Analiza ogólnych warunków ubezpieczenia. PZU S.A. Ogólne warunki ubezpieczenia mieszkań OWU z dn. (Uchwala Zarządu) Część pierwsza (I)

Transkrypt

1 Analiza ogólnych warunków ubezpieczenia PZU S.A. Ogólne warunki ubezpieczenia mieszkań OWU z dn. (Uchwala Zarządu) Część pierwsza (I) Przedmiot i zakres ubezpieczenia (1) Ochroną ubezpieczeniową w ramach umowy objęte są: - ruchomości domowe, stałe elementy mieszkania znajdujące się w ubezpieczonym mieszkaniu wskazanym w polisie, a także w piwnicy w domach jednorodzinnych wolnostojących i szeregowych, przy czym gdy ubezpieczający zamieszkuje a nie jest zameldowany w mieszkaniu, ubezpieczone mogą być jedynie ruchomości domowe będące jego własnością, - ruchomości domowe znajdujące się w pomieszczeniach gospodarczych poza mieszkaniem, - odpowiedzialność cywilna ubezpieczającego. Przedmiotem ubezpieczenia są również ruchomości domowe znajdujące się czasowo w posiadaniu ubezpieczającego, jeżeli zostały mu wypożyczone bądź użyczone, pod warunkiem udokumentowania tego faktu. ( 3 ust. 1-2) Zakres ubezpieczenia Zakresem ubezpieczenia objęte są szkody: - powstałe w następstwie kradzieży z włamaniem i rabunku, - zdarzeń losowych w postaci ognia, zalania, powodzi, huraganu, uderzenia piorunu, eksplozji, gradu, upadku pojazdu powietrznego, lawiny, obsuwania się ziemi, - zaginięcia przedmiotów w czasie zdarzenia losowego lub w akcji ratowniczej, - powstałe w następstwie zdarzenia, za które ubezpieczony zobowiązany jest do naprawienia szkody osobowej bądź rzeczowej wyrządzonej osobie trzeciej. Przedmiotem ubezpieczenia są ruchomości domowe, elementy stałe, jak również ruchomości znajdujące się w pomieszczeniach gospodarczych oraz odpowiedzialność cywilna ubezpieczającego. Jest to standardowe określenie przedmiotu umowy ubezpieczenia mieszkań. Sama konstrukcja Strona 1 z 10

2 tego paragrafu daje wrażenie chaosu, zaś w części dotyczącej zakresu ubezpieczenia razi nieporadnością, która wymusiła błąd poprzez użycie nie definiowanego w owu i nie mającego racji bytu pojęcia ubezpieczonego zamiast ubezpieczającego ( 4 ust. 4). Sam zapis ust. 4 jest niezrozumiały, ponieważ w znacznym stopniu ogranicza przedmiot ubezpieczenia w zakresie odpowiedzialności cywilnej ubezpieczającego. Poza tym stoi w sprzeczności z zapisem 6 ust. 1, w którym stwierdza się, że umowa ubezpieczenia mieszkania obejmuje również ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej ubezpieczającego oraz osób bliskich, jeżeli w wyniku zdarzenia objętego umową ubezpieczenia, osoba trzecia doznała szkody osobowej lub rzeczowej. Wyłączenia odpowiedzialności (2) Zakład nie ponosi odpowiedzialności za szkody powstałe w następujących ruchomościach domowych: - dokumenty i rękopisy, Strona 2 z 10

3 - metale szlachetne, ale nie biżuteria, - kamienie szlachetne, nie stanowiące wyrobu użytkowego, - paliwa napędowe, - dodatkowe wyposażenie pojazdów mechanicznych, - przedmioty przeznaczone na handel, - przedmioty służące działalności usługowo-produkcyjnej W umowie zawartej z osobą nie zameldowaną w ubezpieczanym mieszkaniu ( 2 ust. 2 pkt 3) ubezpieczeniem nie są ponadto objęte: - wyroby ze srebra, złota i platyny, monety, biżuteria, dzieła sztuki oraz znaczki filatelistyczne, - pieniądze i inne środki płatnicze oraz papiery wartościowe ( 3 ust. 4) Z zakresu odpowiedzialności cywilnej wyłączone są szkody: - wyrządzone umyślnie, - wyrządzone osobom bliskim, - powstałe wskutek uszkodzenia, zniszczenia lub zaginięcia przedmiotów przyjętych przez ubezpieczającego do używania, przechowywania lub naprawy, - rzeczowe, spowodowane działaniem temperatury, gazów, wód odpływowych, pary lub wilgoci, sadzy, pyłu, wstrząsów oraz tworzeniem się grzyba, - wyrządzone w związku z posiadaniem i używaniem pojazdów mechanicznych, - powstałe wskutek wykonywania zawodu, - wyrządzone przez pomoc domową czynnościami spoza zakresu obowiązków, - polegające na zniszczeniu lub utracie pieniędzy, środków płatniczych, dokumentów i rzeczy wartościowych, - wynikające z przeniesienia chorób, - powstałe w drzewostanie i środowisku naturalnym, - wyrządzone pod wpływem alkoholu, narkotyków lub środków odurzających ( 7). Poza uwagą natury językowej, a raczej pytaniem o sens zwrotu zamieszkałe mieszkanie, postanowienia dotyczące wyłączenia odpowiedzialności budzą kilka istotnych wątpliwości. Poza tym katalog wyłączeń jest szeroki, co zawsze budzić musi podejrzenia o chęć niesymetrycznego uregulowania stosunku z konsumentem. Sposób zawierania umowy ubezpieczenia (3) Strona 3 z 10

4 Umowę zawiera się na wniosek ubezpieczającego na okres roku lub czas krótszy. Umowę uważa się za zawartą z chwilą doręczenia przez zakład dokumentu ubezpieczenia, a w razie opóźnienia w jego doręczeniu, umowa zostaje zawarta z 15-tym dniem od otrzymania przez zakład wniosku. W razie, gdy dokument ubezpieczenia nie odpowiada wnioskowi na niekorzyść ubezpieczającego lub odbiega od treści owu Zakład jest zobowiązany zwrócić ubezpieczającemu na to uwagę, wyznaczając mu co najmniej 7-dniowy termin wniesienia sprzeciwu. W przypadku braku sprzeciwu, umowa zostaje zawarta następnego dnia po upływie wyznaczonego terminu. ( 8) Brak jest uregulowań wyraźnie sprzecznych z prawem. Dla kompletności postanowień owu powinny określać rodzaj wniosku (formularz dostępny w zakładzie ubezpieczeń, każdy rodzaj wniosku złożonego na piśmie) oraz informacje, które w takim wniosku powinny zostać zawarte. Zakres i czas trwania odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń (4) Odpowiedzialność PZU S.A. rozpoczyna się od następnego dnia po zawarciu umowy, nie wcześniej niż następnego dnia po zapłaceniu składki. Okres ubezpieczenia liczy się od dnia rozpoczęcia odpowiedzialności zakładu i trwa on, co do zasady 1 rok. ( 9 ust. 1 i 2) Ciągłość odpowiedzialności po upływie umownego okresu zostaje zachowana w razie opłacenia składki na następny okres ubezpieczenia, najpóźniej w ciągu 30 dni po upływie dotychczasowego okresu. ( 9 ust. 3) Odpowiedzialność PZU S.A. kończy się w chwili rozwiązania umowy, ta zaś rozwiązuje się z upływem okresu określonego w dokumencie ubezpieczenia, z 14-tym dniem od daty zawiadomienia ubezpieczającego o wyczerpaniu sumy ubezpieczenia i nie zapłacenia przez zainteresowanego uzupełniającej składki (ust. 3), wskutek przejścia własności ubezpieczonego mienia na inna osobę, w razie nie opłacenia raty składki w terminie, a także w razie odstąpienia lub wypowiedzenia umowy ubezpieczenia. ( 11). Wątpliwości budzi zapis ust. 3 omawianego paragrafu ( 11). Konstrukcja zdania budzi wątpliwości interpretacyjne, mianowicie czy chwila zawiadomienia o wyczerpaniu sumy ubezpieczenia jest równocześnie wezwaniem ubezpieczającego do uzupełnienia składki? Czy nie jest to zatem termin zbyt krótki. Wątpliwości budzi również zapis ust. 4, w którym postanawia się, że po upływie terminu zapłaty składki, w razie jej Strona 4 z 10

5 nieuiszczenia umowa rozwiązuje się. Jak ów zapis ma się do przepisów konsumenckich i czy ubezpieczający nie powinien zostać wezwany do zapłaty składki przed rozwiązaniem umowy. Poza tym, w jakim charakterze dochodzi do rozwiązania umowy: odstąpienia od niej, czy wypowiedzenia ze skutkiem natychmiastowym. Czy rozwiązanie tego rodzaju nie stoi w sprzeczności z przepisami dotyczącymi reklamacji i terminami zawartymi w tych przepisach? Poza tym owu nie przewidują możliwości odstąpienia od umowy po upływie 30 dni od daty jej zawarcia. Postanowienia tego ustępu naruszają w sposób istotny prawo materialne, poprzez nieuwzględnienie normy przepisu art k.c., który stanowi, iż w braku odmiennego zastrzeżenia uważa się za wypowiedzianą przez ubezpieczającego, jeżeli składka nie została zapłacona w terminie określonym w ogólnych warunkach ubezpieczenia mimo uprzedniego wezwania do zapłaty w dodatkowym terminie określonym w ogólnych warunkach ubezpieczenia; w wezwaniu powinny być podane do wiadomości ubezpieczającego skutki niezapłacenia składki. Tryb, warunki, sposób oraz przesłanki i terminy wypowiedzenia umowy przez ubezpieczającego/ubezpieczonego i zakład ubezpieczeń (5) Ubezpieczający może odstąpić od umowy jeżeli została ona zawarta na okres dłuższy niż 6 miesięcy. ( 10 ust. 1) Odstąpienie może być dokonane najpóźniej do 30 dnia od daty zawarcia umowy ubezpieczenia ( 10 ust. 2). Odstąpienie od umowy nie zwalnia ubezpieczającego od obowiązku opłacenia składki za okres udzielanej ochrony ubezpieczeniowej ( 10 ust. 3) W razie wypłaty odszkodowania lub odmowy wypłaty odszkodowania, każda ze stron może wypowiedzieć umowę ubezpieczenia z zachowaniem miesięcznego terminu wypowiedzenia (ust. 4) Przy dokonaniu zwrotu składki potrąca się 20% zwracanej składki. Owu nie różnicują przedsiębiorców i nie-przedsiębiorców w zakresie terminu możliwości odstąpienia od umowy. Problematyczne jest jednak postanowienie ust. 3, które w zamiarze miało być nawiązaniem do zapisu kodeksu cywilnego, w istocie jednak (z uwagi na możliwość odstąpienia od umowy w razie niezapłacenia składki) narusza przepis art k.c., stanowiący, iż składkę oblicza się za czas trwania odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń. Naruszeniem prawa jest również zapis ust. 5 omawianego paragrafu, poprzez zlekceważenie normy wspomnianego już przepisu k.c. Suma ubezpieczenia i warunki jej zmiany (6) Sumę ubezpieczenia ustala ubezpieczający w porozumieniu z PZU S.A. ( 12 ust. 1) Suma ubezpieczenia jest granicą odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń, zaś podwyższona suma jest tą granicą od pierwszego dnia następnego miesiąca po zawarciu dodatkowej umowy ubezpieczenia Strona 5 z 10

6 (złożenia wniosku i opłacenia dodatkowej składki). (ust. 2) Suma ubezpieczenia ulega pomniejszeniu o kwoty wypłaconego odszkodowania. Stosowanie limitów dla poszczególnych przedmiotów jest zabiegiem komplikującym właściwe zapoznanie się z warunkami umowy. Poza tym wskazanie limitu 10% sumy ubezpieczenia w przypadku budowli jest postanowieniem krzywdzącym konsumenta, co za tym idzie może zostać uznane za abuzywne. Sposób ustalania i opłacania składki ubezpieczeniowej (przy ubezpieczeniach majątkowych) (7a) Wysokość składki ubezpieczeniowej zależna jest od: - sumy ubezpieczenia, - okresu ubezpieczenia, - wariantu ubezpieczenia, - zastosowanej obniżki ( 12 ust. 8) Zapłata składki następuje w formie gotówkowej lub bezgotówkowej (ust. 9) Składka nie podlega indeksacji. (ust. 10) regulacje odnoszące się do składki ubezpieczeniowej są lakoniczne, ale nie stoją w sprzeczności z przepisami prawa materialnego, jak również wskazują na elementy istotne przy ustalaniu jej wysokości. Oczywiste jest, że zastosowanie obniżki z uwagi na kryteria wyszczególnione w ust. 8 pkt d jest zależnością jaka zachodzi pomiędzy stopniem ryzyka a ochroną ubezpieczeniową. Sposób ustalania i opłacania składki ubezpieczeniowej, sposób indeksacji składki ubezpieczeniowej (przy ubezpieczeniach na życie) (7b) Strona 6 z 10

7 Sposób ustalania wysokości szkody oraz wypłaty odszkodowania lub świadczenia (8) Wysokość szkody ustala się według cen z dnia powstania szkody, za wyjątkiem szkód udokumentowanych rachunkiem naprawy ( 13 ust. 2) Udowodnienie wartości przedmiotu szkody leży po stronie ubezpieczonego a w razie jej braku bierze się pod uwagę przeciętną wartość na podstawie cen występujących w handlu. Zakład zastrzega sobie możliwość potrącenia przy ustalaniu wysokości szkody procentowego stopnia zużycia przedmiotu ( 13 ust. 3 i 4) Wspomniany wcześniej rachunek kosztów naprawy podlega weryfikacji przez PZU S.A. a wysokość szkody ustalona według kosztów naprawy nie może przekroczyć rzeczywistej wartości przedmiotu. rozróżnienie z ust. 2 jest fikcją, ponieważ w każdym przypadku wysokość szkody podlega weryfikacji PZU S.A. i nie może przekroczyć rzeczywistej wartości przedmiotu, a więc postanowienie o możliwości ustalenia odszkodowania na podstawie rachunku naprawy jest w części martwe. Nieprecyzyjny jest również zapis o potrąceniu określonego procentowo stopnia zużycia przedmiotu od wysokości ustalonej szkody, zaś w przypadku ustalania wysokości szkody na podstawie rachunków jest krzywdzący dla ubezpieczonego i godzi w dobre obyczaje. Z zasadami współżycia społecznego jest również sprzeczny zapis nakładający na ubezpieczonego obowiązek udowodnienia wartości przedmiotu szkody, skoro jej określenie jak wynika z zapisów poprzednich polega na ustaleniu ceny z dnia wystąpienia szkody lub wartości na rachunku za naprawę. Sposób i tryb dochodzenia roszczeń z umowy ubezpieczenia (9) Ubezpieczającemu, ubezpieczonemu i uprawnionemu z umowy ubezpieczenia przysługuje prawo do wniesienia pisemnej skargi bądź zażalenia. PZU S.A. ( 15 ust. 4) Owu nie przewidują rozstrzygania sporów przed sądem polubownym, postanawiają jedynie, że powództwo o roszczenia wynikające z umowy ubezpieczenia można wytoczyć albo według właściwości ogólnej albo przed sąd właściwy dla miejsca zamieszkania lub siedziby ubezpieczającego lub ubezpieczonego.( 19) Zapisy te czynią zadość przepisom konsumenckim, uwzględniając jedynie normy reklamacyjne. Biorąc jednak pod uwagę brak możliwości Strona 7 z 10

8 polubownego rozstrzygnięcia sporów poreklamacyjnych, należy stwierdzić, że regulacje zawarte w owu są po prostu standardowymi postanowieniami tego typu. Pytania do agenta ubezpieczeniowego (pytania które warto zadać agentowi na etapie akwizycji) (10) Czy w zakresie odpowiedzialności cywilnej niepełnoletnie dziecko podlega ubezpieczeniu OC? Czy w przypadku, gdy przemarznięcie rur będzie efektem nie tyle nieogrzewania mieszkania, co niespotykanymi wcześniej niskimi temperaturami, odpowiedzialność zakładu będzie nadal wyłączona? Czy w razie podnajmowania mieszkania, nadal obowiązywać będzie stosunek ubezpieczeniowy? Część druga (dotyczy tylko funkcji ocennej) (II) Przystępność przekazu, język, styl, czytelność Owu zostały napisane językiem niechlujnym, styl więc należy ocenić krytycznie. Są przejrzyste jeśli idzie o podział tekstu i sam schemat budowy dokumentu, jednak w warstwie językowej są konieczne poprawki. Zapisy owu należy uznać za stosunkowo czytelne, zaś wielkość czcionki powoduje, że odczyt nie jest utrudniony. Wewnętrzna spójność tekstu ogólnych (niesprzeczność) Występują sprzeczności oraz zamierzone przez autorów ograniczenia. Nie zauważono w niniejszych owu jakichś luk, wydaje się jednak, że niektóre postanowienia sa nieostre, co Strona 8 z 10

9 za tym idzie mogą powodować rozbieżności interpretacyjne. Inne uwagi w zakresie praw i obowiązków stron umowy Stosunek ubezpieczeniowy powstający na podstawie niniejszych owu jest niesymetryczny i godzi w podstawowe zasady stosunku pomiędzy profesjonalistą a konsumentem. Ocena ostateczna analizowanego produktu (które elementy OWU należy zakwestionować) Sprzeczność z prawem; w omawianych owu zauważono kilka postanowień naruszających przepisy kodeksu cywilnego, w szczególności w zakresie składki, czasu ochrony ubezpieczeniowej, jak również trybu wypowiedzenia i możliwości odstąpienia od umowy. Klauzule abuzywne autorzy nie ustrzegli się postanowień, które zostały wyszczególnione w katalogu artykułu 385 oraz innych klauzul krzywdzących, które winny zostać uznane za postanowienia nieważne. Inne (nieprzychylne konsumentom); wymienić tu należy limity odpowiedzialności ubezpieczeniowej, w szczególności w zakresie przedmiotów drogocennych i stałych elementów mieszkania, jak również wyłączenie szkód powstałych w aparatach i innych urządzeniach wskutek działania prądu podczas eksploatacji bez zastrzeżenia, że chodzi to u wady fizyczne produktu lub niewłaściwe korzystanie z rzeczy przez ubezpieczającego. Punktacja dla analizowanego produktu (10 owu bez zarzutów; 1 owu kwalifikujące 4 Strona 9 z 10

10 się w całości do zmiany) Strona 10 z 10