Natura 2000 kształtowanie proekologicznych postaw

Transkrypt

1 Natura 2000 kształtowanie proekologicznych postaw Warsztaty realizowane w ramach projektu pt.: Kampania promocyjno-informacyjna: Moja Natura 2000, propagująca ochronę przyrody na terenie Województwa Wielkopolskiego realizowanego przez Projekt współfinansowany przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Wielkopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego na lata FUNDUSZE EUROPEJSKIE - DLA ROZWOJU INNOWACYJNEJ WIELKOPOLSKI

2 NATURA 2000 w Wielkopolsce Dyrektywa ptasia Dyrektywa Siedliskowa Obie formy ochrony

3 Obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO) w Wielkopolsce 1. W Wielkopolsce występuje 19 obszarów specjalnej ochrony ptaków, 2. większość z nich obejmuje wody powierzchniowe, tereny podmokłe oraz doliny rzeczne 3. Wśród nich najcenniejsze to m.in.: Jezioro Zgierzynieckie - ostoja licznych ptaków lęgowych i przelotnych, Nadnoteckie Łęgi - Ŝyje tu ponad 50 gatunków ptaków wodno-błotnych, Pojezierze Sławskie - teren ten jest ostoją dla takich gatunków ptaków jak bąk, bączek, podróŝniczek i gęgawa.

4 Specjalne obszary ochrony siedlisk (SOO) Specjalne obszary ochrony siedlisk (SOO) NATURA 2000 w Wielkopolsce Ostoja Zgierzyniecka Dyrektywa ptasia Dyrektywa Siedliskowa Obie formy ochrony

5 Obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO) Obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO) NATURA 2000 w Wielkopolsce Nadnoteckie Łęgi Pustułka Orlik krzykliwy Dyrektywa ptasia Dyrektywa Siedliskowa Obie formy ochrony fot.

6 Obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO) Obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO) NATURA 2000 w Wielkopolsce Pojezierze Sławskie Gęgawa PodróŜniczek Dyrektywa ptasia Dyrektywa Siedliskowa Obie formy ochrony fot.

7 Specjalne obszary ochrony siedlisk (SOO) w Wielkopolsce 1. W Wielkopolsce występuje 28 specjalnych obszarów ochrony siedlisk (na razie będących na etapie obszarów mających znaczenie dla Wspólnoty, ale już podlegających ochronie), 2. Kolejne 31 obszarów zostało zgłoszonych jako proponowane do utworzenia w 2009 roku i czeka na akceptację Komisji Europejskiej 3. Większość obszarów obejmuje wody powierzchniowe oraz tereny podmokłe, 4. Wśród nich najcenniejsze to m.in.: Bagno Chlebowo -Jedno z nielicznych torfowisk wysokich w Wielkopolsce, Barłożnia Wolsztyńska -najdalej wysuniętym na zachód europejskim stanowiskiem strzebli błotnej, Dąbrowy Krotoszyńskie -głównym celem ostoi jest ochrona największego w Europie zwartego kompleksu lasów dębowych, Fortyfikacje w Poznaniu -rozmieszczone głównie wśród terenów zielonych Poznania i będące miejscem zimowania nietoperzy, Torfowisko Rzecińskie -Jezioro Rzecińskie wraz z przyległym, rozległym torfowiskiem przejściowym, łąkami, szuwarami i zaroślami łozowymi.

8 Specjalne obszary ochrony siedlisk (SOO) Specjalne obszary ochrony siedlisk (SOO) NATURA 2000 w Wielkopolsce Bagno Chlebowo Dyrektywa ptasia Dyrektywa Siedliskowa Obie formy ochrony

9 Specjalne obszary ochrony siedlisk (SOO) Specjalne obszary ochrony siedlisk (SOO) NATURA 2000 w Wielkopolsce Barłożnia Wolsztyńska Dyrektywa ptasia Dyrektywa Siedliskowa Obie formy ochrony

10 Specjalne obszary ochrony siedlisk (SOO) Specjalne obszary ochrony siedlisk (SOO) NATURA 2000 w Wielkopolsce Dyrektywa ptasia Dyrektywa Siedliskowa Obie formy ochrony Dąbrowy Krotoszyńskie

11 Specjalne obszary ochrony siedlisk (SOO) Specjalne obszary ochrony siedlisk (SOO) NATURA 2000 w Wielkopolsce Fortyfikacje w Poznaniu Dyrektywa ptasia Dyrektywa Siedliskowa Obie formy ochrony

12 Specjalne obszary ochrony siedlisk (SOO) Specjalne obszary ochrony siedlisk (SOO) NATURA 2000 w Wielkopolsce Torfowisko Rzecińskie Dyrektywa ptasia Dyrektywa Siedliskowa Obie formy ochrony

13 Obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO) Natura 2000 w Wielkopolsce Kod Nazwa obszaru Pow. [ha] % pow. wojew. PLB Dąbrowy Krotoszyńskie 34245,3 1,1482 PLB Dolina Baryczy 13243,0 0,4440 PLB Dolina Małej Wełny pod Kiszkowem 1252,3 0,0420 PLB Dolina Samicy 2391,0 0,0802 PLB Dolina Środkowej Noteci i Kanału Bydgoskiego 21180,5 0,7101 PLB Dolina Środkowej Warty 52832,8 1,7714 PLB Jeziora Pszczewskie i Dolina Obry 6796,5 0,2279 PLB Jezioro Zgierzynieckie 552,8 0,0185 PLB Lasy Puszczy nad Drawą 15366,3 0,5152 PLB Nadnoteckie Łęgi 16058,1 0,5384 PLB Ostoja Nadgoplańska 3191,7 0,1070 PLB Ostoja Rogalińska 21763,1 0,7297 PLB Pojezierze Sławskie 21884,1 0,7337 PLB Pradolina Warszawsko-Berlińska 1443,5 0,0484 PLB Puszcza nad Gwdą 50116,4 1,6803 PLB Puszcza Notecka ,5 4,5654 PLB Wielki Łęg Obrzański 23431,1 0,7856 PLB Zbiornik Wonieść 2802,1 0,0939 PLB Zbiornik Jeziorsko 615,7 0,0206 Razem ,8 14,2605

14 Obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO) Natura 2000 w Wielkopolsce Kod Nazwa obszaru Pow. [ha] % pow. wojew. PLB Dąbrowy Krotoszyńskie 34245,3 1,1482 PLB Dolina Baryczy 13243,0 0,4440 PLB Dolina Małej Wełny pod Kiszkowem 1252,3 0,0420 PLB Dolina Samicy 2391,0 0,0802 PLB Dolina Środkowej Noteci i Kanału Bydgoskiego 21180,5 0,7101 PLB Dolina Środkowej Warty 52832,8 1,7714 PLB Jeziora Pszczewskie i Dolina Obry 6796,5 0,2279 PLB Jezioro Zgierzynieckie 552,8 0,0185 PLB Lasy Puszczy nad Drawą 15366,3 0,5152 PLB Nadnoteckie Łęgi 16058,1 0,5384 PLB Ostoja Nadgoplańska 3191,7 0,1070 PLB Ostoja Rogalińska 21763,1 0,7297 PLB Pojezierze Sławskie 21884,1 0,7337 PLB Pradolina Warszawsko-Berlińska 1443,5 0,0484 PLB Puszcza nad Gwdą 50116,4 1,6803 PLB Puszcza Notecka ,5 4,5654 PLB Wielki Łęg Obrzański 23431,1 0,7856 PLB Zbiornik Wonieść 2802,1 0,0939 PLB Zbiornik Jeziorsko 615,7 0,0206 Razem ,8 14,2605

15 Dla kaŝdego obszaru Natura 2000 opracowana jest dokumentacja: * Standardowego Formularza Danych (SFD), w którym są zawarte najwaŝniejsze informacje o połoŝeniu i powierzchni obszaru, występujących typach siedlisk przyrodniczych i gatunkach naturowych, o ich liczebności lub reprezentatywności w skali kraju, wartości przyrodniczej i zagroŝeniach; * mapy wektorowej i GIS w skali 1: SDF i mapy będą aktualizowane w miarę postępu wiedzy o występowaniu zasobów przyrodniczych w obszarze Natura 2000.

16

17 Specjalne obszary ochrony siedlisk (SOO) Oznaczenie kodów: Reprezentatywność - Ocena stopnia typowości siedliska przyrodniczego A: doskonała, B: dobra, C: znacząca, D: nieistotna Względna powierzchnia pow. opisywanego obszaru pokryta przez naturalne siedlisko danego typu w stosunku do całkowitej powierzchni pokrytej przez ten typ siedliska w kraju. A: > %; B: > 2-15 %; C: > 0-2 % Stan zachowania -Jest to stopień zachowania struktury i funkcji naturalnego siedliska danego typu oraz moŝliwość ich odtworzenia. A: doskonałe zachowanie B: dobre zachowanie C: zachowanie w średnim lub zuboŝałym stanie Ocena ogólna (Wypełnia koordynator)- Globalna ocena wartości obszaru dla zachowania danego typu siedliska jest wypadkową w/w kryteriów, z uwzględnieniem znaczenia jakie poszczególne z nich mogą mieć dla tego siedliska Wartość ta oceniana jest w trzystopniowej skali: A - znakomita, B - dobra, C - znacząca.

18 Obszary Natura 2000 w regionie Obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO) NATURA 2000 w Wielkopolsce Dzięcioł czarny Trznadel ortolan Dyrektywa ptasia Dyrektywa Siedliskowa Obie formy ochrony Dolina Swędrni (SOO) fot.

19 Specjalne obszary ochrony siedlisk (SOO) Dolina Swędrni (powierzchnia 1290,7 ha). Obszar obejmuje fragment doliny Swędrni (ok km) wraz z jej dopływem śabianką (ok. 3 km) oraz przylegające tereny rozcinanej przez te rzeki Wysoczyzny Kaliskiej. Wysoczyzna Kaliska cechuje się monotonną rzeźbą, stąd dolina Swędrni jest wyraźnie zaznaczona w krajobrazie. Dominują siedliska: NiŜowych i górskich świeŝych łąk uŝytkowane ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris) (kod 6510) oraz Pomorski kwaśny las brzozowodębowy (Betulo-Quercetum) (kod 9190) Obszar w całości połoŝony jest na terenie Obszaru Chronionego Krajobrazu "Dolina rzeki Swędrni w okolicach Kalisza", ustanowionego w 1991 roku i zajmującego 6115,8 ha.

20 Obszary Natura 2000 w regionie Obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO) NATURA 2000 w Wielkopolsce Dzięcioł czarny Trznadel ortolan Dyrektywa ptasia Dyrektywa Siedliskowa Obie formy ochrony Dąbrowy Krotoszyńskie (OSO)+ (SOO) fot.

21 Obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO) Specjalne obszary ochrony siedlisk (SOO) Dąbrowy Krotoszyńskie (powierzchnia ha) Tworzą je trzy zespoły naturalnych, urozmaiconych dąbrów świetlistych ze starodrzewiem (dąb szypułkowy, dąb bezszypułkowy, grab zwyczajny, leszczyna pospolita, częściowo przemieszanych z nowymi nasadzeniami sosny i innych drzew), głównym celem ostoi jest ochrona największego w Europie zwartego kompleksu lasów dębowych, w których tutejsze dęby osiągają 40 m wysokości, (jest to obszar o wybitnym znaczeniu dla Wspólnoty). Na omawianym obszarze stwierdzono dotychczas występowanie 12 typów siedlisk z Załącznika I tej dyrektywy, w tym 3 uznane za priorytetowe. Obszar cechuje się dużym bogactwem florystycznym (ponad 850 taksonów) oraz występowaniem licznych roślin zagrożonych i ginących w skali kraju i regionu (ponad 80), m.in. populacja turzycy Buxbauma Carex buxbaumii -taksonu zagrożonego w Polsce i do niedawna uważanego za wymarły w Wielkopolsce fot.

22 Obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO) Specjalne obszary ochrony siedlisk (SOO) Dąbrowy Krotoszyńskie (powierzchnia ha) wśród roślinności nieleśnej na szczególną uwagę zasługują zbiorowiska torfowisk niskich (szuwary) i przejściowych objętych ochroną w rezerwacie "Mszar Bogdaniec", a także zmiennowilgotne łąki trzęślicowe, spotykane w okolicach Chwaliszewa i Odolanowa. Bocian czarny wśród ptaków występują tu m.in. bocian czarny, dzięcioł średni, dzięcioł czarny, ortolan, muchołówka białoszyja, muchołówka mała, Ŝuraw, bielik, gąsiorek, lerka, dzięcioł zielonosiwy oraz jarzębatka. Dzięcioł średni fot.

23 Obszary Natura 2000 w regionie Dąbrowy Krotoszyńskie Zagrożenia: postępujące odwodnienie terenu na skutek niewłaściwie przeprowadzonych melioracji; dla zbiorowisk łąkowych zaprzestanie ekstensywnego uŝytkowania (koszenia); trudności z odnawianiem drzewostanów dębowych. Obszar powinien pozostać uŝytkowany w dotychczasowej formie.

24 Obszary Natura 2000 w regionie Obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO) NATURA 2000 w Wielkopolsce Cyranka Kormoran czarny RoŜeniec Dyrektywa ptasia Dyrektywa Siedliskowa Obie formy ochrony Dolina Baryczy (OSO) Ostoja nad Baryczą (SOO) fot.

25 Obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO) Płaskonos Świstun Gągoł Dolina Baryczy (powierzchnia ,8 ha). Na jej terenie leŝy 130 stawów rybnych otoczonych łąkami, polami, mokradłami i lasami. Dolina Baryczy to prawdziwe ptasie królestwo. AŜ dla 137 gatunków ptaków jest to coroczne miejsce lęgowe. Najliczniejsze są gęgawy, ale są tu teŝ bardzo duŝe kolonie mewy śmieszki. Licznie występują łabędzie nieme, kaczki krzyŝówki, głowienki, czernice, pogorzały, a trzcinowiska zamieszkują Ŝurawie, bąki, błotniaki stawowe. Występują tu teŝ perkozy zauszniki, rybitwy rzeczne i czarne, kormorany i czaple siwe. Rejon ten jest takŝe miejscem odpoczynku i Ŝerowania podczas przelotów dla płaskonosów, świstunów, cyranek, gągołów, roŝeńców i gęsi zboŝowych. Występuje tu 37 gatunków ptaków z Załącznika II. fot.

26 Specjalne obszary ochrony siedlisk (SOO) Ostoja nad Baryczą (powierzchnia , 4 ha). Ostoja obejmuje rozległe, bagniste obniŝenie doliny Baryczy i jej dopływów, w jej południowo-zachodniej części wznoszą się zalesione, morenowe Wzgórza Twardogórskie, ostoja obejmuje łąki zalewowe, stawy rybne, pola uprawne i lasy, a o jej specyfice decyduje bogata sieć hydrograficzna z licznymi kanałami, strumieniami, rowami, stawami i mokradłami, w pobliŝu akwenów zachowały się cenne fragmenty łęgów i olsów, a na wyŝej połoŝonych terenach - buczyny i grądy. UboŜsze siedliska porastają bory sosnowe i bory mieszane.

27 Obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO) Natura 2000 w Wielkopolsce Kod Nazwa obszaru Pow. [ha] % pow. wojew. PLB Dąbrowy Krotoszyńskie 34245,3 1,1482 PLB Dolina Baryczy 13243,0 0,4440 PLB Dolina Małej Wełny pod Kiszkowem 1252,3 0,0420 PLB Dolina Samicy 2391,0 0,0802 PLB Dolina Środkowej Noteci i Kanału Bydgoskiego 21180,5 0,7101 PLB Dolina Środkowej Warty 52832,8 1,7714 PLB Jeziora Pszczewskie i Dolina Obry 6796,5 0,2279 PLB Jezioro Zgierzynieckie 552,8 0,0185 PLB Lasy Puszczy nad Drawą 15366,3 0,5152 PLB Nadnoteckie Łęgi 16058,1 0,5384 PLB Ostoja Nadgoplańska 3191,7 0,1070 PLB Ostoja Rogalińska 21763,1 0,7297 PLB Pojezierze Sławskie 21884,1 0,7337 PLB Pradolina Warszawsko-Berlińska 1443,5 0,0484 PLB Puszcza nad Gwdą 50116,4 1,6803 PLB Puszcza Notecka ,5 4,5654 PLB Wielki Łęg Obrzański 23431,1 0,7856 PLB Zbiornik Wonieść 2802,1 0,0939 PLB Zbiornik Jeziorsko 615,7 0,0206 Razem ,8 14,2605

28 Obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO) Obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO) NATURA 2000 w Wielkopolsce Puszcza nad Gwdą (OSO) {Ostoja Pilska (SOO)} Bielik Rybołów Dyrektywa ptasia Dyrektywa Siedliskowa Obie formy ochrony fot.

29 Obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO) lelek kozodój Puszcza nad Gwdą (powierzchnia ha). Rozległy kompleks leśny obejmujący w większości bory sosnowe, a na dnie i zboczach dolin - lasy liściaste i mieszane. Silnie urozmaicona rzeźba terenu przyczynia się do zróŝnicowania siedlisk. Wokół jezior utrzymują się rozległe torfowiska niskie, przejściowe i wysokie oraz tereny podmokłe. Jest to równieŝ obszar źródliskowy kilku rzek. Na terenie ostoi zachowały się umocnienia Wału Pomorskiego z lat (Nadarzyce, Szwecja, Jastrowie) - potencjalne zimowiska nietoperzy. Występuje wiele gatunków ptaków, w tym ponad 20 gat. ptaków z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej), 8 gat. ZagroŜonych (PCK), jest tu waŝna ostoja lęgowa bielika, lelka, i dzięcioła czarnego. W obszarze lęgowym obszar zasiedla równieŝ gągoł, lerka, kania ruda, nurogęś, puchacz i rybołów. Lerka, skowronek borowy link

30 lelek kozodój Lerka, skowronek borowy Obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO) Puszcza nad Gwdą Zagrożenia: Osuszanie terenu, zanieczyszczenie i eutrofizacja wód, przede wszystkim pochodzenia rolniczego potencjalna moŝliwość nadmiernego rozwoju turystyki, zwłaszcza wodnej, wyrąb niektórych starodrzewi i drzew dziuplastych, usuwanie martwego drewna z lasu. Znaczne przekształcenia terenu wywołane budową systemów stawów hodowlanych i zagroŝenie moŝliwością rozbudowy istniejących obiektów hydrotechnicznych, techniczna zabudowa brzegów cieków i jezior, budowanie tam i zapór. Zanikanie rolniczego uŝytkowania ziemi; Zabudowywanie terenów niezabudowanych, lokalizacja i eksploatacja składowisk odpadów komunalnych, hałas, penetracja ludzi i zwierząt domowych.

31 Obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO) Puszcza nad Gwdą STATUS OCHRONNY lelek kozodój Występują następujące formy ochrony: Rezerwat Przyrody: Golcowe Bagno (123,8 ha) Diabli Stok (11,62 ha) Smolary (143,11ha) Kuźnik (97,70 ha) Torfowisko Kaczory (32,77 ha) Wielki Betyń (1826,6 ha) Glinki (15,7ha) Obszar Chronionego Krajobrazu: Pojezierze Wałeckie i Dolina Gwdy (61000 ha) Dolina Noteci Lerka, skowronek borowy

32 Obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO) Obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO) NATURA 2000 w Wielkopolsce Dolina Środkowej Noteci (OSO) Dolina Noteci (SOO) PodróŜniczek Słowik szary Świstun Dyrektywa ptasia Dyrektywa Siedliskowa Obie formy ochrony fot.

33 Obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO) Kania czarna Łabędź czarnodzioby Dolina Środkowej Noteci i Kanału Bydgoskiego (powierzchnia ha). Znaczne części pradoliny zostały zmeliorowane, łąki są uŝytkowane, a w kilku miejscach załoŝono stawy rybne, w których prowadzona jest intensywna hodowla ryb - stawy Antoniny, Smogulec, Ostrówek, Występ i Ślesin. Do najcenniejszych ptaków tu występujących naleŝą bielik, kania czarna, kania ruda, orlik krzykliwy i błotniak stawowy. Bardziej zarośnięte fragmenty doliny są miejscami lęgowymi ptaków śpiewających: strumieniówki, podróŝniczka, świerszczaka, słowika szarego, dziwonii. Ponadto w dolinie Noteci spotkać moŝna Ŝurawie, łabędzie nieme, wiele gatunków kaczek (w tym płaskonosy i jedną z najrzadszych krajowych kaczek roŝeńca), a podczas wiosennych migracji najliczniej zatrzymują się tutaj m.in: gęsi zboŝowe i białoczelne, łabędzie czarnodziobe, świstuny, cyraneczki i kilka gatunków ptaków siewkowatych. fot.

34 Specjalne obszary ochrony siedlisk (SOO) Dolina Noteci (powierzchnia ha). Liczne torfowiska niskie, z fragmentami zalewowych łąk i trzcinowisk oraz z enklawami zakrzewień i zadrzewień, a takŝe intensywnie uŝytkowanymi łąkami, okolice Goraja, Pianówki, Góry oraz Ślesina porastają buczyny i dąbrowy, w tym m. in. dąbrowy ciepłolubnej, 4 rezerwaty: Czapliniec Kuźnicki (5,45 ha), Łąki Ślesińskie (42 ha), Kruszyn (73 ha) oraz Skarpy Ślesińskie (14 ha) fot.

35 Obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO) Obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO) NATURA 2000 w Wielkopolsce Nadnoteckie Łęgi (OSO) Pustułka Orlik krzykliwy Dyrektywa ptasia Dyrektywa Siedliskowa Obie formy ochrony fot.

36 Obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO) Kulik wielki Remiz Nadnoteckie Łęgi (powierzchnia ha). Cenna ostoja ptasia ze względu na gniazdujące tu derkacze i podróŝniczki oraz zatrzymujące się podczas wędrówek tysiące gęsi zboŝowych i białoczelnych. śyje tu ponad 50 gatunków ptaków wodno-błotnych, w tym największy europejski siewkowiec kulik wielki, będący najbardziej charakterystycznym ptakiem tego rejonu. Ponadto spotkać tu moŝna rzadkie inne gatunki, takie jak: kania czarna i ruda, dubelt, bączek, bąk, bielik, myszołów, błotniak łąkowy i stawowy, pustułka, orlik krzykliwy, podróŝniczek. Do ciekawych ptaków, które Ŝyją na nadnoteckich łęgach zaliczyć moŝna teŝ: Ŝurawia, dziwonię, remiza, rybitwy czarne i rzeczne, zimorodki, a takŝe wiele kaczek i perkozów. PodróŜniczek fot.

37 Obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO) Obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO) NATURA 2000 w Wielkopolsce Lasy Puszczy nad Drawą Puchacz Włochatka Dyrektywa ptasia Dyrektywa Siedliskowa Obie formy ochrony fot.

38 Obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO) Kania ruda Lasy Puszczy nad Drawą (powierzchnia ,7 ha). Najcenniejszym przyrodniczo obszarem jest centralna część ostoi, połoŝona w widłach Drawy i Płocicznej. Koryta obu rzek i ich doliny zachowały charakter zbliŝony do naturalnego. Spośród najceniejszych ptaków w Puszczy Drawskiej Ŝyją m.in.: bocian czarny, tracz nurogęś, kania czarna, kania ruda, bielik, orlik krzykliwy, rybołów, puchacz, włochatka. Bardzo ciekawa jest takŝe kolonia kormoranów na wyspie jeziora Ostrowiec. Tracz nurogęś fot.

39 Natura 2000 kształtowanie proekologicznych postaw Edukacja * Zajęcia terenowe (wycieczka, reportaŝ, prezentacja) * Zadania na mapie * Zadania ze zdjęciami * Metody aktywizujące Projekt współfinansowany przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Wielkopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego na lata FUNDUSZE EUROPEJSKIE - DLA ROZWOJU INNOWACYJNEJ WIELKOPOLSKI