Spis treści. Wykaz skrótów Przedmowa Część pierwsza ZARYS TEORII PODATKU

Transkrypt

1 Spis treści Wykaz skrótów Przedmowa Część pierwsza ZARYS TEORII PODATKU ROZDZIAŁ I. Zagadnienia ogólne aspekt ewolucyjny koncepcji podatkowych Od arki Noego do Neumarka Cechy wspólne koncepcji podatkowych ROZDZIAŁ II. Poprzednicy Adama Smitha Kameraliści Fizjokraci ROZDZIAŁ III. Myśl podatkowa Adama Smitha Wprowadzenie Model dzierżawy podatkowej Przemyślenia podatkowe Monteskiusza Liberalizm gospodarczy Zasady podatkowe i ich znaczenie Zasada dogodności opodatkowania Zasada pewności opodatkowania Zasada taniości opodatkowania Zasada równomierności opodatkowania Koncepcja przerzucalności podatków Przerzucanie podatku od renty gruntowej Przerzucanie podatku od czynszu z domu Przerzucanie podatku od zysku Przerzucanie podatku od płac Przerzucanie podatków od towarów konsumpcyjnych Polityka fiskalna i jej założenia Odniesienia do koncepcji Smitha ROZDZIAŁ IV. Myśl podatkowa Davida Ricardo Wprowadzenie Koncepcja przerzucalności podatków

2 6 Spis treści 2.1. Różnice między poglądami Adama Smitha a Davida Ricardo Przerzucanie podatku od renty gruntowej Przerzucanie podatku od zysku Przerzucanie podatku od płac Reguła edynburska i jej znaczenie ROZDZIAŁ V. Koncepcja równej ofiary finansowej Wprowadzenie Zasada równości ofiar Johna Stuarta Milla Kontynuatorzy szkoły Milla Tezy Francisa Ysidra Edgewortha Alternatywne reguły koncepcji równej ofiary Wnioski ROZDZIAŁ VI. Myśl podatkowa Adolfa Wagnera Wprowadzenie Socjalna funkcja opodatkowania Zasady podatkowe Zasady polityki finansowej Zasady gospodarcze Zasada sprawiedliwości Zasady zarządzania podatkami Wnioski ROZDZIAŁ VII. Myśl podatkowa Fritza Neumarka Wprowadzenie Zasady podatkowe Fritza Neumarka Zasady fiskalno-budżetowe Zasady etyczno-społeczne Zasady ekonomiczne Zasady techniki podatkowej Wnioski ROZDZIAŁ VIII. Koncepcja ekwiwalencji a koncepcja zdolności płatniczej Wprowadzenie Założenia koncepcji ekwiwalencji Założenia koncepcji zdolności płatniczej ROZDZIAŁ IX. Pojęcie podatku Wprowadzenie Aspekt ustrojowy podatku Konstytucja a podatki zagadnienia ogólne Podatki w polskich konstytucjach Zasady podatkowe sformułowane przez Trybunał Konstytucyjny Pozycja i znaczenie Trybunału Konstytucyjnego Zasada wyłączności ustawy w kształtowaniu obowiązków podatkowych Zasada zakazu retroaktywności prawa podatkowego Zasada zaufania do państwa i stanowionego przezeń prawa podatkowego Zasada sprawiedliwości opodatkowania Zasada roczności podatku

3 Spis treści Zasada proporcjonalności Kolizja dwóch konstytucyjnych wartości Zasada proporcjonalności treść i znaczenie Zasada zakazu zmiany prawa podatkowego w trybie przewidzianym dla ustawy budżetowej Aspekt ekonomiczny podatku Aspekt prawny podatku Podatek a opłata Konstrukcja prawna podatku Podmiot podatku Przedmiot podatku Podstawa podatku Stawki podatkowe Ulgi podatkowe, umorzenia, kategorie podmiotów zwolnionych od podatku Klasyfikacja podatków Podatki przychodowe Podatki dochodowe Podatki majątkowe Podatki konsumpcyjne ROZDZIAŁ X. Prawo podatkowe Pojęcie i zakres prawa podatkowego Kryteria służące wyodrębnieniu prawa podatkowego zagadnienia ogólne Kryterium przedmiotu Kryterium podmiotu Kryterium zasad wiodących Kryterium metody regulacji Kryterium funkcji regulacji Związki prawa podatkowego z innymi gałęziami prawa Zagadnienia ogólne Prawo podatkowe a prawo finansów publicznych Prawo podatkowe a prawo administracyjne Prawo podatkowe a prawo cywilne Proces legislacyjny prawodawstwa podatkowego uwarunkowania polityczne i proceduralne Konstytucyjny zapis o państwie prawnym Aspekt kultury politycznej i prawnej Aspekt proceduralny Badania postlegislacyjne Odpowiedzialność władzy publicznej za bezprawie legislacyjne Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego a prawodawstwo podatkowe Prawo podatkowe zasadnicze mankamenty Standardy unijne dotyczące prawodawstwa podatkowego Źródła prawa podatkowego Zagadnienia ogólne Konstytucja i jej znaczenie

4 8 Spis treści 4.3. Ustawa podatkowa i jej znaczenie Międzynarodowe umowy podatkowe i ich znaczenie Rozporządzenia w sprawach podatkowych i ich znaczenie Akty prawa miejscowego Następstwa niekonstytucyjności przepisów podatkowych Prawo unijne jako źródło prawa podatkowego Zasady ogólne prawa unijnego prawo sędziowskie Prawo unijne a prawo krajowe zagadnienia norm kolizyjnych Zasada bezpośredniej skuteczności i zasada pierwszeństwa aspekt konstytucyjny Relacje między art. 8 ust. 1 a art. 90 ust. 1 Konstytucji RP Umowy międzynarodowe jako źródło prawa Przekazanie kompetencji organizacji międzynarodowej lub organowi międzynarodowemu w niektórych sprawach Znaczenie Konstytucji w obowiązującym po akcesji porządku normatywnym Konstytucyjna zasada wyłączności ustawy podatkowej a zasada pierwszeństwa prawa unijnego i zasada bezpośredniego skutku Odmowa zastosowania prawa krajowego Wykładnia prounijna Trybunał Sprawiedliwości UE standardy wykładni prawa Pytania prejudycjalne Prawotwórstwo sądowe jako źródło prawa Znaczenie judykatury Najwyższego Trybunału Administracyjnego Judykatura WSA i NSA znaczenie funkcji prawotwórczej Niepisane źródła prawa i ich znaczenie Konstytucyjny aspekt prawotwórstwa sądowego Wady pozytywistycznej koncepcji źródeł prawa Koncepcja hermeneutyki Sędziowski autorytet a prawotwórstwo sądowe Sędziowski autorytet uwarunkowania i znaczenie Aksjologia a prawo Prawo sędziowskie Formuła precedensu sędziowskie dylematy Kwalifikowane ułomności prawa a prawotwórstwo sędziowskie Orzecznicza funkcja Trybunału Sprawiedliwości UE Wykładnia prawa podatkowego Wprowadzenie Przyczyny nieporozumień interpretacyjnych Systematyka reguł wykładni Reguły językowe Reguły systemowe Reguły funkcjonalne Domniemania interpretacyjne Reguły intertemporalne Decyzja prawodawcy wyrażona bezpośrednio w przepisach prawa podatkowego

5 Spis treści Orzeczenia sądu Etapy stosowania prawa podatkowego ROZDZIAŁ XI. Prawo podatkowe a prawo cywilne Wprowadzenie Właś ciwość tekstu ustawy podatkowej Definicje w tekście ustawy podatkowej Pojęcia używane w ustawach podatkowych a pojęcia używane w prawie cywilnym Stan faktyczny ukształtowany wolą stron umowy a obowiązek podatkowy Obejście ustawy podatkowej za pomocą instytucji prawa cywilnego Obejście prawa podatkowego aspekt ewolucyjny Obejście prawa podatkowego istota i charakter Obejście prawa podatkowego w prawie Unii Europejskiej Dyrektywa dotycząca podatku pośredniego Dyrektywy dotyczące podatków bezpośrednich Wnioski ROZDZIAŁ XII. Sankcje w prawie podatkowym Wprowadzenie Charakter prawny sankcji podatkowych Systematyka sankcji podatkowych Wykaz sankcji podatkowych Sankcje podatkowe a sankcje karne skarbowe Wnioski ROZDZIAŁ XIII. System podatkowy Aspekt definicyjny System podatkowy spojrzenie w przeszłość Przesłanki budowy systemu podatkowego Zasada trwałej wydajności podatku Zasada sprawiedliwości opodatkowania Filozoficzne formuły sprawiedliwości a sprawiedliwość podatkowa Aspekty sprawiedliwości podatkowej Sprawiedliwość opodatkowania a grupy nacisku System podatkowy a polityk System podatkowy a granice opodatkowania Ekonomiczna absolutna granica opodatkowania Ekonomicznie względne granice opodatkowania Psychologiczne granice opodatkowania System podatkowy a polityka podatkowa Nauka o podatkach a polityka podatkowa Przesłanki kształtowania polityki podatkowej w Polsce ROZDZIAŁ XIV. Funkcje systemu podatkowego Wprowadzenie Funkcja dochodowa Funkcja niefiskalna Cel ekonomiczny

6 10 Spis treści 3.2. Cel społeczny Neutralność podatkowa Makroekonomiczny aspekt neutralności Mikroekonomiczny aspekt neutralności Neutralność a podatki bezpośrednie Neutralność a podatki pośrednie Wnioski ROZDZIAŁ XV. Postawy wobec opodatkowania Wprowadzenie Mentalność podatkowa Mentalność podatnika Mentalność organów podatkowych Moralność podatkowa Prawo naturalne Doktryna pozytywistyczna Polityka podatkowa a moralność podatkowa Moralność podatkowa a świadomość prawna Moralność podatkowa a autorytety Moralność podatkowa a badania empiryczne Opór podatkowy Raje podatkowe Doradca podatkowy Czyny niedozwolone a obowiązek podatkowy Pranie pieniędzy a opodatkowanie Szara strefa a opodatkowanie Przerzucanie podatku Raje podatkowe a problem dochodów podatkowych Wnioski Część druga CZĘŚĆ OGÓLNA POLSKIEGO PRAWA PODATKOWEGO ROZDZIAŁ XVI. Ewolucja regulacji podatkowych w Polsce System podatkowy I Rzeczypospolitej Okres państwa patrymonialnego Okres monarchii stanowej i Rzeczypospolitej szlacheckiej Reformy podatkowe końca XVIII wieku System podatkowy II Rzeczypospolitej Unifikacja systemu podatkowego Państwowy podatek dochodowy Państwowy podatek przemysłowy Opodatkowanie majątku Opodatkowanie pośrednie Ordynacja podatkowa z 15 marca 1934 r System podatkowy Polski Ludowej ROZDZIAŁ XVII. Zagadnienia ogólne Ordynacji podatkowej Ogólne prawo podatkowe

7 Spis treści Kodyfikacja prawa podatkowego a Ordynacja podatkowa Struktura Ordynacji podatkowej z 1997 r Zakres podmiotowy i przedmiotowy Ordynacji podatkowej Podmioty stosunków prawnopodatkowych Strony stosunku prawnopodatkowego Instytucje rozszerzające zakres podmiotowy stosunku prawnopodatkowego ROZDZIAŁ XVIII. Zobowiązania podatkowe w świetle Ordynacji podatkowej Obowiązek podatkowy i zobowiązanie podatkowe Powstawanie zobowiązań podatkowych Wygasanie zobowiązań podatkowych Zagadnienia ogólne Zapłata podatku Potrącenie Przeniesienie własności rzeczy lub praw majątkowych Umorzenie zaległości podatkowej i odsetek za zwłokę (opłaty prolongacyjnej) Zaliczenie nadpłaty na poczet zaległości podatkowych lub bieżących zobowiązań podatkowych Zaniechanie poboru podatku Przedawnienie zobowiązania podatkowego Zwolnienie z obowiązku zapłaty w związku z zastosowaniem się do urzędowej interpretacji przepisów prawa podatkowego Odpowiedzialność podatnika, płatnika i inkasenta za zobowiązania Następstwo prawne Rodowód i rodzaje sukcesji uniwersalnej Sukcesja uniwersalna w prawie podatkowym do 1997 r Rodzaje i przyczyny przekształceń podmiotów gospodarczych Następstwo prawnopodatkowe podmiotów gospodarczych Następstwo prawnopodatkowe spadkobierców Odpowiedzialność osób trzecich Zasady ogólne odpowiedzialności osób trzecich Zasady odpowiedzialności podatkowej poszczególnych kategorii osób trzecich Zabezpieczenie wykonania zobowiązań podatkowych Zabezpieczenie na majątku podatnika Hipoteka przymusowa Zastaw skarbowy ROZDZIAŁ XIX. Postępowanie podatkowe w świetle Ordynacji podatkowej Ogólne postępowanie administracyjne a postępowanie podatkowe Ogólna charakterystyka Modele prawne postępowania podatkowego Zasady ogólne postępowania podatkowego Istota zasad ogólnych postępowania podatkowego Treść zasad ogólnych postępowania podatkowego Postanowienia ogólne postępowania podatkowego

8 12 Spis treści 3.1. Właś ciwość organów podatkowych Wyłączenie organu podatkowego lub pracownika organu podatkowego Strona postępowania podatkowego Termin Doręczenia pism procesowych i wezwania Postępowanie podatkowe przed organem pierwszej instancji Wszczęcie postępowania Postępowanie wstępne Dowody i postępowanie dowodowe Zawieszenie postępowania, udostępnianie akt Rozprawa Akty kończące postępowanie Koszty postępowania Zwyczajne i nadzwyczajne środki zaskarżenia Odwołanie i postępowanie odwoławcze Zażalenie Nadzwyczajne środki zaskarżenia ROZDZIAŁ XX. Przymusowe wykonanie zobowiązań podatkowych Istota postępowania przymusowego Ewolucja stanu prawnego Zasady postępowania egzekucyjnego Podmioty postępowania przymusowego Przebieg postępowania egzekucyjnego w sprawach zobowiązań podatkowych Czynności procesowe Środki zaskarżenia Zawieszenie i umorzenie postępowania egzekucyjnego Wstrzymanie postępowania egzekucyjnego Koszty egzekucyjne Środki egzekucji zobowiązań podatkowych Postępowanie zabezpieczające w sprawach zobowiązań podatkowych Współpraca międzynarodowa w przymusowym wykonaniu zobowiązań podatkowych ROZDZIAŁ XXI. Sądowa kontrola orzeczeń w sprawach podatkowych przez sądy administracyjne Organizacja, właś ciwość i zakres działania sądów administracyjnych Istota i ewolucja sądownictwa administracyjnego Konstytucyjne uwarunkowania reformy sądownictwa administracyjnego Nowy ustrój i organizacja sądownictwa administracyjnego w Polsce Właś ciwość sądów administracyjnych Tryb sądowej kontroli spraw podatkowych Zasady ogólne postępowania sądowoadministracyjnego Przebieg postępowania sądowoadministracyjnego Legitymacja do złożenia skargi sądowej Wymogi formalne skargi sądowoadministracyjnej

9 Spis treści Przebieg postępowania przed wojewódzkim sądem administracyjnym Środki odwoławcze od orzeczeń wojewódzkich sądów administracyjnych ROZDZIAŁ XXII. Przestępstwa i wykroczenia podatkowe Przesłanki zmian w prawie karnym skarbowym Przestępstwa a wykroczenia skarbowe Słowniczek i jego znaczenie Przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe Zasada terytorialności Reguły intertemporalne Zasady sądowego orzekania za przestępstwa i wykroczenia skarbowe Przestępstwa skarbowe zagadnienia ogólne Kary Środki karne Środki zabezpieczające Przedawnienie przestępstw Wykroczenia skarbowe zagadnienia ogólne Kara Środki karne Ustanie karalności Zaniechanie ukarania sprawcy Czynny żal Dobrowolne poddanie się odpowiedzialności Odstąpienie od wymierzenia kary lub środka karnego Przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe przeciwko obowiązkom podatkowym i rozliczeniom z tytułu dotacji lub subwencji Zagadnienia ogólne Systematyka przestępstw i wykroczeń podatkowych Odpowiedzialność podmiotu zbiorowego Część trzecia CZĘŚĆ SZCZEGÓŁOWA POLSKIEGO PRAWA PODATKOWEGO ROZDZIAŁ XXIII. Podatki pośrednie Podatek od towarów i usług Wprowadzenie aspekt ewolucyjny Konstrukcja prawna podatku od towarów i usług zasady ogólne Zakres przedmiotowy i miejsce świadczenia czynności Zakres podmiotowy Obowiązek podatkowy Podstawa opodatkowania Stawki podatku oraz odliczenia i zwroty podatku Zapłata podatku i terminy Wnioski Podatek akcyzowy

10 14 Spis treści 2.1. Wprowadzenie aspekt ewolucyjny Konstrukcja prawna podatku akcyzowego Zakres przedmiotowy i zwolnienia przedmiotowe Zakres podmiotowy i zwolnienia podmiotowe Podstawa opodatkowania i stawki Zasada samoobliczania podatku Podatek od gier Wprowadzenie Konstrukcja prawna podatku Zakres przedmiotowy Zakres podmiotowy Podstawa opodatkowania Stawki podatku Dopłaty Wnioski ROZDZIAŁ XXIV. Państwowe podatki bezpośrednie Podatek dochodowy od osób fizycznych Charakter podatku dochodowego od osób fizycznych Konstrukcja prawna polskiego podatku dochodowego od osób fizycznych Podstawa prawna Zakres podmiotowy Zakres przedmiotowy Zwolnienia od podatku Podstawa opodatkowania Ulgi w podatku Skala podatkowa Prorodzinność podatku Technika poboru podatku Uproszczone formy opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych Uwagi ogólne Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych Karta podatkowa Zryczałtowany podatek dochodowy od przychodów osób duchownych Podatek dochodowy od osób prawnych Charakter podatku dochodowego od osób prawnych Konstrukcja prawna polskiego podatku dochodowego od osób prawnych Podstawa prawna Zakres podmiotowy Zakres przedmiotowy Podstawa opodatkowania i stawki podatkowe Technika poboru podatku Podatek tonażowy Podatek od wydobycia niektórych kopalin

11 Spis treści 15 ROZDZIAŁ XXV. Podatki lokalne Podatek rolny Charakter podatku rolnego Konstrukcja prawna podatku rolnego Podstawa prawna Zakres podmiotowy Zakres przedmiotowy Zasady ustalania Zwolnienia i ulgi Podatek od spadków i darowizn Charakter podatku od spadków i darowizn Konstrukcja prawna podatku od spadków i darowizn Podstawa prawna Zakres podmiotowy Przedmiot podatku i zwolnienia przedmiotowe Podstawa opodatkowania i stawki podatkowe Ulgi w podatku Technika poboru podatku Podatek od nieruchomości Charakter podatku od nieruchomości Konstrukcja prawna podatku od nieruchomości Podstawa prawna Zakres podmiotowy Przedmiot podatku i zwolnienia przedmiotowe Podstawa opodatkowania i stawki podatkowe Technika poboru podatku Podatek od czynności cywilnoprawnych Wprowadzenie Konstrukcja prawna podatku od czynności cywilnoprawnych Podstawa prawna Zakres podmiotowy i przedmiotowy Podstawa opodatkowania i stawki podatkowe Technika poboru podatku Podatek leśny Podatek od środków transportowych Opłata od posiadania psów ROZDZIAŁ XXVI. Opodatkowanie w stosunkach z zagranicą Prawne środki harmonizacji podatków Wprowadzenie Akty prawnie wiążące Dyrektywy i ich znaczenie Rozporządzenia i ich znaczenie Decyzje i ich znaczenie Akty prawnie niewiążące Cicha harmonizacja i jej znaczenie Założenia podatku od wartości dodanej Podstawy prawne

12 16 Spis treści 2.2. Przedmiot opodatkowania Zakres podmiotowy Stawki podatku Zasady zwrotu i odliczania podatku Szczególne zasady opodatkowania Harmonizacja podatków dochodowych Podwójne opodatkowanie dywidend Wprowadzenie Zakres podmiotowy Metody eliminowania podwójnego opodatkowania Wnioski System podatkowy dla fuzji i podziałów Wprowadzenie Zakres zastosowania Zasady opodatkowania Wnioski Odsetki i należności licencyjne Wprowadzenie Definicje i ich znaczenie Zakres podmiotowy Zakres przedmiotowy Korekta zysków przedsiębiorstw powiązanych Wprowadzenie Zakres podmiotowy Konwencji Tryb postępowania przy korekcie zysków przedsiębiorstw powiązanych Znaczenie Komisji Doradczej Wnioski Umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania Wprowadzenie Podwójne opodatkowanie w stosunkach międzynarodowych Zapobieganie podwójnemu opodatkowaniu Wzajemna pomoc administracyjna w sprawach podatkowych Wprowadzenie Zakres stosowania wzajemnej pomocy administracyjnej w sprawach podatkowych Formy pomocy administracyjnej w sprawach podatkowych Wymiana informacji Pomoc w egzekucji roszczeń podatkowych Dostarczanie dokumentów Postanowienia dotyczące wszelkich form pomocy administracyjnej w sprawach podatkowych Rozwiązania unijne Wnioski