Prowadzenie działalności leczniczej

Transkrypt

1

2 pod redakcją Grzegorza Moroza i Zbigniewa Orła Prowadzenie działalności leczniczej Zakłady opieki zdrowotnej, praktyki lekarskie i pielęgniarskie oraz inne podmioty w świetle ustawy o działalności leczniczej

3 Prowadzenie działalności leczniczej 1. wydanie Stan prawny: czerwiec 2012 r. Redakcja: Julia Augustynowicz Korekta: Katarzyna Rynkiewicz Wydawnictwo C.H. Beck 2012 Wszelkie prawa zastrzeżone. Opinie zawarte w niniejszej publikacji wyrażają osobisty punkt widzenia Autorów. Wydawnictwo C.H. Beck nie ponosi odpowiedzialności za zawarte w niej informacje. Wydawnictwo C.H. Beck Sp. z o.o. ul. Bonifraterska 17, Warszawa tel. : faks: Skład i łamanie: Wydawnictwo C.H. Beck Druk: Totem, Inowrocław ISBN ISBN e-book

4 Spis treści Notki biograficzne... IX Wykaz skrótów... XI Wprowadzenie... XV Rozdział 1. Nowe zasady funkcjonowania podmiotów leczniczych Działalność lecznicza Definicja podmiotu leczniczego i podmiotu wykonującego działalność leczniczą Działalność lecznicza jako działalność gospodarcza Rejestracja działalności leczniczej Działalność inna niż lecznicza w podmiotach wykonujących działalność leczniczą Publiczne podmioty lecznicze Podmioty lecznicze niebędące przedsiębiorcami Osobowość prawna SPZOZ-u Nazwa (firma) SPZOZ-u SPZOZ jako forma recesywna Publiczny podmiot leczniczy w formie spółki kapitałowej Niepubliczne podmioty wykonujące działalność leczniczą Niepubliczne podmioty lecznicze Praktyki zawodowe Nazwa (firma) NZOZ-u Nadzór nad podmiotami wykonującymi działalność leczniczą Kontrola i nadzór podmiotu prowadzącego rejestr działalności leczniczej Kontrola ministra Nadzór i kontrola podmiotu tworzącego nad podmiotem leczniczym niebędącym przedsiębiorcą Zasady przekazywania środków publicznych podmiotom wykonującym działalność leczniczą Zakres przedmiotowy i podmiotowy dotacji Zasady przekazywania i rozliczania środków Praktyczne konsekwencje systemu przekazywania środków do podmiotów leczniczych Rozdział 2. Nowe formy działalności podmiotów po r Rozdział 3. Konieczność zmian w świetle dotychczasowych uwarunkowań rynku świadczeń opieki zdrowotnej Reforma opieki zdrowotnej po 1999 r Stan systemu opieki zdrowotnej w okresie transformacji ustrojowej. Dojrzewanie do reform III

5 Spis treści Kierunek reform ochrony zdrowia. Początek realizacji idei powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego kasy chorych Powszechne ubezpieczenie w NFZ Świadczenia opieki zdrowotnej finansowane ze środków publicznych Ustawa o zakładach opieki zdrowotnej Założenia ustawy Zarys organizacji ZOZ-ów, finansowania i udzielania świadczeń zdrowotnych Podsumowanie Zadłużenie SPZOZ-u i jego następstwa Przyczyny zadłużenia SPZOZ-u Skala zadłużenia SPZOZ-u Restrukturyzacja zobowiązań Zobowiązania SPZOZ-u w ustawie o działalności leczniczej Podsumowanie Praktyczne aspekty związane z koniecznością obsługi zadłużenia przekształconego SPZOZ-u przez samorząd Prawne ograniczenia związane z zaciąganiem długu z jakiego instrumentu dłużnego mają korzystać samorządy w procesie restrukturyzacji długu szpitala Rozdział 4. Narzędzia restrukturyzacji zobowiązań SPZOZ-u (w tym obrót długami SPZOZ-u) Restrukturyzacja poprzez prywatyzację Restrukturyzacja zobowiązań cywilnoprawnych Restrukturyzacja zobowiązań publiczno-prawnych Rozdział 5. Czynności niezbędne do zrealizowania w związku z wejściem w życie ustawy o działalności leczniczej. Obowiązki kierownika i właściciela Dostosowanie SPZOZ-u do nowych przepisów Przepisy dotyczące SPZOZ-u Najważniejsze zmiany prawne dotyczące SPZOZ-u Zasady dostosowania SPZOZ-u do nowych przepisów NZOZ-y Praktyki lekarskie, pielęgniarskie i położnych dostosowanie do nowych przepisów Przepisy dotyczące praktyk Najważniejsze zmiany dotyczące praktyk zawodowych w nowych przepisach Zasady dostosowania praktyk zawodowych do zmienionych przepisów Rozdział 6. Rachunkowość w procesie przekształcenia SPZOZ-u w spółkę prawa handlowego Rachunkowość jako źródło informacji ekonomiczno-finansowych o działalności podmiotów leczniczych Normy prawne funkcjonowania rachunkowości w podmiotach leczniczych Zasady przekształcania SPZOZ-u w spółkę kapitałową Organizacja procesu przekształcania SPZOZ-u w spółkę kapitałową Rola SPZOZ-u w procesie przekształcania w spółkę kapitałową Procedury przekształcania SPZOZ-u w spółkę kapitałową realizowane przez organ tworzący Zamknięcie ksiąg rachunkowych w SPZOZ-ie i sporządzenie bilansu zamknięcia IV

6 Spis treści 6.8. Organizacja rachunkowości w spółce kapitałowej nowym podmiocie leczniczym Rozdział 7. Strategia spółki prowadzącej działalność leczniczą Spółka prowadząca działalność leczniczą Strategia a ustawa o działalności leczniczej Dostosowanie do wymagań formalnych program dostosowawczy uwarunkowania prawne, finansowe i rynkowe Podstawy prawne Potencjalne skutki dla podmiotów wykonujących działalność leczniczą i organów tworzących Analiza potrzeb zdrowotnych na rynku usług zdrowotnych Pozycja konkurencyjnej na rynku świadczeń opieki zdrowotnej w poszczególnych rodzajach i zakresach Ocena ekonomiczna funkcjonowania poszczególnych komórek organizacyjnych Przydatność systemu rozliczeń według jednorodnych grup pacjentów do oceny dostosowania struktury organizacyjnej do rynku Działania poprzedzające przekształcenie SPZOZ-u w spółkę kapitałową Decyzje inwestycyjne w SPZOZ-ie i w spółce prowadzącej działalność leczniczą Potencjalne obszary outsourcingu działalności w podmiocie leczniczym Działalność lecznicza a forma organizacyjno-prawna podmiotu leczniczego Rozdział 8. Fuzja ZOZ-ów szczególny sposób budowania przewagi konkurencyjnej Zagadnienia wstępne Specyfika rynku usług medycznych Fuzja ZOZ-ów aspekty prawne i rynkowe Czynniki warunkujące pozycję konkurencyjną Podstawowe analizy i narzędzia mające zastosowanie w procesie decyzyjnym w przypadku fuzji Organizacja procesu połączenia Przykładowa symulacja korzyści wynikających z fuzji Rozdział 9. Majątek SPZOZ-u w procesie przekształcenia w spółkę prawa handlowego Rozdział 10. Kapitał niepubliczny w procesie przekształceń SPZOZ-u Rozdział 11. Rejestr podmiotów prowadzących działalność leczniczą Zagadnienia wstępne Organy prowadzące rejestr Opłata za wpis do rejestru Dane wpisywane do rejestru Odmowa wpisu do rejestru lub wykreślenie z rejestru Obowiązek aktualizowania danych w rejestrze w razie ich zmiany Zgłoszenie rejestrowi faktu zawarcia obowiązkowego ubezpieczenia Rozdział 12. Sytuacja pracowników w podmiotach prowadzących działalność leczniczą Zagadnienia wstępne Formy zatrudnienia w podmiotach leczniczych Czas pracy pracowników podmiotu leczniczego Likwidacja skróconego czasu pracy niektórych grup pracowników Podstawowy czas pracy pracowników podmiotu leczniczego Czas pracy pracowników niewidomych Zasady zatrudnienia dyrektorów (kierowników) w podmiotach leczniczych V

7 Spis treści Zasady zatrudnienia nauczycieli akademickich Zatrudnienie pracowników instytutów badawczych Równoważny system czasu pracy Dyżur medyczny Pojęcie dyżuru medycznego Dyżur medyczny a czas pracy Dyżur medyczny a godziny nadliczbowe Dyżur pod telefonem Klauzula opt-out Prawo do nieprzerwanego odpoczynku Dodatek za pracę zmianową Rozdział 13. Nowe zasady prowadzenia dokumentacji medycznej Ogólne uwagi dotyczące dokumentacji medycznej Podstawowe dane zawarte w dokumentacji medycznej Zasady udostępniania dokumentacji medycznej Sposób udostępniania dokumentacji medycznej i pobierane za to opłaty Okresy przechowywania dokumentacji medycznej Prowadzenie dokumentacji medycznej w różnych podmiotach Szczegółowe zasady prowadzenia dokumentacji medycznej Historia choroby i karta noworodka Pozostała dokumentacja prowadzona najczęściej w szpitalu Historia zdrowia i choroby prowadzona w ZOZ-ie udzielającym świadczeń w warunkach ambulatoryjnych Pozostała dokumentacja prowadzona w ZOZ-ie udzielającym świadczeń w warunkach ambulatoryjnych Dokumentacja prowadzona przez lekarza w ramach praktyki lekarskiej Dokumentacja prowadzona przez pielęgniarkę i położną w ramach praktyki pielęgniarki lub położnej Dokumentacja prowadzona w związku z udzielaniem świadczeń zdrowotnych uczniom Szczegółowe informacje dotyczące przechowywania dokumentacji w postaci dokumentu papierowego Podsumowanie Rozdział 14. Systemy informatyczne w opiece zdrowotnej Zagadnienia wstępne Zalety stosowania systemów informatycznych w ochronie zdrowia Czym jest system informatyczny i dlaczego nie należy go mylić z systemem informacyjnym Przygotowanie systemu informacyjnego przed wdrożeniem systemu informatycznego Cechy dobrego systemu informatycznego dla podmiotu leczniczego Typy systemów informatycznych Szpitalny system informacyjny Systemy obsługi diagnostyki obrazowej (RIS/PACS) Usługi on-line Elektroniczny Rekord Medyczny i Elektroniczny Rekord Pacjenta System nadzoru właścicielskiego Ustawa o systemie informacji w ochronie zdrowia VI

8 Spis treści Rozdział 15. System refundacji cen leków Podstawy prawne zmian Dostępność refundacyjna Ustalanie poziomów odpłatności Apteki Osoby uprawnione do wystawiania recept na leki refundowane Wystawianie recept Prowadzenie dokumentacji medycznej a ordynacja leków Rozdział 16. Zasady zatrudniania dyrektorów szpitali konkursy na stanowisko dyrektorów Status kierownika podmiotu leczniczego niebędącego przedsiębiorcą Konkurs na stanowisko kierownika podmiotu leczniczego Rozdział 17. Praktyki zawodowe w świetle ustawy o działalności leczniczej Zagadnienia wstępne Rodzaje praktyk Indywidualna praktyka lekarska Indywidualna praktyka lekarska wyłącznie w miejscu wezwania Procedura rejestracji praktyki Opłata za rejestrację praktyki Zakaz reklamy Regulamin organizacyjny Ubezpieczenie OC praktyki zawodowej Przyczyny wykreślenia praktyki zawodowej z rejestru Rozdział 18. Benchmarking metoda oceny efektywności działalności szpitala Zagadnienia wstępne Podmioty dokonujące oceny szpitala Ocena efektywności pracy szpitala przez płatnika Kontraktowanie świadczeń a ocena świadczeniodawców Rozliczanie umów Samoocena efektywności pracy szpitala Budżetowanie wewnętrzne rozwój związany z systemem jednorodnych grup pacjentów Benchmarking szpitali Rozdział 19. Zakłady opiekuńczo-lecznicze jako niezbędne uzupełnienie rynku świadczeń szpitalnych Opis obecnej struktury rynku świadczeń Czas hospitalizacji marker efektywności działalności oddziału szpitalnego Efektywność rozwiązywania problemów zdrowotnych Opieka długoterminowa produkty NFZ Zakład opiekuńczo-leczniczy analiza rentowności produktu Analiza rynku na przykładzie województwa lubelskiego Rola zakładu opiekuńczo-leczniczego w procesie restrukturyzacji szpitala Rozwój zakładów opiekuńczo-leczniczych Rozdział 20. Zarządzanie jakością w ochronie zdrowia pomiar i analiza jakości Zagadnienia wstępne Zasady, metody i narzędzia zarządzania jakością Analiza jakości przykład VII

9 Spis treści Rozdział 21. Poprawa efektywności gospodarowania lekiem w szpitalu publicznym Zagadnienia wstępne Obszary zarządzania kosztami leków w szpitalu Receptariusz szpitalny Standardowe procedury operacyjne Komitet terapeutyczny Inspektor ds. gospodarki lekiem Gospodarka lekiem w oddziale szpitalnym Zakupy leków Leki w szpitalu a leki w aptekach otwartych Benchmarking kosztów leków Import równoległy Kształcenie personelu szpitalnego Rozdział 22. Marketing w medycynie Zagadnienia wstępne Pojęcie i cele marketingu Rodzaje marketingu Rozdział 23. Perspektywy i ograniczenia marketingu w medycynie Zagadnienia wstępne Ograniczenia stosowania marketingu Zastosowanie marketingu w opiece zdrowotnej Budowanie programu marketingowego ZOZ-u Kolejne etapy realizacji programu marketingowego VIII

10 Notki biograficzne Marzena Kowalczyk absolwentka Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie. Obecnie pracuje w Oddziale Przekształceń Departamentu Zdrowia i Polityki Społecznej Urzędu Marszałkowskiego w Lublinie. Autorka publikacji z zakresu zarządzania jakością. Posiada doświadczenie zawodowe z zakresu pielęgniarstwa, rehabilitacji, zarządzania jakością i audytowania zintegrowanych systemów zarządzania w placówkach medycznych. Michał Kozik radca prawny zrzeszony w Okręgowej Izbie Radców Prawnych w Katowicach. Zawód wykonuje w Kancelarii Radców Prawnych Niczpan, Trefon, Prasałek w Katowicach. Od wielu lat specjalizuje się w obsłudze prawnej jednostek służby zdrowia, w tym szpitali i przychodni oraz praktyk zawodowych, a także jednostek samorządu zawodowego lekarzy. Posiada doświadczenie w obsłudze prawnej jednostek sektora finansów publicznych. Prowadzi szkolenia z zakresu prawa medycznego dla lekarzy stażystów oraz wykłady dla specjalistycznych towarzystw naukowych i ratowników medycznych. Grzegorz Moroz lekarz medycyny, absolwent Akademii Medycznej w Lublinie, specjalista II stopnia z medycyny ogólnej i II stopnia z organizacji ochrony zdrowia. Ukończył szkolenie Kadry Menedżerskie dla Ochrony Zdrowia w Polsce oraz inne szkolenia z zakresu zarządzania w opiece zdrowotnej. Pracę zawodową rozpoczął w ośrodku zdrowia pod Lublinem, następnie pracował w Dziale Pomocy Doraźnej SPZOZ-u. Od 1999 r. pracownik Kasy Chorych. Obecnie zatrudniony w oddziale wojewódzkim NFZ na stanowisku głównego specjalisty. Wykładowca z zakresu zarządzania podmiotami leczniczymi i zdrowia publicznego na Uniwersytecie im. Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Autor wielu artykułów i opracowań dla zarządzających w opiece zdrowotnej. Marcin Najda magister inżynier informatyki, absolwent Wydziału Elektroniki Politechniki Wrocławskiej. Pracownik administracji publicznej w Departamencie Zdrowia i Polityki Społecznej Urzędu Marszałkowskiego Województwa Lubelskiego w Lublinie. Zajmuje się systemami komputerowymi w ochronie zdrowia oraz wspomaganiem procesów zarządczych w podmiotach leczniczych przy pomocy analizy benchmarkingowej. Tomasz Nowosad prawnik, zatrudniony w Urzędzie Marszałkowskim w Lublinie, od 8 lat w Departamencie Zdrowia. Zajmuje się m.in. problematyką dotyczącą zatrudniania IX

11 Notki biograficzne dyrektorów SPZOZ-ów, wynagrodzeń, nagród, konkursów i innych kwestii związanych z ich statusem. Zbigniew Orzeł lekarz medycyny, MBA. Dyrektor szpitali publicznych, obecnie Dyrektor Departamentu Zdrowia i Polityki Społecznej w Urzędzie Marszałkowskim w Lublinie. W czasie powstawania systemu JPG pracownik NFZ, członek zespołu akceptacyjnego ds. wdrożenia systemu rozliczeń świadczeń szpitalnych wg jednorodnych grup pacjentów, odpowiedzialny za wdrożenie JPG na terenie województwa lubelskiego. Sebastian Słoboda absolwent Wydziału Pedagogiki i Psychologii Uniwersytetu im. Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Ukończył studia menadżerskie o kierunku zarządzanie zakładami opieki zdrowotnej i administracja zdrowiem publicznym w Wyższej Szkole Ekonomii i Innowacji w Lublinie. Od 2003 r. urzędnik samorządowy. Obecnie inspektor ds. Analiz w Oddziale Przekształceń Departamentu Zdrowia i Polityki Społecznej Urzędu Marszałkowskiego Województwa Lubelskiego w Lublinie. Praktyk z zakresu organizacji i funkcjonowania regionalnego systemu ochrony zdrowia. Karol Tarkowski magister Ekonomiki i Organizacji Przemysłu, absolwent Uniwersytetu im. Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Wykładowca w Wyższej Szkole Ekonomii i Innowacji w Lublinie. Prezes Zarządu Księgarni Uniwersyteckiej sp. z o.o. w Lublinie. Kierownik Funduszu Pożyczkowego Fundacji OIC Poland. Współpracownik firm konsultingowych i wielu przedsiębiorstw. Autor kilkudziesięciu projektów doradczych z zakresu finansów (restrukturyzacji, studiów wykonalności, planowania i analizy finansowej) oraz kilkunastu artykułów dotyczących tematyki wspierania rozwoju przedsiębiorstw. Marcin Wielgolaski prawnik, aplikant radcowski Okręgowej Izby Radców Prawnych w Lublinie, absolwent Uniwersytetu Marii Curie Skłodowskiej w Lublinie i University of Cambridge and Continuing Education (Diploma In an Introduction to English Law and the Law of the European Union). Autor publikacji z zakresu organizacji ochrony zdrowia. Pracownik administracji samorządowej w Departamencie Zdrowia i Polityki Społecznej Urzędu Marszałkowskiego Województwa Lubelskiego w Lublinie. Marek Wojtowicz lekarz-menedżer, wieloletni prezes Stowarzyszenia Menedżerów Opieki Zdrowotnej, były dyrektor i dyrektor medyczny szpitali powiatowych/specjalistycznych oraz Lubuskiego Oddziału Wojewódzkiego i Małopolskiego Oddziału Wojewódzkiego NFZ, dziennikarz czasopism Służba Zdrowia, Warszawa i Ogólnopolski Przegląd Medyczny, konsultant Fundacji Inicjatyw Menedżerskich w Lublinie. Dariusz Woźniak absolwent Wydziału Ekonomicznego Uniwersytetu Gdańskiego. Skarbnik Powiatu Świeckiego. Przewodniczący Zespołu Skarbników przy Konwencie Województwa Kujawsko-Pomorskiego. Autor licznych artykułów na temat finansów publicznych. Jako Przewodniczący Rady Społecznej SPZOZ-u w Świeciu skutecznie uczestniczył w udanej restrukturyzacji zadłużenia szpitala i w powołaniu spółki. Aktywny uczestnik zespołu ds. finansów publicznych przy Związku Powiatów Polskich. X

12 Wykaz skrótów Akty prawne DziałLeczU... ustawa z r. o działalności leczniczej (Dz.U. Nr 112, poz. 654 ze zm.) FinPublU... ustawa z r. o finansach publicznych (Dz.U. Nr 157, poz ze zm.) GospNierU... ustawa z r. o gospodarce nieruchomościami (t.j. Dz.U. z 2010 r. Nr 102, poz. 651 ze zm.) KC... ustawa z r. Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93 ze zm.) KonkursKierPodLeczR... rozporządzenie Ministra Zdrowia z r. w sprawie sposobu przeprowadzania konkursu na niektóre stanowiska kierownicze w podmiocie leczniczym niebędącym przedsiębiorcą (Dz.U., poz. 182) KP... ustawa z r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1999 r. Nr 21, poz. 94 ze zm.) KSH... ustawa z r. Kodeks spółek handlowych (Dz.U. Nr 94, poz ze zm.) PożPublU... ustawa z r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (t.j. Dz.U. z 2010 r. Nr 234, poz ze zm.) RachunkU... ustawa z r. o rachunkowości (t.j. Dz.U. z 2009 r. Nr 152, poz ze zm.) RefLekU... ustawa z r. o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych (Dz.U. Nr 122, poz. 696 ze zm.) sfinpublu... ustawa z r. o finansach publicznych (Dz.U. Nr 249, poz ze zm.) XI

13 Wykaz skrótów SystemInfoOchrU....ustawa z r. o systemie informacji o ochronie zdrowia (Dz.U. Nr 113, poz. 657) ŚwiadZdrowU....ustawa z r. o świadczeniach zdrowotnych finansowanych ze środków publicznych (t.j. Dz.U. z 2008 r. Nr 164, poz ze zm.) SwobodaDziałGospU....ustawa z r. o swobodzie działalności gospodarczej (t.j. Dz.U. z 2010 r. Nr 220, poz ze zm.) VATU....ustawa z r. o podatkach od towarów i usług (t.j. Dz.U. z 2011 r. Nr 177, poz ze zm.) ZOZU....ustawa z r. o zakładach opieki zdrowotnej (t.j. Dz.U. z 2007 r. Nr 14, poz. 89 ze zm.) Pozostałe skróty art.... artykuł ATM... Agencja ds. Technologii Medycznej BEP.....próg rentowności BIP... Biuletyn Informacji Publicznej CEIDG... Centrala Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej FUZ... Fundusz Ubezpieczeń Zdrowotnych IT... Technologie Informatyczne JST... jednostka samorządu terytorialnego KRS... Krajowy Rejestr Sądowy KRUS... Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Zdrowotnego NSA... Naczelny Sąd Administracyjny NZOZ... niepubliczny zakład opieki zdrowotnej OC... odpowiedzialność cywilna RUM... Rejestr Usług Medycznych SIM... System Informacji Medycznych SN... Sąd Najwyższy SOP... standardowe procedury operacyjne SPZOZ... samodzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej t.j.... tekst jednolity XII

14 Wykaz skrótów ust.... ustęp ww.... wyżej wymienione ze zm.... ze zmianami ZOZ... zakład opieki zdrowotnej ZUS... zakład ubezpieczeń społecznych XIII

15

16 Wprowadzenie Od wielu lat toczy się dyskusja na temat kształtu opieki zdrowotnej. Reformy służby zdrowia miały być receptą uzdrawiającą system, który funkcjonował przed przekształceniami ustrojowymi i niedostosowany był do rzeczywistości, jaka przyszła po 1989 r. Zmiany nie do końca spełniły pokładane w nich nadzieje i dlatego po raz kolejny wprowadzano nowe rozwiązania, często na fali protestów środowisk medycznych lub pod wpływem koniunktury politycznej. Dokonująca się ewolucja systemu społeczno-gospodarczego w Polsce zmieniła, choć w różnym stopniu, wiele dziedzin życia. Nie ominęło to także służby zdrowia, której wyznaczono w poprzednim okresie rolę jednego z kluczowych argumentów przemawiających za wyższością ustroju i gospodarki planowej. Taka postawa i brak podstawowych mechanizmów rynkowych w polityce zdrowotnej tamtego okresu spowodowały narastające dysproporcje pomiędzy możliwościami państwa, a potrzebami Polaków, przyzwyczajonych do nieograniczonego dostępu do świadczeń. Rosnące zadłużenie państwowych, a potem samorządowych placówek służby zdrowia z dość niskim poziomem jakości świadczeń, głównie z powodu braku dostępu do nowoczesnego sprzętu i technologii medycznych, wskazało, że obrany i kontynuowany wówczas kierunek nie był właściwy. Ciągłe zadłużanie się placówek służby zdrowia, a przede wszystkim szpitali, groziło dalszym, drastycznym obniżeniem jakości i dostępności do świadczeń zdrowotnych. Jedynym wyjściem była reforma systemu. Początkowo niezbyt daleko idące zmiany, potem coraz odważniejsze i kilkakrotnie poprawiane, oprócz pozytywnych skutków, spowodowały niezadowolenie związane z powszechnym poczuciem zmniejszenia dostępności do świadczeń i coraz większej komercjalizacji usług. Podstawowe pojęcia, można powiedzieć dogmaty, zostały podważone i przedefiniowane. Służbę zdrowia powszechnie używane określenie jeszcze kilkanaście lat temu zastąpiły takie pojęcia, jak rynek zdrowotny, kontrakty, prywatna opieka i leczenie. Ochrona zdrowia, rozumiana jako wielokierunkowa działalność zmierzająca do zapewnienia jak najlepszych warunków zdrowotnych poprzez ich rozpoznanie i działanie na rzecz zdrowia ludności, a szczególnie opieka zdrowotna, rozumiana jako działania profilaktyczno-lecznicze, stały się w odczuciu wielu Polaków coraz mniej powszechnie dostępne. XV

17 Wprowadzenie Entuzjazm reformatorski końca lat dziewięćdziesiątych skutecznie został zahamowany doświadczeniem funkcjonowania systemu u schyłku działalności kas chorych i początkiem działalności Narodowego Funduszu Zdrowia (NFZ). Kolejne 8 lat upłynęło na ulepszeniach, pomysłach, planach i kontrplanach, co nie zmieniło faktu, że świadczenia zdrowotne były udzielane bez względu na problemy systemowe. Okres ten cechował się permanentnym oczekiwaniem wszystkich zaangażowanych środowisk na zmiany systemowe. Nie jest pewne, czy oczekiwania te były wyrazem troski, świadomości konieczności kontynuacji reform lub dokonania zmian, czy też stanowiły alibi dla braku zdolności do podejmowania decyzji, zwłaszcza w sektorze publicznym w opiece zdrowotnej, kiedy wiadomo było, że powszechna dostępność każdego do dobrych świadczeń przy dobrej kondycji świadczeniodawców nie jest możliwa do osiągnięcia bez wyrzeczeń. W tym czasie względnie wysoki poziom wzrostu gospodarczego i związany z nim wzrost nakładów na świadczenia zdrowotne finansowane ze środków publicznych doprowadził w wielu miejscach do ograniczenia umiejętności prowadzenia podmiotów opieki zdrowotnej, nadzorowania ich oraz dostosowania do zmieniających się potrzeb i rosnących kosztów działalności świadczeniodawców. W efekcie pojawiło się niekontrolowane zjawisko zadłużenia wielu samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej (SPZOZ-ów), którego nie udało się skutecznie zlikwidować, mimo podjętych działań restrukturyzacyjnych wspartych przez państwo. Konfrontacja coraz silniejszego sektora niepublicznego i wielu efektywnie zarządzanych SPZOZ-ów doprowadziła do postawienia tez, które legły u podstaw wprowadzonej w życie ustawy o działalności leczniczej. Kolejna próba, tym razem bardziej głęboka, reformy systemu zbliża nas do rynkowego modelu opieki zdrowotnej i uświadomienia sobie odpowiedzialności za działania na tym polu. Zapisane w ustawie o działalności leczniczej mechanizmy wyznaczyły nowe warunki prowadzenia działalności leczniczej, zmuszając podmioty tworzące, które ustawa nazywa dotychczasowymi organami założycielskimi, do podejmowania decyzji, i wskazuje jednocześnie czas na przeprowadzenie zmian. Ustawa stała się silnym bodźcem dla kontynuacji reformy sektora ochrony zdrowia po stronie świadczeniodawców, pozostawiając system po stronie płatnika w dotychczasowym kształcie. Brak zmian legislacji tej części niewątpliwie ogranicza, a może nawet zniweczyć przewidywane korzyści z wprowadzenia ustawy. Zapowiedzi zmian w obszarze systemu ubezpieczeniowego oraz podatkowego nie znalazły jak dotąd odzwierciedlenia w postaci regulacji prawnych. Nie zmienia to faktu, że podmioty lecznicze i ich podmioty tworzące stanęły wobec strategicznej zmiany funkcjonowania. Umiejętność poradzenia sobie w nowej sytuacji wyznaczy miejsce tych podmiotów na mapie świadczeń opieki zdrowotnej, wystawi ocenę podmiotom tworzącym publicznym i niepublicznym oraz zdecyduje o przyszłym XVI

18 Wprowadzenie kształcie systemu ochrony zdrowia w Polsce. Ma to szczególne znaczenie wobec otwarcia granic UE na swobodny przepływ osób uprawnionych do korzystania ze świadczeń zdrowotnych, co w konsekwencji osłabi dotychczasowe ograniczenia systemu ochrony zdrowia, ale też wprowadzi silne impulsy konkurencyjności. Książka ta w przystępny sposób analizuje dotychczasowe wysiłki reformatorskie w dziedzinie opieki zdrowotnej w Polsce. Wskazuje jak w praktyce dokonać przekształcenia SPZOZ-u, niepublicznego zakładu opieki zdrowotnej lub dostosować inne formy działalności leczniczej do nowej rzeczywistości. W swojej treści skupia się na praktycznych elementach popartych doświadczeniem autorów oraz zarządzających podmiotami sektora ochrony zdrowia, wskazując narzędzia do tego przekształcenia. W książce wyjaśniono pojęcia stosowane w ustawie o działalności leczniczej, uwzględniając nowe zasady funkcjonowania podmiotów leczniczych. Wskazano i omówiono nowe formy działalności leczniczej, a co najważniejsze podjęto próbę odpowiedzi na pytania: w jaki sposób dokonać przekształceń, jakimi narzędziami zarządczymi posługiwać się, aby dobrze zaplanować i przeprowadzić zmiany, jak rozpoznać otoczenie i określić możliwą do spełnienia w nim rolę świadczeniodawców. Zawiera praktyczne wskazówki dotyczące restrukturyzacji zobowiązań, przede wszystkim najbardziej zadłużonych SPZOZ-ów, i wskazuje zarówno możliwości i korzyści, jak i niebezpieczeństwa z tym związane. Wskazano różne, możliwe do prowadzenia formy działalności, poddając analizie korzyści i niebezpieczeństwa udzielania świadczeń różnego rodzaju. W książce poruszono także temat strategii spółki prowadzącej działalność leczniczą, omówiono zasady rachunkowości w procesie przekształcenia SPZOZ-u w spółkę prawa handlowego, a także praktyczne aspekty prowadzenia działalności, w tym dotyczące spraw pracowniczych, perspektyw informatyzacji, zagadnienia benchmarkingu, zasady prowadzenia dokumentacji medycznej pod kątem wymogów płatnika oraz podstawy nowoczesnego marketingu usług zdrowotnych. Omówiono również model fuzji różnych SPZOZ-ów, jako jednej z metod poprawy funkcjonowania SPZOZ-ów. Książka wskazuje narzędzia niezbędne do wykorzystania przy przekształceniach, które pozwalają zoptymalizować ich kierunek i zminimalizować niebezpieczeństwa porażki. Uwzględnia zmiany wprowadzone ustawą z r. o zmianie ustawy o działalności leczniczej, która obowiązuje od r. Jesteśmy przekonani, że spełni ona oczekiwania menedżerów opieki zdrowotnej, menedżerów podmiotów leczniczych, którzy będą przeprowadzać swoje zakłady i przedsiębiorstwa przez ten trudny okres przekształceń. Zespół autorów XVII

19

20 Rozdział 1. Nowe zasady funkcjonowania podmiotów leczniczych Marcin Wielgolaski 1.1. Działalność lecznicza Definicja podmiotu leczniczego i podmiotu wykonującego działalność leczniczą Ustawa o działalności leczniczej porządkuje katalog podmiotów ochrony zdrowia wokół pojęcia działalności leczniczej. Działalnością leczniczą jest udzielanie świadczeń zdrowotnych (w rodzaju stacjonarne i całodobowe oraz ambulatoryjne) art. 8 ustawy z r. o działalności leczniczej (Dz.U. Nr 112, poz. 654 ze zm.) dalej DziałLeczU, promocja zdrowia oraz działalność dydaktyczna i badawcza prowadzona w powiązaniu z udzielaniem świadczeń zdrowotnych (art. 3 DziałLeczU). Podmiotem leczniczym jest więc podmiot wykonujący działalność leczniczą. Obok podmiotów leczniczych funkcjonują również inne podmioty wykonujące działalność leczniczą, chodzi tu w szczególności o lekarzy i pielęgniarki działające w ramach praktyk zawodowych. Na tle definicji podmiotu leczniczego mogą pojawić się pewne wątpliwości, np. czy organizacja społeczna (np. w formie stowarzyszenia/fundacji) zajmująca się tylko promocją zdrowia będzie podmiotem leczniczym? W przypadku działalności dydaktyczno-badawczej DziałLeczU wprost stwierdza, że musi być ona powiązana z udzielaniem świadczeń zdrowotnych, natomiast przy promocji zdrowia nie udziela już takiej wskazówki. Odpowiedź oparta na dosłownym rozumieniu art. 3 DziałLeczU musiałaby być twierdząca i prowadziłaby do zastosowania do tych podmiotów obowiązków zawartych w DziałLeczU (dotyczy to chociażby obowiązku wpisu do rejestru podmiotów leczni- 1