajęciach oswajających małe dziecko ze środowiskiem wodnym zapoznajemy dziecko z nowymi właściwościami środowiska wodnego, a ruch w wodzie stymuluje rozwój fizyczny i psychiczny małego dziecka[7]. Ćwiczenia w wodzie wywierają niezwykle korzystny wpływ na rozwój fizyczny niemowląt poprzez aktywację układu krążeniowooddechowego i wzrost ogólnej wytrzymałości organizmu. Specyficzne właściwości środowiska wodnego wynikające z dużej gęstości wody i większego aniżeli na lądzie oporu powoduje, że zwiększa się ruchomość klatki piersiowej i ulega poprawie funkcja respiratoryjna płuc. Różnorodność zadań jakie dziecko wykonuje w wodzie jest znacznie większa aniżeli jest ono w stanie w tym czasie wykonać na lądzie. Atrakcyjne, kolorowe przybory stosowane na zajęciach w wodzie pozwalają na doskonalenie koordynacji zarówno mięśniowej jak i wzrokoworuchowej. Ćwiczenia w wodzie to nie tylko nabywanie nowych umiejętności ruchowych, ale doskonalenie sensomotoryki, i rozwój percepcji umysłowej. Regularne uczestniczenie w zajęciach w wodzie zwiększa odporność na infekcje i zakażenia, przyczynia się do zahartowania organizmu dziecka [8,9]. Regularne stymulowanie układu ruchu powoduje, że niemowlęta uczestniczące w zajęciach w wodzie znacznie wcześniej rozpoczynają raczkowanie a nawet chodzenie,a lokomocja w wodzie małego dziecka poprzedza zazwyczaj jego lokomocję na lądzie. Wymienione wyżej korzyści wynikające z udziału w zajęciach wczesnej adaptacji do środowiska wodnego dotyczą głównie zdrowia fizycznego. Udział małego dziecka w zajęciach grupowych to rozwój więzi społecznych, nawiązywanie nowych relacji z osobami dorosłymi oraz rówieśnikami, przez co dziecko w kontaktach międzyludzkich jest bardziej odważne oraz bardziej odporne na stresy. Udział rodziców małych dzieci we wspólnej zabawie w wodzie, zapewnia dziecku bezpieczeństwo oraz rozwija relacje

5 emocjonalne rodzica z dzieckiem.[2]. Działania prozdrowotne to zwiększenia kontroli nad zdrowiem własnym oraz naszych dzieci, ale również działania zmierzające do poprawy zdrowia dzieci chorych. Rehabilitacja dzieci ze zbyt małym napięciem mięśniowym, dysfunkcjami narządu ruchu, czy wadami genetycznymi daje znacznie lepsze efekty w wodzie aniżeli na lądzie. Specyfika środowiska wodnego powoduje, że mimo dużego wysiłku fizycznego podczas zabaw w wodzie, dziecko po zajęciach jest zrelaksowane psychicznie i chętnie podejmuje nowe zadania. Niewątpliwie, najbardziej istotnym aspektem zorganizowanych zajęć wczesnej adaptacji do środowiska wodnego jest nabywanie wiedzy związanej z bezpieczeństwem przebywania w wodzie, świadomości zarówno korzyści ale i zagrożeń jakie związane są z aktywnym wypoczynkiem w wodzie i nad wodą. Wnioski: 1. Udział rodziców i dzieci w zorganizowanych zajęciach w wodzie mających na celu oswojenie dziecka z wodą jest działaniem promującym w społeczeństwie zachowania prozdrowotne. 2. Założenia programowe kursu mającego na celu wczesną adaptację do środowiska wodnego są elementem edukacji prozdrowotnej. 3. Nabywanie przez uczestników kursu, oswajającego małe dziecko ze środowiskiem wodnym nowych umiejętności i nawyków wpływa na poprawę bezpieczeństwa i zdrowotności społeczeństwa. Piśmiennictwo: 1. Dybińska E.Nauczanie pływania dzieci w wieku 1 do 4 lat, Wydawnictwo Kasper, Konieczny G.,Antoniak-Lewandowska A,Teaching babies swimming - fasion or necessity, Monduzzi editore, Krawański A.; Nauczyciele WF w procesie społecznej edukacji prozdrowotnej. 4. Narodowy Program Zdrowia ,MZiOS,Warszawa Pike S.; Forster D.; Promocja Zdrowia dla wszystkich.lublin Remo H.Largo,Wiek niemowlęcy. Wydawnictwo Wiedza i życie, W. Starosta Znaczenie aktywności ruchowej w zachowaniu i polepszaniu zdrowia człowieka. Lider nr.4/9 8. Sygit M.;Wychowanie Zdrowotne, Szczecin Vasta R., Haith M. M., Miller S. A.. (1995): Psychologia dziecka, Wydawnictwa Szkolne I Pedagogiczne, Warszawa 10. Ziess G. (1997): Gimnastyka dla maluchów, Oficyna Wydawnicza Kaliope, Warszawa.