Kaucje na opakowania po środkach niebezpiecznych - teoria i praktyka Ŝycia gospodarczego

Transkrypt

1 Kaucje na opakowania po środkach niebezpiecznych - teoria i praktyka Ŝycia gospodarczego Włodzimierz URBANIAK Wydział Chemii UAM, Poznań Wydział Technologii i InŜynierii Chemicznej UTP, Bydgoszcz

2 Środki niebezpieczne Środki niebezpieczne mogą występować w róŝnorodnych grupach wyrobów, np. takich jak: środki ochrony roślin, środki biobójcze, chemia budowlana, chemia gospodarcza, wyroby chemiczne, środki lecznicze i diagnostyczne, odczynniki, itp. 2

3 Postępowanie z opakowaniami Wprowadzający środki niebezpieczne są odpowiedzialni za opakowania po tych środkach. Wg ustawy o opakowaniach i odpadach opakowaniowych obowiązek dotyczy: wszystkich opakowań wprowadzonych do obrotu mających bezpośredni kontakt ze środkiem niebezpiecznym, wszystkie wyjątki od tej zasady określa ustawa. 3

4 Istotne cechy systemu Systemem objęte są wszystkie opakowania środków niebezpiecznych, takŝe te wielokrotnego uŝytku, które po wykorzystaniu nie stają się odpadem. Opakowania takie nie podlegają regulacjom ustawy o odpadach. Jednak w zakresie kaucji postępowanie z nimi w niczym nie róŝni się od postępowania z opakowaniami jednorazowymi. W obrocie powinny być traktowane tak jak materiał niebezpieczny, dopiero po uznaniu takiego opakowania za odpad, dalsze postępowanie z nimi reguluje ustawa o odpadach. 4

5 Istotne cechy systemu Ustawodawcy zaleŝało na wyselekcjonowaniu ze strumienia odpadów konkretnych opakowań, a nie jak w przypadku ustawy z 11 maja 2001 r. o obowiązkach przedsiębiorców... jakichkolwiek opakowań z danej grupy materiałowej. Opakowania środków niebezpiecznych zostały wyłączone z realizacji ustawowych poziomów odzysku i recyklingu. Nie powinny być przetwarzane z pozostałymi odpadami opakowaniowymi, aby nie zanieczyszczać produktów recyklingu opakowań. 5

6 Środki niebezpieczne Substancje i preparaty chemiczne podlegają klasyfikacji pod względem stwarzanych przez nie zagroŝeń dla zdrowia ludzi lub dla środowiska. KaŜda substancja wprowadzana do obrotu charakteryzowana jest pod względem stwarzanych zagroŝeń za pomocą odpowiednich znaków, symboli zagroŝenia oraz tzw. zwrotów R. Ustawa o substancjach i preparatach chemicznych (Dz. U. z 2001 roku, nr 11, poz. 84 z późn. zm.) wyodrębnia 15 kategorii substancji niebezpiecznych. Ustawa o opakowaniach i odpadach opakowaniowych (Dz. U. z 2001 roku, nr 63, poz. 638 z późn. zm.) zajmuje się tylko częścią z nich, określoną jako środki niebezpieczne. 6

7 Środki niebezpieczne Środki niebezpieczne w rozumieniu ustawy o opakowaniach i odpadach opakowaniowych to substancje i preparaty zakwalifikowane do: bardzo toksycznych i toksycznych, rakotwórczych kategorii 1 lub 2, mutagennych kategorii 1 lub 2, działających szkodliwie na rozrodczość 1 lub 2, niebezpiecznych dla środowiska z przypisanym symbolem N, oraz środki ochrony roślin zaklasyfikowane wg przepisów o ochronie roślin jako: bardzo toksyczne, toksyczne, dla ludzi, pszczół lub organizmów wodnych. 7

8 Oznakowanie środków niebezpiecznych Opakowaniaśrodków niebezpiecznych moŝna ustalić na podstawie zwrotów R wskazujących rodzaj zagroŝenia jakie stwarza zawartość oraz znaków i symboli ostrzegawczych. Obowiązkom podlegają opakowania, na których umieszczono jeden z trzech znaków ostrzegawczych wskazanych poniŝej: oraz symbol T+ oraz symbol T oraz symbol N Znaki i symbole oznaczające środki niebezpieczne 8

9 Oznakowanie środków niebezpiecznych W zasadzie wystarczy jeśli na opakowaniu wystąpi symbol T+, T, N i odpowiedni znak ostrzegawczy. Te oznaczenia są decydujące. Zwroty R są kryterium dodatkowym. Zgodnie z rozporządzeniem z 2 września 2003 w sprawie kryteriów i sposobu klasyfikacji substancji i preparatów chemicznych (Dz.U. 171 poz. 1666), substancje których opakowania objęto kaucją, tzn. klasyfikowane jako bardzo toksyczne, toksyczne, rakotwórcze kat. 1 i 2, mutagenne kat. 1 i 2, działające szkodliwie na rozrodczość kat. 1 i 2 i szkodliwe dla środowiska mają przypisane, przedstawione poniŝej, zwroty R. 9

10 Oznakowanie środków niebezpiecznych Substancje bardzo toksyczne: symbol T+ oraz jedno z oznaczeń: R26, R27, R28, R39 lub oznaczenia łączone R39/26, R39/27, R39/28, R39/26/27, R39/26/28, R39/27/28 i R39/26/27/28. Substancje toksyczne: symbol T oraz jedno z oznaczeń: R23, R24, R25 i R39, lub oznaczenia łączone R39/23, R39/24, R39/25, R39/23/24, R39/23/25, R39/24/25, R39/23/24/25, R48 lub oznaczenia łączone R48/23, R48/24, R48/25, R48/23/24, R48/23/25, R48/24/25, R48/23/24/25. Substancje rakotwórcze: symbol T i jedno z oznaczeń R45, R49 dla kategorii 1 i 2 10

11 Oznakowanie środków niebezpiecznych Substancje mutagenne: symbol T i oznaczenie R46 dla kategorii 1 i 2 Działające szkodliwie na rozrodczość: symbol T oraz zwroty R60,R 61 Substancje niebezpieczne dla środowiska: wodnego-symbol N i oznaczenie R50, R51, R52, R53, dla innych elementów biosfery symbol N i oznaczenia R54, R55, R56, R57, R58, R59 lub oznaczenia łączone R50/53, R51/53, R52/53. Znaki i symbole zagroŝenia dla poszczególnych substancji występujących w obrocie zostały zestawione w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 28 września 2005 r. sprawie wykazu substancji niebezpiecznych wraz z ich klasyfikacją i oznakowaniem (Dz. U. nr 201, poz. 1674). 11

12 Obowiązki uczestników łańcucha logistycznego opakowań po środkach niebezpiecznych Najwięcej obowiązków ustawa nakłada na wprowadzających środki niebezpieczne w opakowaniach, do których naleŝy: ustalanie wysokości kaucji na opakowania jednostkowe tych środków, odbieranie na własny koszt od sprzedawcy opakowań wielokrotnego uŝytku i odpadów opakowaniowych po tych środkach, przyjmowanie od uŝytkowników opakowań wielokrotnego uŝytku i odpadów opakowaniowych po środkach niebezpiecznych oraz zwrot kaucji, jeśli nie moŝe tego zrobić sprzedawca. 12

13 Obowiązki uczestników łańcucha logistycznego opakowań po środkach niebezpiecznych TakŜe na innych uczestników łańcucha logistycznego nałoŝono szereg obowiązków, które wzajemnie się uzupełniają. Są to: W zakresie zagospodarowania zuŝytych opakowań: UŜytkownik środków niebezpiecznych: zwrot opakowania sprzedawcy, Sprzedawca: przyjęcie opakowania od uŝytkownika i przekazanie producentowi, uzyskanie zezwolenia na zbieranie lub transport odpadów, Wprowadzający środki niebezpieczne: odebranie na własny koszt opakowania od sprzedawcy, przyjęcie opakowania od uŝytkownika, jeśli przekazanie sprzedawcy było niemoŝliwe, uzyskanie zezwoleń na prowadzenie działalności w zakresie zagospodarowania odpadów (jeśli tę działalność zamierza prowadzić samodzielnie). 13

14 Obowiązki uczestników łańcucha logistycznego opakowań po środkach niebezpiecznych Obowiązki związane z kaucją: UŜytkownik środków niebezpiecznych: opłacenie kaucji przy zakupie środków niebezpiecznych, którą uŝytkownik odzyskuje po zwróceniu opakowania sprzedawcy lub producentowi (importerowi), Sprzedawca: pobranie kaucji w wysokości ustalonej przez producenta, zwrot kaucji po przyjęciu opakowania od uŝytkownika, Producent lub importer środków niebezpiecznych: ustalenie kaucji w wysokości określonej przepisami, zwrot kaucji uŝytkownikowi, jeśli wykonanie tego przez sprzedawcę jest niemoŝliwe. 14

15 Ustalanie kaucji Wysokość kaucji ustala się na opakowane jednostkowe, tzn. mające bezpośredni kontakt z substancją niebezpieczną. Nie ustala się kaucji na opakowania zbiorcze, np. karton, w którym umieszczono butelki z substancją niebezpieczną. Wysokość kaucji nie moŝe być niŝsza niŝ 10% i nie wyŝsza niŝ 30% ceny substancji zawartej w takim opakowaniu. Nie ustala się, a tym samym nie pobiera kaucji od opakowańśrodków niebezpiecznych wprowadzanych do obrotu w celu prowadzenia: badań naukowych, dydaktyki, diagnostyki laboratoryjnej w rozumieniu ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o diagnostyce laboratoryjnej (Dz. U. z 2004 r. Nr 144, poz oraz z 2005 r. Nr 119, poz. 1015) od

16 Ustalanie kaucji Dla wybranych grup opakowań wysokość kaucji ustalono kwotowo - od 1 zł do 10 zł, na podstawie rozporządzenia z 24 sierpnia 2004 roku (Dz. U. nr 202, poz. 2078) Dotyczy to: odczynników chemicznych stosowanych w diagnostyce medycznej, odczynników chemicznych stosowanych w analizach laboratoryjnych, innych niŝ medyczne, preparatów zawierających powyŝej 0,5% metali szlachetnych, środków ochrony roślin będących środkami niebezpiecznymi 16

17 Ustalanie kaucji Wg rozporządzenia z 24 sierpnia 2004 roku (Dz. U. nr 202, poz. 2078) podstawowym kryterium dla ustalenia wysokości kaucji jest pojemność opakowania wyraŝona w cm 3 lub zawartość netto wyraŝona w gramach. Jedynie na opakowania odczynników chemicznych stosowanych w diagnostyce medycznej, wysokość kaucji jest niezaleŝna od pojemności i wynosi 2 złote na dowolne opakowanie. 17

18 Ustalanie kaucji Dla opakowań odczynników chemicznych stosowanych w analizach laboratoryjnych, ale innych niŝ medyczne, kaucja wynosi: do cm 3 lub g 2 zł powyŝej do cm 3 lub g 5 zł powyŝej cm 3 lub g 10 zł Dla opakowań preparatów zawierających powyŝej 0,5 % metali szlachetnych: do 150 cm 3 lub g 2 zł powyŝej 150 do cm 3 lub g 5 zł powyŝej cm 3 lub g 10 zł Na opakowania środków ochrony roślin będących środkami niebezpiecznymi: do 500 cm 3 lub g 1 zł powyŝej 500 do cm 3 lub g 2 zł powyŝej do cm 3 lub g 5 zł powyŝej cm 3 lub g 10 zł 18

19 Ustalanie kaucji Propozycje zmian: Zwolnienie z ustalania kaucji opakowań po produktach niebezpiecznych dla środowiska z przypisanym symbolem N, o pojemności nieprzekraczającej 1000 ml albo zawartości netto 1000 g, przeznaczonych do uŝytkowania przez konsumentów. Konsument osoba fizyczna dokonująca czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową 19

20 Etap pobierania i zwrotu kaucji, w zaleŝności od kanału dystrybucji Producent lub importer środków niebezpiecznych ma jedynie obowiązek ustalenia wysokości kaucji. Obowiązek pobrania kaucji spoczywa zawsze na sprzedawcy tych środków. Producent/dokonujący wewnątrzwspólnotowego nabycia/importer Dystrybucja bezpośrednia Dystrybucja pośrednia Jednostka handlu detalicznego Hurtownia Jednostka handlu detalicznego Hurtownia kaucja kaucja kaucja kaucja Odbiorca końcowy 20

21 Problemy z rozliczaniem kaucji Wprowadzone w kraju rozwiązania prawne dotyczące opakowań środków niebezpiecznych sprawiają liczne problemy, trudne do rozwiązania przez indywidualne podmioty gospodarcze. Kaucje Pomimo formalnego zwolnienia z obowiązku ustalenia wysokości kaucji, często musi być ustalana, gdyŝ nie jest znany ostateczny odbiorca. Problem księgowania kaucji. Jak długo przedsiębiorca ma przetrzymywać kaucję? W jaki sposób przypisać kaucję do odpowiedniego opakowania? Nadzór nad przestrzeganiem przepisów Inspekcja Handlowa 21

22 Propozycje zmian Zwrot pobranej kaucji przez sprzedawcę następuje po zwrocie przez uŝytkownika opakowania w terminie nie dłuŝszym niŝ 180 dni po upływie terminu przydatności do uŝycia. Zwrot kaucji następuje równieŝ gdy opakowanie zawiera niezuŝyty środek niebezpieczny Kto nie zwraca opakowań po środkach niebezpiecznych w terminie 180 dni po upływie przydatności do uŝycia tych środków - podlega karze grzywny 22

23 Problemy techniczne Zgodnie z katalogiem odpadów, opakowania objęte kaucją z zasady klasyfikuje się jako odpady niebezpieczne ( *). W rzeczywistości nie zawsze są odpadami niebezpiecznymi, ale o tym moŝe zadecydować ocena wykonana zgodnie z przepisami. Przepisy dotyczące postępowania z odpadami niebezpiecznymi są bardzo restrykcyjne. Opakowania wielokrotnego uŝytku nie podlegają przepisom o odpadach. Dopiero po utracie moŝliwości ponownego wykorzystania stają się odpadem. 23

24 Problemy techniczne Koszty związane z odbiorem i zagospodarowaniem odpadów opakowaniowych po środkach niebezpiecznych ponosi wprowadzający. Indywidualna organizacja systemu zbierania i unieszkodliwiania przez poszczególnych wprowadzających jest technicznie i ekonomicznie nieuzasadniona. Wprowadzający moŝe zlecić wykonanie poszczególnych zadań innym podmiotom. Usługi proponowane przez niektóre firmy odbierające odpady ograniczone są do jednego regionu lub wybranego asortymentu opakowań, co nie pozwala na obsługę detalicznej sieci sprzedaŝy w całym kraju. 24

25 MoŜliwości wywiązania się z obowiązków Samodzielne podjęcie realizacji obowiązków nałoŝonych ustawą. Stworzenie wyspecjalizowanego, kompleksowego systemu zagospodarowania opakowań po środkach niebezpiecznych obejmującego teren kraju. Kto nie odbiera nie ustala wysokości kaucji lub na własny koszt nie odbiera opakowań po środkach niebezpiecznych- podlega karze grzywny (karze pienięŝnej od do zł) 25

26 Dobrowolne porozumienie W art. 10a ustawy o opakowaniach wprowadzono moŝliwość zawierania porozumień dobrowolnych, zgodnie z dyrektywą 2004/12/WE. Wprowadzający środki niebezpieczne mogą zawrzeć z Ministrem Środowiska porozumienie w zakresie utworzenia ogólnopolskiego systemu zbierania, transportu, odzysku i unieszkodliwiania odpadów opakowaniowych po środkach niebezpiecznych. Wymagania w stosunku do takiego porozumienia określa ustawa. 26

27 Dobrowolne porozumienie Art. 10a. 1. Minister właściwy do spraw środowiska moŝe zawrzeć porozumienie z producentami, importerami i dokonującymi wewnątrzwspólnotowego nabycia środków niebezpiecznych, o których mowa w art. 10 ust. 1, w zakresie utworzenia i utrzymania ogólnopolskiego systemu zbierania, transportu, odzysku lub unieszkodliwiania odpadów opakowaniowych po środkach niebezpiecznych. 27

28 Dobrowolne porozumienie 2. Porozumienie, o którym mowa w ust. 1, powinno: 1) umoŝliwiać dostęp do systemu zbierania, transportu, odzysku lub unieszkodliwiania odpadów opakowaniowych po środkach niebezpiecznych producentom, importerom i dokonującym wewnątrzwspólnotowego nabycia środków niebezpiecznych, o których mowa w art. 10 ust. 1, 2) obejmować obszar całego kraju, 3) określać cele i termin ich realizacji, 4) określać sposób sprawowania kontroli nad producentami, importerami i dokonującymi wewnątrzwspólnotowego nabycia środków niebezpiecznych, 5) określać przypadki, w jakich porozumienie ulega rozwiązaniu. 28

29 Dobrowolne porozumienie 3. Minister właściwy do spraw środowiska porozumienie, o którym mowa w ust. 1, ogłasza w najbliŝszym wydawanym Dzienniku Urzędowym Ministra Środowiska i Głównego Inspektora Ochrony Środowiska od dnia zawarcia porozumienia. 4. W czasie obowiązywania porozumienia dotyczącego utworzenia i utrzymania ogólnopolskiego systemu zbierania, transportu, odzysku lub unieszkodliwiania odpadów opakowaniowych po środkach niebezpiecznych nie stosuje się przepisów o kaucji dla danego rodzaju środków niebezpiecznych, dla którego zawarto porozumienie. 29