Patomechanizm zakażenia Candida w stomatopatiach protetycznych
|
|
- Danuta Antczak
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Czas. Stomatol., 2008, 61, 12, Polish Dental Society Patomechanizm zakażenia Candida w stomatopatiach protetycznych Pathomechanism of Candida infection in denture stomatitis Magdalena Kaczała, Justyna Gmyrek, Magdalena Mnichowska-Polanowska, Stefania Giedrys-Kalemba Z Katedry i Zakładu Mikrobiologii i Immunologii PAM Kierownik: prof. dr hab. n. med. S. Giedrys-Kalemba Summary Introduction: Denture stomatitis pertains to a number of pathological symptoms in the oral cavity caused by wearing acrylic dentures. This inflammation is induced by trauma, denture plaque and also Candida infection. Aim of the study: To discuss pathomechanism of fungal infection in denture stomatitis, especially mediated by the Candida biofilm formation. Conclusion: Nowadays, controlling biofilmassociated fungal infections in patients wearing removable acrylic dentures is becoming a greater and greater challenge. This is particularly true in view of increasing antibiotic overuse and emergence of fungal resistance. Streszczenie Wprowadzenie: stomatopatia protetyczna jest zespołem patologicznych objawów w jamie ustnej wywołanych użytkowaniem przede wszystkim akrylowych protez stomatologicznych. Do głównych przyczyn stomatopatii należą: uraz mechaniczny, oddziaływanie płytki protez, a także infekcje grzybicze. Cel pracy: na podstawie piśmiennictwa opisano patomechanizm zakażeń grzybiczych w stomatopatiach protetycznych ze szczególnym uwzględnieniem biofilmu tworzonego przez grzyby. Podsumowanie: skuteczność zwalczania zakażeń grzybiczych, związanych z tworzeniem biofilmu na biomateriałach, który występuje u osób użytkujących akrylowe ruchome uzupełnienia protetyczne, staje się coraz większym wyzwaniem, szczególnie w dobie rosnących nadużyć w stosowaniu antybiotyków i narastania oporności drobnoustrojów, w tym grzybów. KEYWORDS: Candida, biofilm, denture stomatitis HASŁA INDEKSOWE: Candida, biofilm, stomatopatia Wprowadzenie Rodzaj Candida to najczęściej występujące grzyby fizjologicznie bytujące u człowieka. Ich występowanie oraz zróżnicowanie gatunkowe zależy zarówno od czynników środowiskowych, jak i indywidualnych uwarunkowań gospodarza. Do najczęściej izolowanych gatunków w ontocenozie jamy ustnej zaliczamy C. albicans, C. parapsilosis, C. guilliermondii, C. krusei, C. dubliniensis, C. famata [17]. Jako stomatopatię protetyczną określamy zespół patologicznych objawów w jamie ustnej, zarówno obiektywnych jak i subiek- 886
2 2008, 61, 12 Zakażenia Candida w stomatopatiach protetycznych tywnych wywołanych użytkowaniem, przede wszystkim akrylowych protez stomatologicznych. Do głównych przyczyn stomatopatii należą: uraz mechaniczny, oddziaływanie płytki protez, a także infekcje grzybicze. Cel pracy Celem pracy było opisanie na podstawie piśmiennictwa patomechanizmu zakażeń grzybiczych w stomatopatiach protetycznych ze szczególnym uwzględnieniem biofilmu tworzonego przez grzyby. Patomechanizm zakażenia Candida w stomatopatiach protetycznych Istnieje wiele czynników, które mają znaczący wpływ na rozwój stomatopatii protetycznych, takich jak: nawyki pacjenta (zarówno higieniczne jak i żywieniowe), obecność chorób ogólnoustrojowych (cukrzyca), przyjmowanie leków (długotrwała antybiotykoterapia), powstawanie przez użytkowanie protezy niefizjologicznych warunków środowiskowych w jamie ustnej, a także rzadko występujące reakcje alergiczne na tworzywo protezy. Etiologia stomatopatii protetycznych jest zawsze wieloczynnikowa, a o rozwoju stanu zapalnego decyduje kilka wymienionych czynników wspólnie. Najistotniejsze znaczenie ma jednak uraz mechaniczny, który poprzez nadmierny ucisk i uszkodzenie komórek nabłonka inicjuje występowanie zmian w ontocenozie jamy ustnej. Wystąpienie urazu mechanicznego jest konsekwencją złej stabilizacji płyty protezy, nieprawidłowości w zwarciu i artykulacji oraz zaplanowanym zasięgu płyty uzupełnienia [16]. Szorstkość strony dośluzówkowej protezy czy utrata właściwości stosowanych materiałów podścielających również wpływa na uszkodzenie błony śluzowej. Obecność rozległej płyty uzupełnienia protetycznego doprowadza do zaburzeń w metabolizmie tkankowym, ogranicza dostęp tlenu oraz śliny, powoduje wzrost temperatury i wilgotności. Nawyki i zaniedbania ze strony pacjenta, takie jak: całodobowe użytkowanie protez, niewystarczająca i niewłaściwa higiena nasilają działanie traumatyzujące błonę śluzową. Takie warunki sprzyjają z kolei adhezji drobnoustrojów doprowadzając do zakażenia [15]. Zakażenia grzybicze występują zwykle powierzchownie i zaliczane są do zakażeń pierwotnych. Dotyczą 11-67% pacjentów użytkujących uzupełnienia protetyczne [21]. Wywołują je na ogół grzyby występujące fizjologicznie w jamie ustnej, najczęściej C. albicans. W badaniach mikologicznych izoluje się wówczas znamienne liczby Candida spp. Stomatopatie związane z zakażeniem grzybiczym dotyczą również około 30% użytkowników aparatów ortodontycznych zbudowanych na bazie metakrylanu metylu. Stomatopatia protetyczna jest zazwyczaj dolegliwością nawracającą, a wielokrotne próby eradykacji zakażenia grzybiczego prowadzą do niepowodzeń terapii [3]. Nieodzownym elementem wystąpienia przewlekłej kandydozy u osób użytkujących akrylowe ruchome uzupełnienia protetyczne jest obecność biomateriału. Biomateriał, jako ciało obce może oddziaływać na różne czynniki utrzymujące fizjologiczne środowisko jamy ustnej i ułatwiać jego zmiany. Istotne znaczenie ma również duża porowatość i struktura strony dośluzówkowej materiału akrylowego. Uważa się, że na zwiększone zasiedlanie jamy ustnej przez szczepy Candida u pacjentów użytkujących ruchome uzupełnienia protetyczne ma wpływ zarówno wystąpienie korzystnych miejscowych warunków w tej ontocenozie (spadek ph, wzrost wilgotności, obecność węglowodanów, zaburzenia działania samooczyszczającego śliny, skład flory bakteryjnej, cechy bioma- 887
3 M. Kaczała i in. Czas. Stomatol., teriału), jak i czynniki ogólne (choroby podstawowe, stosowane leki) [1]. Istotną rolę w patogenezie zakażeń Candida odgrywa zdolność transformacji morfologicznej komórki drożdżowej (blastospora) poprzez proces filamentacji (wytworzenie form kiełkujących germ tubes ) do nitkowatej pseudostrzępki (pseudomycelium). Forma drożdżowa określana mianem kolonizującej, ma zdolność rozpoznawania komórek gospodarza, natomiast mycelialna wykazuje większe zdolności adherentne, co związane jest z odmienną ekspresją genów [2]. Adhezja Ze strony grzybów o rozwoju zakażenia decyduje zdolność ich adhezji (przylegania) do komórek gospodarza. Jest to wstępny i skomplikowany proces decydujący o charakterze i nasileniu rozwijającego się zakażenia. Specyficzne adhezyny na powierzchni komórek grzyba rozpoznają odpowiednie receptory na komórkach nabłonkowych czy śródbłonka lub inne ligandy gospodarza (fibrynogen, fibronektyna surowicy, składniki śliny) [5, 22]. W początkowym etapie adhezji istotną rolę odgrywają nieswoiste wiązania, jak siły Van der Waalsa i elektrostatyczne, wiązania wodorowe i kowalencyjne oraz napięcie powierzchniowe. Adhezja poprzedza kolonizację, która jest niezbędna do koegzystencji Candida w danym środowisku, nie zawsze jednak prowadzi do rozwoju klinicznych objawów zakażenia [3, 17]. Przyleganie komórek grzybów do biomateriału kontaktującego się bezpośrednio z tkankami jest również procesem złożonym, uwarunkowanym wieloma czynnikami. Należą do nich: struktura i hydrofobowość powierzchni biomateriału, siły elektrostatyczne, a także specyficzne adhezyny na powierzchni komórek grzyba i ich ligandy [1]. Przyleganie komórek grzybów w ontocenozie jamy ustnej modyfikują składniki śliny (proteiny, mucyny), surowica, hydroksyapatyty szkliwa, warunki fizyczne (ph, ciśnienie parcjalne tlenu) oraz obecność innych drobnoustrojów (zjawisko koadhezji), które utrzymują na odpowiednim poziomie kolonizację jamy ustnej grzybami z rodzaju Candida [6, 7, 19]. Dane z piśmiennictwa wskazują na zróżnicowaną zdolność adhezji tego samego szczepu Candida do różnych powszechnie stosowanych materiałów akrylowych (Vertex Rapid, ProBase Hot, Paladur A, Paladur B) oraz różną adhezję poszczególnych gatunków Candida do tego samego materiału akrylowego [5,9]. Wprowadzenie bioprotezy prowadzi do powstania nowego środowiska w jamie ustnej, które natychmiast jest zasiedlane przez drobnoustroje. Biomateriał, wskutek omywania śliną, zostaje powleczony glikoproteinową błonką i staje się rezerwuarem receptorów do adhezji [1, 19]. Obecność bioprotezy ułatwia wystąpienie miejscowych mikrourazów, co prowadzi do indukcji odczynu zapalnego i dodatkowo zwiększa kolonizację drobnoustrojami, w tym grzybami. Grzyby mogą koadherować np. z paciorkowcami jamy ustnej tworząc heterogenną lecz zorganizowaną społeczność połączoną wspólnym procesem adhezji [6, 7]. Funkcję receptorów adhezji u grzybów z rodzaju Candida pełnią głównie białka als obecne na powierzchni blastospor jak również na formach strzępkowych. Kodowane są one przez polimorficzną rodzinę genów ALS [24]. Reakcja tych białek z odpowiednimi ligandami gospodarza inicjuje proces kolonizacji. W przypadku pojawienia się formy wydłużonej zwiększa się pula receptorów adhezji. Oprócz białek als w interakcje mogą być zaangażowane białka hwp, kodowane przez geny HWP, które są charakterystyczne dla formy wydłużonej [17]. 888
4 2008, 61, 12 Zakażenia Candida w stomatopatiach protetycznych Adhezja grzybicza charakteryzuje się znaczną zmiennością fenotypową, co stwarza możliwość dostosowywania się do warunków panujących w określonej ontocenozie. Odpowiedzialny za te procesy jest odpowiedni poziom ekspresji genów w komórce grzyba. Wyjaśnienia wymagają jednak warunki lub czynniki indukujące ekspresję adhezyn, prowadzące do efektywnej modyfikacji zdolności przylegania i zasiedlania powierzchni przez grzyby [24]. Punktowe przyleganie pojedynczych komórek grzyba do substratu, a następnie ich łączenie się i proliferacja prowadzi do wytworzenia złożonej struktury biofilmu. Jest to skomplikowana forma wzrostu różnych drobnoustrojów, także grzybów, w której skład wchodzą również składniki ontocenozy [20]. Chroni ona tworzące ją mikroorganizmy przed niekorzystnym działaniem czynników środowiskowych oraz bierze udział w patogenezie chorób przewlekłych, często związanych ze stosowaniem cewników, implantów czy protez stomatologicznych. Złożona struktura biofilmu i odmienne cechy fizjologiczne tworzących go drobnoustrojów, tłumaczyć mogą oporność biofilmu na działanie antybiotyków i innych czynników bójczych [5]. Biofilm Większość drobnoustrojów kolonizujących jamę ustną występuje nie jako pojedyncze, zdolne do namnażania się komórki (formy planktoniczne), lecz raczej jako zorganizowane struktury (formy osiadłe, biofilm) [6, 7]. W odniesieniu do gatunków Candida rolę formy planktonicznej pełni blastospora (forma drożdżowa), natomiast formy osiadłe, rosnące w strukturze biofilmu charakteryzuje dimorfizm, tzn. występowanie zarówno w postaci blastospory jak i formy strzępkowej. Biofilm grzybiczy jest zatem heterogennym skupiskiem komórek (blastospory, germ tubes, pseudostrzępki, strzępki) zależnych od siebie i zawieszonych w macierzy pozakomórkowej (EP), którego występowanie ściśle wiąże się z obecnością powierzchni, na której się rozwija [20]. W procesie powstawania biofilmu wyróżnia się 3 fazy: wczesną (0-11h), pośrednią (12-30h) i dojrzałą (38-72h). Faza wczesna obejmuje proces adherencji komórek Candida do powierzchni. Faza pośrednia charakteryzuje się przede wszystkim rozwojem macierzy pozakomórkowej. Kolejny etap to dojrzewanie biofilmu, gdzie dochodzi do dalszego rozwoju macierzy oraz tworzenia kolonii grzybów. Dojrzały biofilm (po godzinach) wykazuje unikatową, złożoną budowę systemu wielu kanałów określaną jako kolumnowa lub grzybkowa, gdzie dochodzi do przepływu substancji odżywczych, zmiany metabolizmu drobnoustrojów, obniżenia ich ruchliwości [5]. W badaniach prowadzonych in vitro dowiedziono występowania znacznych różnic w budowie biofilmu charakterystycznych dla gatunku. Wykorzystanie mutantów w badaniach nad rolą poszczególnych genów oraz analiza profili transkrypcyjnych z użyciem microarray test wykazała, że istnieją geny związane ściśle z fenotypem biofilmu, niezależne od dimorficznej natury Candida albicans. Wzrost w postaci biofilmu może powodować per se znaczne zmiany w fizjologii Candida. Mogą one wynikać z ekspresji specyficznego i stabilnego wzoru genów (transkryptom), niezależnego od występowania formy mycelialnej i jedynie marginalnie zależnego od parametrów środowiska [17]. Udowodniono istotny udział macierzy pozakomórkowej w całej strukturze biofilmu, jak również wykazano różnice w jej składzie w zależności od formy wzrostu grzybów. W EP biofilmu stwierdza się wzrost poziomu 889
5 M. Kaczała i in. Czas. Stomatol., glukozy, natomiast spadek liczby całkowitych węglowodanów i protein, odwrotnie niż w EP formy planktonicznej [21]. Komunikacja drobnoustrojów w biofilmie Rozwój, istnienie i rozpad biofilmu są w znacznym stopniu kontrolowane przez zjawisko określane jako quorum-sensing (komunikacja drobnoustrojów). Procesy te, w zależności od liczby zaangażowanych komórek, są odpowiedzialne za interakcje międzykomórkowe (zdolność do poruszania się czy formowanie struktur wielokomórkowych), w tym interakcję gospodarz drobnoustrój [25]. Quorum-sensing jest rodzajem systemu regulacyjnego wykorzystującym sygnały pochodzące z komórki grzybiczej, a nie ze środowiska. Komórki grzyba wytwarzają rozpuszczalne cząsteczki sygnałowe, które akumulują się w macierzy zewnątrzkomórkowej. Cząsteczki te dostają się do EP na drodze biernej dyfuzji, poprzez aktywny wyrzut leku przez osłony komórkowe (ang. efflux) oraz specyficzne systemy transportu. W momencie osiągnięcia odpowiednio dużej koncentracji określonej cząsteczki sygnałowej, wywiera ona działanie na lokalną grupę komórek [14]. Badania quorum-sensing u grzybów z rodzaju Candida dotyczą gatunku C. albicans. Poznano dwie cząsteczki sygnałowe farnesol i tyrosol. Biorą one udział w procesie formowania się strzępek, budujących dojrzałą strukturę biofilmu i będących ważną determinantą wirulencji. Farnesol wykazuje hamujący wpływ na rozwój form strzępkowych na poziomie ekspresji genowej [14]. Odgrywa również ważną rolę w późniejszych fazach stymulując odrywanie się komórek drożdży z biofilmu i rozpraszanie się ich w celu kolonizacji nowych powierzchni. W przeciwieństwie do farnesolu, tyrosol pobudza formowanie się strzępek podczas fazy wczesnej i pośredniej wzrostu biofilmu. Wykazano, iż dodanie farnesolu może efektywnie blokować rozwój biofilmu C. albicans oraz, że endogenna akumulacja tej cząsteczki sygnałowej w strukturach biofilmu może przyczyniać się do jego rozpadu z chwilą osiągnięcia krytycznej gęstości komórek. Produkcja farnesolu odbywa się na drodze biosyntezy steroli. W momencie działania leków przeciwgrzybiczych z grupy azoli, blokujących syntezę ergosterolu, dochodzi do zwiększenia substratu do produkcji tej cząsteczki przez C. albicans i w konsekwencji zwiększa się ilość farnesolu. Wytwarzanie farnesolu jest eliminowane w warunkach beztlenowego wzrostu, które wykluczają syntezę ergosterolu [14]. Farnesol wykazuje hamujące działanie również na inne gatunki grzybów, co sugeruje jego wpływ na konkurencyjność w zasiedlaniu danej ontocenozy [25]. Lekooporność biofilmu Wraz ze wzrostem i dojrzewaniem biofilmu, związanym z wytworzeniem wysoce zorganizowanej struktury narasta lekooporność tworzących je grzybów [11]. Uważa się, że lekooporność biofilmu jest zjawiskiem złożonym, warunkowanym przez następujące mechanizmy/czynniki: wzrost wyrzutu leku przez osłony komórkowe, integralność biofilmu i obecność pozakomórkowej matrix, zmiejszenie aktywności metabolicznej grzybów w fazie wzrostu stacjonarnego w dojrzałym biofilmie, zdolność biofilmu do generowania nielicznej populacji komórek przetrwałych oraz unikanie mechanizmów obronnych gospodarza [6, 12]. Wzrost wyrzutu leku przez osłony komórkowe odbywa się z udziałem systemów transportu ABC (ang. ATP-binding cassette) oraz MFS (ang. major facilitator superfamily) 890
6 2008, 61, 12 Zakażenia Candida w stomatopatiach protetycznych kodowanych odpowiednio przez geny CDR i MDR [4]. Ekspresja genów CDR i MDR podlega stałej regulacji podczas tworzenia biofilmu, co sugeruje, że mechanizm aktywnego wyrzutu leku (efflux) odgrywa potencjalną rolę w oporności biofilmu na azole.. Ekspresja genów CDR i MDR jest regulowana podczas tworzenia biofilmu i jest ściśle zależna od fazy wzrostu biofilmu najwyższa w fazie wstępnej powstawania biofilmu. Mechanizm aktywnego wyrzutu leku (efflux) odgrywa więc potencjalną rolę w oporności biofilmu na azole, jedynie w początkowej fazie rozwoju. Oporność na leki dojrzewającego (faza pośrednia) i dojrzałego biofilmu nie jest bezpośrednio związana z wyrzutem leku poza komórkę. Mukherjee i wsp.[18] wykazali, że decydującym składnikiem w oporności dojrzałego biofilmu na azole jest zawartość steroli w komórkach budujących biofilm. Spadek zawartości steroli w komórkach dojrzałego biofilmu prowadzi do wzrostu oporności biofilmu na azole [10]. Rola macierzy w lekooporności biofilmu wiąże się ze spadkiem efektywności działania antymikotyków w wyniku obniżenia szybkości dyfuzji leków do miejsc ich uchwytu w komórkach grzybów. Wykazano jednak, że amfoterycyna B oraz flukonazol swobodnie dyfundują przez macierz pozakomórkową biofilmu grzybów z rodzaju Candida, niezależnie od jego struktury jak i stopnia dojrzałości biofilmu. Badania nad rolą polisacharydowej macierzy koncentrowały się głównie na wykazaniu jej roli w oporności biofilmu przez utrzymanie integralności biofilmu jako układu i dowiodły, że nie odgrywa ona sama w sobie istotnej roli w oporności biofilmu. Komórki Candida rozwinęły zdolność generowania nielicznej populacji komórek przetrwałych (ang. persister cells), które mogą być w dużej mierze odpowiedzialne za tolerancję na leki oraz unikanie mechanizmów obronnych gospodarza (ewazja). Subpopulacja tych komórek nie występuje jednak w planktonicznej formie wzrostu tylko w dojrzałym biofilmie. Persisters są porównywane do spor i stanowią 0,1-10% komórek biofilmu [13]. Persister cells są w stanie utrzymywać się przy życiu pomimo obecności antybiotyków w stężeniach wyższych niż wartości MIC (minimalne stężenie hamujące). Michael D. LaFleur i wsp. [12] wykazali oporność komórek persister cells C. albicans na amfoterycynę B, chlorheksydynę i kaspofunginę. Niektórzy autorzy posługują się synonimem terminu persister nazywając je fenotypową odmianą ze względu na zdolność ekspresji określonych cech odpowiedzialnych za tolerancję na leki. Wydaje się, że formacja tych komórek nie jest zależna od złożonej struktury biofilmu, ale stanowi fenotypowe warianty dzikiego szczepu. Trudności w eradykacji biofilmu rozwijającego się na biomateriałach wymagają poszukiwania nowych metod jego eliminacji. Badania głównie dotyczą wykorzystywania środków chemicznych, produktów pochodzenia roślinnego, kojarzenia antymikotyków i łączenia ich z enzymami (np. lizozym) czy laktoferyną. Jednym ze sprawdzonych środków chemicznych działających na formy planktoniczne jest eugenol związek fenolowy o szerokim zastosowaniu w medycynie i stomatologii ze względu na grzybobójcze, bakteriobójcze, przeciwoksydacyjne i przeciwzapalne właściwości. Wykazano, że działanie eugenolu na biofilm C. albicans polega na hamowaniu adhezji komórek, a w konsekwencji tworzenie biofilmu. Proces ten jest zależny od czasu działania i stężenia zastosowanego eugenolu, który ma zdolność hamowania procesu filamentacji [8]. Innym, dobrze znanym środkiem dezynfekcyjnym, który ma właściwości grzybobójcze 891
7 M. Kaczała i in. Czas. Stomatol., w stosunku do biofilmu Candida jest należąca do grupy biguanidów 0,5% chlorheksydyna. Podobnie wyciąg z liści Streblus asper wpływa na redukcję adhezji komórek C. albicans do tworzywa akrylowego stosowanego w stomatologii [23]. Rozważa się wnikanie w systemy QS w celu zaburzenia procesu komunikacji drobnoustrojów i niedopuszczenia do wytworzenia struktury biofilmu, określane jako quorum sensing quenching. Sposoby ingerencji w QS opierają się na zastosowaniu naturalnych lub syntetycznych cząsteczek wykazujących agonistyczne lub antagonistyczne działanie w stosunku do poznanych cząsteczek sygnałowych (farnesol, tyrosol), na hamowaniu ich syntezy, blokowaniu przekazywania i odbioru sygnału przez receptory wewnątrz komórki drobnoustrojów [10, 25]. Badania nad biofilmami bakteryjnymi zaowocowały otrzymaniem szczepionki opartej o cząsteczki QS, która w konsekwencji może inaktywować zjawisko quorum sensing, jednak jej zastosowanie wymaga dalszych badań. Podsumowanie Nawracające zakażenia Candida w stomatopatiach protetycznych są uwarunkowane powstawaniem heterogennego biofilmu związanego z płytą akrylową. Złożony patomechanizm tego zjawiska obejmuje wiele nie do końca poznanych procesów związanych z adhezją, koadhezją, zmianą fenotypu komórek, tworzeniem wielowarstwowych struktur oraz z zespołem licznych interakcji międzykomórkowych. Na przebieg i nasilenie zakażenia o etiologii Candida może mieć wpływ gatunek grzyba, jak również znaczącą rolę odgrywają czynniki środowiskowe. Uwarunkowania danej ontocenozy mogą modyfikować ekspresję poszczególnych genów w komórkach, nie można jednak wykluczyć występowania specyficznego i stabilnego wzoru genów, charakterystycznych tylko dla fenotypu biofilmu tworzonego przez określony szczep. Wyjaśnienie heterogenności biofilmu grzybiczego w kontekście dimorfizmu, koadhezji z innymi mikroorganizmami jamy ustnej, czy braku reakcji na leki przeciwgrzybiczne może wpływać na decyzje terapeutyczne klinicysty (np. wymiana uzupełnienia protetycznego na nowe) jak również inspirować do poszukiwań nowych możliwości eliminacji lub ograniczenia tworzenia biofilmu. Piśmiennictwo 1. Aleksandruk G, Frączak G, Szymaniak L, Tutak M, Kubrak J: Adhezja Candida albicans do twardych powierzchni akrylowych i miękkich materiałów podścielających protezy. Protet Stomatol 2003, 53: Blankenship J R, Mitchell A P: How to build a biofilm: a fungal perspective? Curr Opin Microbiol 2006, 9: Cotter G, Kavanagh K: Adherence mechanisms of Candida albicans. Br J Biomed Sci 2000; 57, Chandra J, Mukherjee P K, Leidich S D, Faddoul F F, Hoyer L L, Douglas L J, Ghannoum M A: Antifungal resistance of candidal biofilms formed on denture acrylic in vitro. J Dent Res 2001, 80: Dorocka-Bobkowska B, Konopka K: Powstawanie biofilmu Candida i jego znaczenie w patogenezie zakażeń przewlekłych przegląd piśmiennictwa. Dent Med Probl 2003, 40: Douglas L J: Candida biofilms and their role in infection. Trends in Microbiol 2003; 11, El-Azizi M A, Starks S E, Khardori N: Interactions of Candida albicans with other Candida spp. and bacteria in the biofilms. J Appl Microbiol 2004, 96:
8 2008, 61, 12 Zakażenia Candida w stomatopatiach protetycznych 8. He M, Du M, Fan M, Bian Z: In vitro activity of eugenol against Candida albicans biofilms. Mycopathologia 2007, 163: He X Y, Meurman J H, Kari K, Rautemaa R, Samaranayake L P: In vitro adhesion of Candida species to denture base materials. Mycoses 2006, 49: Jabra-Rizk M A, Shirtliff M, James C, Meiller T: Effect of farnesol on Candida dubliniensis biofilm formation and fluconazole resistance. FEMS Yeast Res 2006, 6: Kuhn D M, George T, Chandra J, Mukherjee P K, Ghannoum N A: Antifungal susceptibility of Candida biofilms: unique efficacy of amphotericin B lipid formulations and echinocandins. Antimicrob Agents Chemother 2002, 46: LaFleur M, Kumamoto C A, Lewis K: Candida albicans biofilms produce antifungal tolerant persister cells. Antimicrob Agents Chemother 2006, 50: Mark E, Stewart R, Stewart P S: Modelling protection from antimicrobial agents in biofilms through the formation of persister cell. Microbiology 2005, 151, Chen H., Fujita M, Feng Q, Clardy J, Fink G R: Tyrosol is a quorum-sensing molecule in Candida albicans. PNAS 2004, 101: Mierzwińska-Nastalska E, Rusiniak K, Gontek R, Okoński P: Wpływ higieny uzupełnień protetycznych na powstawanie infekcji grzybiczej błony śluzowej jamy ustnej. Nowa Stomatol 2000, 4: Mierzwińska-Nastalska E, Rusiniak-Kubik K, Gontek R, Adamczyk E: Udział czasu użytkowania uzupełnień protetycznych w etiopatogenezie zakażeń grzybiczych jamy ustnej. Protet Stomatol 2002, 2: Mnichowska M, Giedrys-Kalemba S: Funkcjonalne, strukturalne i molekularne spojrzenie na adhezję Candida spp. Mikol Lek 2004, 11: Mukherjee P K, Chandra J: Candida biofilm resistance. Drug Resist Updat 2004, 7: Nikawa H, Hayashi S, Nikawa Y, Hamada T, Samaranayake L P: Interactions between denture lining material, protein pellicles and Candida albicans. Arch Oral Biol 1993, 38: Ramage G, Martinez J P, Lopez-Ribot J L: Candida biofilms on implanted biomaterials: a clinically significant problem. FEMS Yeast Res 2006, 6: Ramage G, Tomsett K, Wickes B L, Lopez- Ribot J L, Redding S W: Denture stomatitis: a role for Candida biofilms. Oral Surg Oral Med Oral Pathol Oral Radiol Endod 2004, 98: Ramage G, Walle K V, Wickes B L, Lopez- Ribot J L: Characteristics of biofilm formation by Candida albicans. Rev Iberoam Micol 2001, 18: Taweechaisupapong T, Klanrit P, Singhara S, Pitiphat W, Wongkham S: Inhibitory effect of Streblus asper leaf-extract on adhesion of Candida albicans to denture acrylic. J Ethnopharmacol 2006, 106: Verstrepen K J, Klis F M: Flocculation, adhesion and biofilm formation in yeats. Mol Microbiol 2006, 60: Zhang L H, Dong Y H: Quorum sensing and signal interference: diverse implications. Mol Microbiol 2004, 53: Otrzymano: dnia 29.VII.2008 r. Adres autorek: Szczecin, ul. Powstańców Wlkp. 72 Tel.: , Fax: microbio@sci.pam.szczecin.pl 893
Monika Weber-Dubaniewicz 1, Zdzisław Bereznowski 1, Anna Kędzia 2, Jolanta Ochocińska 3
PROTET. STOMATOL., 2007, LVII, 5, 339-343 Stężenie białka całkowitego, immunoglobuliny A (IgA,) laktoferyny i lizozymu w ślinie użytkowników akrylowych protez ruchomych z objawami stomatopatii protetycznej
Bardziej szczegółowoPowstawanie biofilmu Candida i jego znaczenie w patogenezie zakażeń przewlekłych przegląd piśmiennictwa
PRACE POGLĄDOWE Dent. Med. Probl. 2003, 40, 2, 405 410 ISSN 1644 387X BARBARA DOROCKA BOBKOWSKA 1, KRYSTYNA KONOPKA 2 Powstawanie biofilmu Candida i jego znaczenie w patogenezie zakażeń przewlekłych przegląd
Bardziej szczegółowoOcena wybranych wskaźników chorobotwórczości grzybów z rodzaju Candida wyizolowanych od pacjentów chirurgicznych.
Ocena wybranych wskaźników chorobotwórczości grzybów z rodzaju Candida wyizolowanych od pacjentów chirurgicznych. Wstęp Rodzaj Candida obejmuje ponad 150 gatunków grzybów, występujących w środowisku nieożywionym,
Bardziej szczegółowoS YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne. Mikrobiologia i immunologia
S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne Kod modułu Rodzaj modułu Wydział PUM Kierunek studiów Specjalność Poziom studiów Nazwa modułu Mikrobiologia i immunologia Obowiązkowy Lekarsko-Stomatologiczny
Bardziej szczegółowoprace oryginalne Wpływ chlorheksydyny in vitro na tworzenie biofilmu przez drożdżaki Candida albicans kolonizujące ontocenozę jamy ustnej
prace oryginalne Dent. Med. Probl. 2010, 47, 2, 177 181 ISSN 1644-387X Copyright by Wroclaw Medical University and Polish Dental Society Agnieszka Wójtowicz, Anna Malm Wpływ chlorheksydyny in vitro na
Bardziej szczegółowoKatedra Protetyki Stomatologicznej Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, Warszawa, Polska 2
prace oryginalne Dent. Med. Probl. 213, 5, 3, 341 347 ISSN 1644-387X Copyright by Wroclaw Medical University and Polish Dental Society Mariusz Cierech 1, a, b, d f, Aleksandra Szczypińska 2, a, b, d f,
Bardziej szczegółowoOcena i interpretacja obrazu mikroskopowego oraz innych czynników określających stopien czystości pochwy
9.5 Stopień czystości pochwy Ocena i interpretacja obrazu mikroskopowego oraz innych czynników określających stopien czystości pochwy Czynnik Liczba/Interpretacja/Uwagi Preparat barwiony metodą Grama Przypadek
Bardziej szczegółowoWystępowanie infekcji grzybiczej u pacjentów użytkujących ruchome uzupełnienia protetyczne z uwzględnieniem płci i wieku
PROTET. STOMATOL., 2014, LXIV, 1, 25-33 www.prot.stomat.net Występowanie infekcji grzybiczej u pacjentów użytkujących ruchome z uwzględnieniem płci i wieku The incidence of yeastlike fungi infection in
Bardziej szczegółowoPrezentacja Pracowni Ekologii Drobnoustrojów w Katedry Mikrobiologii UJCM
Prezentacja Pracowni Ekologii Drobnoustrojów w Katedry Mikrobiologii UJCM Informacja o Katedrze Rozwój j naukowy młodej kadry naukowców w w kontekście priorytetów badawczych: W 2009 roku 1 pracownik Katedry
Bardziej szczegółowoThis copy is for personal use only - distribution prohibited.
358 64 (6): 358364 Candida 2 Candida Magdalena Nowak, Piotr Kurnatowski Candida and Candida on Candida Candida Candida Wprowadzenie Wysoka prewalencja raka krtani, znaczny stopień zaawansowania w momencie
Bardziej szczegółowoWpływ adhezji i wytwarzania śluzu na zdolność tworzenia biofilmu przez
MED. DOŚW. MIKROBIOL., 2011, 63: 37-44 Emilia Ciok-Pater, Przemysław Smolak, Joanna Wróblewska, Eugenia Gospodarek Wpływ adhezji i wytwarzania śluzu na zdolność tworzenia biofilmu przez Candida sp. Katedra
Bardziej szczegółowoThis copy is for personal use only - distribution prohibited.
PROTET. STOMATOL., 2014, LXIV, 1, 25-33 www.prot.stomat.net Występowanie infekcji grzybiczej u pacjentów użytkujących ruchome z uwzględnieniem płci i wieku The incidence of yeastlike fungi infection in
Bardziej szczegółowoWPŁYW WŁAŚCIWOŚCI HYDROFOBOWYCH CANDIDA SP. NA ZDOLNOŚĆ WYTWARZANIA BIOFILMU NA POWIERZCHNI WYBRANYCH BIOMATERIAŁÓW
MED. DOŚW. MIKROBIOL., 2009, 61: 267-271 Emilia Ciok Pater, Eugenia Gospodarek, Małgorzata Prażyńska, Tomasz Bogiel WPŁYW WŁAŚCIWOŚCI HYDROFOBOWYCH CANDIDA SP. NA ZDOLNOŚĆ WYTWARZANIA BIOFILMU NA POWIERZCHNI
Bardziej szczegółowoMagdalena Kubicka-Musiał¹, Stanisław Musiał², Beata Wierucka-Młynarczyk¹, Hanna Hüpsch-Marzec¹
prace oryginalne Dent. Med. Probl. 0, 4, 3, 364 370 ISSN 644-37X Copyright by Wroclaw Medical University and Polish Dental Society Magdalena Kubicka-Musiał¹, Stanisław Musiał², Beata Wierucka-Młynarczyk¹,
Bardziej szczegółowoMECHANIZMY OBRONNE BIOFILMU PRZED ŚRODKAMI BAKTERIOBÓJCZYMI
biofilm, oporność, antybiotyki, dezynfekcja Monika LEGINOWICZ * MECHANIZMY OBRONNE BIOFILMU PRZED ŚRODKAMI BAKTERIOBÓJCZYMI Biofilm, czyli błona biologiczna stanowiąca rezerwuar różnych mikroorganizmów
Bardziej szczegółowoMetody diagnostyki laboratoryjnej grzybicy w obrębie błony śluzowej jamy ustnej u pacjentów użytkujących ruchome uzupełnienia protetyczne
www.prot.stomat.net PROTET. STOMATOL., 2012, LXII, 3, 165-172 Metody diagnostyki laboratoryjnej grzybicy w obrębie błony śluzowej jamy ustnej u pacjentów użytkujących ruchome uzupełnienia protetyczne Methods
Bardziej szczegółowoKatedra Inżynierii Materiałowej
Katedra Inżynierii Materiałowej Instrukcja do ćwiczenia z Biomateriałów pt: Tworzenie biofilmu na biomateriałach metalicznych dr inż. Beata Świeczko-Żurek Gdańsk 2009 Wprowadzając implant do organizmu
Bardziej szczegółowoProbiotyki, prebiotyki i synbiotyki w żywieniu zwierząt
.pl Probiotyki, prebiotyki i synbiotyki w żywieniu zwierząt Autor: dr inż. Barbara Król Data: 2 stycznia 2016 W ostatnich latach obserwuje się wzmożone zainteresowanie probiotykami i prebiotykami zarówno
Bardziej szczegółowoSTRESZCZENIE PRACY DOKTORSKIEJ
mgr Bartłomiej Rospond POSZUKIWANIE NEUROBIOLOGICZNEGO MECHANIZMU UZALEŻNIENIA OD POKARMU - WPŁYW CUKRÓW I TŁUSZCZÓW NA EKSPRESJĘ RECEPTORÓW DOPAMINOWYCH D 2 W GRZBIETOWYM PRĄŻKOWIU U SZCZURÓW STRESZCZENIE
Bardziej szczegółowoRECENZJA. Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego) pt. OCENA BAKTERYJNEJ FLORY GRONKOWCOWEJ UŻYTKOWNIKÓW PROTEZ
Warszawski uniwersytet Meuyczny Dziekanat Wydziału Lekarsko-Dentystycznego Jl!^P.! 22! J?n'a OB. 05. 2019 Kraków, 29.04.2019 APL-D / W03.. RECENZJA pracy doktorskiej lek. dent. Krzysztofa Majchrzaka (z
Bardziej szczegółowoThis copy is for personal use only - distribution prohibited.
PROTET. STOMATOL., 2014, LXIV, 6, 425-432 www.prot.stomat.net Laboratoryjna ocena wrażliwości grzybów drożdżopodobnych izolowanych w stomatopatiach protetycznych na Citrosept Dental Laboratory evaluation
Bardziej szczegółowoS YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne. Mikrobiologia i immunologia
S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne Kod modułu Rodzaj modułu Wydział PUM Kierunek studiów Specjalność Poziom studiów Nazwa modułu Mikrobiologia i immunologia Obowiązkowy Lekarsko-Stomatologiczny
Bardziej szczegółowoPROBLEMY TERAPEUTYCZNE WTÓRNYCH ZAKAŻEŃ KRWI POWODOWANE PRZEZ PAŁECZKI Enterobacterales W PRAKTYCE ODDZIAŁÓW ZABIEGOWYCH I ZACHOWAWCZYCH
PROBLEMY TERAPEUTYCZNE WTÓRNYCH ZAKAŻEŃ KRWI POWODOWANE PRZEZ PAŁECZKI Enterobacterales W PRAKTYCE ODDZIAŁÓW ZABIEGOWYCH I ZACHOWAWCZYCH DOROTA ROMANISZYN KATEDRA MIKROBIOLOGII UJCM KRAKÓW Zakażenie krwi
Bardziej szczegółowoS YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne. Mikrobiologia jamy ustnej
S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne Kod modułu Rodzaj modułu Wydział PUM Kierunek studiów Specjalność Poziom studiów Nazwa modułu Mikrobiologia jamy ustnej Obowiązkowy Lekarsko-Stomatologiczny
Bardziej szczegółowoPatron medialny: Prof. dr hab. n. med. Anna Przondo-Mordarska Uroczyste powitanie Uczestników, rozpoczęcie Zjazdu
IX OGÓLNOPOLSKIE SYMPOZJUM z cyklu: Biofilm tworzony przez drobnoustroje w patogenezie zakażeń Poszukiwanie nowych rozwiązań diagnostycznych i terapeutycznych w wykrywaniu i eradykacji biofilmu 17 19 listopada
Bardziej szczegółowoBezpośrednia embriogeneza somatyczna
Bezpośrednia embriogeneza somatyczna Zarodki somatyczne formują się bezpośrednio tylko z tych komórek roślinnych, które są kompetentne już w momencie izolowania z rośliny macierzystej, czyli z proembriogenicznie
Bardziej szczegółowoOstre infekcje u osób z cukrzycą
Ostre infekcje u osób z cukrzycą Sezon przeziębień w pełni. Wokół mamy mnóstwo zakatarzonych i kaszlących osób. Chorować nikt nie lubi, jednak ludzie przewlekle chorzy, jak diabetycy, są szczególnie podatni
Bardziej szczegółowoZagadnienia egzaminacyjne z przedmiotu Mikrobiologia kosmetologiczna dla studentów II roku kierunku Kosmetologia
Zagadnienia egzaminacyjne z przedmiotu Mikrobiologia kosmetologiczna dla studentów II roku kierunku Kosmetologia I. Zagadnienia omawiane na wykładach. Uzupełnieniem zagadnień omawianych na wykładach są
Bardziej szczegółowoParoCheck. Oznaczanie bakterii odpowiedzialnych za chorobę przyzębia (periopatogenów)
ParoCheck Oznaczanie bakterii odpowiedzialnych za chorobę przyzębia (periopatogenów) JAK POWSTAJE CHOROBA PRZYZĘBIA? Zapalenie przyzębia jest chorobą infekcyjną tkanek podtrzymujących ząb. Nawet w zdrowej
Bardziej szczegółowoUSG Power Doppler jest użytecznym narzędziem pozwalającym na uwidocznienie wzmożonego przepływu naczyniowego w synovium będącego skutkiem zapalenia.
STRESZCZENIE Serologiczne markery angiogenezy u dzieci chorych na młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów - korelacja z obrazem klinicznym i ultrasonograficznym MIZS to najczęstsza przewlekła artropatia
Bardziej szczegółowoPatron medialny: Prof. dr hab. n. med. Anna Przondo-Mordarska Uroczyste powitanie Uczestników, rozpoczęcie Sympozjum
IX OGÓLNOPOLSKIE SYMPOZJUM z cyklu: Biofilm tworzony przez drobnoustroje w patogenezie zakażeń Poszukiwanie nowych rozwiązań diagnostycznych i terapeutycznych w wykrywaniu i eradykacji biofilmu 17 19 listopada
Bardziej szczegółowoDiagnostyka grzybów. 2) Preparat barwiony nigrozyną lub tuszem chińskim (przy podejrzeniu kryptokokozy) uwidocznienie otoczek Cryptococcus neoformans
I Grzyby drożdżopodobne (drożdże) 1) Ocena morfologii kolonii na podłożu izolacyjnym (zwłaszcza konsystencja, zabarwienie): Candida: białe, kremowe Cryptococcus: białe, kremowe, śluzowate Uwaga! Gatunki
Bardziej szczegółowoPromotor: prof. dr hab. Katarzyna Bogunia-Kubik Promotor pomocniczy: dr inż. Agnieszka Chrobak
INSTYTUT IMMUNOLOGII I TERAPII DOŚWIADCZALNEJ IM. LUDWIKA HIRSZFELDA WE WROCŁAWIU POLSKA AKADEMIA NAUK mgr Milena Iwaszko Rola polimorfizmu receptorów z rodziny CD94/NKG2 oraz cząsteczki HLA-E w patogenezie
Bardziej szczegółowoFenotypowa i genotypowa charakterystyka szczepów Candida spp. izolowanych od pacjentów z podejrzeniem fungemii odcewnikowych
Postępy Nauk Medycznych, t. XXVIII, nr 4B, 05 Borgis *Sylwia Jarzynka,, Ewa Swoboda-Kopeć, Maria Dąbkowska, Ewa Augustynowicz-Kopeć Fenotypowa i genotypowa charakterystyka szczepów Candida spp. izolowanych
Bardziej szczegółowoGranudacyn. Nowoczesne i bezpieczne przemywanie, płukanie i nawilżanie ran.
Granudacyn Nowoczesne i bezpieczne przemywanie, płukanie i nawilżanie ran. Granudacyn to roztwór do szybkiego czyszczenia, nawilżania i płukania ostrych, przewlekłych i zanieczyszczonych ran oraz oparzeń
Bardziej szczegółowoMożliwości współczesnej inżynierii genetycznej w obszarze biotechnologii
Możliwości współczesnej inżynierii genetycznej w obszarze biotechnologii 1. Technologia rekombinowanego DNA jest podstawą uzyskiwania genetycznie zmodyfikowanych organizmów 2. Medycyna i ochrona zdrowia
Bardziej szczegółowoOcena ekspresji genu ABCG2 i białka oporności raka piersi (BCRP) jako potencjalnych czynników prognostycznych w raku jelita grubego
Aleksandra Sałagacka Ocena ekspresji genu ABCG2 i białka oporności raka piersi (BCRP) jako potencjalnych czynników prognostycznych w raku jelita grubego Pracownia Biologii Molekularnej i Farmakogenomiki
Bardziej szczegółowoPriony. co dobrego mówią nam drożdże? Takao Ishikawa Zakład Biologii Molekularnej Uniwersytet Warszawski
Priony co dobrego mówią nam drożdże? Takao Ishikawa Zakład Biologii Molekularnej Uniwersytet Warszawski Choroba Kreutzfeldta-Jakoba Pierwsze opisy pochodzą z lat 30. XX wieku Zakaźna choroba, często rodzinna
Bardziej szczegółowoKURS PATOFIZJOLOGII WYDZIAŁ LEKARSKI
KURS PATOFIZJOLOGII WYDZIAŁ LEKARSKI CELE KSZTAŁCENIA Patologia ogólna łączy wiedzę z zakresu podstawowych nauk lekarskich. Stanowi pomost pomiędzy kształceniem przed klinicznym i klinicznym. Ułatwia zrozumienie
Bardziej szczegółowoROZPORZĄDZENIE KOMISJI (UE) / z dnia r.
KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia 29.5.2018 C(2018) 3193 final ROZPORZĄDZENIE KOMISJI (UE) / z dnia 29.5.2018 r. zmieniające rozporządzenie (WE) nr 847/2000 w odniesieniu do definicji pojęcia podobnego
Bardziej szczegółowoOPIS PRZEDMIOTÓW REALIZOWANYCH W KATEDRZE MIKROBIOLOGII ŚRODOWISKOWEJ
OPIS PRZEDMIOTÓW REALIZOWANYCH W KATEDRZE MIKROBIOLOGII ŚRODOWISKOWEJ STUDIA STACJONARNE PIERWSZEGO STOPNIA - INŻYNIERSKIE Mikrobiologia Rola mikrobiologii. Świat mikroorganizmów: wirusy, bakterie, archebakterie,
Bardziej szczegółowoCzynniki genetyczne sprzyjające rozwojowi otyłości
Czynniki genetyczne sprzyjające rozwojowi otyłości OTYŁOŚĆ Choroba charakteryzująca się zwiększeniem masy ciała ponad przyjętą normę Wzrost efektywności terapii Czynniki psychologiczne Czynniki środowiskowe
Bardziej szczegółowoWpływ peptydów przeciwdrobnoustrojowych na biofilm Candida
220 Alergia Astma Immunologia 2010, 15 (4): 220-225 Wpływ peptydów przeciwdrobnoustrojowych na biofilm Candida The influence of antimicrobial peptides on Candida biofilm MAŁGORZATA DAWGUL 1, WIOLETTA BARAŃSKA-RYBAK
Bardziej szczegółowoCHOROBY REUMATYCZNE A OBNIŻENIE GĘSTOŚCI MINERALNEJ KOŚCI
CHOROBY REUMATYCZNE A OBNIŻENIE GĘSTOŚCI MINERALNEJ KOŚCI Katarzyna Pawlak-Buś Katedra i Klinika Reumatologii i Rehabilitacji Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu ECHA ASBMR 2018 WIELOCZYNNIKOWY CHARAKTER
Bardziej szczegółowoZakład Mikrobiologii Stosowanej RUPA BADAWCZA FIZJOLOGIA BAKTERII
http://zms.biol.uw.edu.pl/ Zakład Mikrobiologii Stosowanej RUPA BADAWCZA FIZJOLOGIA BAKTERII 2018-2019 LIDERZY ZESPOŁÓW dr hab. Magdalena Popowska, prof. UW (p. 420A), IV Piętro, Instytut Mikrobiologii
Bardziej szczegółowoPRACE ORYGINALNE. Robert Gontek A F. Streszczenie. Abstract. Katedra Protetyki Stomatologicznej, Warszawski Uniwersytet Medyczny, Warszawa, Polska
PRACE ORYGINALNE Dent. Med. Probl. 2016, 53, 1, 56 65 DOI: 10.17219/dmp/60254 Copyright by Wroclaw Medical University and Polish Dental Society ISSN 1644-387X Robert Gontek A F Aktywność enzymów hydrolitycznych
Bardziej szczegółowoPoziom bakterii próchnicotwórczych u użytkowników częściowych osiadających uzupełnień protetycznych akrylowych
PROT. STOM., 2006, LVI, 2 Poziom bakterii próchnicotwórczych u użytkowników częściowych osiadających uzupełnień protetycznych akrylowych The level of cariogenic bacteria in wearers of partial dentures
Bardziej szczegółowoTransport przez błony
Transport przez błony Transport bierny Nie wymaga nakładu energii Transport aktywny Wymaga nakładu energii Dyfuzja prosta Dyfuzja ułatwiona Przenośniki Kanały jonowe Transport przez pory w błonie jądrowej
Bardziej szczegółowoPRZEDMIOTY PODSTAWOWE
PRZEDMIOTY PODSTAWOWE Anatomia człowieka 1. Które z białek występujących w organizmie człowieka odpowiedzialne są za kurczliwość mięśni? 2. Co to są neurony i w jaki sposób stykają się między sobą i efektorami?
Bardziej szczegółowoPODSTAWY IMMUNOLOGII Komórki i cząsteczki biorące udział w odporności nabytej (cz.i): wprowadzenie (komórki, receptory, rozwój odporności nabytej)
PODSTAWY IMMUNOLOGII Komórki i cząsteczki biorące udział w odporności nabytej (cz.i): wprowadzenie (komórki, receptory, rozwój odporności nabytej) Nadzieja Drela ndrela@biol.uw.edu.pl Konspekt do wykładu
Bardziej szczegółowoFOCUS Plus - Silniejsza ryba radzi sobie lepiej w trudnych warunkach
FOCUS Plus - Silniejsza ryba radzi sobie lepiej w trudnych warunkach FOCUS Plus to dodatek dostępny dla standardowych pasz tuczowych BioMaru, dostosowany specjalnie do potrzeb ryb narażonych na trudne
Bardziej szczegółowoMETODY OZNACZANIA AKTYWNOŚCI ANTYBIOTYKÓW. Podstawowe pojęcia:
METODY OZNACZANIA AKTYWNOŚCI ANTYBIOTYKÓW Zakład Biotechnologii i Inżynierii Genetycznej SUM Podstawowe pojęcia: Antybiotyk substancja o aktywności przeciwdrobnoustrojowej, wytwarzana przez mikroorganizmy,
Bardziej szczegółowoLek od pomysłu do wdrożenia
Lek od pomysłu do wdrożenia Lek od pomysłu do wdrożenia KRÓTKA HISTORIA LEKU KRÓTKA HISTORIA LEKU KRÓTKA HISTORIA LEKU KRÓTKA HISTORIA LEKU KRÓTKA HISTORIA LEKU KRÓTKA HISTORIA LEKU KRÓTKA HISTORIA LEKU
Bardziej szczegółowoCHOROBY PRZYZĘBIA jak zmotywować pacjenta do zmiany nawyków?
CHOROBY PRZYZĘBIA jak zmotywować pacjenta do zmiany nawyków? BADANIE EPIDEMIOLOGICZNE Tylko 1,7% populacji dorosłych Polaków nie wymaga działań profilaktyczno-leczniczych w zakresie chorób przyzębia 1,7%
Bardziej szczegółowoTemat: Komórka jako podstawowa jednostka strukturalna i funkcjonalna organizmu utrwalenie wiadomości.
SCENARIUSZ LEKCJI BIOLOGII DLA KLASY I GIMNAZJUM Temat: Komórka jako podstawowa jednostka strukturalna i funkcjonalna organizmu utrwalenie wiadomości. Cele: Utrwalenie pojęć związanych z budową komórki;
Bardziej szczegółowoBiofilmy w branży napojowej specyfika, metody monitoringu i sposoby zapobiegania
Biofilmy w branży napojowej specyfika, metody monitoringu i sposoby zapobiegania Dr hab. inż. Dorota Kręgiel Politechnika Łódzka dorota.kregiel@p.lodz.pl Plan prezentacji: Biofilmy. Kontrola i monitoring.
Bardziej szczegółowoProgram ćwiczeń z mikrobiologii dla studentów III roku Oddziału Analityki Medycznej, rok akademicki 2014/2015 SEMESTR LETNI
Program ćwiczeń z mikrobiologii dla studentów III roku Oddziału Analityki Medycznej, rok akademicki 2014/2015 SEMESTR LETNI Wykłady (16 godz.): Środa 12.15-13.45 Ćwiczenia (60 godz.) środa: 9.45-12.00
Bardziej szczegółowoInstytut Mikrobiologii
Instytut Mikrobiologii Warto zostać mikrobiologiem! Zrób licencjat w Instytucie Mikrobiologii UW (a potem pracę magisterską i doktorat) Badamy biologię oraz genetyczne podstawy funkcjonowania bakterii
Bardziej szczegółowoSkład zwany także błoną biologiczną,złożona wielokomórkowa struktura bakterii otoczona warstwą substancji organicznych i nieorganicznych, Biofilm
Biofilm Skład zwany także błoną biologiczną,złożona wielokomórkowa struktura bakterii otoczona warstwą substancji organicznych i nieorganicznych, Biofilm 70-90 % woda Polisacharydy Białka, kwasy nukleinowe,
Bardziej szczegółowoOporność na antybiotyki w Unii Europejskiej Dane zaprezentowane poniżej zgromadzone zostały w ramach programu EARS-Net, który jest koordynowany przez
Informacja o aktualnych danych dotyczących oporności na antybiotyki na terenie Unii Europejskiej Październik 2013 Główne zagadnienia dotyczące oporności na antybiotyki przedstawione w prezentowanej broszurze
Bardziej szczegółowoKandydoza jamy ustnej
Gerontologia Polska PRACA POGLĄDOWA tom 14, nr 4, 160 164 ISSN 1425 4956 Beata Petkowicz, Marta Skiba-Tatarska, Joanna Wysokińska-Miszczuk Katedra i Zakład Periodontologii Akademii Medycznej w Lublinie
Bardziej szczegółowokwestionariusze badania ankietowego, karta badania, broszura informacyjna dla pacjentek,
Dr hab. o. med. Jerzy Krupiński, emeryt. profesor oadzw. ŚUM Katedra i Zakład Stomatologii Zachowawczej z Endodoocją ŚUM w Katowicach Kraków, 5 kwietnia 2018 Recenzja pracy doktorskiej lek. dent. Marty
Bardziej szczegółowoKURS PATOFIZJOLOGII WYDZIAŁ LEKARSKI
KURS PATOFIZJOLOGII WYDZIAŁ LEKARSKI CELE KSZTAŁCENIA Patologia ogólna łączy wiedzę z zakresu podstawowych nauk lekarskich. Stanowi pomost pomiędzy kształceniem przed klinicznym i klinicznym. Ułatwia zrozumienie
Bardziej szczegółowoDorota Kunkel. WyŜsza Szkoła InŜynierii Dentystycznej
Dorota Kunkel Implant wszystkie przyrządy medyczne wykonywane z jednego lub więcej biomateriałów, które mogą być umiejscowione wewnątrz organizmu, jak też częściowo lub całkowicie pod powierzchnią nabłonka
Bardziej szczegółowoKatedra i Zakład Mikrobiologii Lekarskiej Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego Kierownik Katedry: prof. dr hab. n. med. Grażyna Młynarczyk
PERIODONTOLOGIA I CHOROBY BŁONY ŚLUZOWEJ Borgis Prace oryginalne Original papers Ocena wrażliwości grzybów drożdżopodobnych izolowanych z jamy ustnej użytkowników uzupełnień protetycznych, na naturalny
Bardziej szczegółowoINTESTA jedyny. oryginalny maślan sodu w chronionej patentem matrycy trójglicerydowej
INTESTA jedyny oryginalny maślan sodu w chronionej patentem matrycy trójglicerydowej Dlaczego INTESTA? kwas masłowy jest podstawowym materiałem energetycznym dla nabłonka przewodu pokarmowego, zastosowanie,
Bardziej szczegółowoĆwiczenie 1. Ekosystem jamy ustnej
Ćwiczenie 1. Ekosystem jamy ustnej Imię i nazwisko studenta: 1. Wykonaj 2 preparaty bezpośrednie i opisz/ narysuj dokładnie wszystkie elementy danej ontocenozy, jakie widzisz w mikroskopie. - z błony śluzowej
Bardziej szczegółowoSpis treœci. 1. Wstêp... 1
Spis treœci 1. Wstêp........................................................... 1 Czêœæ 1: MIKROBIOLOGIA OGÓLNA..................................... 3 2. Budowa i taksonomia bakterii.....................................
Bardziej szczegółowoOrganizacja tkanek - narządy
Organizacja tkanek - narządy Architektura skóry tkanki kręgowców zbiór wielu typów komórek danej tkanki i spoza tej tkanki (wnikają podczas rozwoju lub stale, w trakcie Ŝycia ) neurony komórki glejowe,
Bardziej szczegółowoStomatopatie protetyczne z towarzyszącym zakażeniem grzybami z rodzaju Candida u chorych na cukrzycę typu 2 badania kliniczne i laboratoryjne
Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu Barbara Dorocka-Bobkowska Stomatopatie protetyczne z towarzyszącym zakażeniem grzybami z rodzaju Candida u chorych na cukrzycę typu 2 badania
Bardziej szczegółowoCHOROBY NOWOTWOROWE. Twór składający się z patologicznych komórek
CHOROBY NOWOTWOROWE Twór składający się z patologicznych komórek Powstały w wyniku wielostopniowej przemiany zwanej onkogenezą lub karcinogenezą Morfologicznie ma strukturę zbliżoną do tkanki prawidłowej,
Bardziej szczegółowoUniwersytet Wrocławski
Uniwersytet Wrocławski Wydział Biotechnologii Zakład Biochemii Tamka 2 50-137 Wrod.wv tei. 48 71 375 27 12 fax +48 71 375 26 08 e maił: zaklad.blechemii..blotech.0 vv",blotech.uni.vvrec.pl Prof. dr hab.
Bardziej szczegółowoOcena. wykonanej pod kierunkiem prof. dr hab. med. Małgorzaty Polz-Docewicz
UNIWERSYTET MEDYCZNY IM. KAROLA MARCINKOWSKIEGO W POZNANIU KATEDRA I ZAKŁAD MIKROBIOLOGII LEKARSKIEJ Kierownik: prof. dr hab. Andrzej Szkaradkiewicz ul. Wieniawskiego 3 tel. 61 8546 138 61-712 Poznań fax
Bardziej szczegółowoZawartość. Wstęp 1. Historia wirusologii. 2. Klasyfikacja wirusów
Zawartość 139585 Wstęp 1. Historia wirusologii 2. Klasyfikacja wirusów 3. Struktura cząstek wirusowych 3.1. Metody określania struktury cząstek wirusowych 3.2. Budowa cząstek wirusowych o strukturze helikalnej
Bardziej szczegółowoProdukcja kompostu. konrtola i zapewnianie jakości. Krzysztof Pudełko
Produkcja kompostu konrtola i zapewnianie jakości Krzysztof Pudełko Piła, 1 lutego 2007 Lokalizacja Kompostownia Co zostało zrobione? Dlaczego zostało zrobione? Zwiększenie produkcji kompostu Możliwość
Bardziej szczegółowoProfilaktyka zakażeń grzybiczych pochwy
Profilaktyka zakażeń grzybiczych pochwy Prof. dr hab. med. Artur J. Jakimiuk Poradnik dla pacjentki W wydzielinie pochwy zdrowych kobiet w okresie reprodukcyjnym przeważają bakterie z rodzaju Lactobacillus,
Bardziej szczegółowoĆwiczenie 1. Ekosystem jamy ustnej
Ćwiczenie 1. Ekosystem jamy ustnej Imię i nazwisko studenta: 1. Pobierz wymaz z jamy ustnej według instrukcji podanej przez asystenta ( z grzbietu języka, błony śluzowej policzka ). Podaj rodzaj podłoża
Bardziej szczegółowoProfilaktyka stanów zapalnych błony śluzowej jamy ustnej u użytkowników uzupełnień protetycznych kliniczna i laboratoryjna ocena preparatu Corega Tabs
PROTET. STOMATOL., 2008, LVIII, 3, 183-193 Profilaktyka stanów zapalnych błony śluzowej jamy ustnej u użytkowników uzupełnień protetycznych kliniczna i laboratoryjna ocena preparatu Corega Tabs Prophylaxis
Bardziej szczegółowoInstytut Mikrobiologii
Instytut Mikrobiologii Warto zostać mikrobiologiem! Zrób licencjat w Instytucie Mikrobiologii UW (a potem pracę magisterską i doktorat) Badamy biologię oraz genetyczne podstawy funkcjonowania bakterii
Bardziej szczegółowoWYBRANE SKŁADNIKI POKARMOWE A GENY
WYBRANE SKŁADNIKI POKARMOWE A GENY d r i n ż. Magdalena Górnicka Zakład Oceny Żywienia Katedra Żywienia Człowieka WitaminyA, E i C oraz karotenoidy Selen Flawonoidy AKRYLOAMID Powstaje podczas przetwarzania
Bardziej szczegółowoHodowlą nazywamy masę drobnoustrojów wyrosłych na podłożu o dowolnej konsystencji.
Wzrost mikroorganizmów rozumieć można jako: 1. Wzrost masy i rozmiarów pojedynczego osobnika, tj. komórki 2. Wzrost biomasy i liczebności komórek w środowisku, tj. wzrost liczebności populacji Hodowlą
Bardziej szczegółowoEliminacja zjawisk korozyjnych z instalacji chłodniczych
Eliminacja zjawisk korozyjnych z instalacji chłodniczych ELIMINACJA ZAGROŻEŃ KOROZYJNYCH WYWOŁYWANYCH PRZEZ BAKTERIE W INSTALACJACH CHŁODNICZYCH PRZY POMOCY ZMIENNEGO SYGNAŁU FALI ELEKTROMAGNETYCZNEJ Zagrożenia
Bardziej szczegółowoKiedy lekarz powinien decydować o wyborze terapii oraz klinicznej ocenie korzyści do ryzyka stosowania leków biologicznych lub biopodobnych?
Kiedy lekarz powinien decydować o wyborze terapii oraz klinicznej ocenie korzyści do ryzyka stosowania leków biologicznych lub biopodobnych? prof. dr hab. med.. Piotr Fiedor Warszawski Uniwersytet Medyczny
Bardziej szczegółowoS YLABUS MODUŁU (PRZEDMIOTU) I nformacje ogólne. Diagnostyka mikrobiologiczna. Nie dotyczy. 13 Wykłady: 30 h, ćwiczenia 120h;
Załącznik Nr 3 do Uchwały Senatu PUM 14/2012 S YLABUS MODUŁU (PRZEDMIOTU) I nformacje ogólne Kod modułu Rodzaj modułu Wydział PUM Kierunek studiów Specjalność Poziom studiów Forma studiów Rok studiów Nazwa
Bardziej szczegółowoMIKOLOGICZNA ANALIZA PRÓBEK MATERIAŁU KLINICZNEGO UZYSKANEGO OD CHORYCH ŻYWIONYCH POZAJELITOWO
MED. DOŚW. MIKROBIOL., 2010, 62: 163-170 * Maria Dąbkowska 1, Magdalena Sikora 1, Ewa Swoboda-Kopeć 1, Irena Netsvyetayeva 1, Sylwia Jarzynka 1, Marek Pertkiewicz 2, Grażyna Młynarczyk 1 MIKOLOGICZNA ANALIZA
Bardziej szczegółowoDr. habil. Anna Salek International Bio-Consulting 1 Germany
1 2 3 Drożdże są najprostszymi Eukariontami 4 Eucaryota Procaryota 5 6 Informacja genetyczna dla każdej komórki drożdży jest identyczna A zatem każda komórka koduje w DNA wszystkie swoje substancje 7 Przy
Bardziej szczegółowoLEKI CHEMICZNE A LEKI BIOLOGICZNE
LEKI CHEMICZNE A LEKI BIOLOGICZNE PRODUKT LECZNICZY - DEFINICJA Art. 2 pkt.32 Ustawy - Prawo farmaceutyczne Substancja lub mieszanina substancji, przedstawiana jako posiadająca właściwości: zapobiegania
Bardziej szczegółowoCHARAKTERYSTYKA PRODUKTU LECZNICZEGO. 1 ml roztworu zawiera 10 mg substancji czynnej klotrymazolu (Clotrimazolum).
CHARAKTERYSTYKA PRODUKTU LECZNICZEGO 1. NAZWA PRODUKTU LECZNICZEGO Fungotac 10 mg/ml, krople do uszu, roztwór. 2. SKŁAD JAKOŚCIOWY I ILOŚCIOWY 1 ml roztworu zawiera 10 mg substancji czynnej klotrymazolu
Bardziej szczegółowoMikroorganizmy Zmodyfikowane Genetycznie
Mikroorganizmy Zmodyfikowane Genetycznie DEFINICJA Mikroorganizm (drobnoustrój) to organizm niewidoczny gołym okiem. Pojęcie to nie jest zbyt precyzyjne lecz z pewnością mikroorganizmami są: bakterie,
Bardziej szczegółowoPRACA POGLĄDOWA. Aleksandra Garbusińska, Anna Mertas, Wojciech Król
AALES ACADEMIAE MEDICAE SILESIESIS PRACA POGLĄDOWA Aktywność przeciwgrzybicza flukonazolu wobec klinicznych szczepów Candida albicans oraz innych Candida spp. przegląd badań in vitro przeprowadzonych w
Bardziej szczegółowoSPRAWOZDANIE Z BADAŃ MIKROBIOLOGICZNYCH Nr 20006/11859/09
SPRAWOZDANIE MOŻE BYĆ POWIELANE TYLKO W CAŁOŚCI. INNA FORMA KOPIOWANIA WYMAGA PISEMNEJ ZGODY LABORATORIUM. SPRAWOZDANIE Z BADAŃ MIKROBIOLOGICZNYCH Nr 20006/11859/09 BADANIA WŁASNOŚCI PRZECIWDROBNOUSTROJOWYCH
Bardziej szczegółowoInformacja na temat obszaru działania jednostek badawczych Uniwersytetu Łódzkiego w Centrum BioTechMed
Informacja na temat obszaru działania jednostek badawczych Uniwersytetu Łódzkiego w Centrum BioTechMed Obszary badawcze (dyscypliny) Biochemia, Biofizyka, Genetyka molekularna Biotechnologia mikrobiologiczna
Bardziej szczegółowo2
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Wzajemne oddziaływanie substancji leczniczych, suplementów diety i pożywienia może decydować o skuteczności i bezpieczeństwie terapii. Nawet przyprawy kuchenne mogą w istotny sposób
Bardziej szczegółowoBiochemia mikroorganizmów SYLABUS A. Informacje ogólne
Biochemia mikroorganizmów A. Informacje ogólne Elementy sylabusu Nazwa jednostki prowadzącej kierunek Nazwa kierunku studiów Poziom kształcenia Profil studiów Forma studiów Kod Język Rodzaj Rok studiów
Bardziej szczegółowoImmunologia - opis przedmiotu
Immunologia - opis przedmiotu Informacje ogólne Nazwa przedmiotu Immunologia Kod przedmiotu 12.9-WL-Lek-Imm Wydział Wydział Lekarski i Nauk o Zdrowiu Kierunek Lekarski Profil praktyczny Rodzaj studiów
Bardziej szczegółowoNIETOLERANCJA A ALERGIA POKARMOWA
NIETOLERANCJA A ALERGIA POKARMOWA Nietolerancja i alergia pokarmowa to dwie mylone ze sobą reakcje organizmu na pokarmy, które dla zdrowych osób są nieszkodliwe. Nietolerancja pokarmowa w objawach przypomina
Bardziej szczegółowoPrzemiana materii i energii - Biologia.net.pl
Ogół przemian biochemicznych, które zachodzą w komórce składają się na jej metabolizm. Wyróżnia się dwa antagonistyczne procesy metabolizmu: anabolizm i katabolizm. Szlak metaboliczny w komórce, to szereg
Bardziej szczegółowoHarmonogram zajęć z Mikrobiologii z parazytologią i Immunologii dla studentów II roku kierunku lekarskiego WL 2018/2019 GRUPA 5
Harmonogram zajęć z Mikrobiologii z parazytologią i Immunologii dla studentów II roku kierunku lekarskiego WL 2018/2019 GRUPA 5 GRUPY ĆWICZENIOWE 51, 52 : 8.00-10.30 Wtorek: 17.00-19.30 Data Godzina Rodzaj
Bardziej szczegółowoPraca poglądowa Review Paper Pediatr Endocrino Diabetes Metab 2014;22,4:170-177
Praca poglądowa Review Paper Pediatr Endocrino Diabetes Metab 2014;22,4:170-177 redakcja@pediatricendocrinology.pl www.pediatricendocrinology.pl www.pteidd.pl Grzyby drożdżopodobne w układzie pokarmowym
Bardziej szczegółowo