Zwalnianie pracowników

Transkrypt

1 NAWIGATOR PRAWA PRACY Zwalnianie pracowników Wyja nienia, porady, orzecznictwo i wzory pod redakcj Jakuba Ziarno

2 UWAGA! Naruszenie pola ze zdrapkà jest równoznaczne z zakupem ksià ki! Zakup ksià ki daje dost p (po wpisaniu kodu ze zdrapki) do treści on-line powiązanych z książką na stronie przez 1 rok gratis. NPPZP1 Wydawnictwo C. H. Beck, Beck Info Biznes ul. Bonifraterska Warszawa tel.: (22) ; faks (22) bibredakcja@beck.pl

3 NAWIGATOR PRAWA PRACY Zwalnianie pracowników

4

5 NAWIGATOR PRAWA PRACY Zwalnianie pracowników Wyja nienia, porady, orzecznictwo i wzory pod redakcj Jakuba Ziarno Wydawnictwo C.H. Beck Warszawa 2012

6 NAWIGATOR PRAWA PRACY Zwalnianie pracowników Wydanie I Październik 2012 Redakcja merytoryczna: Jakub Ziarno Konsultacja: Joanna Torbé Autorzy (kolejność alfabetyczna): Przemysław Ciszek Joanna Czerwińska Ewa Drzewiecka Anita Gwarek Anna Kopyść Agata Lankamer-Prasołek Bożena Lenart Anna Martuszewicz Maciej Nałęcz Beata Naróg Mariusz Pigulski Mariusz Pilaszek Małgorzata Podgórska Marek Rotkiewicz Ryszard Sadlik Joanna Torbé Dorota Twardo Anna Wenta Katarzyna Wrońska-Zblewska Jakub Ziarno Tomasz Zwolak Redakcja: Marta Graboń-Krajewska Korekta: Monika Mielczarek Ilustracja na okładce: Joachim Angeltun/iStockphoto.com Skład i łamanie: GRAFOS Druk: Elpil, Siedlce Wydawnictwo C.H. Beck 2012 Wydawnictwo C.H. Beck Sp. z o.o. Ul. Bonifraterska 17, Warszawa Tel , faks ISBN: ISBN e-book:

7 Spis treści Wykaz skrótów... Wykaz aktów prawnych... Wstęp... IX XI XIII Kodeks pracy Dział drugi. Stosunek pracy Rozdział II. Umowa o pracę... 1 Oddział 2: Przepisy ogólne o rozwiązaniu umowy o pracę... 3 Art. 30. Rozwiązanie umowy Formy prawne rozwiązywania umów o pracę Rozwiązanie umowy za porozumieniem stron Rozwiązanie umowy za wypowiedzeniem Rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia Rozwiązanie umowy z upływem okresu, na jaki była zawarta Rozwiązanie umowy z ukończeniem pracy Obliczanie okresu wypowiedzenia Obowiązek stosowania formy pisemnej Przyczyna wypowiedzenia i rozwiązania umowy bez wypowiedzenia Pouczenie o prawie odwołania do sądu pracy Art. 31. (skreślony) Oddział 3: Rozwiązanie umowy o pracę za wypowiedzeniem Art. 32. Wypowiedzenie umowy Rodzaje umów, które można wypowiedzieć Bieg okresu wypowiedzenia Art. 33. Wypowiedzenie umowy na czas określony Art Wypowiedzenie umowy na czas zastępstwa Art. 34. Okres wypowiedzenia umowy na okres próbny Art. 35. (skreślony) Art. 36. Okres wypowiedzenia umowy na czas nieokreślony Ustalanie zakładowego stażu pracy Uwzględnianie okresu zatrudnienia w sytuacji przejęcia zakładu Zmiana okresu wypowiedzenia w drodze uzgodnień stron Ustalenie wcześniejszego terminu rozwiązania umowy Art Skrócenie okresu wypowiedzenia przy upadłości lub likwidacji Przesłanki i tryb skrócenia okresu wypowiedzenia Skrócenie okresu wypowiedzenia a staż pracy Roszczenia pracownika z tytułu skrócenia wypowiedzenia V

8 Spis treści VI Art. 37. Zwolnienie na poszukiwanie pracy Art. 38. Konsultacja wypowiedzenia z zakładową organizacją związkową Art. 39. Ochrona przedemerytalna Art. 40. Wyłączenie ochrony przedemerytalnej Art. 41. Ochrona w trakcie usprawiedliwionej nieobecności w pracy Art Upadłość lub likwidacja pracodawcy Art. 42. Wypowiedzenie zmieniające i czasowe powierzenie innej pracy Wypowiedzenie warunków pracy i płacy Odmowa przyjęcia wypowiedzenia zmieniającego Czasowe przeniesienie do innej pracy Art. 43. Wypowiedzenie zmieniające w okresie przedemerytalnym Oddział 4: Uprawnienia pracownika w razie nieuzasadnionego lub niezgodnego z prawem wypowiedzenia umowy o pracę przez pracodawcę Art. 44. Odwołanie od wypowiedzenia Art. 45. Bezskuteczność wypowiedzenia lub przywrócenie do pracy Uzasadnione i nieuzasadnione przyczyny wypowiedzenia w orzecznictwie sądowym Roszczenia przysługujące pracownikowi Art. 47. Wynagrodzenie po przywróceniu do pracy Art Granice wysokości odszkodowania przy umowie bezterminowej Art. 48. Odmowa ponownego zatrudnienia Art. 49. Niedozwolone skrócenie okresu wypowiedzenia Art. 50. Odszkodowanie z tytułu naruszenia przepisów o wypowiadaniu umów terminowych Art. 51. Wliczanie do stażu pracy Oddział 5: Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia Art. 52. Rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z winy pracownika Powody uzasadniające rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia Przyczyny zwolnienia dyscyplinarnego w doktrynie i orzecznictwie Termin na rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia Konsultacja związkowa rozwiązania umowy Rozwiązanie natychmiastowe a ochrona przed zwolnieniem Wymogi formalne dla rozwiązania umowy Art. 53. Rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia bez winy pracownika Art. 54. (skreślony) Art. 55. Rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia przez pracownika Oddział 6: Uprawnienia pracownika w razie niezgodnego z prawem rozwiązania przez pracodawcę umowy o pracę bez wypowiedzenia Art. 56. Roszczenia pracownika Art. 57. Wynagrodzenie po przywróceniu Art. 58. Wysokość odszkodowania dla pracownika Art. 59. Odszkodowanie w przypadku umowy terminowej Art. 60. Rozwiązanie umowy w okresie wypowiedzenia Art. 61. Odesłanie

9 Spis treści Oddział 6a: Uprawnienia pracodawcy w razie nieuzasadnionego rozwiązania przez pracownika umowy o pracę bez wypowiedzenia Art Roszczenie pracodawcy o odszkodowanie Art Ustalanie odszkodowania Art. 62. (skreślony) Oddział 7: Wygaśnięcie umowy o pracę Art. 63. Wygaśnięcie umowy Art Śmierć pracownika Art Śmierć pracodawcy Art. 64. (skreślony) Art. 65. (skreślony) Art. 66. Tymczasowe aresztowanie Art. 67. Odwołanie do sądu pracy Ustawa o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników Art. 1. Zakres stosowania ustawy Art. 2. Konsultacje ze związkami zawodowymi Art. 3. Porozumienie w sprawie zwolnień Art. 4. Zawiadomienie o zwolnieniu grupowym Art. 5. Dopuszczalność wypowiedzenia Art. 6. Terminy wypowiedzenia Art. 7. Odpowiednie stosowanie Kodeksu pracy Art. 8. Odprawa pieniężna Art. 9. Ponowne zatrudnienie pracownika Art. 10. Wypowiedzenie stosunku pracy podlegającego szczególnej ochronie Art. 11. Pracownicy mianowani Art. 12. Odpowiednie stosowanie Kodeksu pracy Art Pominięte na potrzeby publikacji Zasady wydawania świadectw pracy Art. 97. Świadectwo pracy Wydanie świadectwa pracy Sprostowanie i uzupełnienie świadectwa pracy Narzędzia kadrowe pomocne w procesie zwalniania pracowników Wykaz wzorów Wykaz kalkulatorów Zestawienia tabelaryczne najistotniejszych informacji VII

10

11 Wykaz skrótów art. artykuł br. bieżącego roku Dz.U. Dziennik Ustaw ew. ewentualnie GIP Główny Inspektorat Pracy/Główny Inspektor Pracy KC ustawa z r. Kodeks cywilny KK ustawa z r. Kodeks karny KP ustawa z r. Kodeks pracy KPA ustawa z r. Kodeks postępowania administracyjnego lit. litera m.in. między innymi MPiPS Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej MZ Ministerstwo Zdrowia/Minister Zdrowia np. na przykład NSA Naczelny Sąd Administracyjny Nr numer OSNAPiUS Orzecznictwo Sądu Najwyższego, Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych OSNP Orzecznictwo Sądu Najwyższego, Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych PIP Państwowa Inspekcja Pracy PIS Państwowa Inspekcja Sanitarna pkt punkt pkt. punkty por. porównaj poz. pozycja r. rok red. redakcja RM Rada Ministrów rozdz. rozdział rozp. rozporządzenie s. strona (-y) SN Sąd Najwyższy sygn. sygnatura t.j. tekst jednolity tj. to jest tzn. to znaczy ust. ustęp w zw. w związku wg według IX

12 Wykaz skrótów ww. wyżej wymieniony (-a, -e) zd. zdanie ze zm. ze zmianami zob. zobacz ZUS Zakład Ubezpieczeń Społecznych ZOZ Zakładowa Organizacja Związkowa paragraf X

13 Wykaz aktów prawnych Ustawy 1) Ustawa z r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 ze zm.) 2) Ustawa z r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (Dz.U. Nr 90, poz. 844 ze zm.) 3) Ustawa z r. Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93 ze zm.) 4) Ustawa z r. o informowaniu pracowników i przeprowadzaniu z nimi konsultacji (Dz.U. Nr 79, poz. 550 ze zm.) 5) ustawa z r. o rozwiązywaniu sporów zbiorowych (Dz.U. Nr 55, poz. 236 ze zm.) 6) Ustawa z r. o związkach zawodowych (t.j. Dz.U. z 2001 r. Nr 79, poz. 854 ze zm.) 7) Ustawa z r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (t.j. Dz.U. z 2008 r. Nr 69, poz. 415 ze zm.) 8) Ustawa z r. o zatrudnianiu pracowników tymczasowych (Dz.U. Nr 166, poz ze zm.) 9) Ustawa z r. o dniach wolnych od pracy (Dz.U. Nr 4, poz. 28 ze zm.) 10) Ustawa z r. o ochronie danych osobowych (t.j. Dz.U. z 2002 r. Nr 101, poz. 926 ze zm.) 11) Ustawa z r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (t.j. Dz.U. z 2012 r., poz. 592) 12) Ustawa r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2009 r. Nr 205, poz ze zm.) 13) Ustawa z r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz ze zm.) 14) Ustawa z r. o świadczeniach przedemerytalnych (Dz.U. Nr 120, poz ze zm.) 15) Ustawa z r. o emeryturach pomostowych (Dz.U. Nr 237, poz ze zm.) 16) Ustawa z r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2010 r. Nr 77, poz. 512 ze zm.) 17) Ustawa z r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (t.j. Dz.U. z 2011 r. Nr 127, poz. 721 ze zm.) 18) Ustawa z r. Karta Nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2006 r. Nr 97, poz. 674 ze zm.) 19) Ustawa z r. Prawo o szkolnictwie wyższym (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 572 ze zm.) 20) Ustawa z r. o prokuraturze (t.j. Dz.U. z 2011 r. Nr 270, poz ze zm.) XI

14 Wykaz aktów prawnych 21) Ustawa z r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (tj. Dz.U. z 2012 r., poz. 461 ze zm.) 22) Ustawa z r. o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników (t.j. Dz.U. z 2004 r. Nr 269, poz ze zm.) 23) Ustawa z r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2012 r., poz. 361) 24) Ustawa z r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz.U. z 2011 r. Nr 177, poz ze zm.) 25) Ustawa z r. Prawo upadłościowe i naprawcze (t.j. Dz.U. z 2009 r. Nr 175, poz ze zm.) 26) Ustawa z r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz.U. z 2001 r. Nr 142, poz ze zm.) 27) Ustawa z r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z usuwaniem skutków powodzi (Dz.U. Nr 234, poz ze zm.) 28) Ustawa z r. o zmianie ustawy Kodeks pracy (Dz.U. Nr 36, poz. 181) Rozporządzenia 1) Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w Kodeksie pracy (Dz.U. Nr 62, poz. 289 ze zm.) 2) Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z r. w sprawie szczegółowej treści świadectwa pracy oraz sposobu i trybu jego wydawania i prostowania (Dz.U. Nr 60, poz. 282 ze zm.) 3) Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z r. w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy (Dz.U. Nr 60, poz. 281 ze zm.) 4) Rozporządzenie Ministra Polityki Społecznej z r. w sprawie orzekania o niezdolności do pracy (Dz.U. Nr 145, poz. 1219) 5) Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop (Dz.U. Nr 2, poz. 14 ze zm.) 6) Rozporządzenie Rady Ministrów z r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz. 43 ze zm.) 7) Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z r. w sprawie czynności komorników (Dz.U. Nr 10, poz. 52 ze zm.) Dyrektywy UE 1) Dyrektywa Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości z r. (2001/23/WE) XII

15 Wstęp Zwolnienie pracownika to prawie zawsze wydarzenie stresujące dla każdej ze stron stosunku pracy. Dla pracownika rozstanie z firmą oznacza konieczność znalezienia nowego źródła utrzymania, co w czasach kryzysu gospodarczego nie jest zadaniem łatwym. Dla pracodawcy rozwiązanie umowy z pracownikiem wiąże się z wieloma dylematami organizacyjnymi, prawnymi i etycznymi. Książka, którą trzymają Państwo w ręku, to przewodnik po zawiłościach związanych ze zwalnianiem pracowników. Zawarto w niej setki podpowiedzi i wyjaśnień dotyczących interpretacji przepisów Kodeksu pracy oraz tzw. ustawy o zwolnieniach grupowych. W Nawigatorze zastosowano wygodny układ treści, tj. przyporządkowano je do poszczególnych artykułów ustawy. Nie jest to jednak klasyczny komentarz prawniczy do ustawy, lecz bardzo kompleksowa baza wiedzy dla praktyków. Treści zostały wyselekcjonowane pod kątem pytań kierowanych codziennie przez specjalistów kadrowych i pracodawców do znanego portalu EkspertKadrowy.pl (obecnie EkspertBeck.pl moduł Kadry i płace). Dzięki temu Nawigator nie zawiera rozważań teoretycznych, lecz treści odpowiadające bardzo dokładnie potrzebom użytkowników. Przystępna forma nie oznacza w tym przypadku powierzchownego ujęcia tematów. Nawigator pomoże Państwu rozwiązać problemy bardzo skomplikowane, wymagające analizy orzecznictwa sądowego z wielu lat oraz dużego doświadczenia. Co wyróżnia naszą publikację to jednolity, uporządkowany i przejrzysty schemat prezentacji poszczególnych zagadnień: treść przepisu wraz z krótkim i rzeczowym komentarzem (w razie potrzeby podzielonym na bardziej szczegółowe zagadnienia, odwołania do orzecznictwa wyroki i postanowienia sądów w omawianych kwestiach, stanowiska urzędowe, rozwiązania z życia wzięte pogłębiona analiza wybranych problemów specjalistów ds. kadrowych i pracodawców kierowanych do portalu EkspertBeck.pl. Umieszczone w Nawigatorze wskazówki obejmują swym zakresem wszystkie przepisy Kodeksu pracy regulujące problematykę rozwiązywania stosunków pracy (począwszy od art. 32 do art. 67 KP). W całości skomentowana została także ustawa o zwolnieniach grupowych (z wyjątkiem przepisów nowelizujących inne akty prawne). Aby w pełni wyczerpać temat zwolnień dodaliśmy także opracowanie art. 97 KP (wraz z rozporządzeniem wykonawczym) dotyczące świadectwa pracy. Dodatkowo, na końcu opracowania, zamieściliśmy zestawienia przydatnych w codziennej pracy narzędzi: wzory i kalkulatory a także zestawienia tabelaryczne najistotniejszych informacji pomocnych w procesie zwolnień. XIII

16 Wstęp Wraz z wersją drukowaną Czytelnik otrzymuje dostęp do Nawigatora w wersji on-line, z której będzie mógł pobrać wszystkie wzory i kalkulatory wymienione w publikacji. Warto także wspomnieć, że orzecznictwo pochodzi z bazy SIP Legalis, w której znajduje się wiele niepublikowanych rozstrzygnięć sądowych. Życząc, aby zwolnienia pracowników miały w Państwa firmach miejsce jak najrzadziej zapraszamy do korzystania z Nawigatora w tych wszystkich sytuacjach, gdy potrzebne są Państwu bardzo konkretne rozwiązania ujęte w przystępny i praktyczny sposób. Jakub Ziarno Marta Graboń-Krajewska P.S. Wkrótce kolejne pozycje książkowe w unikalnej formule Nawigatora prawa pracy. Zachęcamy Państwa do śledzenia naszej oferty wydawniczej na stronie: (zakładki: Kadry lub Zapowiedzi). XIV

17 Kodeks pracy Dział drugi. Stosunek prac Rozdział II. Umowa o pracę

18

19 Oddział 2: Przepisy ogólne o rozwiązaniu umowy o pracę Art. 30. Rozwiązanie umowy 1. Umowa o pracę rozwiązuje się: 1) na mocy porozumienia stron, 2) przez oświadczenie jednej ze stron z zachowaniem okresu wypowiedzenia (rozwiązanie umowy o pracę za wypowiedzeniem), 3) przez oświadczenie jednej ze stron bez zachowania okresu wypowiedzenia (rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia), 4) z upływem czasu, na który była zawarta, 5) z dniem ukończenia pracy, dla której wykonania była zawarta. 2. Umowa o pracę na okres próbny rozwiązuje się z upływem tego okresu, a przed jego upływem może być rozwiązana za wypowiedzeniem Okres wypowiedzenia umowy o pracę obejmujący tydzień lub miesiąc albo ich wielokrotność kończy się odpowiednio w sobotę lub w ostatnim dniu miesiąca. 3. Oświadczenie każdej ze stron o wypowiedzeniu lub rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia powinno nastąpić na piśmie. 4. W oświadczeniu pracodawcy o wypowiedzeniu umowy o pracę zawartej na czas nie określony lub o rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia powinna być wskazana przyczyna uzasadniająca wypowiedzenie lub rozwiązanie umowy. 5. W oświadczeniu pracodawcy o wypowiedzeniu umowy o pracę lub jej rozwiązaniu bez wypowiedzenia powinno być zawarte pouczenie o przysługującym pracownikowi prawie odwołania do sądu pracy. 3

20 Oddział 2: Przepisy ogólne o rozwiązaniu umowy o pracę Spis zagadnień 1. Formy prawne rozwiązywania umów o pracę 2. Rozwiązanie umowy za porozumieniem stron 3. Rozwiązanie umowy za wypowiedzeniem 4. Rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia 5. Rozwiązanie umowy z upływem okresu, na jaki była zawarta 6. Rozwiązanie umowy z ukończeniem pracy 7. Obliczanie okresu wypowiedzenia 8. Obowiązek stosowania formy pisemnej 9. Przyczyna wypowiedzenia i rozwiązania umowy bez wypowiedzenia 10. Pouczenie o prawie odwołania do sądu pracy 1 Formy prawne rozwiązywania umów o pracę Dla umowy o pracę przewidziano 5 możliwych trybów rozwiązania. Czynność prawna dwustronna Pierwszy z tych trybów, tj. rozwiązanie umowy za porozumieniem, ma charakter czynności prawnej dwustronnej. Umowa ulega więc w tym trybie rozwiązaniu tylko wówczas, gdy obie strony zgadzają się co do tego. Czynność prawna jednostronna Kolejne dwa tryby, tj. rozwiązanie umowy za wypowiedzeniem i rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia mają charakter czynności prawnych jednostronnych. Rozwiązanie umowy w tym trybie jest skuteczne niezależnie od woli drugiej strony, przy czym w przepisach przewidziano w tym zakresie liczne ograniczenia o czym mowa w dalszej części niniejszej publikacji. Ustalenia stron wynikające z umowy Ostatnie dwa tryby rozwiązania umowy o pracę, tj. rozwiązanie z upływem czasu na jaki umowa była zawarta lub z wykonaniem umówionej pracy, wynikają z ustaleń stron dokonanych przy podpisywaniu umowy.! ROZSTRZYGNIĘCIA SĄDÓW 4 nn Poinformowanie pracownika o przyczynie i trybie rozwiązania umowy Wyrok Sądu Najwyższego z r. (I PK 421/03)