ROLNICTWO WOJEWÓDZTWA LUBELSKIEGO NA TLE KRAJU AGRICULTURE IN THE LUBLIN REGION AND IN POLAND 1

Transkrypt

1 254 S. Krasowicz STOWARZYSZENIE EKONOMISTÓW ROLNICTWA I AGROBIZNESU Roczniki Naukowe l tom IX l zeszyt 1 Stanis³aw Krasowicz Instytut Uprawy Nawo enia i Gleboznawstwa Pañstwowy Instytut Badawczy w Pu³awach ROLNICTWO WOJEWÓDZTWA LUBELSKIEGO NA TLE KRAJU AGRICULTURE IN THE LUBLIN REGION AND IN POLAND 1 S³owa kluczowe: rolnictwo, region, potencja³, wykorzystanie, czynniki produkcji Key words: agriculture, region, potential, use, production factors Synopsis. Przedstawiono charakterystykê rolnictwa województwa lubelskiego na tle kraju. Uwzglêdniono uwarunkowania przyrodnicze i organizacyjno-ekonomiczne rolnictwa Lubelszczyzny. Stwierdzono, e o relatywnie niskim wykorzystaniu potencja³u rolnictwa regionu decyduj¹ warunki organizacyjne i ekonomiczne oraz wewnêtrzne zró nicowanie rolnictwa w obrêbie województwa. Wstêp Lubelszczyzna jest regionem o stosunkowo du ym potencjale produkcyjnym rolnictwa, ale jednoczeœnie charakteryzuje siê relatywnie niskim poziomem jego wykorzystania [Krasowicz, Igras 23]. Jako region rolniczy województwo lubelskie jest czêsto zaliczane do tzw. obszarów problemowych, wymagaj¹cych wsparcia ze strony Unii Europejskiej [Praca zbiorowa 2]. Pogl¹d ten znajduje potwierdzenie w danych statystycznych. W roku 23 wartoœæ produktu krajowego brutto (PKB) na 1 mieszkañca województwa lubelskiego wynosi³a oko³o 15 tys. z³, co stanowi³o 7,3% œredniego poziomu dla ca³ej Polski i 33% œredniej UE [Klepacki 2]. Z uwagi na rolniczy czy rolniczo-przemys³owy charakter regionu wa nym, z punktu widzenia planowania strategicznego, problemem jest wskazanie czynników decyduj¹cych o s³abym wykorzystaniu potencja³u produkcyjnego rolnictwa Lubelszczyzny oraz poszukiwanie sposobów poprawy tej sytuacji. Celem opracowania by³o przedstawienie rolnictwa Lubelszczyzny na tle kraju z uwzglêdnieniem warunków przyrodniczych oraz organizacyjno-ekonomicznych. Materia³ i metoda Jako podstawowe Ÿród³o informacji przyjêto dane statystyczne GUS, charakteryzuj¹ce ró ne aspekty rolnictwa województwa lubelskiego na tle kraju. Wykorzystano równie wyniki reprezentatywnych badañ IUNG w Pu³awach dotycz¹cych oceny warunków przyrodniczych, stanu agrochemicznego gleb oraz poziomu agrotechniki. Ocen¹ objêto tylko wybrane, zdaniem autora, najwa niejsze wskaÿniki ukazuj¹ce specyfikê rolnictwa Lubelszczyzny. Podstawowe informacje Ÿród³owe pochodzi³y z lat W celu wyeliminowania wp³ywu zmiennoœci niektórych wskaÿników (np. plonów) w latach, analizê oparto na œrednich z 3 lat. Jako uk³ad odniesienia przyjêto œrednie dla Polski. Zastosowano porównania relatywne i analizê struktury. Wyniki badañ Województwo lubelskie jest po³o one we wschodniej czêœci Polski. Obejmuje ono obszar ponad 25 tys. km 2, na którym zamieszkuje oko³o 2,2 mln ludnoœci. Powierzchnia województwa stanowi oko³o % obszaru kraju, ale udzia³ regionu w ogólnej liczbie ludnoœci wynosi niespe³na %. Œwiadczy to o mniejszej gêstoœci zaludnienia (7 osób/km 2 ) i wskazuje te na rolniczy charakter regionu. Obszary wiejskie zajmuj¹ 9,1% powierzchni województwa, a rolnictwo stanowi jeden z najwa - niejszych dzia³ów gospodarki. Udzia³ rolnictwa w tworzeniu wartoœci dodanej brutto (WDB) województwa zmniejsza siê, lecz jest on nadal wiêkszy ni przeciêtnie w kraju. W latach udzia³ 1 Artyku³ opracowano w ramach zadania nr 2.1 w programie wieloletnim IUNG-PIB

2 Rolnictwo województwa lubelskiego na tle kraju 255 ten zmniejszy³ siê z 1,7 do 5,3%, natomiast w kraju odpowiednio z 9, do 2,9% [Praca zbiorowa 2]. U ytki rolne stanowi¹ 57,1% powierzchni ogólnej województwa. Udzia³ ludnoœci zatrudnionej w rolnictwie w roku 24 wynosi³ 3,4%, podczas gdy œrednio w kraju wskaÿnik ten by³ ponad dwukrotnie ni szy. Wa niejsze wskaÿniki charakteryzuj¹ce rolnictwo Lubelszczyzny na tle kraju przedstawiono w tabeli 1. Produkcja rolnicza województwa odgrywa znacz¹c¹ rolê w gospodarce kraju. Jednak poziom uzyskiwanych plonów g³ównych ziemiop³odów nie jest adekwatny do relatywnie korzystnych, z punktu widzenia produkcji roœlinnej, warunków przyrodniczych [Krasowicz, Kopiñski 2]. Globalna produkcja roœlinna w jednostkach zbo owych na 1 ha u ytków rolnych w okresie wynosi³a oko³o 34 j. zb./ha i kszta³towa³a siê na poziomie œredniej krajowej. Nale y jednak podkreœliæ, e wskaÿnik waloryzacji rolniczej przestrzeni produkcyjnej województwa obejmuj¹cy jakoœæ i przydatnoœæ rolnicz¹ gleb, agroklimat, rzeÿbê terenu i warunki wodne jest o 7,5 pkt wy szy od œredniego dla kraju. Ze wzglêdu na jakoœæ rolniczej przestrzeni produkcyjnej województwo lubelskie zajmuje 3 miejsce w kraju. Natomiast relacja rzeczywistej produkcji roœlinnej w jednostkach zbo o- Tabela 1. Rolnictwo województwa lubelskiego na tle kraju Wyszczególnienie WskaŸnik waloryzacji rolniczej przestrzeni produkcyjnej wg IUNG [pkt] Globalna produkcja roœlinna [j.zb./ ha UR] (23-25) Udzia³ trwa³ych u ytków zielonych [%] Œrednia powierzchnia gospodarstwa [ha UR] Obsada zwierz¹t [DJP/1 ha UR] (23-25) Zu ycie nawozów mineralnych [kg NPK/ha] UR Intensywnoœæ organizacji produkcji [pkt] (wg B. Kopcia) Roœlinnej Zwierzêcej Rolnej Pracuj¹cy w rolnictwie osób/1 ha UR Udzia³ w strukturze zasiewów [% ] (23-25) Pastewne na GO Udzia³ w krajowej powierzchni uprawy Udzia³ w krajowej produkcji [% ] Plony [dt/ha] (œrednio 23-25) [% ] Struktura towarowej produkcji rolniczej [% ] Produkcja roœlinna Produkcja zwierzêca Udzia³ wybranych produktów roœlinnych w produkcji towarowe [% ] Przemys³owe Warzywa Owoce ród³o: dane GUS oraz obliczenia w³asne. Województwo lubelskie 74,1 19,, 9 7 9, 1 132,5 97,5 23, 19, 7,5 5, 3, 2, 1 4, 4 1,2 9, 14, 4, 9,4, 15, 2 4, 5 29, ,3 4,5 51,5 9,7 1,4 2,5 9,1 1, Polska, 9 21,, 4 41, 9, 4 117, 121, 23, 12,9 74,5, 2 2, 4, 5 7, 32, , 37, 2,4 1,4 5,9 3,5 7,5,

3 25 S. Krasowicz wych z 1 ha do realnie mo liwej do uzyskania w województwie wynosi tylko 3,7%, przy œredniej krajowej oko³o 72% [Krasowicz, Kopiñski 2]. Jakoœæ gleb uwidacznia siê w doborze roœlin uprawnych. W województwie lubelskim intensywne gatunki zbó, tj. pszenica i jêczmieñ stanowi¹ 4,9% ogólnej powierzchni uprawy zbó, podczas gdy œrednio w kraju wskaÿnik ten wynosi³ 4,1%. Z uwagi na wyraÿnie ni sz¹ od œredniej w kraju (o oko³o 7 DJP) obsadê zwierz¹t na 1 ha (byd³a i trzody chlewnej) niska by³a te intensywnoœæ organizacji produkcji zwierzêcej. Œwiadczy to poœrednio o specjalizacji rolnictwa regionu w zakresie wybranych ga³êzi produkcji roœlinnej. Lubelszczyzna nie jest jednak obszarem jednorodnym rolniczo. Jest ona zró nicowana pod wzglêdem warunków przyrodniczych i ekonomiczno-organizacyjnych. Ró nice dotycz¹ miêdzy innymi struktury u ytków rolnych, która jest pochodn¹ zró nicowania warunków przyrodniczych. Œrednio w województwie trwa³e u ytki zielone stanowi¹ oko³o 19%, przy œredniej krajowej 21,%. Sady zajmuj¹ w województwie 2%, podczas gdy œrednio w Polsce ich udzia³ wynosi oko³o 1,4% [GUS]. Pó³nocna i pó³nocno-wschodnia czêœæ województwa lubelskiego wyró nia siê wyraÿnie wiêkszym udzia³em trwa³ych u ytków zielonych. Jednak potencja³ produkcyjny ³¹k i pastwisk, zw³aszcza w rejonie Kana³u Wieprz-Krzna, nie jest efektywnie wykorzystany i ulega degradacji. Z kolei znaczna koncentracja sadów wystêpuje w œrodkowo-zachodniej czêœci województwa, a tak e w czêœci pó³nocno-wschodniej, w rejonie Bia³ej Podlaskiej. Najkorzystniejszymi warunkami przyrodniczymi z punktu widzenia produkcji rolnej wyró nia siê obszar dawnego województwa zamojskiego, z wyj¹tkiem gmin wchodz¹cych obecnie w sk³ad powiatu bi³gorajskiego. Znaczny odsetek gleb kompleksu 1 pszennego bardzo dobrego i 2 pszennego dobrego wystêpuje w gminach wokó³ Lublina [Praca zbiorowa 24]. Powierzchnia ugorów i od³ogów traktowana jako jedna z miar wykorzystania rolniczej przestrzeni produkcyjnej stanowi³a w województwie oko³o,5%, a wiêc blisko dwukrotnie mniej ni przeciêtnie w Polsce. Jednak z uwagi na rozdrobnienie gospodarstw i wystêpowanie szachownicy pól, w województwie od³oguj¹ równie grunty dobre i œrednie. W porównaniu z rokiem 19 pog³owie zwierz¹t gospodarskich w granicach obecnego województwa lubelskiego jest aktualnie o oko³o 4% ni sze. Ma to odzwierciedlenie tak e w obsadzie zwierz¹t na 1 ha u ytków rolnych, która jest wyraÿnie mniejsza od œredniej krajowej. Konsekwencj¹ tego jest znaczne obni enie poziomu nawo enia naturalnego i ubo enie gleb ze wzglêdu na zawartoœæ próchnicy. Skutków relatywnie niskiego poziomu nawo enia naturalnego, przy obsadzie zwierz¹t oko³o,34 DJP/ha UR, nie rekompensuje nawo enie mineralne, które w analizowanym okresie kszta³towa³o siê na poziomie zbli onym do przeciêtnego w Polsce, tj. oko³o 9 kg NPK/ha UR. Z badañ IUNG wynika, e jest ono stosowane g³ównie, pod traktowane preferencyjnie uprawy towarowe (pszenica, burak cukrowy, rzepak, sady), które w województwie odgrywa³y istotn¹ rolê. Porównanie udzia³u województwa lubelskiego w krajowej powierzchni uprawy i zbiorach wa - niejszych grup roœlin uprawnych wskazuje, e wyraÿnie lepsze, od œrednich w kraju, warunki przyrodnicze nie znajduj¹ odzwierciedlenia w poziomie uzyskiwanych plonów. Udzia³ w krajowej powierzchni zasiewów wa niejszych roœlin by³ bowiem wy szy od udzia³u w krajowych zbiorach. Plony wa niejszych roœlin uprawnych kszta³towa³y siê w analizowanym okresie na poziomie œredniej krajowej lub nawet poni ej. Przyczynami tego stanu s¹ postêpuj¹ce procesy ekstensyfikacji produkcji oraz zaniedbania w zakresie agrotechniki podstawowych roœlin, bêd¹ce pochodn¹ poziomu kultury rolnej w regionie i wewnêtrznego zró nicowania tej cechy pomiêdzy poszczególnymi czêœciami województwa. Mo liwoœci poprawy wykorzystania potencja³u produkcyjnego rolnictwa Lubelszczyzny przez uzyskiwanie wy szych plonów s¹ równie ograniczone ze wzglêdu na stan zasobnoœci gleb w makroelementy oraz ich odczyn [Igras, Lipiñski 2]. Udzia³ gleb o odczynie bardzo kwaœnym i kwaœnym wynosi³ œrednio w województwie 53% i by³ wyraÿnie zró nicowany. Waha³ siê od 49% na obszarze dawnego województwa che³mskiego do 75% w by³ym województwie bialsko-podlaskim. Podobnym zró nicowaniem charakteryzuje siê udzia³ gleb o niskiej i bardzo niskiej zasobnoœci w fosfor i potas. Œrednio w województwie wskaÿniki te przewy sza³y wartoœci przeciêtne dla kraju. Jednym z podstawowych ograniczeñ rozwojowych obszarów wiejskich Lubelszczyzny jest nadmierne, znacznie przewy szaj¹ce œredni¹ krajow¹, zatrudnienie w rolnictwie. W województwie lubelskim, œrednio w latach liczba osób pracuj¹cych w rolnictwie w przeliczeniu na 1 ha UR wynosi³a 19,; przy œredniej dla Polski 12,9. Czynnik ten hamuje poprawê struktury obszarowej gospodarstw, która w województwie jest wyj¹tkowo niekorzystna. Podobnie, jak œrednio w Polsce, przewa aj¹ gospodarstwa ma³e (1-5 ha) stanowi¹ce ponad 54% ogólnej liczby gospo-

4 Rolnictwo województwa lubelskiego na tle kraju 257 darstw, ukierunkowane g³ównie na samozaopatrzenie. Gospodarstwa wiêksze (ponad 15 ha) stanowi¹ nieco ponad 7% ogólnej liczby gospodarstw rolniczych, podczas gdy w Polsce ich udzia³ wynosi oko³o 1%. Tak e œrednia powierzchnia gospodarstwa, wynosz¹ca,9 ha jest ni sza ni przeciêtnie w Polsce, gdzie wskaÿnik ten wynosi,4 ha. Wy szym udzia³em gospodarstw wiêkszych obszarowo wyró nia siê pó³nocna czêœæ województwa lubelskiego, charakteryzuj¹ca siê jednoczeœnie wiêkszym udzia³em trwa³ych u ytków zielonych i glebami o niskiej jakoœci bonitacyjnej. Wœród gospodarstw indywidualnych przewa- aj¹ gospodarstwa wielokierunkowe, o ma³ej skali produkcji. Nieco wiêksz¹ koncentracj¹ produkcji zwierzêcej (byd³o, trzoda chlewna) wyró niaj¹ siê gospodarstwa w pó³nocnej czêœci województwa. Gospodarstwa posiadaj¹ce powy ej 1 sztuk byd³a stanowi¹ w tej czêœci województwa oko³o -% ogólnej liczby gospodarstw. Równie skala produkcji roœlinnej wytwarzanej i oferowanej na rynek przez pojedyncze gospodarstwo jest niewielka. Ponadto czêsto jest to produkcja zró nicowana jakoœciowo, niejednorodna, Ÿle przygotowana. Grupy producenckie s¹ stosunkowo nieliczne, zw³aszcza w odniesieniu do typowych kierunków produkcji rolniczej. Jedn¹ z przyczyn ma³ej produkcji oraz zaniedbañ w zakresie agrotechniki jest uci¹ liwa szachownica gruntów. Zjawisko to wystêpuje z du ¹ si³¹ w œrodkowej i po³udniowo-zachodniej czêœci województwa. Rozdrobniony roz³óg gospodarstwa, z³o ony z kilku lub nawet kilkunastu dzia³ek, czêsto oddalonych od zabudowañ, nie tylko obni a efektywnoœæ produkcyjno-ekonomiczn¹ produkcji, ale tak e zwiêksza ujemne oddzia³ywanie rolnictwa na œrodowisko naturalne. Racjonalne zagospodarowanie nawozów organicznych jest mo liwe tylko wówczas, gdy mog¹ byæ one stosowane na ca³ej powierzchni gruntów gospodarstwa. W województwie lubelskim roz³óg pól i sieæ dróg rolniczych czêsto to uniemo liwiaj¹. Nale y podkreœliæ, e Lubelszczyzna jest obszarem o du ym zagro eniu procesami erozji, szczególnie na Wy ynie Lubelskiej i Roztoczu. Ocenia siê, e erozj¹ wodn¹ powierzchniow¹ jest zagro- one 27,9% powierzchni województwa, a erozj¹ w¹wozow¹ oko³o 17,5%. Lubelszczyzna jest regionem o du ych zasobach pracy ludzkiej, charakteryzuj¹cym siê obok bezrobocia rejestrowanego stale wzrastaj¹cego tzw. bezrobociem utajonym lub ukrytym. Szacuje siê, e ta forma bezrobocia obejmuje nawet oko³o 4-5% aktualnie pracuj¹cych w rolnictwie województwa. Czynnikiem sprzyjaj¹cym lepszemu wykorzystaniu zasobów pracy, ³agodz¹cym bezrobocie i wp³ywaj¹cym na sytuacjê ekonomiczn¹ gospodarstw, przez wiele lat by³a specjalizacja regionu w produkcji chmielu, tytoniu, owoców i warzyw, a tak e buraków cukrowych. Szacuje siê, e œrednio w latach z terenu województwa lubelskiego pochodzi³o ponad 15% krajowej produkcji buraków cukrowych, oko³o 9,4% produkcji zbó, oko³o 1% produkcji owoców i 9% warzyw, a tak e oko³o % krajowej produkcji chmielu. Specjalizacja w zakresie produkcji roœlinnej zaznacza siê w okreœlonych subregionach województwa np. du a koncentracja uprawy chmielu w rejonie Powiœla czy Krasnegostawu, a tytoniu w gminie ukowa. Gospodarstwa rolne Lubelszczyzny posiadaj¹ znaczny kapita³ w postaci maszyn i narzêdzi oraz budynków. Nie jest to jednak równoznaczne z mo liwoœciami efektywnego jego wykorzystania. Powierzchnia u ytków rolnych przypadaj¹ca na 1 ci¹gnik w województwie jest mniejsza ni œrednio w Polsce, gdy wynosi oko³o 11, ha. Jednak oko³o 5% ci¹gników ma ponad 1 lat. Negatywnie oceniæ nale y ich stan techniczny, jak równie wyposa enie gospodarstw w podstawowe maszyny i narzêdzia towarzysz¹ce. Jednoczeœnie brakuje zak³adów us³ugowych zajmuj¹cych siê napraw¹ ci¹gników i maszyn lub te wykonuj¹cych odp³atnie us³ugi mechanizacyjne. W wielkoœciach bezwzglêdnych liczba budynków we w³adaniu gospodarstw rolnych województwa lubelskiego jest znaczna, jednak kubatura budynków inwentarskich jest niewielka. S¹ to w wiêkszoœci obiekty przestarza³e, wielofunkcyjne, nie spe³niaj¹ce warunków zoohigienicznych i nie przystosowane do nowoczesnej, zgodnie z dyrektywami Unii Europejskiej, produkcji zwierzêcej. Brak p³yt gnojowych, szczelnych zbiorników na gnojówkê i gnojowicê przyczynia siê do zanieczyszczenia wód gruntowych i powierzchniowych. Ze wzglêdu na z³y stan infrastruktury technicznej gospodarstw i obszarów wiejskich, mimo niskiej intensywnoœci produkcji, rolnictwo równie stwarza zagro enia dla œrodowiska przyrodniczego. Województwo lubelskie mia³o wy szy ni wynika³oby to z udzia³u w powierzchni, udzia³ w roœlinnej produkcji towarowej Polski. Produkcja roœlinna stanowi³a 4,5% wartoœci towarowej produkcji rolniczej (Polska 37,%). Udzia³ roœlin przemys³owych wynosi³ w wartoœci towarowej produkcji rolniczej 1,4%, przy œredniej krajowej 5,9%. Wy szy by³ równie udzia³ wartoœci owoców i

5 25 S. Krasowicz warzyw w strukturze produkcji towarowej (warzywa: woj. lubelskie 9,1%, Polska 7,5%; owoce: woj. lubelskie 1% i % œrednio w kraju). WyraŸna specjalizacja regionu w produkcji roœlin przemys³owych, owoców i warzyw wi¹ e siê obok du ych zasobów si³y roboczej, tak e z tradycjami regionu w zakresie produkcji rolniczej. Niewielka powierzchnia u ytków rolnych przypadaj¹ca œrednio na jedno gospodarstwo w województwie lubelskim, przeludnienie agrarne i ekstensywny charakter produkcji decyduj¹ o niskiej generalnie towarowoœci rolnictwa, s³abym powi¹zaniu przewa aj¹cej czêœci gospodarstw z rynkiem oraz niekorzystnej sytuacji rodzin rolniczych. Nadal wiele gospodarstw utrzymuje p³ynnoœæ finansow¹ tylko dziêki wsparciu socjalnemu w postaci rent i emerytur, a tak e w ostatnim okresie dziêki dop³atom wynikaj¹cym z Wspólnej Polityki UE. Realizacja koncepcji rozwoju wielofunkcyjnego napotyka na obszarach wiejskich Lubelszczyzny wiele barier. W rezultacie nasycenie przedsiêbiorczoœci¹ w regionie, mierzone liczb¹ zarejestrowanych firm w przeliczeniu na 1 mieszkañców jest a o ponad 27% ni sze ni œrednio w kraju. Na koniec roku 23 wskaÿnik ten wynosi³ 71 podmiotów gospodarczych na 1 mieszkañców, wobec 9 przedsiebiorstw w kraju. W dodatku poziom nasycenia przedsiêbiorczoœci¹ jest zró nicowany w obrêbie województwa. W stolicy województwa jest skoncentrowanych a 27% wszystkich podmiotów gospodarczych [Praca zbiorowa 2]. Podsumowanie W analizie przedstawiono tylko niektóre cechy rolnictwa Lubelszczyzny na tle kraju. Nie uwzglêdniono zró nicowania intensywnoœci pomiêdzy grupami gospodarstw w zale noœci od obszaru, jakoœci gleb, kierunku produkcji czy si³y ekonomicznej. W œwietle przedstawionych porównañ województwo lubelskie rysuje siê jako region o generalnie niskim wykorzystaniu potencja³u produkcyjnego rolnictwa, w du ym stopniu zdeterminowanym przez warunki organizacyjno-ekonomiczne. Nale y równie podkreœliæ, e znaczn¹ czêœæ towarowej produkcji rolniczej Lubelszczyzny stanowi¹ produkty nieprzetworzone, a wiêc surowce dla przetwórstwa, o ma³ej wartoœci dodanej. Region charakteryzuje siê s³abym rozwojem przemys³u rolno-spo ywczego. Warunki gospodarki rynkowej spowodowa³y upadek lub powa ne trudnoœci wielu przedsiêbiorstw, zw³aszcza zajmuj¹cych siê przetwórstwem owoców i warzyw. Wp³ynê³o to na niekorzystn¹ sytuacjê dochodow¹ du ych grup ludnoœci, zarówno producentów rolnych (zw³aszcza drobnych), jak i osób zatrudnionych w przetwórstwie. Du a skala zaniedbañ, zagro enia dla ekosystemów oraz z³a sytuacja produkcyjno-ekonomiczna rolnictwa Lubelszczyzny wskazuj¹ na koniecznoœæ zdecydowanego wdra- ania postêpu technologicznego w rolnictwie, rozbudowy i modernizacji infrastruktury obszarów wiejskich i samych gospodarstw oraz wsparcia finansowego wszelkich przedsiêwziêæ warunkuj¹cych realizacjê koncepcji rozwoju zrównowa onego i przyspieszaj¹cych przebudowê struktury agrarnej. Niezbêdne jest równie wspieranie procesów zmian funkcji obszarów wiejskich w kierunku nadania im charakteru wielofunkcyjnego. Literatura GUS. Roczniki statystyczne oraz opracowania i materia³y. Igras J., Lipiñski W. 2: Regionalne zró nicowanie stanu agrochemicznego gleb w Polsce. Raporty PIB, IUNG-PIB Pu³awy, 3; Klepacki B. 2:Polityka strukturalna UE jako element ³agodzenia dysproporcji regionalnych. Raporty PIB, IUNG-PIB Pu³awy, 3; Krasowicz S., Kopiñski J. 2: Wp³yw warunków przyrodniczych i organizacyjno-ekonomicznych na regionalne zró nicowanie rolnictwa w Polsce. Raporty PIB, IUNG-PIB Pu³awy, 3; Krasowicz S., Igras J. 23: Regionalne zró nicowanie wykorzystania potencja³u rolnictwa w Polsce. Pam. Pu³., z.132, Praca zbiorowa. 24: Program zrównowa onego rozwoju rolnictwa, obszarów wiejskich województwa lubelskiego. t. I, Lublin. Praca zbiorowa. 2: Regionalny program operacyjny województwa lubelskiego na lata Summary The paper summarizes the main characteristics of agriculture in the Lublin region. The production and economic results were analyzed and compared with country averages over the years It was found that these are organization and economic conditions that lead to the weak use of production potential in the region. The other factor that affects the situation of agriculture in this part of Poland is the differentiation within the region. Adres do korespondencji: prof. dr hab. Stanis³aw Krasowicz Instytut Uprawy Nawo enia i Gleboznawstwa Pañstwowy Instytut Badawczy, ul. Czartoryskich, 24-1 Pu³awy, tel. ( 1) 49, sk@iung.pulawy.pl