ZABAWY ZE SŁOWAMI. Zabawy rozwijające umiejętności językowe i komunikacyjne

Transkrypt

1 ZABAWY ZE SŁOWAMI Zabawy rozwijające umiejętności językowe i komunikacyjne Zdrobnienia, zgrubienia Gromadzimy odpowiednio dobrane przedmioty lub obrazki. Po dokładnym ich obejrzeniu nauczyciel wymienia je w taki sposób, by utworzone od nich zdrobnienia rymowały się. Oczywiście nauczycielka mówi nazwę przedmiotu, a dzieci dopowiadają zdrobnienia. Rytm pobudza zainteresowania dzieci i ich aktywność. Np.: Chustka chusteczka Szczotka szczoteczka Kubek kubeczek Wianek wianeczek Książka książeczka Lalka laleczka Talerz talerzyk kołnierz kołnierzyk piłka piłeczka gwiazda gwiazdeczka kot koteczek płot płotek kuchnia kuchenka suknia sukienka Zabawę można odwrócić dzieci wymieniają nazwy, a nauczycielka tworzy zdrobnienia. Gdy dzieci dobrze poznają zasady zabawy, możemy dalej bawić się bez stosowania przedmiotów czy obrazków. Wyrazy też dobieramy starannie w taki sposób, aby ich zdrobnienia się rymowały Beret berecik Bukiet bukiecik sznurek sznureczek kok koczek

2 Słońce słoneczko Kółko kółeczko Wózek wózeczek blok bloczek igła igiełka pchła pchełka Kolejnym etapem zabawy może być tworzenie zdrobnień i zdrobnień od zdrobnień, np.: Mama mamusia mateczka Karta kartka karteczka Kwiat kwiatek kwiatuszek Dzban dzbanek dzbanuszek Kura kurka kureczka Kula kulka kuleczka Żaba żabka żabeczka Miska miska miseczka Butla butelka buteleczka Czapa czapka czapeczka Stół stolik stoliczek But, bucik buciczek

3 Tworzenie zgrubień od słów bawi dzieci jeszcze bardziej, niż poprzednia odmiana zabawy, choć jest to znacznie trudniejsze. Zasady doboru słów, tak jak poprzednio: But bucisko Pies psisko Płot płocisko kot kocisko śnieg śnieżysko deszcz deszczysko Przeciwnie Znana i lubiana przez dzieci jest zabawa polegająca na wymienianiu wyrazów przeciwstawnych (antonimów) do wyrazów podanych przez nauczycielkę. Najlepiej podawać je w formie przymiotnikowej. Jako pomoce do tej zabawy dobieramy przedmioty różniące się między sobą jedną cechą np.: wielkością, długością, ciężarem, wysokością itp. Jasny ciemny Twardy miękki Głęboki płytki Mokry suchy Szorstki gładki Gruby cienki Prosty krzywy gorzki słodki czysty brudny młody stary rumiany blady tęgi szczupły mądry głupi ładny brzydki

4 Gdy dzieci radzą już sobie z podawaniem przeciwstawnych słów do podanych przymiotników, możemy zastosować w zabawie przysłówki: Daleko blisko Wysoko nisko Ładnie brzydko Brudno czysto prosto krzywo płytko głęboko mokro sucho widno - ciemno Czy rumak to koń? W potocznej mowie spotykają dzieci różne słowa, które określają tą samą rzecz (synonimy). Możemy zainteresować nimi dzieci pytając o inne określenie niż to, które wymieniamy, np.: - Jak inaczej nazywa się koń? (rumak) - Jak można inaczej nazwać auto? (samochód) - Kto wie, jak inaczej możemy nazwać kromkę chleba? (pajdka) Możemy pokazać obrazki i prosić dzieci o wymienienie różnych nazw ukazanych na nich przedmiotów: - lokomotywa (parowóz_ - kolej (pociąg) - lustro (zwierciadło)

5 I to bańka i to bańka Istnieją również w naszym języku słowa, które mogą mieć rozmaite znaczenie w zależności od kontekstu lub sytuacji, w jakich je używamy. Pokazujemy na przykład dzieciom obrazki: - Zamek budowla, zamek do drzwi, zamek do sukienki - Klucz do zamka, klucz wiolinowy, klucz ptaków - Bańka mydlana, bańka na mleko, bańka lekarska - Guma do żucia, guma do wycierania, guma bieliźniana - Koło sterowe, koło ratunkowe, koło do pojazdu, koło bawiących się dzieci - Kula inwalidy, kula do karabinu, kula armatnia, kula śniegowa - Fale morskie, fale we włosach - Igła krawiecka, igły na drzewie, igły na jeżu Pomyłki Zabawa w pomyłki jest też bardzo lubiana przez dzieci. Lubią one poprawiać dorosłych, a ponadto użyte, zamiast właściwego inne słowo, bawi dzieci. Zapowiadając zabawę w pomyłki zachęcamy dzieci do wykrywania nieprawidłowości w wypowiedziach. Zadaniem ich jest zastąpienie nie pasującego słowa innym, odpowiednim. Dzieci wiedzą, że zmienić można tylko jedno słowo: - wysoko leci tramwaj (samolot) - biedronka jest w paski (kropki) - kominiarz wchodzi na dach po kominie (drabinie) - pralka jest do spania (prania)

6 - ryba pływa w mleku (wodzie) Prawda albo nie Mówimy dzieciom zdania, z których jedne są poprawne pod względem logicznym, a inne nie. Zadaniem dzieci jest wychwycenie tych nieprawdziwych. Tak jak w niektórych poprzednich zabawach możemy mówić zdania rymowanki. Umawiamy się z dziećmi, że nieprawidłowości sygnalizują przez podniesienie ręki do góry. Dzieci nie poprawiają, nie zamieniają słów, tylko oceniają prawdziwość lub nieprawdziwość wypowiedzi. - kura dziobem wodę pije - żyrafa ma krótką szyję - żaba jest zielona - mąka jest czerwona - po morzu płynę tramwajem - na przystanku autobus przystaje Tak, czy nie? Zabawa dotyczy aktywności językowej komunikacji na poziomie znaczeniowym. Punktem wyjścia jest wiersz B. Lewandowskiej pt: Tak, czy nie? Czy w lesie żyją wiewiórki? Czy w lesie rosną ogórki? Czy w lesie łowi się ryby? Czy są maliny i grzyby?

7 Czy w lesie rosną ziemniaki? Czy rośnie kapusta, buraki? Czy w lesie kryją się mrówki? Czy w lesie rosną makówki? Widzicie węża i żabę? Kończymy naszą zabawę. Na każde pytanie wiersza dzieci odpowiadają trzykrotnie tak lub nie. Możemy porozmawiać z dziećmi o możliwości zadawania pytań na inne tematy. Np.: - czy na każde pytanie można odpowiedzieć tak lub nie? - czy potraficie ułożyć takie pytania, na które nie można udzielić żadnej z tych odpowiedzi? Zadaniem dla dzieci jest: - wymyślanie pytań, na które można odpowiedzieć tak - wymyślanie pytań, na które można odpowiedzieć nie - wymyślanie pytań, na które trzeba odpowiedzieć inaczej niż tak lub nie - wybranie tematu i obmyślanie do niego pytań - stworzenie sytuacji dialogowej dzieci rozmawiają w parach na wybrany przez siebie temat w taki sposób, by po pytaniu dziecka A dziecko B odpowiadało i zadało kolejne pytanie, np.: Czy dzisiaj świeci słońce? Tak, czemu pytasz? Bo nie widzę? A Ty widzisz? Itp. Materiały opracowała: Mirosława Matczak Nauczyciel Konsultant ds. edukacji przedszkolnej i wczesnoszkolnej WODN w Łodzi