RELIGIE ŚWIATA Cechy religii Judaizm Chrześcijaństwo Islam Hinduizm Buddyzm Konfucjanizm Taoizm i szintoizm Czas

Transkrypt

1 RELIGIE ŚWIATA Cechy religii Judaizm Chrześcijaństwo Islam Hinduizm Buddyzm Konfucjanizm Taoizm i szintoizm Czas 1300 r. p.n.e I w. n.e. VII w. n.e ok. XIV w. p.n.e ok. 500 r. p.n.e r. p.n.e r. p.n.e. powstania Liczba wyznawców 14,5 mln 2,1 mld 1-1,3 mld 828 mln 364 mln Różne dane Różne dane (ok. 60 mln - ok. 108 mln) Występo - wanie Izrael, USA Bóstwo Europa, obie Ameryki, Afryka na południe od Sahary, zróżnicowanie w zależności od odłamu chrześcijaństwa Afryka napólnoc od Sahary, Azja Zachodnia. Azja Środkowa, Dominuje odłam sunnitów. Szyici głownie w Iranie oraz duży udział w Iraku. Ponadto Bangladesz, Indonezja Religie monoteistyczne. Bóg w tradycji judaistycznej i chrześcijańskiej to Jahwe, w islamie określany słowem Allach Indie, Sri Lankę (Cejlon), Nepal - częściowo, Sikkim, Bali, Trynidad. Politeizm i w zal. od tradycji głownie Wisznu i Śiwa Japonia, kraje półwyspu Indochińskiego, Nepal, Tybet, Indie na granicy z Nepalem - Korea, Birma, Mongoliabuddyzm tybetański zagadnienie nie rozpatrywane przez religię Chiny, Korea, Japonia Silne wpływy konfucjanizmu jako systemu filozoficznego Niebo (duchy przodków) Chiny - taoizm szintoizm to tradycyjna religia Japonii oparta na mitologii japońskiej, charakteryzująca się politeizmem i różnorodnością przejawów i kultów. brak lub politeizm w szintoizmie Najw. bóstwo: bogini Amaterasu (politeizm) Założyciel Abraham Jezus Chrystus Mahomet przekaz ustny Budda Siakjamuni Konfucjusz Taoizm-Lazzi oraz przekaz ustny Główne założenia Poglądy na życie po śmierci Jahwe jest jedynym Bogiem i ma on zesłać Mesjasza. Wiara w istnienie Boga Ojca i Jego Syna Jezusa Chrystusa, oraz Ducha Świętego. Syn Boży urodził się jako Człowiek- Mesjasz i dla zbawienia ludzi zginął ukrzyżowany i zmartwychwstał Allah jest jedynym Bogiem, nie posiada potomstwa, a Mahomet był jego prorokiem. Po śmierci człowiek jest sądzony za swoje czyny i wiarę za życia. Jeśli sąd jest dla niego pomyślny, osiąga zbawienie, co zapewnia mu szczęśliwe życie w niebie. W przeciwnym wypadku zaś, w zależności od wyznania, jego dusza umiera wiara w reinkarnację, karmę, dążenie do nirwany (jako niebo) lub nar.aki (jako piekło) Cztery Szlachetne Prawdy. Są one postrzegane przez buddyzm jako głęboka analiza psychologiczna rzeczywistości i metodologia postępowania Reinkarnacja wszystkie istoty rodzą się ponownie, w zależności od postępowania za życia przechodząc na wyższy lub niższy poziom egzystencji. Zbudowanie idealnego społeczeństwa i osiągnięcie pokoju na świecie jest możliwe pod warunkiem przestrzegania obowiązków wynikających z hierarchii społecznej oraz zachowywania tradycji, czystości, ładu i porządku. Godni zmarli wchodzą w skład nieba bezosobowego bytu sterującego losami Energia dao jest esencją wszechświata i stanowi podłoże wszelkich zmian. Wierzenia szintoistyczne nie posiadają wspólnego kanonu. Najważniejszym pojęciem dla wyznawców jest pojęcie kami Bliżej niesprecyzowane życie wieczne. Szintoizm nie rozpatruje kwestii życia po śmierci, a jedynie 1

2 Cel i droga do jego osiągnięcia Główne rytuały Święte pisma lub jest skazywana na potępienie, np. pełne cierpienia życie w piekle, wieczną separację od Boga. Osiągnięcie zbawienia poprzez etyczne życie, wiarę i modlitwy modlitwa, szabat Tora oraz Talmud modlitwa, Eucharystia duchowni rabini Ksiądz, pastor, pop.- hierarchia pięć filarów islamu ( pięć obowiązków) czyli: Wyznanie wiary, Post Jałmużna Modlitwa, Pielgrzymka do Mekki Biblia Koran Księgi Wedy oraz Jogasutry i Brahmasutra Imam znawca Koranu u szyitów ajatollah hierarchia Zakończenie cyklu ponownych narodzin i śmierci i osiągnięcie nirwany. W buddyzmie dodatkowo osiągnięcie oświecenia, świata. Wejście w skład nieba poprzez przestrzeganie niebiańskiego porządku. joga, medytacja medytacja, tantra szczegółowe zasady postępowania w codziennym życiu Guru - przewodnik duchowy i nauczyciel, sutry Życie klasztorne mnichów (przestrzeganie surowej dyscypliny, i celibatu) Pięcioksiąg konfucjański Mędrcy, nauczyciele, szkoły konfucjańskie kwestie życia doczesnego. życie w harmonii z nurtem wszechświata. Życie w zgodzie z "wewnętrzną czystością" serca pojmowaną indywidualnie przez wyznawców shinto. Medytacja w taoizmie modlitwa Daodejing oraz Zhuangzi w szintoizmie brak Osoby duchowne brak hierarchii Animizm - (łac. anima dusza) zespół wierzeń występujący w religiach naturalnych zakładający istnienie świata materialnego i duchowego, współistnienie duszy z ciałem, przypisujący duszę zmarłych ludzi, wszystkim roślinom, zwierzętom, minerałom i żywiołom (totemizm). Dusza człowieka po śmierci przedostaje się do zaświatów, pełnych innych dusz oraz rozmaitych duchów. Duchy te mają wpływ na życie ludzi i bywają im przychylne lub nieprzychylne. Nierozłącznym elementem wierzeń animistycznych jest obecność ludzi-ekstatyków szamanów, mających wpływ na świat duchów. 2

3 KRĘGI CYWILIZACYJNO KULTUROWE WEDŁUG HUNTINGTONA Kręgi cywilizacyjne oparte na religiach (źródło: S. Huntington, Zderzenie Cywilizacji ) 1 - zachodnie chrześcijaństwo, 2 - Ameryka Łacińska, 3 - słowiańsko-prawosławny, 4 - islamski, 5 - religie plemienne, 6 - shintoistyczny (Japonia), 7 - hinduski, 8 - buddyjski, 9 - konfucjański; granice: a - między kręgami cywilizacyjnymi, b - Trzeciego Świata 3

4 ZADANIA DEMOGRAFIA 1. Uzupełnij tabelę, podając czynnik, który wpłynął na wielkość poziomu gęstości zaludnienia w poszczególnych krajach. Kraj Gęstość zaludnienia (osoby/km 2 ) Czad 5 Holandia 382 Bangladesz 847 Czynniki wpływające na poziom gęstości zaludnienia 2. Wybierz dwa zdania prawidłowe. Właściwe oznaczenia literowe wpisz w miejscu przeznaczonym na odpowiedź. a) W krajach wysoko rozwiniętych gospodarczo w strukturze płci społeczeństwa zaznacza się liczebna przewaga mężczyzn (maskulinizacja społeczeństwa). b) Zarówno w społeczeństwach młodych, jak i starych, obserwuje się liczebną przewagę mężczyzn nad kobietami w wieku przedprodukcyjnym. c) Piramida wieku i płci społeczeństwa młodego ma szeroką podstawę, która świadczy o dużym udziale ludności w wieku poprodukcyjnym. d) W strukturze wiekowej społeczeństwa starego największy udział ma ludność w wieku produkcyjnym. Zdania prawidłowe to:..., Na podstawie struktury wieku przedstawionej w tabeli wybierz dwa kraje, które charakteryzują się starością demograficzną społeczeństwa. Ich nazwy wpisz w miejscu przeznaczonym na odpowiedź. Kraj Ludność kraju w wieku: 19 lat i mniej lat lat 65 lat i więcej Turcja 37,4 34,5 22,3 5,8 Włochy 19,1 28,9 32,8 19,2 Indie 45,1 30,8 19,5 4,6 Rumunia 23,8 31,4 30,1 14,7 Odpowiedź: Podaj trzy konsekwencje dla rozwoju społeczno-gospodarczego struktury wiekowej społeczeństwa Włoch

5 Na podstawie danych zawartych w tabeli wymień trzy przyczyny zróżnicowania poziomu zatrudnienia w usługach. Kraj Udział zatrudnionych w usługach wśród aktywnych zawodowo w % Holandia 81 Kanada 75 Słowacja 56 Egipt 50 Chiny 29 Niger Wyjaśnij, na czym polega drenaż mózgów. Podaj przykład kierunku (skąd dokąd) tego rodzaju migracji na świecie. Wyjaśnienie: Kierunek migracji: Na poniższej mapie małymi literami alfabetu zaznaczono państwa, w których oficjalnie występuje więcej niż jeden język. Uzupełnij tabelę, podając nazwy państw i nazwy występujących na ich terenie języków. Lp. Symbol na mapie Państwo Języki 1. a 2. b 5

6 8. Na mapie w zadaniu 7 dużymi literami alfabetu zaznaczono państwa. Uzupełnij tabelę, podając nazwę państw oraz nazwę dominującego w nich wyznania: anglikanizm, animizm, buddyzm, grekokatolicyzm, hinduizm, islam, katolicyzm, prawosławie, protestantyzm. Lp. Symbol na mapie Nazwa państwa Nazwa religii 1. A 2. B 3. C 4. D 5. E 6. F 7. G 8. H 9. I 10. J 9. Korzystając z mapki, uzupełnij poniższy schemat, wpisując symbol państwa z mapy i jego nazwę. RASY Biała BIAŁA Czarna Żółta 6

7 10. W Kambodży - obok języka khmerskiego - używane są język angielski i język francuski. W Indiach i na Filipinach językami urzędowymi są, obok języków miejscowych, języki europejskie. Zwięźle wyjaśnij przyczynę takiego stanu rzeczy oraz podaj nazwy języków europejskich, które są językami urzędowymi w Indiach i na Filipinach 11. Uporządkuj następujące państwa Ameryki Północnej: Haiti, Kanada, Kuba, Meksyk, USA w kolejności malejącej według: a) liczby mieszkańców, b) gęstości zaludnienia. 12. Wyjaśnij, na czym polega uchodźstwo. Podaj przykład kierunku (skąd dokąd) tego rodzaju migracji na świecie. Wyjaśnienie:... Kierunek migracji: Poniżej zaprezentowano wykres przedstawiający fazy rozwoju demograficznego społeczeństw. Wykonaj polecenia znajdujące się pod wykresem. 7

8 a) Podpisz linię przedstawiającą współczynnik urodzeń i zgonów b) Zakreskuj obszar przedstawiający przyrost naturalny. c) Zaznacz obszar przedstawiający III fazę rozwoju demograficznego. d) Scharakteryzuj III fazę rozwoju demograficznego podaj przykłady krajów znajdujących się w tej fazie rozwoju demograficznego. e) Zakreskuj obszar przedstawiający eksplozję demograficzną. f) Zaznacz obszar przedstawiający IV fazę rozwoju demograficznego. g) Scharakteryzuj IV fazę rozwoju demograficznego podaj przykłady krajów znajdujących się w tej fazie rozwoju demograficznego. 14. Uzupełnij tabelę przedstawiającą współczynnik feminizacji w następujących krajach: USA, Indie, Polska, Ukraina. Państwo Współczynnik feminizacji Oblicz przyrost naturalny i określ fazę rozwoju demograficznego, w jakiej znajduje się kraj. Kraj Urodzenia Zgony Bangladesz 30,0 8,4 USA 14,0 8,2 Niger 51,3 21,2 Niemcy 8,4 10,1 Polska 9,8 9,7 Przyrost naturalny Fazy rozwoju demograficznego 16. Tabela przedstawia ludność według wieku w poszczególnych krajach świata. Wskaż społeczeństwa młode i starzejące się. Kraje Ludność wg wieku w % 19 i mniej i więcej Argentyna 38,2 28,4 23,9 9,5 Japonia 21,2 28,0 34,6 16,2 Włochy 20,2 30,9 31,5 17,4 Meksyk 46,1 32,1 16,9 4,3 Ukraina 26,8 28,8 30,5 13,9 Społeczeństwa młode: Społeczeństwa starzejące się:

9 17. Tabela przedstawia migracje zagraniczne Polski w poszczególnych latach. Przedstaw dwie przyczyny dużego ujemnego salda migracji w latach Lata Imigracja Emigracja Saldo migracji w tys. przeciętne roczne ,6 16,7 15, ,6 28,4 26, ,3 24,0 22, ,1 29,3 27, ,0 21, ,5 21, Tabela przedstawia migracje zagraniczne ludności Polski według płci w poszczególnych latach. Przedstaw dwie przyczyny dużego ujemnego salda migracji w latach w porównaniu do lat późniejszych. Lata Imigracja Emigracja Saldo migracji M K M K M K Na mapie przedstawiono kierunki wielkich migracji zewnętrznych i wewnętrznych na świecie. Źródło: S.Otok, Geografia polityczna,

10 Na podstawie mapy i własnej wiedzy uzupełnij tabelę. Numer na mapie 6 Kierunek ruchu migracyjnego Przyczyny migracji Migracja pionierska zasiedlanie nowych ziem Skutki migracji 3 4 Rozprzestrzenianie się ludności rasy czarnej na teren obu Ameryk 7 1 Z Europy do Ameryki Północnej 20. Mapa przedstawia regiony wyludniające się podaj 2 przyczyny wyludniania się tych regionów oraz 2 skutki,.. 10

11 21. Korzystając z danych, oblicz stopę bezrobocia w Polsce w roku Pracujący w tys. Bezrobotni Bezrobotni Bezrobotne mężczyźni w ogółem w tys. kobiety w tys. tys ,1 552,4 573,7 Miejsce na obliczenia: Stopa bezrobocia:. 22. Graficzną ilustracją wieku społeczeństw jest piramida wieku ludności. Przyporządkuj piramidy wieku dwóm państwom spośród trzech: Nigeria, Polska, Francja. Uzasadnij wybór Wybierz dwa zdania prawidłowe. Właściwe oznaczenia literowe wpisz w miejscu przeznaczonym na odpowiedź. a) W strukturze wiekowej społeczeństwa starego największy udział ma ludność w wieku poprodukcyjnym. b) W krajach słabo rozwiniętych gospodarczo w strukturze płci społeczeństwa zaznacza się liczebna przewaga mężczyzn (maskulinizacja społeczeństwa). c) Zarówno w społeczeństwach młodych, jak i starych, obserwuje się liczebną przewagę kobiet nad mężczyznami w wieku poprodukcyjnym. d) Piramida wieku i płci społeczeństwa starego ma szeroką podstawę, która świadczy o dużym udziale ludności w wieku przedprodukcyjnym. Zdania prawidłowe to:...,... 11