Spożywanie alkoholu i palenie tytoniu przez kobiety w ciąży przegląd badań

Transkrypt

1 Perinatologia, Neonatologia i Ginekologia, tom 1, zeszyt 4, , 2008 PRACA PRZEGL DOWA Spożywanie alkoholu i palenie tytoniu przez kobiety w ciąży przegląd badań WOJCIECH SZYCHTA, MICHAŁ SKOCZYLAS, TADEUSZ LAUDAŃSKI Streszczenie Wstęp: Znany jest z literatury negatywny wpływ palenia tytoniu i spożywania alkoholu przez kobiety w ciąży. Spożywanie alkoholu w ciąży jest uznane za czynnik ryzyka wystąpienia wielu chorób u płodu jak: FAS, FAE, ARBD, ARND. Palenie tytoniu wiąże się z ryzykiem wystąpienia wielu chorób u noworodka w tym: IUGR, przedwczesnego oddzielenia łożyska, SIDS, zwiększa wskaźnik zachorowalności i śmiertelności płodów. Celem pracy jest analiza danych z piśmiennictwa o szkodliwości spożywania alkoholu i palenia tytoniu przez kobiety w ciąży. Metodologia: Badania oryginalne oceniające konsumpcję alkoholu i palenie tytoniu przez kobiety ciężarne, uwzględniające najnowszą światową literaturę przedmiotu (lata ). Wyjątek zrobiono dla dwóch prac z 1993 roku, które zostały opublikowane w Lancet i Pediatrics. Wykorzystano ocenę relacji między lekarzami, położnymi i pielęgniarkami a kobietami w ciąży w aspekcie prewencji stosowania używek. Przeanalizowano wzorzec pracy z palącymi kobietami ciężarnymi. Wnioski: Badania wykazują negatywny wpływ używek na zdrowie płodu. Matki pomimo przekonania, że są świadome możliwych konsekwencji palenia tytoniu i picia alkoholu w okresie ciąży, decydują się na stosowanie tych używek. Istotna jest edukacja społeczeństwa o korzyściach płynących z abstynencji od używek w ciąży. Słowa kluczowe: palenie tytoniu, alkohol, ciąża Wstęp Spożywanie alkoholu i palenie tytoniu są często spotykanymi nałogami wśród ludzi na całym świecie. Jedynym ograniczeniem zakupu alkoholu i tytoniu w Polsce jest wiek 18 lat. Ciężarne nie posiadają dostatecznej wiedzy dotyczącej możliwych powikłań u dziecka. Celem pracy jest analiza danych z piśmiennictwa o szkodliwości spożywania alkoholu i palenia tytoniu przez kobiety w ciąży. Patologie u dzieci, związane ze spożywaniem alkoholu przez kobiety ciężarne Łożysko kobiety w pełni przepuszcza alkohol do krwiobiegu dziecka. Już po około 40 do 60 minutach poziom alkoholu we krwi dziecka jest taki sam jak we krwi matki. Dziecko rozwijające się w macicy ma jeszcze nie w pełni dojrzałą wątrobę i nie jest w stanie szybko wyeliminować toksyn, dlatego jest dłużej narażone na ich działanie [1]. Konsekwencje picia alkoholu przez ciężarne dla płodu zostały dobrze poznane. Do najpoważniejszych należą Zespół Alkoholowy Płodu, czyli FAS (Fetal Alcohol Syndrome) i jego mniej wyrazista odmiana FAE (Fetal Alcohol Effect). Charakteryzuje się on deformacjami twarzy, zaburzeniami wzrostu, trwałym uszkodzeniem mózgu oraz upośledzeniem umysłowym. Zespół FAS występuje z częstotliwością od 0,4 do 3 dzieci na 1000 żywo urodzonych [2], a według innych źródeł nawet 9,1 na 1000 dzieci [3]. Znane są również inne choroby o tej etiologii, defekty urodzeniowe związane z alkoholem (ARBD Alcohol Related Birth Defects), oraz zaburzenia neurorozwojowe związane z alkoholem (ARND Alcohol Related Neurodevelopmental Disorder). ARBD może ujawnić się pod postacią choroby organicznej serca, zaburzeń słuchu i wzroku oraz choroby nerek. Do objawów ARND należą uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego (OUN) i/lub zaburzenia psychiczne [4]. Udowodniono również wzrost ryzyka wystąpienia wnętrostwa u płodów płci męskiej, których matki spożywały etanol w ciąży [5]. Alkohol zwiększa również ryzyko wewnątrzmacicznego obumarcia płodu [6]. Stopień oddziaływania alkoholu na płód jest dalej kontrowersyjny [7] i brak dowodów na istnienie bezpiecznej dawki alkoholu, którą można spożywać w ciąży [8]. Patologie u dzieci, związane z paleniem tytoniu przez kobiety ciężarne Palenie tytoniu jest niewątpliwie szkodliwe zarówno dla matki, jak i dla płodu. Zarówno palenie tytoniu, czynne, jak i bierne, przez matkę, podnosi poziom tlenku węgla i nikotyny we krwi obydwu organizmów. Tlenek węgla powoduje niedotlenienie płodu. Ma dużo większe powinowactwo do hemoglobiny niż tlen. Nikotyna ma właściwości wazokonstrykcyjne. Powoduje to ograniczenie przepływu krwi w krążeniu matczyno-łożyskowym [9, 10], a zatem prowadzi do hipotrofii płodu (IUGR), przedwczesnego oddzielenia łożyska. Dodatkowo u palących częściej występuje łożysko przodujące [11, 12], poronienia [12, 13], przedwczesne pęknięcie błon płodowych. Wskaźnik zachorowalności i śmiertelności u dzieci jest wyższy a szczególnie ryzyko zachorowania na choroby układu krążenia [10, 14]. Występuje związek między ilością wypalanych papierosów, a zmniejszoną masą ciała noworodka. U dzieci kobiet palących najmniej, czyli od 1 do 5 papierosów dziennie masa ciała jest mniejsza o około 11% i występuje u 61% noworodków urodzonych przez ciężarne palące [15]. Substancje pochodzące z dymu tytoniowego zawarte we krwi już od pierwszych tygodni życia płodu wpływają na niego negatywnie, powodując tachykardię, tachyarytmię i hipokinezę [10]. I Katedra Ginekologii i Położnictwa, Uniwersytet Medyczny w Łodzi

2 310 W. Szychta, M. Skoczylas, T. Laudański Dym tytoniowy zmniejsza odporność płodu, zwiększając przez to prawdopodobieństwo infekcji wewnątrzmacicznej [9]. Najpoważniejszą konsekwencją jest śmierć wewnątrzmaciczna dziecka [9] oraz zwiększone ryzyko nagłej śmierci łóżeczkowej po porodzie (SIDS Sudden Infant Death Syndrome) [10, 16]. Wskaźnik martwo urodzonych dzieci wynosi 4,6 na 1000 żywych porodów, a wskaźnik śmiertelności wśród noworodków 4,9 na 1000 żywych porodów. Dzieci palących matek są obarczone 2 razy większym ryzykiem śmierci [9]. SIDS zdiagnozowano u 0,8 na 1000 żywych porodów [16]. W dalszym życiu dziecka wykazano związek z nieprawidłowym rozwojem psychicznym, słabymi wynikami w nauce, zachowaniami przestępczymi, zwiększonym ryzykiem wystąpienia nadpobudliwości psychoruchowej (ADHD) [14, 17] oraz występowaniem przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POCHP) [10, 14]. Ponadto wykazano związek pomiędzy występowaniem astmy i chorób alergicznych u dziecka a paleniem tytoniu [18]. Charakterystyka kobiet palących tytoń i spożywających alkohol w okresie prenatalnym Większość kobiet ciężarnych (99%) jest świadoma, że konsumpcja alkoholu jest przeciwwskazana w okresie ciąży [19] i zgłasza, że wie o ryzyku, jakie niesie ze sobą picie alkoholu w ciąży. Uważają one przy tym, że ich nie dotyczy to zagrożenie [20]. Około 80% z nich pije na pół roku przed koncepcją, a 40% nadużywa alkohol. Kobiety zazwyczaj piją w ten sam sposób do momentu rozpoznania ciąży. Konsumpcja jednak znacznie zmniejsza się od momentu diagnozy (od 2,48 do 0,43 drinka na tydzień). Wśród kobiet planujących ciążę, 47% spożywa alkohol w okresie koncepcyjnym w porównaniu do 53%, które nie planują zajść w ciążę. Ponadto kobiety z grupy planujących ciążę piją mniej alkoholu przez 6 miesięcy przed koncepcją. Poziom wykształcenia nie wiązał się z ilością spożywanego alkoholu. Kobiety pijące w okresie poprzedzającym koncepcję spełniają kryteria: niezamężna, rasa kaukaska i paląca tytoń. Wśród kobiet ze złą przeszłością ginekologiczną, które planują dziecko, spożywanie alkoholu jest rzadkie. Ciężarne nadużywające alkoholu to młodsze pacjentki z niższym wykształceniem i mające mniejszy dochód o niskiej samoocenie oraz palące tytoń. Kobiety, które spożywają alkohol po rozpoznaniu ciąży, są najczęściej w wieku między 30. a 39. r.ż., rasy kaukaskiej, mające wyższy dochód [21]. Podobne wyniki uzyskano w populacji japońskich położnic [19]. Ilość populacji kobiet spożywającej alkohol w ciąży Dokonana analiza wykazuje zróżnicowany odsetek kobiet ciężarnych spożywających alkohol wśród wybranych populacji (ryc. 1). Za kryterium nadużywania alkoholu przyjęto 5 lub więcej drinków na jedną okazję. Wyjątkiem jest badanie w Szwajcarii, gdzie 4 drinki i więcej uznano za nadużycie [1, 19, 20, 23-28]. Dania wprowadziła zalecenie unikania spożywania alkoholu dla kobiet w ciąży, ale dopuszczalna jest konsumpcja alkoholu w ilości nie większej niż jeden drink w ciągu doby [23]. Brazylijskie ciężarne w 40% spożywają etanol, a od 7% do 23% spośród nich nadużywa go [22]. W Chile około 60% badanych przyznało się do konsumpcji oraz 30% nadużywa go [2]. Wśród europejskich krajów w Danii około 40% badanych kobiet spożywa alkohol i ponad 25% przekracza dopuszczalną w tym kraju dawkę 1 drinka na dobę [23]. Wśród francuskich ciężarnych ponad 52% kobiet przynajmniej raz w ciąży spożywa alkohol, a 13,7% nadużywa go [24]. Rys. 1. Procentowy rozkład kobiet w ciąży spożywających alkohol w wybranych państwach

3 Spożywanie alkoholu i palenie tytoniu przez kobiety w ciąży przegląd badań 311 Ryc. 2. Procentowy rozkład kobiet w ciąży palących tytoń w wybranych państwach W norweskim badaniu alkohol spożywa 23% kobiet w ciąży, a 1,1% z nich pije ryzykownie [19]. Ustalono, że 11% japońskich ciężarnych konsumuje alkohol [25]. W Nowej Zelandii ponad 41% ciężarnych pije, a 11% nadużywa etanolu [1]. Rosyjskie badanie wykazało, że 66,6% kobiet ciężarnych pije alkohol w ten sam sposób jak przed ciążą, ale żadna z kobiet nie nadużywa alkoholu [20]. Wśród pacjentek mieszkających w Moskwie 51,9% kobiet spożywa etanol, a 4,8% spożywa w nadmiernych ilościach [26]. W Szwajcarii stwierdzono u 30% ciężarnych przynajmniej raz konsumpcję alkoholu, a około 2% nadużywa go w czasie trwania ciąży [27]. Badanie prowadzone przez CDC (Centers for Disease Control and Prevention) wykazało wśród amerykańskich ciężarnych, że 10,1% ciężarnych spożywa alkohol oraz 1,9% nadużywa go. Jednak spożycie alkoholu jest różne w każdym Stanie. Najwyższe jest na północy USA (nadużywanie 21,6%) i najniższe na południowym-wschodzie (nadużywanie 5,4%) [28]. Kobiety pijące alkohol należą częściej do rasy inna niż kaukaska [22], z wyjątkiem USA gdzie rasa kaukaska predysponuje [29]. Częściej konsumującymi alkohol są kobiety mające wykształcenie inne niż wyższe [19, 22, 29], żyjące bez partnera [19, 22], palące tytoń i/lub zażywające substancje psychoaktywne [22, 29]. Zaobserwowano u nich częstsze występowanie krwawień w czasie ciąży [29]. Ilość populacji kobiet palących tytoń w ciąży Palenie tytoniu jest nałogiem, którego negatywne skutki są ciągle uświadamiane palącym na całym świecie. Na paczkach tytoniu można znaleźć również informacje o zagrożeniu dla ciąży, jakie niesie palenie. Mimo ostrzeżeń niektóre ciężarne decydują się na kontynuowanie tego nałogu (ryc. 2). W USA do 21% wszystkich ciężarnych pali tytoń, z czego 35% kobiet, będących rdzennymi Amerykankami, 24% rasy białej, 22% rasy czarnej i najrzadziej 11% pochodzenia azjatyckiego, paliło tytoń w ciąży [15]. Badania prowadzone w Polsce wykazały, że 69,4% narażonych jest na obecność dymu tytoniowego, a 20,8% aktywnie pali tytoń [30], natomiast w Szwecji 8% ciężarnych paliło we wczesnym etapie ciąży (6 do 12 tygodnia ciąży), a 7% w zaawansowanej ciąży (31 do 34 tygodnia ciąży) [31]. We Francji 22% kobiet [23], Danii 30% [9, 16], Rosji 36% [26], Szwajcarii 10% [27], Portugalii 56% [32], Japonii 27% [25] czynnie paliło tytoń w okresie ciąży. Kambodża jest krajem, gdzie do 86% mieszkańców pali czynnie tytoń, narażając 31,4% kobiet ciężarnych na bierne palenie tytoniu [33]. Podobne wyniki (49,2% palących biernie) uzyskano w Chinach, gdzie 6,9% kobiet pali czynnie tytoń. Brakowało danych o kobietach ciężarnych [34]. Czynnie palące kobiety charakteryzują się niższym poziomem edukacji, żyją w ubóstwie [15, 35], bezrobotne, uzależnione od nikotyny, rasy kaukaskiej i czarnej, stanu cywilnego wolnego [35]. Natomiast grupą bardziej narażoną na bierne palenie są kobiety oraz pracownicy biurowi z wyższym wykształceniem [33]. Przeciwdziałanie spożywania alkoholu i paleniu tytoniu przez kobiety w ciąży Zadaniem służby zdrowia jest edukowanie ciężarnych w celu zmniejszenie liczby pijących i palących kobiet. Odpowiednie działania profilaktyczne mogą ratować zdrowie dzieci matek mających kontakt z używkami. Davis i współ. przeprowadził ankietę wśród lekarzy, położnych i pielęgniarek pracujących w rejonie Saskatchewan w Kanadzie [36]. Wykazano, że zarówno lekarze, jak i pielęgniarki prawie nigdy albo rzadko korzystają z testów na spożywanie

4 312 W. Szychta, M. Skoczylas, T. Laudański alkoholu. Sporadycznie wykorzystują testy przesiewowe jak T-ACE (Tolerance Annoyed Cut Down Eye Opener) lub MAST (The Michigan Alcohol Screening Test), mimo iż w ponad 95% zbierają wywiad w kierunku spożywania alkoholu. Testy są zalecane dla kobiet w ciąży i umożliwiają uchwycenie populacji osób pijących problemowo, u których wystąpiły wczesne objawy ryzykownego lub szkodliwego picia oraz ułatwiają postawienie diagnozy uzależnienia od alkoholu. Lekarze, praktykujący mniej niż 10 lat, płci żeńskiej częściej pytają swoje pacjentki o problem alkoholowy, jednak praktykujący ponad 20 lat chętniej namawiają do abstynencji w czasie ciąży. Pielęgniarki wyrażały większą chęć do uczenia się i zdobywania ulotek dotyczących szkodliwości alkoholu w ciąży. Lekarze z większych miejscowości byli bardziej zainteresowani informacją o ośrodkach zwalczania problemu alkoholowego [36]. Amerykańscy badacze doszli do podobnych wniosków, analizując ankiety lekarzy ginekologów-położników [37]. Ferreira-Borges przeprowadziła badanie, oceniające skuteczność edukacji kobiet ciężarnych o szkodliwości palenia tytoniu. Eksperymentalna grupa ciężarnych była poddana nauce zdrowotnej. W celu potwierdzenia zaprzestania palenia tytoniu stosowano test oddechowy na obecność tlenku węgla. Grupą kontrolną były pacjentki, którym zalecano zaprzestanie palenia. W rezultacie 33,3% kobiet palących z grupy eksperymentalnej rzuciło nałóg i 8,3% z grupy kontrolnej [32]. Ginekolodzy, jak i inni lekarze wraz z położnymi i pielęgniarkami pełnią ważną rolę w edukacji zdrowotnej kobiet w ciąży. Reprezentują wiarygodne źródło informacji. Ich rada jest bardzo cenna i często wpływa na zachowanie pacjentek [27]. Wnioski Badania wykazują negatywny wpływ używek na zdrowie płodu. Wiąże się to z kosztownym leczeniem dzieci narażonych na alkohol i papierosy, jak również zwiększonym ryzykiem zachowań przestępczych w wieku dorosłym. Kobiety ciężarne, mimo przekonania o wystarczającej wiedzy na temat palenia i picia alkoholu, w znacznym stopniu nie przerywają swoich nawyków sprzed ciąży. Istotna jest edukacja społeczna i uświadamianie o konsekwencjach stosowania używek. Kobiety ciężarne zazwyczaj stosują się do zaleceń ginekologów i położnych. Najlepszym sposobem zapobiegania wielu chorobom jest abstynencja od alkoholu i tytoniu. Należy przeprowadzić badania, w których zostanie ocenione w populacji Polski, w jakim stopniu na stosowanie używek wpływają czynniki jak: wiek, miejsce zamieszkania, wykształcenie, stan majątkowy i inne. Poznanie powyższych wyników badań w różnych grupach społecznych może stanowić podstawę do opracowania programu propagującego zdrowy styl życia kobiet ciężarnych. Piśmiennictwo [1] Salmon J. (2008) Fetal alcohol spectrum disorder: New Zealand birth mothers' experiences. Can. J. Clin. Pharmacol. 15: [2] Aros S., Mills J.L., Torres C. et al. (2006) Prospective identification of pregnant women drinking four or more standard drinks ($ 48 g) of alcohol per day. Subst Use Misuse. 41: [3] Public Health Agency of Canada. (2005) Summary Report National Thematic Workshop on FASD, Health Canada, Ottawa. [4] Hankin J.R. (2002) Fetal alcohol syndrome prevention research. Alcohol Res. Health. 26: [5] Damgaard I.N., Jensen T.K., Petersen J.H. et al. (2007) Cryptorchidism and maternal alcohol consumption during pregnancy. Environ. Health Perspect.115: [6] Kesmodel U., Wisborg K., Olsen S.F. et al. (2002) Moderate alcohol intake during pregnancy and the risk of stillbirth and death in the first year of life. Am. J. Epidemiol. 155: [7] Spohr H.L., Willms J., Steinhausen H.C. (1993) Prenatal alcohol exposure and long-term developmental consequences. Lancet 341: [8] American Academy of Pediatrics Committee on Substance Abuse and Committee on Children with Disabilities. (1993) Fetal alcohol syndrome and fetal alcohol effects. Pediatrics. 91: [9] Wisborg K., Kesmodel U., Henriksen T.B. et al. (2001) Exposure to tobacco smoke in utero and the risk of stillbirth and death in the first year of life. Am. J. Epidemiol.154: [10] Habek D. (2007) Effects of smoking and fetal hypokinesia in early pregnancy. Arch. Med. Res. 38: [11] Kesmodel U., Olsen S.F. (1999) Smoking habits among pregnant Danish women: reliability of information recorded after delivery. J Epidemiol Community Health. 53: [12] Jaddoe V.W., Troe E.J., Hofman A. et al. (2008) Active and passive maternal smoking during pregnancy and the risks of low birthweight and preterm birth: the Generation R Study. Paediatr Perinat. Epidemiol. 22: [13] George L., Granath F., Johansson A.L. et al. (2006) Environmental tobacco smoke and risk of spontaneous abortion. Epidemiology 17: [14] Goodwin R.D., Keyes K., Simuro N. (2007) Mental disorders and nicotine dependence among pregnant women in the United States. Obstet. Gynecol. 109: [15] Russell T., Crawford M., Woodby L. (2004) Measurements for active cigarette smoke exposure in prevalence and cessation studies: why simply asking pregnant women isn't enough. Nicotine Tob. Res. Suppl 2: S [16] Wisborg K., Kesmodel U., Henriksen T.B. et al. (2000) A prospective study of smoking during pregnancy and SIDS. Arch Dis. Child. 83: [17] Flick L.H., Cook C.A., Homan S.M. et al. (2006) Persistent tobacco use during pregnancy and the likelihood of psychiatric disorders. Am. J. Public Health 96: [18] Miyake Y., Miyamoto S., Ohya Y. et al. (2005) Association of active and passive smoking with allergic disorders in pregnant Japanese women. Ann. Allergy Asthma Immunol. 94: [19] Alvik A., Haldorsen T., Groholt B. et al. (2006) Alcohol consumption before and during pregnancy comparing concurrent and retrospective reports. Alcohol Clin. Exp. Res. 30: [20] Kristjanson A.F., Wilsnack S.C., Zvartau E. et al. (2007) Alcohol use in pregnant and nonpregnant Russian women. Alcohol Clin. Exp. Res. 31: [21] Tough S., Tofflemire K., Clarke M., Newburn-Cook C. (2006) Do women change their drinking behaviors while trying to conceive? An opportunity for preconception counseling. Clin. Med. Res. 4:

5 Spożywanie alkoholu i palenie tytoniu przez kobiety w ciąży przegląd badań 313 [22] Moraes C.L., Reichenheim M.E. (2007) Screening for alcohol use by pregnant women of public health care in Rio de Janeiro, Brazil Rev. Saude Publica 41: [23] Kesmodel U., Kesmodel P.S., Larsen A., Secher N.J. (2003) Use of alcohol and illicit drugs among pregnant Danish women, 1998 Scand J. Public. Health 31: [24] de Chazeron I., Llorca P.M., Ughetto S. et al. (2008) Is pregnancy the time to change alcohol consumption habits in France? Alcohol Clin. Exp. Res. 32: [25] Yamamoto Y., Kaneita Y., Yokoyama E. et al. (2008) Alcohol consumption and abstention among pregnant Japanese women. J. Epidemiol. 18: [26] Chambers C.D., Kavteladze L., Joutchenko L. et al. (2006) Alcohol consumption patterns among pregnant women in the Moscow region of the Russian Federation. Alcohol. 38: [27] Lemola S., Grob A. (2007) Drinking and smoking in pregnancy: what questions do Swiss physicians ask? Swiss Med. Wkly. 137: [28] Centers for Disease Control and Prevention (CDC) (2004) Alcohol consumption among women who are pregnant or who might become pregnant United States, MMWR Morb. Mortal Wkly Rep. 53: [29] Edwards E.M., Werler M.M. (2006) Alcohol consumption and time to recognition of pregnancy. Matern. Child Health J. 10: [30] Kalinka J. (2006) Ocena roli wybranych środowiskowych czynników ryzyka ograniczonego wzrostu płodu oraz porodu przedwczesnego przy zastosowaniu wskaźników biologicznych i biomarkerów ekspozycji. Rozprawa habilitacyjna. Folia Medica Lodziensia. 33/S1: [31] George L., Granath F., Johansson A.L., Cnattingius S. (2006) Self-reported nicotine exposure and plasma levels of cotinine in early and late pregnancy. Acta Obstet. Gynecol. Scand. 85: [32] Ferreira-Borges C. (2005) Effectiveness of a brief counseling and behavioral intervention for smoking cessation in pregnant women. Prev. Med. 41: [33] Rudatsikira E.M., Knutsen S.F., Job J.S. et al (2008) Exposure to environmental tobacco smoke in the nonsmoking population of Cambodia. Am. J. Prev. Med. 34: [34] Gu D., Wu X., Reynolds K. et al. (2004) Cigarette smoking and exposure to environmental tobacco smoke in China: the international collaborative study of cardiovascular disease in Asia. Am. J. Public Health. 94: [35] Gilman S.E., Breslau J., Subramanian S.V. et al. (2008) Social factors, psychopathology, and maternal smoking during pregnancy. Am. J. Public Health. 98: [36] Davis P.M., Carr T.L. (2008) Needs assessment and current practice of alcohol risk assessment of pregnant women and women of childbearing age by primary health care professionals. Can. J. Clin. Pharmacol. 15: e [37] Diekman S.T., Floyd R.L., Découflé P. (2000) A survey of obstetrician-gynecologists on their patients' alcohol use during pregnancy. Obstet. Gynecol. 95: J Wojciech Szychta I Katedra Ginekologii i Położnictwa Uniwersytet Medyczny w Łodzi Łódź, ul. Wileńska 40, Poland Alcohol consumption and smoking tobacco among pregnant women analysis of the literature Negative aspect of smoking and alcohol consumption by pregnant women is well known in scientific literature. Alcohol consumption is recognized as the risk factor for: FAS, FAE, ARBD and ARND. Smoking correlates with: IUGR, premature detachment of the placenta, SIDS and increases morbidity and mortality among foetuses. The aim of this study was analysis of the scientific literature of harmfulness of alcohol consumption and smoking tobacco by pregnant women. Methodology: Research analysing alcohol consumption and smoking tobacco by pregnant women all around the world. The most resent literature was taken under consideration (years ) with two exceptions for the articles published in 1993 in Lancet and Pediatrics. Analysis of cooperation among doctors, midwifes, nurses and pregnant women dealing with stimulants consumption. Model of working under smoking abstention during pregnancy is quoted. Conclusion: Many studies shows negative aspect of stimulants on foetus s health. Mothers believe to be aware of their deeds and in spite of all continue to smoke and drink alcohol. It is very important to educate pregnant women about benefits coming from abstention during pregnancy. Key words: smoking tobacco, alcohol, pregnancy