Prelegent dr Jerzy AmbroŜy

Transkrypt

1 Człowiek najlepsza inwestycja Prelegent dr Jerzy AmbroŜy Grant współfinansowany jest ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

2 Kształcenie zawodowe powinno odpowiadać aktualnym potrzebom rynku pracy. Sprostanie temu wyzwaniu wskazuje na potrzebę ciągłego dostosowywania oferty edukacyjnej szkół i placówek do potrzeb lokalnych rynków pracy.

3 Przyjęto wyodrębniać kształcenie zawodowe i pozaszkolne kształcenie zawodowe. Pozaszkolne kształcenie zawodowe W. Okoń nazywa oświatą pozaszkolną i utoŝsamia ją z oświatą dorosłych i kształceniem ustawicznym. Kształcenie zawodowe realizowane jest w placówkach szkolnych, do których uczęszcza młodzieŝ oraz osoby dorosłe, i placówkach pozaszkolnych, do których uczęszczają tylko osoby dorosłe.

4 L.p. Poziom przygotowania zawodowego Typy szkół dla dorosłych 1. Przyuczenie do zawodu Gimnazjum z klasami uzawodowionymi 2. Robotnik wykwalifikowany Zasadnicza szkoła zawodowa ZSZ( 2 lub 3-letnia), Szkoła policealna ( roczna, na podbudowie liceum ogólnokształcącego - LO)

5 L.p. Poziom przygotowania Typy szkół dla dorosłych zawodowego 3. Technik Technikum ( 4-letnie, na podbudowie gimnazjum), Technikum uzupełniające ( 3-letnie, na podbudowie ZSZ), Szkoły policealne ( 2- letnie, na podbudowie LO i roczne na podbudowie liceum profilowanego - LP). 4. Licencjat, inŝynier, magister inŝynier Szkoły wyŝsze zawodowe, akademie, uniwersytety, politechniki. Źródło: Opracowanie własne na podstawie modelu B. Baraniak, 2006.

6 PowyŜsze zestawienie pokazuje jak róŝne mogą być drogi nabywania kwalifikacji zawodowych przez osoby dorosłe w rodzimym szkolnym kształceniu zawodowym. Tę róŝnorodność dróg nabywania kwalifikacji zawodowych zapewniają róŝne typy szkół zawodowych przeznaczone dla dorosłych i prowadzone kształcenie w systemach dziennym, wieczorowym i zaocznym, co znacznie wzbogaca ofertę edukacyjną. Pozaszkolne kształcenie zawodowe dorosłych prowadzone oświaty zawodowej, które ze względu na najczęściej stosowane formy kształcenia moŝna podzielić na trzy grupy - tabela 2.

7 Tabela 2. Podmioty edukacyjne i formy pozaszkolnego kształcenia zawodowego L.p. Podmioty edukacyjne Formy kształcenia 1. Stowarzyszenia edukacyjne, gospodarcze i społeczne, organizacje branŝowe, związki zawodowe, spółki, prywatne firmy edukacyjne. Kursy, kursokonferencje, konferencje, seminaria, odczyty, prelekcje. 2. Zakłady pracy Szkolenia przywarsztatowe, staŝe, praktyki, kształcenie symulacyjne. 3. Instytucje badawczo-rozwojowe Studia podyplomowe. Źródło: Opracowanie własne na podstawie modelu B. Baraniak, 2006.

8 UmoŜliwiają one osobom uczestniczącym uzyskanie: przyuczenia do zawodu, kwalifikacji zawodowych, dokształcenia i doskonalenia zawodowego, przekwalifikowania zawodowego. NaleŜy dodać, Ŝe część tych zadań wypełniają Centra Kształcenia Ustawicznego (CKU) oraz Centra Kształcenia Praktycznego (CKP).

9 Według Wiatrowskiego w pozaszkolnych systemach kształcenia zawodowego stale aktualne jest nadąŝanie za postępem naukowo - technicznym, ekonomicznym, organizacyjnym społecznym, czyniąc edukację ustawiczną, oprócz powinności rodzinnych, powinności zawodowych i powinności społecznych, czwartą powinnością człowieka.

10 Koncepcja kształcenia ustawicznego ( edukacji ustawicznej) utoŝsamiana z ideą uczenia się przez całe Ŝycie, prezentowana jest zarówno w dokumentach polskich, jak i międzynarodowych. W pierwszym przypadku dokumentami, które określają zasady podwyŝszania kwalifikacji zawodowych i wykształcenia ogólnego osób dorosłych, są: Ustawa z dnia 7 września 1991r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004r. Nr 256, poz z późniejszymi zmianami),

11 Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004r. o Promocji Zatrudnienia i Instytucjach Rynku Pracy (Dz. U. Nr 99, poz z późniejszymi zmianami), Ustawa z dnia 26 czerwca 1974r. Kodeks pracy (Dz. U. z 1998r. Nr 21, poz. 94 z późniejszymi zmianami). Dokumenty te ujmują kształcenie ustawiczne jako proces zdobywania wiedzy, umiejętności i podnoszenia kwalifikacji w kontekście zawodowym. Akcentują one równieŝ rolę szkół dla dorosłych i innych instytucji (podmiotów) edukacyjnych w tym procesie.

12 Rezolucja Rady Unii Europejskiej z 27 czerwca 2002r (powinna dotyczyć uczenia się od fazy przedszkolnej, do późnej emerytalnej), Rekomendacja w Sprawie Rozwoju Edukacji Dorosłych (UNESCO 1976r.) (cały kompleks organizowanych procesów oświatowych, formalnych i innych, kontynuujących lub uzupełniających kształcenie w szkołach, uczelniach i uniwersytetach).

13 W krajowej Strategii Rozwoju Kształcenia Ustawicznego do roku 2010 przyjętej przez Radę Ministrów w dniu 8 lipca 2003r. i raporcie MENiS Modernizacja kształcenia ustawicznego i kształcenia dorosłych w Polsce, jako integralnych części uczenia się przez całe Ŝycie

14 W definicjach zwraca uwagę dąŝenie do zintegrowania trzech podstawowych form organizacyjnych kształcenia: kształcenia formalnego (prowadzonego w szkołach), kształcenia nieformalnego (pozaszkolnego kursy, konferencje, seminaria, prelekcje) kształcenia incydentalnego (stanowiącego efekt codziennej aktywności człowieka, Ŝycia pozazawodowego, oddziaływania na niego środowiska i mediów). RóŜne formy kształcenia wzbogacają niewątpliwie ofertę edukacyjną szkół zawodowych, zarówno dla młodzieŝy, jak i osób dorosłych, która uwzględniając takŝe aktualne potrzeby rynku pracy, staje się cennym źródłem informacji potrzebnych do podjęcia trafnych decyzji dotyczących wyboru dróg edukacyjno-zawodowych, zgodnie z zainteresowaniami, predyspozycjami i talentami, ale i zapotrzebowaniem lokalnego rynku pracy.

15 Oferta edukacyjna szkół, rozumiana jako informacje o moŝliwościach kształcenia, zawiera wykaz rodzajów (typów) szkół, kryteria i zasady rekrutacji, programy nauczania, zasady egzaminowania uzyskiwanie świadectw i dyplomów, zajęcia dodatkowe, sukcesy edukacyjne szkoły, efektywność kształcenia, moŝliwości dalszego kształcenia, w przypadku osób dorosłych równieŝ moŝliwości i perspektywy zatrudnienia.

16 Informacje związane z poszukiwaniem pracy przez osoby rozpoczynające Ŝycie dorosłe i dorosłych rozumiane są jako przygotowanie do poszukiwania pracy, czyli poznanie aktualnej sytuacji gospodarczej rynku pracy, polityki firm zasad rekrutacji. Część tych zadań wypełniają: - na wyŝszych uczelniach Akademickie Biura Karier, - w szkołach Szkolne Ośrodki Kariery, - w gminach Gminne Centra Informacji.

17 w powiatach, poza urzędami pracy, nie zbiera się informacji o wolnych miejscach pracy, do urzędów pracy trafia tylko część ofert pracy, informacji o wolnych miejscach pracy moŝna poszukiwać, poza urzędami pracy (w Internecie, w ogłoszeniach prasowych, u pracodawców, w Agencjach Zatrudnienia Jednak Ŝadne z tych źródeł nie daje pełnego obrazu popytu na pracę na lokalnym rynku pracy),

18 dyrektorzy szkół zawodowych nie uzyskują od publicznych słuŝb zatrudnienia, organów prowadzących szkoły i kuratorów oświaty prognoz zapotrzebowania lokalnego rynku pracy w poszczególnych zawodach, które pozwoliłyby wprowadzić kształcenie w zawodach dla przyszłych potrzeb, z kolei sami pracodawcy nie zawsze chcą lub nie potrafią określić swoich potrzeb w pewnej perspektywie czasu (co wynika w głównej mierze z natury rzeczywistości gospodarczej, charakteryzującej się we współczesnym świecie wysoką dynamiką zmian, których kierunek jest trudny do przewidzenia), część ofert pracy formalnie w ogóle nie pojawia się na rynku pracy. Pracodawcy zatrudniają pracowników we własnym zakresie, poprzez kontakty nieformalne.

19 Z badań wynika, Ŝe w zdecydowanej większości pracodawcy poszukują wykwalifikowanych pracowników i bardziej istotną kwestią niŝ same kwalifikacje zawodowe, są posiadane przez nich kompetencje zawodowe, a w szczególności doświadczenie zawodowe i cechy charakteru. Wśród wymienianych przez pracodawców oczekiwań w stosunku do pracowników są: wykształcenie kierunkowe, zgodne z wykonywanym zawodem, doświadczenie dodatkowe uprawnienia potwierdzone odpowiednim dokumentem.

20 Wyniki kontroli Naczelnej Izby Kontroli (NIK), przeprowadzonej od 27 sierpnia do 29 grudnia 2008r. (kontrolą objęto lata ), która zaopiniowała negatywnie powiązanie kształcenia zawodowego dorosłych z potrzebami rynku pracy. Według NIK szkoły zawodowe dla dorosłych kształcą w zawodach, które nie odpowiadają potrzebom rynku pracy. W roku szkolnym 2007/2008 ponad połowa słuchaczy szkół zawodowych dla dorosłych kształciła się w zawodach, w których notowano najwięcej bezrobotnych.

21 W grupie zawodów o największej liczbie bezrobotnych w roku szkolnym 2007/2008 kształciło się ogółem w kraju 53,5% słuchaczy szkół dla dorosłych funkcjonujących w strukturze centrów kształcenia ustawicznego. Były to między innymi zawody: asystent ekonomiczny, pracownik administracji, pracownik biurowy, kucharz małej gastronomii, technik handlowiec, organizator usług hotelarskich technik informatyk.

22 Ponadto faktyczna struktura zawodów, w których prowadzono kształcenie, wynikała raczej z zainteresowania nauką w poszczególnych zawodach potencjalnych słuchaczy, dla których popyt na pracę nie miał większego znaczenia w podejmowaniu decyzji o wyborze szkoły.

23 W ocenie NIK, niezaleŝnie od zasady swobodnego wyboru przez osoby dorosłe zawodu, kształcenia w ramach oferty szkolnej i wyboru szkół zawodowych jako etapu edukacji, zasadne jest, w aspekcie sytuacji na rynku pracy, poszukiwanie przez resort edukacji, sposobów powiązania kierunków kształcenia z potrzebami rynku pracy, bowiem występujący brak harmonizowania podaŝy absolwentów z potrzebami tego rynku świadczy o systemowej niegospodarności w kształceniu zawodowym osób dorosłych.

24 Czynniki związane z: posiadanym wyposaŝeniem technodydaktycznym do nauki danego zawodu (moŝna go nazwać czynnikiem ekonomicznym) kształcenie w niektórych zawodach (zwłaszcza w zawodach technicznych) wymaga posiadania profesjonalnego, specjalistycznego (często bardzo drogiego) wyposaŝenia pracowni dydaktycznych. posiadaną wykwalifikowaną kadrą pedagogiczną (nauczycielami) w danej dziedzinie (branŝy zawodowej), wykorzystywanymi programami i stosowanymi w praktyce szkolnej metodami nauczania (np. kształcenie modułowe) oraz doświadczeniem i kwalifikacjami kierownictwa szkoły.

25 przewidywaniami kierownictwa szkoły dotyczącymi realnego zapotrzebowania rynku pracy na konkretne zawody. znajomością lokalnego i regionalnego rynku edukacyjnego (szkół i placówek) tzw. analiza konkurencji). zapotrzebowaniem społecznym moda i popularność na dane zawody wśród słuchaczy. specyfiką, tradycjami rejonu (regionu), związanymi z występującymi lokalnie (regionalnie) gałęziami gospodarki.

26 zapotrzebowaniem zgłaszanym przez urzędy pracy lub pracodawców na pracowników z konkretnymi kwalifikacjami. wytycznymi, wskazaniami organu prowadzącego szkołę, równieŝ konsultacjami z organem nadzorującym szkołę. znajomością losów edukacyjno - zawodowych absolwentów szkoły.

27 Kształtowanie efektywnej oferty edukacyjnej szkół zawodowych uwzględniającej potrzeby rynku pracy, a więc pracodawców, jest znacznie utrudnione w warunkach wysokiego stopnia nieprzewidywalności sytuacji gospodarczej na lokalnych rynkach oraz braku informacji na temat tych potrzeb. Konieczne są zatem systematyczne i rzetelne badania w tym obszarze oraz niezbędne jest zacieśnienie współpracy wszystkich zainteresowanych podmiotów reprezentujących edukację, pracodawców i publiczne słuŝby zatrudnienia w procesie dostosowywania oferty edukacyjnej do potrzeb rynku pracy.

28 DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ