Wojewódzka Stacja Sanitarno - Epidemiologiczna w Warszawie. Ocena Stanu Sanitarnego Województwa Mazowieckiego w 2007 roku.

Transkrypt

1 Wojewódzka Stacja Sanitarno - Epidemiologiczna w Warszawie Ocena Stanu Sanitarnego Województwa Mazowieckiego w 2007 roku. 1

2 SPIS TREŚCI: STAN HIGIENICZNO SANITARNY ZAKŁADÓW PRACY... 4 A. Nadzór i kontrola warunków środowiska pracy... 4 B. Ocena laboratoryjna zagroŝeń zawodowych na stanowiskach pracy... 5 C. Czynniki lub procesy technologiczne o działaniu rakotwórczym lub mutagennym... 5 D. Choroby zawodowe... 6 E. Nadzór nad substancjami i preparatami niebezpiecznymi... 7 F. Nadzór nad warunkami pracy przy dystrybucji i stosowaniu środków ochrony roślin 7 G. Podsumowanie... 8 STAN SANITARNY OBIEKTÓW śywności, śywienia STAN HIGIENY RADIACYJNEJ ODDZIAŁ ZAPOBIEGAWCZEGO NADZÓRU SANITARNEGO SYTUACJA EPIDEMIOLOGICZNA A. Sytuacja epidemiologiczna w zakresie chorób zakaźnych w województwie mazowieckim.28 A.1. Zatrucia i zakaŝenia pokarmowe B. Ocena stanu sanitarno-higienicznego zakładów opieki zdrowotnej ODDZIAŁ NADZORU HIGIENY KOMUNALNEJ A. Jakość wody przeznaczonej do spoŝycia B. Monitoring zanieczyszczeń powietrza C. Stan sanitarny obiektów uŝyteczności publicznej D. Pomiary poziomu dźwięku hałasu wewnątrz pomieszczeń OCENA STANU SANITARNEGOW ZAKRESIE DZIAŁALNOŚCI OŚWIATOWO ZDROWOTNEJ I PROMOCJI ZDROWIA A. Programy ogólnopolskie: B. Programy wojewódzkie: C. Interwencje nieprogramowe STAN SANITARNO-HIGIENICZNY ZAKŁADÓW NAUCZANIA I WYCHOWANIA

3 Oddział Nadzoru Higieny Pracy Kierownik inŝ. BoŜena Miś - Podlewska 3

4 STAN HIGIENICZNO SANITARNY ZAKŁADÓW PRACY A. Nadzór i kontrola warunków środowiska pracy Na dzień r. w ewidencji pionu higieny pracy znajdowało się zakładów pracy, w których zatrudniano pracowników. Struktura wielkości zakładów pracy w woj. mazowieckim 6-20 pracowników 32% pracowników 13% pracowników 6% pracowników 5% do 5 pracowników 41% powyŝej 251 pracowników 3% W ramach sprawowanego bieŝącego nadzoru sanitarnego nad zakładami pracy przeprowadzono kontroli w 6106 zakładach pracy, co stanowi 41% ogółu zakładów ujętych w ewidencji. Wydano ogółem 3236 decyzji, w tym 186 decyzji w odniesieniu do stanowisk pracy, na których stwierdzono przekroczenia obowiązujących normatywów higienicznych czynników szkodliwych dla zdrowia pracowników. Unieruchomiono 6 stanowisk pracy z powodu stwierdzenia przekroczenia wartości najwyŝszych dopuszczalnych stęŝeń chwilowych substancji toksycznych. W wyniku przeprowadzonych kontroli stwierdzono: - brak aktualnych profilaktycznych badań lekarskich pracowników w 315 zakładach pracy; - brak aktualnych badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w 1277 zakładach pracy; - brak rejestru czynników szkodliwych w 441 zakładach pracy; - brak oceny ryzyka zawodowego w 743 zakładach pracy; - zły stan sanitarny pomieszczeń w 673 zakładach pracy. 4

5 B. Ocena laboratoryjna zagroŝeń zawodowych na stanowiskach pracy W ramach działalności laboratoryjnej w 2007r. przeprowadzono badań i pomiarów czynników szkodliwych w 1328 zakładach, na 8181 stanowiskach pracy. Przekroczenia wartości najwyŝszych dopuszczalnych stęŝeń i natęŝeń czynników szkodliwych stwierdzono na 1936 stanowiskach w 371 zakładach pracy. Przekroczenia stęŝenia chwilowego stwierdzono na 16 stanowiskach pracy. Rodzaje wykonanych badań i pomiarów czynników szkodliwych (uciąŝliwych) z uwzględnieniem odsetkowego udziału wszystkich badań pomiary oświetlenia 17% pomiary mikroklimatu 1% pomiary drgań mechanicznych 2% badania toksykologiczne 13% badania pyłowe 8% pomiary hałasu 62% Na przebadanych stanowiskach zatrudnionych było 8989 pracowników, w tym w przekroczeniach NDS/NDN 2745 pracowników. Poprawę warunków pracy stwierdzono na 191 stanowiskach pracy. C. Czynniki lub procesy technologiczne o działaniu rakotwórczym lub mutagennym W kontakcie z czynnikami lub procesami technologicznymi o działaniu rakotwórczym lub mutagennym w 467 zakładach pracy zatrudnionych było pracowników, w tym 5051 kobiet. W wyniku naraŝenia na działanie czynników rakotwórczych lub mutagennych u 7 osób rozpoznano nowotwory złośliwe, a u 30 pracowników stwierdzono pylice azbestowe płuc. W ramach sprawowanego nadzoru bieŝącego przeprowadzono 481 kontroli w 315 zakładach pracy stosujących czynniki rakotwórcze lub mutagenne. Wydano 43 decyzje administracyjne dotyczące m.in. opracowania informacji o czynnikach rakotwórczych, przeprowadzenia badań profilaktycznych zatrudnionych pracowników oraz wykonania badań środowiskowych czynników rakotwórczych na stanowiskach pracy (w 26 zakładach pracy stwierdzono brak rejestru prac, w 28 brak rejestru pracowników, 17 zakładów nie opracowało informacji do PWIS). 5

6 D. Choroby zawodowe Rozpatrzono 454 zgłoszenia podejrzenia chorób zawodowych i wydano 277 decyzji stwierdzających 268 chorób zawodowych oraz 195 decyzji o braku podstaw do ich stwierdzenia. Zaobserwowano wzrost liczby stwierdzanych chorób zawodowych o 22% w porównaniu do roku Zachorowania na choroby zakaźne i inwazyjne stanowiły około 35% ogółu stwierdzonych chorób zawodowych. Dominujące choroby zawodowe W 2007r. przewaŝały następujące grupy chorób zawodowych: - choroby zakaźne i inwazyjne - 95 przypadków, - przewlekłe choroby narządu głosu - 57 przypadków, - pylice płuc - 47 przypadki, - uszkodzenie słuchu - 8 przypadków, - astma oskrzelowa - 8 przypadków, - nowotwory - 7 przypadków, - zespół cieśni w obrębie nadgarstka - 11 przypadków, - choroby skóry - 12 przypadków, - pozostałe - 23 przypadki. Struktura chorób zawodowych zespół cieśni w obrębie nadgarstka 4% nowotwory 3% choroby skóry 4% choroby narządu głosu 21% pozostałe 9% astma oskrzelowa 3% uszkodzenia słuchu 3% pylice płuc 18% choroby zakaźne i inwazyjne 35% Struktura chorób zawodowych zakaźnych i inwazyjnych Dominującą grupą chorób zawodowych w 2007r. stanowiły choroby zakaźne i inwazyjne 95 przypadków zachorowania. Choroby zakaźne i inwazyjne stanowiły ok. 35% ogółu wszystkich stwierdzonych chorób zawodowych. Wśród chorób zakaźnych dominowała borelioza 39 przypadków, wirusowe zapalenie wątroby typu C 23 6

7 przypadki, a takŝe gruźlica 18 przypadków. Ponadto stwierdzono 8 zachorowań na wirusowe zapalenie wątroby typu B, 2 przypadki brucelozy oraz po 1 przypadku: wirusowego zapalenia wątroby typu B i C, atypowego zapalenia płuc, zakaŝenia wirusem HIV, zimnicy i odry (5). Zawodowe zachorowania na WZW według grup zawodowych w słuŝbie zdrowia: - pielęgniarki - 56% - lekarze - 3% - personel pomocniczy - 13% - inne grupy zawodowe - 28% E. Nadzór nad substancjami i preparatami niebezpiecznymi prekursorami narkotyków kategorii 2 i 3, produktami biobójczymi oraz czynnikami biologicznymi. W 2007r. skontrolowano: obiektów zajmujących się obrotem substancjami i preparatami chemicznymi; zakładów stosujących substancje i preparaty chemiczne; - 51 obiektów zajmujących się obrotem prekursorami kategorii 2 i 3; - 33 obiekty wprowadzające do obrotu produkty biobójcze; obiekty w zakresie czynników biologicznych. Wydane decyzje zawierały: nakazów w zakresie substancji i preparatów chemicznych; - 16 nakazów z zakresu prekursorów narkotyków kategorii 2 i 3; - 60 nakazów z zakresu produktów biobójczych; nakazów w zakresie czynników biologicznych. Przeprowadzone kontrole w zakładach pracy wykazały, Ŝe: - u 211 stosujących oraz 20 wprowadzających do obrotu substancje i preparaty chemiczne stwierdzono brak kart charakterystyki; - u 102 stosujących oraz 71 wprowadzających do obrotu substancje i preparaty chemiczne stwierdzono karty charakterystyki niezgodne z przepisami; - u 83 stosujących oraz 66 wprowadzających do obrotu stwierdzono niezgodne z prawem oznakowanie substancji i preparatów chemicznych. W 376 zakładach pracy stwierdzono uchybienia w zakresie czynników biologicznych. W 14 zakładach pracy stwierdzono uchybienia w zakresie prekursorów narkotyków kategorii 2 i 3. F. Nadzór nad warunkami pracy przy dystrybucji i stosowaniu środków ochrony roślin. W 2007r. nadzorem sanitarnym objęto 456 dystrybutorów oraz 58 stosujących środki ochrony roślin. W kontakcie ze środkami ochrony roślin przy ich stosowaniu pracowało 541 osób. 7

8 Stosujący ŚOR Dystrybutorzy ŚOR Liczba osób pracujących w kontakcie Liczba kontroli Liczba wydanych decyzji 5 24 G. Podsumowanie BieŜącym nadzorem sanitarnym objęto 6106 (41%) zakładów pracy. Przeprowadzono kontroli w ramach bieŝącego nadzoru sanitarnego. Wydano 3236 decyzji administracyjnych. W ramach działalności laboratoryjnej przeprowadzono badań i pomiarów czynników szkodliwych w 1328 zakładach, na 8181 stanowiskach pracy. Przekroczenia wartości NDS i NDN stwierdzono na 1936 stanowiskach w 371 zakładach pracy. W związku ze stwierdzonym zagroŝeniem dla zdrowia pracowników unieruchomiono 6 stanowisk pracy. Warunki pracy w zakresie przekroczeń normatywów higienicznych poprawiono 1427 pracownikom. Prowadzono nadzór nad substancjami i preparatami chemicznymi, prekursorami do produkcji narkotyków, produktami biobójczymi i czynnikami biologicznymi, przeprowadzając 5602 kontrole w 3966 zakładach pracy. W kontakcie z czynnikami lub procesami technologicznymi o działaniu rakotwórczym lub mutagennym w 467 zakładach pracy zatrudnionych było pracowników (1,9% ogółu zatrudnionych). W wyniku naraŝenia na działanie azbestu u 7 byłych pracowników stwierdzono nowotwory złośliwe, u 30 osób rozpoznano pylice azbestowe płuc, a u 3 pracowników stwierdzono choroby opłucnej lub osierdzia. Kontrolowano i egzekwowano bezwzględny zakaz stosowania wyrobów zawierających azbest w środowisku pracy. W 2007 roku stwierdzono 268 przypadków chorób zawodowych. Liczba nowo stwierdzonych chorób zawodowych w porównaniu do 2006r. zwiększyła się o 60 przypadków, tj. o 22%. Choroby zakaźne i inwazyjne stanowiły 35% wszystkich stwierdzonych chorób zawodowych (95 przypadków), w tym dominowała borelioza 39 przypadków, wirusowe zapalenie wątroby typu C 23 przypadki, a takŝe gruźlica 18 przypadków. 8

9 Oddział Nadzoru Higieny śywności, śywienia i Przedmiotów UŜytku Kierownik inŝ. Anita Panek 9

10 STAN SANITARNY OBIEKTÓW śywności, śywienia W 2007 r. na terenie województwa mazowieckiego zaewidencjonowano obiektów produkujących i wprowadzających Ŝywność do obrotu, zakładów Ŝywienia zbiorowego zamkniętego i otwartego ( w 2006 r ), 70 wytwórni materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z Ŝywnością ( w 2006 r. 80 ), 59 wytwórni kosmetyków ( w 2006 r. 59 ). Kierując się analizą ryzyka skontrolowano ogółem , tj. 60 % wszystkich zaewidencjonowanych obiektów, w których przeprowadzono kontroli i rekontroli. W wyniku kontroli wydano ogółem decyzje administracyjne, w tym 160 przerwania działalności lub jej ograniczenia ( w 2006 r. 219 ) oraz 101 zakazu wprowadzenia do obrotu Ŝywności lub wyrobów przeznaczonych do kontaktu z Ŝywnością nie odpowiadających wymaganiom zdrowotnym. Za stwierdzone podczas kontroli uchybienia higieniczno-sanitarne nałoŝono 3400 mandatów karnych na łączną kwotę zł ( w 2006 r na kwotę zł), skierowano 45 wniosków o ukaranie do sądu grodzkiego (w 2006 r. 25 ). Na podstawie art. 103 ustawy z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie Ŝywności i Ŝywienia (Dz.U. nr 171, poz. 1225) Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny nakładał kary pienięŝne głównie z powodu rozpoczęcia produkcji lub obrotu Ŝywnością bez złoŝenia wniosku do Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego o zarejestrowanie zakładu lub uzyskania decyzji o zatwierdzeniu zakładu, bądź prowadzenia działalności w zakresie niezgodnym z decyzją o zatwierdzeniu zakładu. Za w/w uchybienia nałoŝono 49 kar pienięŝnych na łączną kwotę zł, mieszczących się w liczbie ogólnej 54 kar pienięŝnych na łączną kwotę zł. W porównaniu do 2006 r. stan sanitarny nadzorowanych obiektów poprawił się. Jako niezgodne z wymaganiami oceniono 243 zakłady, tj. 1,5 % ( w 2006 r. 2,9 % ). Na poprawę stanu sanitarnego wpłynęło kontynuowanie wzmocnionych działań kontrolnych organów Państwowej Inspekcji Sanitarnej nad obiektami wykazującymi nieprawidłowości w tym zakresie oraz konsekwentne egzekwowanie opracowania i wdroŝenia oraz przestrzegania zasad Dobrej Praktyki Higienicznej (GHP) i Dobrej Praktyki Produkcyjnej (GMP). Wzrost liczby obiektów produkcji i obrotu Ŝywnością spełniających wymagania przewidziane w aktualnie obowiązujących przepisach prawa, w tym liczby zakładów produkcyjnych z wdroŝonym systemem zapewnienia bezpieczeństwa zdrowotnego Ŝywności HACCP oraz uruchamianie nowych obiektów, spełniających obowiązujące wymagania w zasadniczy sposób rzutuje na ogólny, ulegający pozytywnym przemianom obraz obiektów branŝy spoŝywczej. Podobnie jak w ubiegłych latach zdarzały się nieliczne przypadki rozpoczynania sprzedaŝy lub produkcji Ŝywności bez uzyskania wymaganej prawem decyzji Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego. W wyniku tego w części tych obiektów stwierdza się nieprawidłową funkcjonalność pomieszczeń i/lub nieprawidłowe wyposaŝenie. Obiektami produkcji Ŝywności, które zarówno w 2006 r. jak i w 2007 r. oceniono pozytywnie były wytwórnie: tłuszczów roślinnych i mieszanin tłuszczów zwierzęcych i roślinnych, makaronów, octu, majonezu i musztardy, substancji dodatkowych, środków spoŝywczych specjalnego przeznaczenia Ŝywieniowego, suplementów diety oraz browary i słodownie. 10

11 Obie kty produkcji Ŝywności % obiektów nie odpowiadających wymaganiom Wytw. koncentratów spoŝ. Piekarnie Z-dy przem. zboŝ. młyn. Wytw. napojów bezalkohol. Wytw. lodów Przetw. ow.-warz. Ciastkarnie Inne wytw. Ŝywności Rodzaj obiektu Z-dy garmaŝeryjne Automaty do lodów Wytw. wyr. Cukierniczych 2006 r. 2007r. Najliczniejszą grupę zakładów produkcji Ŝywności nie odpowiadających wymaganiom stanowiły wytwórnie koncentratów spoŝywczych i piekarnie. Stabilny stan utrzymuje się w wytwórniach lodów. W grupie obiektów obrotu Ŝywnością dalszej poprawie uległ stan sanitarny w sklepach i kioskach spoŝywczych oraz w hurtowniach. Obiekty obrotu Ŝyw ności 3,5 % obiektów nie odpowiadających wymaganiom 3 2,5 2 1,5 1 0,5 0 sklepy spoŝ. kioski spoŝ. hurtow nie 2006r. 2007r. Rodzaj obiektu Sklepy spoŝywcze stanowią najliczniejszą grupę, tj. ok. 50% wszystkich nadzorowanych obiektów, mimo iŝ ich liczba w kaŝdym roku systematycznie zmniejsza się. Stan sanitarno-techniczny tych obiektów jest bardzo zróŝnicowany. Funkcjonują obiekty bardzo dobre pod względem technicznym oraz małe sklepiki jednoprzestrzenne z jednoosobową obsługą, prowadzące sprzedaŝ pełnego asortymentu środków spoŝywczych. Odnotowuje się częste przypadki zmiany właścicieli tego samego sklepu, co utrudnia egzekwowanie poprawy warunków. Małe obiekty ulegają likwidacji natomiast powstają, szczególnie na peryferiach miast sklepy wielkopowierzchniowe. 11

12 Państwowa Inspekcja Sanitarna woj. mazowieckiego kontynuowała wzmoŝony nadzór nad super i hipermarketami, których zarejestrowano 310. Kontrole prowadzone były pod kątem higieny i sposobu wprowadzania środków spoŝywczych do obrotu. Zwracano szczególną uwagę na warunki przechowywania Ŝywności pochodzenia zwierzęcego oraz jej identyfikowalność i związaną z dostawą towaru dokumentacją, a takŝe gospodarkę produktami ubocznymi pochodzenia zwierzęcego. W bieŝącym roku statystycznym pod nadzorem Państwowej Inspekcji Sanitarnej było ewidencjonowanych 3520 zakładów małej gastronomii, czyli o 102 mniej niŝ w roku poprzednim. Podobnie jak w latach ubiegłych, prowadzony był wzmoŝony nadzór sanitarny nad tymi obiektami, co skutkowało poprawą stanu sanitarnego w 2007 r. negatywną ocenę według arkusza oceny stanu sanitarnego otrzymało 1,5% zakładów (w 2006 r. 2,4 %). Nadzorowane przez Państwową Inspekcję Sanitarną zakłady Ŝywienia zbiorowego otwartego to restauracje, kawiarnie, obiekty małej gastronomii. Najczęściej stwierdzane uchybienia dotyczące zakładów małej gastronomii to: nieprzestrzeganie segregacji surowców, półproduktów i gotowych potraw w urządzeniach chłodniczych. rozszerzanie działalności o obróbkę wstępną surowców przy braku odpowiednich warunków technicznych, uŝywanie naczyń wielokrotnego uŝytku przy braku moŝliwości ich termicznej dezynfekcji. Obiekty Ŝyw ienia zbiorow ego 3,5 % obiektów nie odpowiadających wymaganiom 3 2,5 2 1,5 1 0,5 0 Z-dy Ŝyw ienia zbior.otw arte Z-dy małej gastronomii Z-dy Ŝyw ienia zbior. zamknięte 2006r. 2007r. Rodzaj obiektu Stabilny stan sanitarny utrzymuje się równieŝ w zamkniętych zakładach Ŝywienia zbiorowego. W roku 2007 na terenie woj. mazowieckiego Państwowa Inspekcja Sanitarna przeprowadziła kontrole sanitarne w 2827 zakładach Ŝywienia zbiorowego zamkniętego. Stan sanitarno-higieniczny tych obiektów ulega systematycznej poprawie. Wzrasta ilość 12

13 zakładów posiadających wdroŝone zasady GHP/GMP w 2007r. ich liczba wyniosła 2520, co stanowi 64% w stosunku do wszystkich zakładów objętych nadzorem. Podobnie jak w latach ubiegłych najliczniejszą grupę zakładów nie odpowiadających wymaganiom stanowiły bloki Ŝywienia w domach opieki społecznej oraz stołówki szkolne. Najczęściej stwierdzane uchybienia w zakładach Ŝywienia zbiorowego typu zamkniętego dotyczyły: niefunkcjonalności pomieszczeń bloku Ŝywienia oraz za mała ilość stanowisk roboczych, braku monitoringu temperatur w urządzeniach chłodniczych, braku prawidłowych warunków do mycia i dezynfekcji naczyń stołowych i produkcyjnych, braku właściwej segregacji oraz identyfikacji środków spoŝywczych. Mając na uwadze bezpieczeństwo konsumentów pracownicy Państwowej Inspekcji Sanitarnej udzielali licznych konsultacji dotyczących wymagań higienicznosanitarnych w zakładach Ŝywienia zbiorowego w świetle obowiązujących przepisów prawnych. Przedstawiciele Państwowej Inspekcji Sanitarnej przeprowadzili w 2007 r. teoretyczną ocenę sposobu Ŝywienia w 173 obiektach Ŝywienia zbiorowego typu zamkniętego (w 2006r. ocenę przeprowadzono w 134 obiektach). W kaŝdym obiekcie oceniono jadłospisy, ponadto w 102 zakładach zostały ocenione racje pokarmowe i składniki odŝywcze oraz struktura spoŝycia. Najczęściej nieprawidłowości dotyczyły: zbyt niskiej podaŝy mleka i jego przetworów, zbyt małej ilości warzyw i owoców w posiłkach podstawowych w ciągu dekady, braku lub zbyt małej ilości produktów zawierających pełnowartościowe białko zwierzęce w posiłkach podstawowych w ciągu dekady, zbyt duŝej ilości potraw smaŝonych, zbyt małego udziału ryb, zbyt małej ilości kasz, zwłaszcza gruboziarnistych. Analiza składników odŝywczych wykazała nieprawidłową: wartość energetyczną posiłków w 39%, zawartość wapnia w 49%, Ŝelaza w 38%, witaminy C w 41% racji pokarmowych oraz niewłaściwy udział energii z białka w 25% i udział energii z tłuszczu w 46%. Najliczniejszą grupę zakładów prowadzących nieprawidłowe Ŝywienie stanowiły bloki Ŝywienia w szpitalach, domach opieki społecznej, oraz w stołówkach szkolnych. Corocznie wzrasta liczba zakładów prowadzących Ŝywienie w systemie cateringowym, w 2007 r. w ok.50 % szpitali. W ramach granicznej kontroli sanitarnej w 2007 r. ogółem wydano świadectw jakości zdrowotnej dla importowanych środków spoŝywczych i substancji pomagających w przetwarzaniu (w 2006 r ) oraz świadectwa dla materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z Ŝywnością (w 2006 r. 9547). Materiały i wyroby przeznaczone do kontaktu z Ŝywnością sprowadzane były głównie z Chin i Tajwanu. W związku ze stwierdzeniem niewłaściwej jakości zdrowotnej wydano 12 decyzji zakazujących wprowadzenia do obrotu na teren Wspólnoty środków spoŝywczych przywoŝonych z krajów trzecich ( w 2006 r. 19 ), 11 decyzji dotyczyło środków spoŝywczych. Wydano równieŝ 5274 świadectwa jakości zdrowotnej dla środków 13

14 spoŝywczych produkcji polskiej wywoŝonych do krajów trzecich (w 2006 r. 4874), głównie dla wyrobów cukierniczych oraz produktów przemysłu tłuszczowego. W Polsce funkcjonuje System Wczesnego Ostrzegania o Niebezpiecznej śywności i Paszach RASFF. Jest on waŝnym elementem polityki ochrony zdrowia ludności na obszarze całej Unii Europejskiej a zasada jego działania opiera się na zbieraniu i szybkim przekazywaniu informacji o produktach Ŝywnościowych i środkach Ŝywienia zwierząt mogących stanowić zagroŝenia dla zdrowia konsumentów. W ramach Systemu dokonywana jest ocena stopnia zagroŝenia dla zdrowia konsumentów w wyniku pojawienia się na rynku środków spoŝywczych szkodliwych dla zdrowia. System przewiduje takŝe informowanie o podjętych w trybie pilnym środkach zaradczych. Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny w Warszawie podejmował w 2007 r. działania w 93 przypadkach, w tym 32 pochodziły z Komisji Europejskiej, natomiast 61 z krajowej sieci powiadomienia oraz skierował do Krajowego Punktu Kontaktowego systemu RASFF 3 powiadomienia alarmowe i 6 powiadomień informacyjnych. W stosunku do roku 2006 liczba powiadomień, wymagających podjęcia działań w systemie RASFF, zwiększyła się o 1/3. Największy wzrost powiadomień dotyczył wyrobów do kontaktu z Ŝywnością pochodzących z Chin. Przedmiotem tych powiadomień były naczynia ceramiczne, z których migrował ołów i kadm oraz naczynia z melaminy, z których przekroczony był limit migracji globalnej i formaldehydu. Zintegrowane laboratoria Państwowej Inspekcji Sanitarnej w województwie mazowieckim. (WSSE Warszawa, PSSE Ciechanów, PSSE Radom, PSSE Siedlce) w roku 2007 zbadały łącznie próbki (w 2006r ), w tym próbek krajowych środków spoŝywczych (w 2006r. 9177), 1085 próbek środków spoŝywczych pochodzących z importu (w 2006r. 1302) oraz 536 próbek wyprodukowanych w Unii Europejskiej, 127 próbek pobranych w związku z podejrzeniem zatrucia pokarmowego oraz 335 próbek przedmiotów uŝytku, w tym 33 próbki opakowań do Ŝywności. Badania prowadzone były w ramach urzędowej kontroli Ŝywności i monitoringu, a takŝe w uzasadnionych przypadkach podejrzenia niewłaściwej jakości zdrowotnej produktu, zagraŝającego zdrowiu lub Ŝyciu człowieka. Próbki nietrwałe mikrobiologicznie do badań laboratoryjnych transportowane były z miejsca ich pobierania do laboratoriów badających specjalistycznym samochodem, zapewniającym temperatury chłodnicze i zamraŝalnicze, stosownie do potrzeb. W stosunku do ogółu zbadanych, próbek nieznacznie zmniejszył się odsetek próbek zakwestionowanych z 2,9% w 2006r. do 2,1% w 2007r. Odsetek kwestionowanych próbek krajowych środków spoŝywczych w stosunku do ogółu zbadanych próbek krajowych uległ zmniejszeniu z 2,5% w 2006r. do 1,7% w 2007r. Podobnie zmniejszył się odsetek zakwestionowanych próbek środków spoŝywczych z importu w stosunku do ogółu zbadanych próbek z importu z 5,8% w 2006r.do 2,4% w 2007r. Ze względu na zanieczyszczenia mikrobiologiczne spowodowane głównie przez bakterie z rodzaju Salmonella i Listeria w 2007 r. zakwestionowano 0,68 % (w 2006r.- 1,1%) zbadanych próbek w stosunku do ogółu. Grupą produktów najczęściej kwestionowanych z powodu ww. zanieczyszczeń były wyroby ciastkarskie. Za zanieczyszczenia fizyko-chemiczne zakwestionowano 0,33% próbek (w 2006r.- 0,9%), natomiast za nieprawidłowe znakowanie- 1,4% próbek (w 2006r-2,1%) w stosunku do ogółu zbadanych. Zmniejszenie odsetka zakwestionowanych próbek krajowych i z importu świadczy o polepszeniu jakości zdrowotnej Ŝywności w zakresie parametrów mikrobiologicznych, fizykochemicznych oraz znakowania. 14

15 Skontrolowano 46 obiektów produkujących/konfekcjonujących kosmetyki oceniając warunki produkcji oraz dokumentację i sposób oznakowania opakowania jednostkowego kosmetyku. Spośród skontrolowanych obiektów 2 nie spełniały wymagań. Ponadto przeprowadzono 723 kontrole i rekontrole, w tym 662 w obiektach obrotu kosmetykami, co było związane z nadzorem rynku w ramach systemu RAPEX (system wczesnego ostrzegania o niebezpiecznych produktach nieŝywnościowych). Skontrolowano 55 wytwórni materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z Ŝywnością. Podczas kontroli w 33 wytwórniach oraz 4 hurtowniach oceniano stan sanitarny obiektów, z których tylko 1 wytwórnia była niezgodna z obowiązującymi wymaganiami. W 6 hurtowniach i 37 wytwórniach zostały wdroŝone zasady dobrej praktyki produkcyjnej (GMP). Pobrano 173 próbki materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z Ŝywnością, z których 19 zostało zakwestionowanych głównie z powodu przenikania do Ŝywności substancji mogących stanowić zagroŝenie dla zdrowia konsumenta lub powodujących zmiany organoleptyczne w stopniu nieakceptowanym. 15

16 Oddział Higieny Radiacyjnej Kierownik mgr Małgorzata Donten 16

17 STAN HIGIENY RADIACYJNEJ Nadzór nad stanem higieny radiacyjnej w województwie mazowieckim sprawuje Oddział Higieny Radiacyjnej i 5 podlegających mu Sekcji Higieny Radiacyjnej z siedzibami w Powiatowych Stacjach Sanitarno-Epidemiologicznych w Płocku, Radomiu, Ostrowi Maz., Siedlcach i Ciechanowie. Pracownicy kontrolują warunki pracy, ochronę populacji i stan środowiska w związku ze stosowaniem w celach medycznych źródeł promieniowania rentgenowskiego oraz urządzeń i instalacji wytwarzających pola elektromagnetyczne w zakresie 0 Hz 300 GHz. Wykonują takŝe pomiary związane z instalacjami w/w aparatów i urządzeń oraz pomiary skaŝeń elementów środowiska i prób Ŝywności w ramach placówek pomiarów skaŝeń oraz monitoringu i urzędowej kontroli Ŝywności. W 2007r. w województwie mazowieckim pod nadzorem znajdowało się 2275 jednostek organizacyjnych (pracowni i jednostek bez pracowni) stosujących 2365 aparatów rentgenowskich. W większości z 580 skontrolowanych jednostek stwierdzano uchybienia związane zazwyczaj z brakiem wymaganej dokumentacji i ewidencji (76). Rzadziej stwierdzano uchybienia związane z brakiem osoby pełniącej funkcję inspektora ochrony radiologicznej (33), niewystarczającą ilością osłon indywidualnych (14), brakiem badań lekarskich (33) i brakiem kontroli naraŝenia pracowników (30). Mimo, Ŝe od 2006r. szczególną uwagę podczas kontroli zwracano na wdroŝenie systemu kontroli parametrów fizycznych stosowanej aparatury rentgenodiagnostycznej oraz opracowanie i funkcjonowanie systemu zarządzania jakością świadczonych usług w dalszym ciągu większość placówek, zwłaszcza gabinetów stomatologicznych wyposaŝonych w aparaty rtg (ok. 90%) nie ma wdroŝonego systemu kontroli parametrów fizycznych, co stwierdzono w 30 % skontrolowanych w 2007r. pracowni rtg Wykonane pomiary dozymetryczne potwierdzały skuteczność stosowanych osłon indywidualnych i osłon stałych. W celu poprawienia stanu ochrony przed promieniowaniem jonizującym wydano 11 decyzji: pokontrolnych, płatniczych i 5 decyzji nakładających kary pienięŝne na kierowników jednostek organizacyjnych stosujących źródła promieniowania jonizującego bez zgody PWIS. Przeprowadzano równieŝ pomiary z zakresu badań jakościowych aparatury rentgenodiagnostycznej. Pomiary wykonano dla 158 aparatów (głównie stomatologicznych), w 28 przypadkach uzyskano wyniki negatywne. Sprawdzono równieŝ 4 negatoskopy, wszystkie uzyskały wyniki pozytywne. 273 aparaty rtg i 133 pracownie rtg uzyskały zezwolenie PWIS na uruchomienie i stosowanie. Wydano 435 zezwoleń na stosowanie aparatów rtg oraz uruchomienie pracowni rtg. W większości dotyczyły one aparatów stomatologicznych. Praktycznie w 2006r. i na początku 2007r. zakończono wycofywanie aparatów rtg, które z mocy prawa powinny być wycofane z eksploatacji do końca 2006r. Utrzymuje się tendencja do montaŝu aparatów rtg z cyfrową lub pośrednią cyfrową rejestracją obrazu. W województwie mazowieckim spośród 5135 osób zatrudnionych w warunkach naraŝenia 4811 osób objętych jest kontrolą dawek indywidualnych. PWIS w Warszawie nie został poinformowany o Ŝadnym przypadku przekroczenia rocznych limitów dawek granicznych pracowników. Zarejestrowano dawkomierzami indywidualnymi jednego z pracowników zaliczonych do kategorii naraŝenia A łączną dawkę za 3 kwartały 69,7 msv, 17

18 ale nie została ona zaliczona do dawek Ŝyciowych, gdyŝ związana była z nieprawidłowym przechowywaniem kasetki dozymetrycznej SHR Ciechanów Liczba aparatów rtg będących pod nadzorem komórek higieny radiacyjnej SHR Ostrów Maz. SHR Płock SHR Radom 258 SHR Siedlce 111 OHR Warszawa 1750 Wzrost liczby aparatów rtg w latach pracownie rtg i jed. org. pod nadzorem skontrolowane aparaty rtg pod nadzorem zezwolenia

19 ZróŜnicowanie liczby aparatów rtg pod względem zastosowań 2% 2% 4% 33% 54% 5% radiologia zabiegowa diagnostyka mammografia stomatologia densytometria tomogr. komp. OHR i SHR wykonały pomiary i kontrole przy 429 urządzeniach, przy których stwierdza się występowanie stref ochronnych w miejscach dostępnych dla pracowników. W 134 zakładach pracy przeprowadzono kontrole. Najczęściej stwierdzanymi uchybieniami był brak aktualnych szkoleń pracowników (przy 114 urządzeniach) i pomiarów kontrolnych (dla 106 urządzeń), brak oznakowania urządzeń i pomieszczeń (101), a takŝe brak aktualnych badań lekarskich (11) i dokumentacji (8). Rozpatrzono 6 skarg ludności związanych z występowaniem pól elektromagnetycznych w. cz. w pomieszczeniach mieszkalnych. Przy rozpatrywaniu 3 wniosków pracownicy OHR przeprowadzili pomiary, które nie potwierdziły zasadności tych skarg. Liczba urządzeń wytwarzających PEM, przy których występują strefy ochronne ochrona zdrowia przemysł radiokom., łączność 19

20 Liczba zatrudnionych w naraŝeniu na PEM z uwzględnieniem wskaźnika ekspozycji W strefa pośrednia (4782 osoby) strefa zagroŝenia (264 osoby) Wykonano pomiary skaŝeń promieniotwórczych próbek Ŝywności i elementów środowiska (pomiary aktywności globalnej beta, Cs-137, K-40), oraz pomiary mocy dawki promieniowania gamma (pomiar ciągły). Na podstawie 484 oznaczeń moŝna stwierdzić, Ŝe otrzymane wyniki były wielokrotnie mniejsze od ustalonych limitów aktywności czyli 370 Bq/kg dla mleka, produktów mlecznych i artykułów spoŝywczych specjalnie przeznaczonych do karmienia niemowląt oraz 600 Bq/kg dla pozostałych artykułów spoŝywczych. 1,8 1,6 1,4 Maksymalna aktywność Cs 137 w próbkach Ŝywności, wody i paszy oznaczona przez PPSP metodą radiochemiczną Bq/kg lub Bq/l 1,2 1 0,8 0,6 0,4 0,2 0 mleko mieso ryby drób jaja zboŝa ziemniaki warzywa owoce woda wod.i pow. pasze 20

21 Na podstawie protokołów kontrolnych i zezwoleń przekazywanych przez Prezesa Państwowej Agencji Atomistyki Państwowemu Wojewódzkiemu Inspektorowi Sanitarnemu moŝna teŝ dokonać oceny stanu higieny radiacyjnej w związku ze stosowaniem źródeł promieniowania jonizującego znajdujących się pod nadzorem Prezesa Państwowej Agencji Atomistyki. Na terenie woj. mazowieckiego zlokalizowane są 886 jednostki organizacyjne stosujące izotopowe źródła promieniowania lub promieniowanie rentgenowskie w celach niemedycznych. Ogółem stosowanych jest 1843 urządzeń zawierających zamknięte źródła izotopowe w tym 74 w celach medycznych, oraz 502 aparaty przeznaczone do celów innych niŝ medyczne ( w pracowniach rtg i w terenie) w tym 106 aparatów rtg w celach weterynaryjnych. Nie stwierdzano istotnych uchybień, spośród 91 skontrolowanych pracowni lub zakładów bez pracowni tylko w 3 przypadkach zgłoszono uwagi. Nie wystąpiły teŝ przypadki przekroczeń dawek ani sytuacje awaryjne. W 2007r. nie stwierdzano uchybień zagraŝających zdrowiu personelu, pacjentów i populacji. Nie zaistniały teŝ przypadki przekroczeń rocznych dawek granicznych pracowników zatrudnionych w warunkach naraŝenia, ani nie wystąpiły zdarzenia radiacyjne. MoŜna wobec tego uznać, Ŝe stan higieny radiacyjnej w województwie mazowieckim w 2007r. nie budził zastrzeŝeń. 21

22 Oddział Zapobiegawczego Nadzoru Sanitarnego Kierownik inŝ. Barbara Romanowska 22

23 ZAPOBIEGAWCZY NADZÓR SANITARNY Zapobiegawczy nadzór sanitarny Państwowej Inspekcji Sanitarnej moŝe ocenić stan sanitarny województwa jedynie na podstawie dokonywanych uzgodnień: projektów miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, dokumentacji projektowych inwestycji, w szczególności projektów budowlanych; przedsięwzięć przed wydaniem decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizację przedsięwzięcia; wniosków dotyczących konieczności sporządzenia raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko i ustalenie jego zakresu; odstępstw od przepisów określających warunki techniczne oraz bezpieczeństwa i higieny pracy; obiektów budowlanych i statków Ŝeglugi śródlądowej oraz środków komunikacji lądowej przed dopuszczeniem ich do uŝytkowania przez właściwy organ; a takŝe: uczestnicząc w dopuszczeniu obiektów budowlanych do uŝytkowania. Ocena warunków sanitarnohigienicznych na danym terenie przekłada się na kondycję inwestycyjną w poszczególnych powiatach. Wśród dokonanych uzgodnień w województwie mazowieckim największą liczbę stanowią uzgodnienia dotyczące przedsięwzięć: polegających na budowie stacji bazowych telefonii komórkowej, mających istotne znaczenie dla rozwoju miasta, powiatu, województwa takie jak: inwestycje infrastrukturalne obejmujące budowę, przebudowę tras komunikacyjnych, dróg krajowych, obwodnic, linii kolejowych, z dziedziny gospodarki komunalnej obejmujące budowę, rozbudowę, modernizację oczyszczalni ścieków, zakładów unieszkodliwiania odpadów (składowiska, sortownie, kompostownie, spalarnie), nowych technologii uzdatniania wody przeznaczonej do spoŝycia przez ludzi, w rolnictwie takich jak: obiekty budownictwa rolniczego związane z hodowlą zwierząt, w tym zbiorniki otwarte i zamknięte na gnojowicę, płyty gnojowe i kompostownie, związanych z recyklingiem, np. stacje demontaŝu pojazdów, w dziedzinie przemysłu, np. instalacje do magazynowania produktów naftowych, stacje paliw płynnych, zbiorniki do magazynowania gazów technicznych, walcownie, wszelkiego rodzaju instalacje w róŝnych dziedzinach przemysłu, w tym w przemyśle farmaceutycznym. Istotnym problemem w realizacji inwestycji i ich uzgadnianiu jest brak aktualnych miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. W roku 2007 wydano ok. 154 uzgodnienia w drodze postanowień o uzgodnieniu projektów miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego lub ich zmian. W większości były to projekty planów dla niewielkich obszarów. Plany takie są tworzone często w związku z usankcjonowaniem zmian urbanistycznych, które wystąpiły w wyniku popełnienia np. samowoli budowlanych, postulatami społeczności miejscowej dotyczącymi zmiany przeznaczenia terenów, bądź teŝ na skutek zmian prowadzenia polityki przestrzennej w gminie. Liczba uzgadnianych projektów planów jest bardzo róŝna w poszczególnych powiatach. Najwięcej planów 23

24 zostało uzgodnionych w powiecie piaseczyńskim (47), w powiecie grodziskim (18), a w powiecie lipskim, mławskim, otwockim, płońskim, sierpeckim, wołomińskim, nie uzgodniono Ŝadnego projektu planu. Plany takie są realizowane najczęściej w celu usankcjonowania zmian, które nastąpiły lub nieuchronnie nastąpią w zagospodarowaniu obszaru (osiedle mieszkaniowe, obiekt handlowo-usługowy, parkingi), bowiem jest takie społeczne oczekiwanie. Istotnym problemem jest ocena przedsięwzięcia inwestycyjnego na poszczególnych etapach jego przygotowania i realizacji w odniesieniu do problemów sanitarnohigienicznych i wpływu na zdrowie ludzi. Istnieje zatem bezpośredni związek pomiędzy liczbą i zakresem działalności pionu zapobiegawczego nadzoru sanitarnego w aktualnym stanie prawnym, a sytuacją inwestycyjną na obszarze działania. W tym stanie rzeczy zapobiegawczy nadzór sanitarny musi realizować zadania wynikające z prawnie nałoŝonych obowiązków, wydając róŝnego rodzaju zgody, opinie, uzgadniając dokumentację projektową, a takŝe uzgadniając warunki realizacji na realizację przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko. Jednocześnie dają się zauwaŝyć zmiany w rodzajach realizowanych przedsięwzięć. Poza dalszym rozwojem sieci wodociągowej i kanalizacyjnej znaczny udział mają drogi, linie kolejowe, modernizacja i rozbudowa obiektów hodowlanych, przetwórstwa rolno - spoŝywczego oraz ich przystosowanie do wymogów UE. Aktualnie obowiązujący stan prawny nie ułatwia działań inwestycyjnych mogących tworzyć lepszy stan sanitarny na danym obszarze. Ponadto organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej mają pewne trudności w ocenie dokumentacji projektowej obiektów ochrony zdrowia oraz pomieszczeń, w których projektowana jest indywidualna praktyka lekarska. Znaczny postęp techniki i technologii w dziedzinie słuŝby zdrowia sprawił, Ŝe akty prawne w tym zakresie szybko się dezaktualizują i nie ujmują wielu zagadnień związanych z tym postępem, a uzgodnienie i ocena zakładu opieki zdrowotnej pod względem wymagań higienicznych i zdrowotnych zawiera duŝo subiektywnych elementów, które utrudniają jednoznaczną ocenę rozwiązań projektowych. Nadal pozostaje aktualny problem związany z modernizacją i dostosowaniem obiektów ochrony zdrowia do wymogów określonych w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 10 listopada 2006 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać pod względem fachowym i sanitarnym pomieszczenia i urządzenia zakładu opieki zdrowotnej (Dz. U. z 2006 r. Nr 213, poz.1568). Praktycznie wszystkie szpitale publiczne i niepubliczne funkcjonujące na terenie województwa mazowieckiego, aby spełnić warunki przed dniem wejścia w Ŝycie ww. aktu prawnego wymagają przebudowy, modernizacji, bądź uzupełnienia czy teŝ wymiany wyposaŝenie, urządzeń, sprzętu, wyposaŝenia na bardziej nowoczesny spełniający określone standardy i wymogi UE. Przedkładane plany dostosowania wymagały dokonania zarówno oceny stanu faktycznego wszystkich pomieszczeń funkcjonujących w ramach struktur organizacyjnych poszczególnych jednostek, a następnie przeprowadzenia wnikliwej analizy proponowanego zakresu modernizacji i weryfikacji proponowanych terminów usunięcia niezgodności. Zapisy art. 12 ustawy z dnia 7 czerwca 2001 o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (tekst jedn. w Dz. U. z 2006r. Nr 123, poz. 858 z późn. zm.) nakładają na Państwową Inspekcję Sanitarną obowiązek wydawania zgody na 24

25 zastosowanie nowych technologii uzdatniania wody. Realizacja tego zadania jest trudna w sytuacji nieprecyzyjnych zapisów rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spoŝycia. Wydawane decyzje w większości oparte są na doświadczeniu pracowników Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Problemem na terenie województwa są prace związane z modernizacją stacji uzdatniania wody. W niektórych przypadkach prace realizowane są bez dokumentacji technicznej, bez uzgodnień z właściwymi organami, bez powiadomienia Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Prace te bardzo często polegają na wymianie urządzeń lub przebudowie instalacji. Inwestor interpretuje je jako przedsięwzięcia nie wymagające uzyskiwania zgód wynikających z przepisów Prawa budowlanego. Takie postępowanie moŝe prowadzić do awarii całego systemu zaopatrzenia w wodę i skutkować powstaniem zagroŝenia dla zdrowia mieszkańców. Problemem są takŝe obiekty uŝyteczności publicznej takie jak: szkoły, przedszkola, punkty opieki przedszkolnej, dla których brak jest wymagań związanych z warunkami higienicznosanitarnymi. Aktualnie nie są one umocowane jednoznacznie w przepisach prawa, jak równieŝ mało znane i trudne do pozyskania są materiały pomocnicze opracowane jako wytyczne w latach 70 (duŝy problem z róŝnymi formami opieki nad dzieckiem na zasadach warunków domowych brak wymagań). Uczestnictwo w dopuszczeniu obiektów budowlanych do uŝytkowania stanowi bardzo istotny i waŝny element działania powiatowych stacji sanitarno - epidemiologicznych. W duŝych miastach jak: Radom, Warszawa, Płock, Siedlce jest realizowanych wiele inwestycji takich jak: zespoły handlowe, budynki administracyjno - biurowe, hotele, zakłady przemysłowe, zakłady produkujące Ŝywność, oczyszczalnie ścieków itp. Są to inwestycje bardzo duŝe, wymagające podczas kontroli obiektu duŝego nakładu czasu i pracy. W roku 2007 na terenie woj. mazowieckiego dokonano 1251 kontroli związanych z dopuszczeniem obiektów budowlanych do uŝytkowania, a ich liczba jest bardzo róŝna i zaleŝna od kondycji inwestycyjnej w poszczególnych powiatach. W Warszawie dokonano 292 kontroli, w Radomiu 111, Ostrołęce 77, Piasecznie 55, a np. w Nowym Dworze Mazowieckim, Gostyninie, Legionowie, Mławie, Pułtusku nie przeprowadzono ani jednej kontroli w związku z dopuszczeniem obiektu budowlanego do uŝytkowania. Obiekty te na ogół są realizowane wg prawidłowo sporządzonych projektów i w trybie zgodnym z Prawem budowlanym przez wyspecjalizowane firmy projektowe i budowlane. Problemem, jeŝeli chodzi o funkcjonowanie układu ruchu drogowego województwa jest prowadzenie ruchu tranzytowego przez tereny intensywnie zurbanizowane. Kontrowersyjną sprawą jest przebieg autostrady A2 w węźle warszawskim, a takŝe przebieg obwodnicy wschodniej oraz budowa trasy wylotu na Gdańsk (8 wariantów przedsięwzięcia). Rozbudowa sieci kanalizacyjnej w dalszym ciągu nie jest zadowalająca. W miastach korzysta z niej średnio ponad 80% ludności, a na obszarach wiejskich tylko 5%. Na terenach miast, w tym teŝ Warszawy, występują spore problemy związane z brakiem sieci kanalizacyjnej. Są to tereny bardzo atrakcyjne dla inwestorów. Obszary te są częściowo zurbanizowane i przeznaczone do dalszej zabudowy. Jednak brak sieci 25

26 kanalizacyjnej hamuje inwestowanie na tych terenach, z drugiej strony powoduje, Ŝe gospodarka ściekowa dla powstającej tam zabudowy rozwiązywana jest w sposób niezadowalający z punktu widzenia zachowania warunków sanitarnohigienicznych. Ścieki odprowadzane są do zbiorników bezodpływowych, co dla zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej i intensywnej jednorodzinnej, handlowo usługowej itp. jest rozwiązaniem stwarzającym sporą uciąŝliwość w trakcie eksploatacji. Niektóre nowo powstające obiekty budowlane mające za zadanie poprawę stanu sanitarnego (oczyszczalnie ścieków, instalacje do unieszkodliwiania odpadów) lub usprawnienie warunków Ŝycia mieszkańców (drogi, telefonia komórkowa) stają się potencjalnym źródłem nowych uciąŝliwości. Z tego teŝ powodu realizacja tego typu inwestycji wzbudza duŝe zaniepokojenie i protesty mieszkańców zarówno aglomeracji miejskich, jak i terenów wiejskich, a takŝe organizacji ekologicznych. NaleŜy przy tym zaznaczyć, Ŝe organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej uzgadniając poszczególne przedsięwzięcia i warunki ich realizacji, uzgadniają tylko te przedsięwzięcia, które w świetle przedłoŝonych dokumentów i przepisów prawa nie stwarzają zagroŝenia dla zdrowia ludzi. Prowadzone są działania dostosowawcze gospodarstw hodowlanych do wymogów Unii Europejskiej polegające na budowie szczelnych zbiorników i płyt gnojowych do gromadzenia płynnych nieczystości pochodzących z hodowli zwierząt. Takie rozwiązania w znacznym stopniu zapewniają ochronę wód powierzchniowych i podziemnych przed zanieczyszczeniem związkami azotu pochodzącymi ze źródeł rolniczych. 26

27 Oddział Nadzoru Epidemiologii Kierownik mgr ElŜbieta Lejbrandt 27

28 SYTUACJA EPIDEMIOLOGICZNA Sytuacja epidemiologiczna w zakresie chorób zakaźnych w województwie mazowieckim. Pracownicy Państwowej Inspekcji Sanitarnej w woj. mazowieckim w zakresie Zwalczania Chorób Zakaźnych monitorują i analizują sytuację epidemiologiczną chorób zakaźnych na obszarze województwa. W ramach bieŝącego monitoringu programu Sentinel sporządzany jest cotygodniowy raport o zachorowaniach na grypę i zakaŝeniach grypopodobnych ( w okresie od do i od do 31.12), przygotowywane są równieŝ i przesyłane do Państwowego Zakładu Higieny dwutygodniowe sprawozdania o zachorowaniach na choroby zakaźne, zakaŝeniach i zatruciach. Pracownicy PSSE opracowują wywiady epidemiologiczne, które po przeanalizowaniu i uzupełnieniu w WSSE są przesyłane do PZH Pracownicy Nadzoru Chorób Zakaźnych WSSE i wszystkich PSSE prowadzą czynne poradnictwo (osobiście i telefonicznie) w zakresie informowania osób wyjeŝdŝających poza granice Polski, na temat zagroŝeń zdrowotnych jakie mogą napotkać podróŝujący do krajów tropikalnych. Wśród informacji przekazywana jest wiedza dotycząca profilaktyki zakaŝeń oraz ogólnych zasad higieniczno-sanitarnych. Zatrucia i zakaŝenia pokarmowe. Ogniska zatruć i zakaŝeń pokarmowych. W 2007 roku na terenie województwa mazowieckiego zarejestrowano 62 ogniska zatruć/zakaŝeń pokarmowych, zachorowały 902 osoby, więcej o 166 osób w porównaniu z rokiem 2006, w którym zatruciu/zakaŝeniu pokarmowemu uległo 736 osób w 45 ogniskach. Najczęstszym czynnikiem etiologicznym zachorowań w ogniskach, podobnie jak i w Polsce były odzwierzęce typy pałeczek Salmonella, stwierdzone w 32,25 % ognisk. Ale równieŝ dość częstym okazały się być w 2007 roku norowirusy, stwierdzone w 22,58% ognisk. Nośnikiem pałeczek Salmonella były najczęściej potrawy przygotowane z dodatkiem surowych jaj, nie poddane obróbce termicznej. Czynniki chorobotwórcze wyizolowane w ogniskach zatruć pokarmowych w 2007 r. Liczba ognisk 62 S. enteritidis - 17 ogółem zachorowały 902 osoby S. typhimurium - 2 S. anatum - 1 Clostridium difficile - 4 Campylobacter jejuni

29 Rotawirusy / adenowirusy - 2 Rotawirusy - 2 Norowirusy - 14 Grzyby ( zarodniki gołąbka) - 1 Włośnie - 1 E.coli - 1 Czynnik nieustalony - 16 Czynniki chorobotwórcze wyizolowane w ogniskach zatruć pokarmowych w województwie mazowieckim w 2007 r. S.enteritidis S.typhimurium S.anatum Clostridium difficile Campylobacter jejuni Rotawirus/adenowirus Rotawirus Norowirus Grzyby Włośnie E.coli Czynnik nieustalony Analizując czynniki chorobotwórcze będące przyczyną zatruć pokarmowych w ogniskach w roku 2007 moŝna zauwaŝyć znaczący wzrost liczby ognisk z potwierdzonym czynnikiem etiologicznym. W 74,19% ognisk wyizolowano określony czynnik chorobotwórczy. Warty odnotowania jest równieŝ fakt, Ŝe spośród wszystkich potwierdzonych czynników chorobotwórczych powodujących zakaŝenia i zatrucia pokarmowe( w sumie 46), w 14 przypadkach stwierdzono, Ŝe przyczyną zachorowania było zakaŝenie norowirusami, co stanowi 30,43% spośród potwierdzonych czynników etiologicznych. W roku 2007 laboratorium epidemiologii WSSE w Warszawie rozpoczęło badania diagnostyczne w kierunku norowirusów Liczba ognisk 45 S. Enteritidis - 19 ogółem zachorowało 736 osób S. Typhimurium - 1 S. Hadar - 1 Rotawirus

30 Toksyna muskarynowa (grzyb olszówka) - 1 Czynnika nie ustalono - 20 Czynniki chorobotwórcze wyizolowane w ogniskach zatruć pokarmowych wwojewództwie mazowieckim w 2006 r. S.enteritidis S.typhimurium S.hadar Rotawirus Grzyby Czynnik nieustalony Salmonellozy ( jelitowe i pozajelitowe) w latach: zachorowań ( 1373 hospitalizacje) zachorowań ( 1427 hospitalizacje) zachorowań ( 1072 hospitalizacje) zachorowań ( 1052 hospitalizacje) W 2007 roku odnotowano 1689 zachorowań spowodowanych zakaŝeniem pałeczkami Salmonella, wśród tej grupy były hospitalizowane 1052 osoby. Liczba zachorowań zmniejszyła się o 109, a liczba hospitalizacji o 20 w porównaniu z rokiem Zapadalność w 2007 roku wynosiła 34,72/ i była większa w porównaniu z zapadalnością w Polsce (30,69/ ). 30

31 Zapadalność na salmonelozę w powiatach woj.mazowieckiego w 2007 r zapadalność na salmoneloza 10 0 Ostrołęka Płock Radom Siedlce Białobrzegi Ciechanów Garwolin Gostynin Grodzisk Grójec Kozienice Legionowo Lipsko Łosice Maków Maz. Mińsk Maz. Mława Nowy Dwór Maz. Ostrów Maz. Otwock Piaseczno Płońsk Pruszków Przasnysz Przysucha Pułtusk Sierpc Sochaczew Sokołów Podl. Szydłowiec Stołeczne OŜarów Maz. Wołomin Wyszków Węgrów Zwoleń śuromin śyrardów powiaty Dur brzuszny W 2007 roku zarejestrowano 1 zachorowanie na dur brzuszny i było to jedno z 2 zachorowań w Polsce. Zachorowała kobieta lat 23, która nie była szczepiona przed podróŝą, po powrocie z Indii. Ponadto na terenie województwa mazowieckiego zarejestrowano 3 zachorowania na dury rzekome. Zachorowała kobieta lat 42, po powrocie z Kamerunu ( dur rzekomy typu B ) oraz 2 męŝczyźni lat 49 i 51, po powrocie z Indii( dur rzekomy typu A). W roku 2006 w województwie mazowieckim były 2 zachorowania na dur brzuszny. A w roku 2005 nie zarejestrowano Ŝadnego zachorowania na dur brzuszny. Fakt zwiększenia liczby zachorowań na tę chorobę naleŝy wiązać ze zwiększoną częstotliwością podróŝy naszych rodaków do krajów tropikalnych i wynikającymi z tego moŝliwościami przywlekania tych chorób do Polski. Czerwonka W 2007 roku zarejestrowano 6 zachorowań na czerwonkę, tyle samo co w roku W 4 przypadkach stwierdzono zakaŝenie Shigella flexneri a w 2 przypadkach Shigella sonnei. W tym samym roku w Polsce odnotowano 64 zachorowania. Tasiemczyce W 2007 zarejestrowano 38 zachorowań na tasiemczyce, w 25 przypadkach stwierdzono inwazje Taenia saginata. Najczęściej zachorowania miały związek ze spoŝywaniem surowego mięsa. 31

32 Zarejestrowano równieŝ 2 zachorowania na bąblowicę- męŝczyzna lat 16, po spoŝyciu jagód zbieranych w lesie oraz kobieta lat 49, u której nie ustalono sposobu zakaŝenia. Włośnica W roku 2007 zarejestrowano w województwie mazowieckim, w powiecie radomskim, 1 ognisko zachorowań na włośnicę. Chorowało 6 osób, spośród których 5 było hospitalizowanych. Źródłem zakaŝenia było nie badane przez weterynarza mięso wieprzowe. W roku 2006 i 2005 w województwie mazowieckim nie było zachorowań na włośnicę. Ostatnie zachorowania, 8 przypadków, wystąpiły w roku W Polsce w 2007 roku zarejestrowano 292 zachorowania na włośnicę. Wirusowe zapalenia wątroby WaŜnym problemem epidemiologicznym w województwie mazowieckim podobnie jak w Polsce są nadal zakaŝenia wirusem zapalenia wątroby typu B i C. Pojawiające się nowe zakaŝenia tymi wirusami są wskaźnikiem skuteczności ( bądź braku skuteczności ) działań zapobiegających zakaŝeniom przenoszonym drogą naruszenia ciągłości tkanek. Wirusowe zapalenie wątroby typu B. W województwie mazowieckim obserwuje się powolny spadek zachorowań na wirusowe zapalenia wątroby typu B. W 2007 roku zarejestrowano 65 przypadków ostrego wirusowego zapalenia wątroby typu B oraz wykryto 106 przypadków przewlekłego zapalenia wirusowego wątroby typu B. W województwie mazowieckim zapadalność w roku 2007 wynosiła 3,30/ i była niŝsza od zapadalności w Polsce (3,83/ ). Wirusowe zapalenie wątroby typu C. Eksperci szacują, Ŝe ok. 1,5% populacji w Polsce zakaŝonej jest wirusem zapalenia wątroby typu C ( HCV). Większość zakaŝeń związana jest z wykonywaniem zabiegów medycznych naruszających ciągłość tkanek, jednak do zakaŝenia moŝe dochodzić nie tylko w placówkach ochrony zdrowia, lecz równieŝ w gabinetach kosmetycznych ( tatuaŝe, zakładanie kolczyków) jeśli zabiegi wykonywane są sprzętem niesterylnym. W województwie mazowieckim wzrasta liczba rejestrowanych przypadków wirusowego zapalenia wątroby typu C. W roku 2007 zarejestrowano 503 zachorowania, zapadalność wynosiła 9,71/ (w Polsce 7,21/ ) i była wyŝsza niŝ zapadalność w roku 2006 (7,65/ w województwie mazowieckim). Wirusowe zapalenie wątroby typu A. W 2007 roku w województwie mazowieckim zarejestrowano 10 przypadków wirusowego zapalenia wątroby typu A. Było to o 9 mniej niŝ w roku