Raport z badania CATI wśród kadry zarządzającej firm z łaocucha wartości dodanej branży poligraficznej

Transkrypt

1 Człowiek najlepsza inwestycja! Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Raport z badania CATI wśród kadry zarządzającej firm z łaocucha wartości dodanej branży poligraficznej Instytut Naukowo Badawczy im. Zygmunta Wojciechowskiego Poznao, 11 lipca 2011 r. Raport przygotowany na potrzeby projektu POKL Analiza skutków restrukturyzacji i modernizacji branż dla rynku pracy w Wielkopolsce

2 WPROWADZENIE INFORMACJE O PROJEKCIE BADAWCZYM, OPIS BADANIA I DOBORU PRÓBY Raport powstał na potrzeby projektu Analiza skutków restrukturyzacji i modernizacji branż dla rynku pracy w Wielkopolsce ; odpowiada na jego cel szczegółowy: diagnoza postaw pracodawców wobec przemian gospodarki regionalnej i zmian na rynku pracy. Raport odnosi się do branży poligraficznej (według PKD 2007 sekcja C, dział 18). Materiał empiryczny do analizy zebrano za pomocą wywiadów telefonicznych CATI. Przeprowadzono 106 wywiadów według wcześniej przygotowanego wystandaryzowanego kwestionariusza wywiadu, z osobami odpowiedzialnymi za politykę zatrudnienia/kadrą zarządzającą z przedsiębiorstw łaocucha wartości dodanej z branży poligraficznej (Wielkopolska). Dobór próby do badania opierał się na wcześniejszych wynikach badania CATI przedsiębiorstw z branży poligraficznej (tj. zastosowano celowy dobór próby). Respondenci zostali poproszeni o wskazanie przedsiębiorstw, które są ich dostawcami i odbiorcami. Na tej podstawie zbudowano matrycę firm, które współpracują z branżą poligraficzną, a w konsekwencji tworzą subpopulację badanych. Pytania kwestionariuszowe zostały ułożone tak, aby uchwycid postawy i opinie na temat branży poligraficznej oraz przemian gospodarczych zachodzących w Wielkopolsce. Dzięki temu zabiegowi będzie można porównad dwa punkty widzenia tego samego przedmiotu dociekao: ocenę branży poligraficznej dokonaną przez ich przedstawicieli oraz ocenę dokonaną przez przedstawicieli przedsiębiorstw współpracujących z branżą poligraficzną. Analiza porównawcza zostanie dokonana w raporcie podsumowującym wszystkie cząstkowe badania dla branży poligraficznej. 1

3 STRESZCZENIE WYNIKÓW Z branżą poligraficzną współpracują głównie przedsiębiorcy zajmujący się pozostałą działalnością usługową (50%) oraz handlem i usługami (25%). W badaniu dominowały przedsiębiorstwa małe, zatrudniające maksymalnie 9 pracowników (54%), zlokalizowane w Poznaniu (42% przypadków) i regionie poznaoskim (23% przypadków). Większośd badanych przedsiębiorstw funkcjonuje na rynku ponad 11 lat. Współpraca z branżą poligraficzną, która polega w głównej mierze na zakupie produktów bądź usług (78%), trwa najczęściej od początku funkcjonowania badanej firmy (71% wskazao), a jej intensywnośd nie ulega zmianie (55% wskazao). Obecna kondycja gospodarcza Wielkopolski i branży została oceniona jako dobra (odpowiednio 75% i 59%). W porównaniu do sytuacji sprzed dwóch lat, zarówno kondycja gospodarcza Wielkopolski, jak i branży poligraficznej pogorszyła się (odpowiednio 44% i 35%). Najbardziej krytyczni wobec zmian byli przedsiębiorcy z małych (tj. zatrudniających maksymalnie 9 pracowników) i średnich (tj. zatrudniających pracowników) przedsiębiorstw; przedsiębiorcy z największych firm podkreślili, że sytuacja gospodarcza w Wielkopolsce i branży poligraficznej na przestrzeni ostatnich dwóch lat poprawiła się. Bardziej optymistycznie oceniono przyszłą kondycję regionu i branży, która zdaniem większości badanych poprawi się (odpowiednio 47% i 40%). Ogólnie rzecz biorąc, ujawnia się tu wzorzec myślowy: jest całkiem nieźle, chociaż lata prosperity minęły, ale będzie lepiej. Najprężniej w ciągu najbliższego roku będzie rozwijało się budownictwo (26% wskazao), przetwórstwo przemysłowe (23% wskazao) oraz działalnośd profesjonalna, naukowa i techniczna (20% wskazao). Z drugiej strony częśd respondentów wskazała, że to właśnie budownictwo i przetwórstwo przemysłowe będą przechodzid kryzys (odpowiednio 11% i 16% wskazao). Niepewna jest także sytuacja handlu 15% respondentów oceniło tę branżę jako rozwojową, ale 14% badanych wymieniło ją wśród zagrożonych kryzysem. Restrukturyzacja i modernizacja odczytywane są jako naturalne, wpisane w reguły rynkowe mechanizmy dostosowawczo-kontrolne lub prorozwojowe. Zdaniem większości badanych branża poligraficzna restrukturyzuje się (62%) oraz przechodzi proces modernizacji (85%), co wynika przede wszystkim z istnienia dużej konkurencji rynkowej oraz presji klientów/ odbiorców 2

4 towarów bądź usług. Większośd badanych zaznacza także, że w branży poligraficznej w ciągu najbliższego roku nastąpią pewne inwestycje (61%), związane przede wszystkim z nowymi technologiami (90%), usprawnieniem/rozwojem produktów bądź usług (86%) czy też zakupami lub tworzeniem nowego produktu/usługi (74%). Inwestycje mają mied znaczący (pozytywny) wpływ na branżę poligraficzną (20% wskazao) oraz przyczynid się do rozwoju branży (14% wskazao). Konsekwencją wdrożenia planu inwestycyjnego będą poprawa jakości produktów/usług (15%) i zwiększenie konkurencyjności na rynku (11% wskazao). Receptą na rozwój branży poligraficznej są nowe technologie, w tym Internet (15% wskazao) oraz nowa lepsza jakośd produktów (13%), a jej wdrażaniem (finansowym) powinni zająd się przede wszystkim właściciele firm/przedsiębiorcy/producenci (17%). Na rozwój branży wpłynie także przewidywany wzrost popytu na usługi i produkty oraz zwiększona liczba inwestycji (lepszej koniunkturze gospodarczej branży sprzyjałby łatwiejszy dostęp do środków zewnętrznych na inwestycje). Powodem zahamowania jej dalszego przewidywanego rozwoju może stad się wzrost cen oferowanych produktów/usług oraz większa liczba przepisów prawa, regulujących działalnośd przedsiębiorstw. W opinii badanych, poziom konkurencji i dostępnośd wykwalifikowanych pracowników na rynku pracy nie zmienią się, co nie będzie miało wpływu na rozwój branży. Badani przedsiębiorcy rzadko współpracują z Instytucjami Otoczenia Biznesu (27% badanych), jednakże ci, którzy podejmują kontakt z IOB, podkreślają, że jest on dośd częsty (wariant odpowiedzi bardzo częsty / stała współpraca 31% badanych, częsty / minimum kilka razy w roku 24% badanych). Im większe przedsiębiorstwo reprezentowane przez badanych, tym częstsze wskazania na współpracę z IOB. Współpraca (najczęściej z izbami gospodarczymi 65%, ośrodkami wspierania przedsiębiorczości 62% oraz samorządami przedsiębiorców 51% i inkubatorami przedsiębiorczości 48%) polega w głównej mierze na działaniach promocyjnohandlowych i wymianie handlowej (21%) oraz współfinansowaniu projektów, wspólnych badao (21% wskazao). Niemal połowa badanych jest zdania, że poziom zatrudnienia w branży poligraficznej pozostanie bez zmian (46%). Ci, którzy przewidują spadek zatrudnienia (13%), argumentują swoje przypuszczenia pogorszeniem możliwości finansowych firm z branży poligraficznej (86%), zmniejszeniem sprzedaży (71%) oraz nowymi inwestycjami ograniczającymi zapotrzebowanie na 3

5 pracę (71%). W branży poligraficznej istnieje zapotrzebowanie kadrowe przede wszystkim na wysoko wykwalifikowaną kadrę techniczną (83% wskazao) oraz pracowników fizycznych (54%). Zdecydowana większośd respondentów nie spotkała się z pojęciem zwolnieo monitorowanych (77% badanych), a pojęcie outplacement kojarzone jest głównie z usługami zewnętrznymi/zlecaniem usług na zewnątrz (7%) lub po prostu z czymś zewnętrznym (5%). Ci, dla których pojęcie to nie jest obce, podkreślali, że wiedzę o zwolnieniach monitorowanych zdobyli czytając prasę (33%), przeglądając Internet (17%), oglądając telewizję (12%) albo podczas studiowania (12%). Większośd przedsiębiorców częściej zna firmy, które objęte były programem zwolnieo monitorowanych (25%), niż osobiście przeprowadziło takie zwolnienia (12% wskazao). Jeżeli zastosowano zwolnienia monitorowane we własnym przedsiębiorstwie (co wynikało z chęci pomocy pracownikom 25%, jak i firmowych procedur 25% wskazao), to albo objęły one 5-10 pracowników, albo osób, albo osób (po 25% wskazao). Główną przyczyną zwolnieo było pogorszenie możliwości finansowych firmy oraz zmniejszenie sprzedaży (po 75% wskazao). W procesie zwolnieo monitorowanych korzystano najczęściej z takich technik pomocy, jak kursy przekwalifikowujące, poszukiwanie ofert pacy, zajęcia z psychologiem (po 50%). Wspomniane formy pomocy były udzielane głównie przez firmy zewnętrzne i Urząd Pracy (po 50% wskazao) i często finansowane ze środków własnych firmy (25%). Charakterystyczne, że przedsiębiorcy, którzy znają firmy objęte programem zwolnieo monitorowanych, argumentują stosowanie technik pomocy względami społecznymi ( ludzkie podejście 50% wskazao) oraz względami wizerunkowymi i naciskiem związków zawodowych (po 17% wskazao); wskazują, że były one udzielane głównie przez pracowników firmy (75%) oraz firmy zewnętrzne (50%), a finansowane przede wszystkim z budżetu firmy oraz ze środków Unii Europejskiej (po 75% wskazao). 4

6 STRUKTURA BADANYCH PRZEDSIĘBIORSTW WSPÓŁPRACUJĄCYCH Z BRANŻĄ POLIGRAFICZNĄ W badaniu uzyskano odpowiedzi od 106 przedstawicieli kadry zarządzającej przedsiębiorstw z branż, które współpracują z branżą poligraficzną. Najliczniejszą kategorię stanowią firmy z branży pozostała działalnośd usługowa (tj. działalnośd organizacji komercyjnych, pracodawców oraz organizacji profesjonalnych, działalnośd związków zawodowych i pozostałych organizacji członkowskich, naprawa i konserwacja komputerów oraz artykułów użytku osobistego i domowego, pozostała indywidualna działalnośd usługowa, np. pranie i czyszczenie wyrobów włókienniczych, fryzjerstwo i pozostałe zabiegi kosmetyczne, pogrzeby i działalnośd pokrewna, działalnośd usługowa związana z poprawą kondycji fizycznej), najmniej liczną firmy z branży działalnośd związana z kulturą, rozrywką i rekreacją oraz działalnośd profesjonalna, naukowa i techniczna. Szczegółowe dane przedstawia tabela poniżej. Tabela 1. Branże, w których działają przedsiębiorcy współpracujący z branżą poligraficzną (w %) W jakiej branży Paostwo działają? Udział Pozostała działalnośd usługowa 50,0 Handel hurtowy i detaliczny 25,0 Działalnośd profesjonalna, naukowa i techniczna 12,5 Działalnośd związana z kulturą, rozrywką i rekreacją 12,5 Ogółem: 100 Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badania. Z uwagi na fakt, iż większośd zarejestrowanych przedsiębiorstw posiada we wpisach do Ewidencji Działalności Gospodarczej więcej niż jedną klasę PKD, zapytano badanych, w jakich innych jeszcze branżach działają (tabela 2). Najliczniejsze kategorie stanowią pozostała działalnośd usługowa oraz przemysł poligraficzny 1. Rzadziej pojawiają się takie branże, jak: transport i gospodarka magazynowa, edukacja czy budownictwo. 1 W badaniu, na etapie doboru próby zadecydowano, że nie będą badane jako łaocuch wartości dodanej przedsiębiorstwa z branży poligraficznej. Decyzja ta podyktowana była chęcią uzyskania oceny na temat branży poligraficznej przez firmy, które z nią współpracują. Jednak nie można było uniknąd działalności dodatkowej przedsiębiorstw. Uznano, iż istotniejsza jest główna branża podana przez respondenta, i dopuszczono odpowiedzi przedsiębiorstw, które jako dodatkową działalnośd wskazały przemysł poligraficzny. 5

7 Tabela 2. Pozostałe branże, w których działają przedsiębiorcy współpracujący z branżą poligraficzną (w %) W jakiej branży Paostwo działają? Udział Pozostała działalnośd usługowa 14,2 Przemysł poligraficzny 10,4 Transport i gospodarka magazynowa 6,6 Edukacja 5,7 Budownictwo 4,7 Działalnośd profesjonalna, naukowa i techniczna 3,8 Przetwórstwo przemysłowe 3,8 Opieka zdrowotna i pomoc społeczna 3,8 Handel hurtowy i detaliczny 2,8 Przemysł chemiczny 2,8 Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo 2,8 Informacja i komunikacja 2,8 Działalnośd w zakresie usług administrowania i działalnośd wspierająca 2,8 Dostawa wody, gospodarowanie ściekami i odpadami 1,9 Działalnośd związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi 1,9 Działalnośd związana z obsługą rynku nieruchomości 1,9 Działalnośd związana z kulturą, rozrywką i rekreacją 0,9 Górnictwo i wydobywanie 0,9 Działalnośd finansowa i ubezpieczeniowa 0,9 Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badania. Odsetki nie sumują się do 100, gdyż respondenci mogli podad więcej niż jedną odpowiedź. Współpraca z branżą poligraficzną polega w głównej mierze na zakupie produktów bądź usług. Niemal połowa badanych wskazała, że dotyczy ona także sprzedaży produktów/usług, ale wspólne inwestycje 6

8 czy projekty nie wspominając o usługach podwykonawstwa należą do rzadkości, co obrazuje tabela 3. Tabela 3. Przedmiot współpracy z branżą poligraficzną Czego najczęściej dotyczy współpraca z branżą poligraficzną? Zakup produktów/usług 78,3 Sprzedaż produktów/usług 45,3 Wspólne inwestycje/projekty 16,0 Usługi podwykonawstwa 1,9 Wymiana pracowników 0,9 Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badania. Odsetki nie sumują się do 100, gdyż respondenci mogli podad więcej niż jedną odpowiedź. Zdecydowana większośd przedsiębiorców współpracuje z branżą poligraficzną od początku funkcjonowania firmy, którą reprezentują (71% wskazao). Pozostali badani podkreślają, że taka współpraca nawiązała się lat temu (39%), albo trwa ponad 20 lat (29%). Ci, którzy rozpoczęli współpracę niedawno należą do mniejszości (tj. współpraca nawiązana została 1-3 lat temu 16% wskazao; 4-5 lat temu 13% wskazao; 6-10 lat temu 3% wskazao). Przed rozpoczęciem współpracy z branżą poligraficzną przedsiębiorcy utrzymywali relacje biznesowe głównie z firmami handlowymi, głównie z branży handel hurtowy i detaliczny (tabela 4). Uwagę zwraca to, że 39% badanych nadal współpracuje z przedsiębiorstwami, z którymi współpraca rozpoczęła się przed kontaktem z branżą poligraficzną. Z drugiej strony, co dziesiąty badany zaznacza, że tego rodzaju współpraca musiała zostad przerwana z powodu rozszerzenia działalności firmy lub zmiany profilu działania, albo też z uwagi na fakt, że współpraca przestała byd opłacalna (po 10% wskazao). Niezwykle rzadko respondenci mówili o sytuacji losowej (3%) czy zmianie zapotrzebowania na rynku (3%) jako przyczynach zerwania współpracy. 7

9 Tabela 4. Branże, z którymi współpracowali przedsiębiorcy przed nawiązaniem kontaktu z branżą poligraficzną Jeżeli nie współpracują Paostwo od początku swojej działalności z branżą poligraficzną, to z jakimi branżami wcześniej Paostwo współpracowali? Handel hurtowy i detaliczny 32,3 Przetwórstwo przemysłowe 9,7 Działalnośd profesjonalna, naukowa i techniczna 6,5 Przemysł poligraficzny 3,2 Przemysł chemiczny 3,2 Budownictwo 3,2 Transport i gospodarka magazynowa 3,2 Rolnictwo, rybactwo, leśnictwo, łowiectwo 3,2 Pozostała działalnośd usługowa 3,2 Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badania. Odsetki nie sumują się do 100, gdyż w tabeli pominięto wariant odpowiedzi brak danych. Respondenci mogli podad także więcej niż jedną odpowiedź. Na pytanie, co skłoniło ich do współpracy z branżą poligraficzną, badani najczęściej odpowiadali bo taka była potrzeba firmy (39% wskazao) albo bo takie było zapotrzebowanie na rynku (32% wskazao). W dalszej kolejności pojawiają się wskazania na zmianę profilu działania (16%) oraz ze względu na korzyści finansowe (6% wskazao). W opinii większości przedstawicieli kadry zarządzającej intensywnośd współpracy z branżą poligraficzną nie zmieni się (55% wskazao). Z drugiej strony, 38% badanych uważa, że intensywnośd współpracy zwiększy się, a jedynie 4% osób zadeklarowało, że współpraca ta odbywad się będzie na mniejszą skalę. Przyczynami intensyfikacji współpracy są w głównej mierze zapotrzebowanie na rynku, rozwój firmy i branż oraz koniecznośd większej promocji (tabela 5), natomiast zmniejszenia się intensywności współpracy kryzys na rynku (50% wskazao), brak inwestycji oraz malejący popyt (po 25% wskazao). 8

10 Tabela 5. Powody, dla których współpraca z branżą poligraficzną zwiększy się Dlaczego intensywnośd współpracy z branżą poligraficzną zwiększy się? Zwiększenie zapotrzebowania na usługi, produkty 25,0 Rozwój działalności, firmy 20,0 Sytuacja gospodarcza, rozwój branż 12,5 Większa promocja 12,5 Wprowadzenie nowych produktów, usług 7,5 Względy finansowe czerpanie większych zysków 5,0 Planowane nowe inwestycje 5,0 Pozyskiwanie nowych klientów, rynków zbytu 5,0 Modernizacja działalności ze względu na konkurencję na rynku 2,5 Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badania. Odsetki nie sumują się do 100, gdyż w tabeli pominięto wariant odpowiedzi: brak danych. Respondenci mogli podad także więcej niż jedną odpowiedź. Strukturę zatrudnienia w badanych przedsiębiorstwach prezentuje tabela 6. Zdecydowanie najwięcej jest przedsiębiorstw małych, zatrudniających maksymalnie 9 pracowników, natomiast najmniej tych, w których liczba pracowników przekracza 250 osób. Tabela 6. Struktura zatrudnienia w badanych przedsiębiorstwach Ilu pracowników Paostwo zatrudniają? 1-9 pracowników 53, pracowników 26, pracowników 14, pracowników 4, pracowników 0,9 Ogółem: 100 Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badania. 9

11 W Poznaniu i regionie poznaoskim (powiaty: obornicki, poznaoski, szamotulski, średzki, śremski) zlokalizowanych jest najwięcej przedsiębiorstw współpracujących z branżą poligraficzną (tabela 7). Z badanych przedsiębiorstw, co dziesiąty przedstawiciel kadry zarządzającej podał region leszczyoski (powiaty: gostyoski, grodziski, kościaoski, leszczyoski, międzychodzki, nowotomyski, rawicki, wolsztyoski) oraz region konioski (powiaty: gnieźnieoski, kolski, konioski, słupecki, turecki, wrzesioski) jako miejsce siedziby swojej firmy. W dalszej kolejności badane osoby wskazały: region kaliski (powiaty: jarocioski, kaliski, kępioski, krotoszyoski, ostrowski, ostrzeszowski, pleszewski) oraz region pilski (powiaty: chodzieski, czarnkowsko-trzcianecki, pilski, wągrowiecki, złotowski). Tabela 7. Rozmieszczenie terytorialne badanych przedsiębiorstw W którym z regionów ma siedzibę Paostwa przedsiębiorstwo? Miasto Poznao 42,5 Poznaoski 22,6 Pilski 6,6 Konioski 9,4 Kaliski 8,5 Leszczyoski 10,4 Ogółem: 100 Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badania. Większośd badanych przedsiębiorstw funkcjonuje na rynku ponad 11 lat, chociaż sporym (lecz znacznie mniejszym) stażem działania od 6 do 10 lat może pochwalid się niemal co dziesiąty przedstawiciel badanego przedsiębiorstwa (tabela 8). Nieznaczny odsetek stanowią te firmy współpracujące z branżą poligraficzną, które funkcjonują na rynku od 11 miesięcy. 10

12 Tabela 8. Okres działalności badanych przedsiębiorstw Od ilu lat działa Paostwa przedsiębiorstwo? do roku 0,9 1-3 lata 3,8 4-5 lat 6, lat 13, lat 44,3 powyżej 20 lat 30,2 Ogółem: 100 Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badania. Podsumowując, w badaniu wzięło udział 106 przedstawicieli kadry zarządzającej z przedsiębiorstw współpracujących z branżą poligraficzną. Najliczniejszą kategorię stanowią firmy z branży pozostała działalnośd usługowa (50%), najmniej liczną działalnośd związana z kulturą, rozrywką i rekreacją (12,5%) oraz działalnośd profesjonalna, naukowa i techniczna (12,5%). Dominują przedsiębiorstwa małe, zatrudniające maksymalnie 9 pracowników (54%) oraz zlokalizowane w Poznaniu (42% przypadków) i regionie poznaoskim (23% przypadków). Większośd badanych przedsiębiorstw funkcjonuje na rynku ponad 11 lat (44% przedsiębiorstw działa na rynku lat; 30% przedsiębiorstw od ponad 20 lat). Współpraca z branżą poligraficzną, która polega w głównej mierze na zakupie produktów bądź usług (78%), trwa najczęściej od początku funkcjonowania firmy (71% wskazao). Pozostali badani podkreślają, że taka współpraca nawiązała się lat temu (39% wskazao), albo trwa ponad 20 lat (29% wskazao). W opinii większości przedstawicieli kadry zarządzającej intensywnośd współpracy z branżą poligraficzną nie ulegnie zmianie (55% wskazao). 11

13 POSTAWY WOBEC PRZEMIAN GOSPODARCZYCH W WIELKOPOLSCE Charakterystyka postaw wobec przemian gospodarczych w Wielkopolsce będzie opierad się na opiniach respondentów w kwestii przemian ocenianych w dwóch wymiarach: pierwszy ( strukturalny ) odnosi się do przedmiotu oceny, tj. Wielkopolski, branży i własnego przedsiębiorstwa; drugi ( czasowy ) mówi o aktualnej kondycji, sytuacji w porównaniu do sytuacji sprzed dwóch lat ( ) oraz przyszłej kondycji gospodarczej. Obecna kondycja gospodarcza Wielkopolski została oceniona przez badanych jako dobra (74% wskazao na kondycję dobrą i bardzo dobrą), co prezentuje tabela 9. Kondycja branży poligraficznej podobnie jak Wielkopolski jest postrzega jako dobra (łącznie 59% wskazao na taki stan branży poligraficznej), chociaż co czwarty badany nie potrafił na ten temat nic powiedzied. Tabela 9. Opinie o aktualnej kondycji gospodarczej Wielkopolski i branży poligraficznej Jaka w Paostwa opinii jest obecna kondycja gospodarcza: Bardzo zła Zła Dobra Bardzo dobra Trudno powiedzied Ogółem Wielkopolski 2,8 14,2 72,6 1,9 8,5 100 Branży poligraficznej 1,9 17,9 48,1 11,3 20,8 100 Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badania. Biorąc pod uwagę wielkośd przedsiębiorstw, należy podkreślid, że wśród odpowiedzi udzielanych przez przedstawicieli kadry zarządzającej zarówno z małych, jak i z większych przedsiębiorstw dominują oceny pozytywne wystawione dla regionu i branży poligraficznej (tabela 10). Można zauważyd, że im większe przedsiębiorstwo, tym oceny są bardziej pozytywne. Najbardziej krytycznie do aktualnej sytuacji Wielkopolski odnieśli się badani z przedsiębiorstw średnich (zatrudniających osób 27% badanych), natomiast wobec kondycji branży poligraficznej z przedsiębiorstw mniejszych (21% badanych z firm o liczbie pracowników do 9 osób oraz 25% badanych z firm o liczbie pracowników osób wskazało, że sytuacja branży jest zła). 12

14 Tabela 10. Opinia kadry zarządzającej z małych i większych przedsiębiorstw na temat aktualnej kondycji gospodarczej Wielkopolski i branży poligraficznej Liczba pracowników 1-9 pracowników pracowników pracowników Jaka w Paostwa opinii Trudno Zła jest obecna kondycja powiedzied Dobra Ogółem gospodarcza: Wielkopolski 19,3 7,0 73,7 100 Branży poligraficznej 21,0 21,1 57,9 100 Wielkopolski 10,7 17,9 71,5 100 Branży poligraficznej 25,0 21,4 53,5 100 Wielkopolski 26,7 0,0 73,3 100 Branży poligraficznej 13,3 20,0 66, Wielkopolski 0,0 0, pracowników i więcej Branży poligraficznej 0,0 10,0 90,0 100 Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badania. Dokonano połączenia kategorii zła i bardzo zła w kategorię zła, kategorii dobra i bardzo dobra w kategorię dobra. Pozytywnej opinii o kondycji gospodarczej Wielkopolski i branży poligraficznej nie różnicuje także lokalizacja przedsiębiorstw (Tabela 11). 13

15 Tabela 11. Opinia kadry zarządzającej z różnych regionów na temat aktualnej kondycji gospodarczej Wielkopolski i branży poligraficznej Regiony Jaka w Paostwa opinii Trudno Zła jest obecna kondycja powiedzied Dobra Ogółem gospodarcza: Miasto Poznao Wielkopolski 15,5 8,9 75,5 100 Branży poligraficznej 24,4 20,0 55,5 100 Poznaoski Wielkopolski 20,9 12,5 66,7 100 Branży poligraficznej 20,8 25,0 54,2 100 Pilski Wielkopolski 14,3 14,3 71,4 100 Branży poligraficznej 0,0 28,6 71,4 100 Konioski Wielkopolski 30,0 10,0 60,0 100 Branży poligraficznej 20,0 10,0 70,0 100 Kaliski Wielkopolski 11,1 0,0 88,9 100 Branży poligraficznej 11,1 22,2 66,7 100 Leszczyoski Wielkopolski 9,1 0,0 90,9 100 Branży poligraficznej 18,2 18,2 63,7 100 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych wyników badania. Dokonano połączenia kategorii zła i bardzo zła w kategorię zła, kategorii dobra i bardzo dobra w kategorię dobra. W ramach tej ogólnej pozytywnej oceny, obecną kondycję Wielkopolski najbardziej przychylnie ocenili respondenci, których przedsiębiorstwa mieszczą się w regionie leszczyoskim (91% wskazao) i kaliskim (89% wskazao), natomiast aktualną kondycję branży poligraficznej w regionie pilskim (71% wskazao) i konioskim (70% wskazao). Z kolei najbardziej krytyczni w ocenie sytuacji gospodarczej Wielkopolski byli respondenci, których przedsiębiorstwa zlokalizowane są w regionie konioskim (30% wskazao), a na złą kondycję branży poligraficznej narzekali najczęściej respondenci z Poznania (24% wskazao). W porównaniu do sytuacji sprzed dwóch lat, zarówno kondycja gospodarcza Wielkopolski, jak i branży poligraficznej w opinii kadry zarządzającej pogorszyła się, co przedstawia tabela 12. Ale bardziej niekorzystne zmiany zaszły w Wielkopolsce (44% wskazao na pogorszenie się sytuacji), niż w samej branży poligraficznej (35% wskazao). 14

16 Tabela 12. Obecna sytuacja gospodarcza Wielkopolski i branży poligraficznej w porównaniu do sytuacji sprzed dwóch lat ( ) Czy w porównani u do sytuacji sprzed dwóch lat, sytuacja: Bardzo się pogorszyła Pogorszyła się Nie zmieniła się Poprawiła się Bardzo się poprawiła Trudno powiedzied Ogółem Wielkopolski 4,7 39,6 24,5 25,5 0,9 4,7 100 Branży 3,8 31,1 25,5 24,5 1,9 13,2 100 poligraficznej Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badania. Pesymizm w ocenie kierunku zmian na przestrzeni ostatnich dwóch lat ujawnił się przede wszystkim u respondentów pracujących w małych (zatrudniających maksymalnie 9 pracowników) i średnich (zatrudniających pracowników) przedsiębiorstwach (zatrudniających pracowników) (tabela 13). Chociaż przedsiębiorcy z firm liczących pracowników najbardziej krytycznie ocenili zmiany, jakie dokonały się w Wielkopolsce (53% wskazao), to jednocześnie najczęściej spośród wszystkich pozostałych rozmówców wskazywali na brak takich zmian w branży poligraficznej (40% wskazao). Największymi optymistami są przedsiębiorcy z największych firm (zatrudniających powyższej 100 pracowników) dla tej grupy respondentów sytuacja gospodarcza w Wielkopolsce i branży poligraficznej na przestrzeni ostatnich dwóch lat po prostu się poprawiła. 15

17 Tabela 13. Opinia kadry zarządzającej z małych i większych przedsiębiorstw na temat obecnej sytuacji gospodarczej Wielkopolski i branży poligraficznej w porównaniu do sytuacji sprzed dwóch lat ( ) Liczba pracowników Czy w porównani u do sytuacji sprzed 2 lat, kondycja gospodarcza: Pogorszyła się Nie zmieniła się Poprawiła się Trudno powiedzied Ogółem 1-9 osób Wielkopolski 43,8 28,1 22,8 5,3 100 Branży 33,4 29,8 24,6 12,3 100 poligraficznej osób Wielkopolski 50,0 17,9 25,0 7,1 100 Branży 46,4 14,3 21,4 17,9 100 poligraficznej osób Wielkopolski 53,4 26,7 20,0 0,0 100 Branży 33,4 40,0 20,0 6,7 100 poligraficznej 100 osób Wielkopolski 0, ,0 0,0 100 Branży 0,0 0,0 90,0 10,0 100 poligraficznej Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badania. Dokonano połączenia kategorii bardzo się pogorszyła i pogorszyła się w kategorię pogorszyła się, kategorii poprawiła się i bardzo się poprawiła w kategorię poprawiła się. O ile lokalizacja przedsiębiorstw nie różnicowała opinii na temat aktualnej kondycji gospodarczej Wielkopolski i branży poligraficznej, o tyle wyznacza ona różnice w ocenach zmian, jakie dokonały się przez ostatnie dwa lata (tabela 14). W opinii respondentów z regionów kaliskiego i pilskiego sytuacja w Wielkopolsce poprawiła się (odpowiednio 44% i 43% wskazao). Badanych z regionu konioskiego podzieliła ocena kondycji gospodarczej regionu zdaniem 40% badanych sytuacja pogorszyła się, a kolejne 40% respondentów wskazało, że nic się w tej kwestii nie zmieniło. Zmiany w branży poligraficznej pozytywnie ocenili przedstawiciele kadry zarządzającej z regionu konioskiego (50% wskazao, że sytuacja poprawiła się) i regionu pilskiego (43% wskazao). Kaliscy przedsiębiorcy stwierdzili, że w kondycji branży poligraficznej nie zauważają żadnych zmian (44% wskazao). Największy podział w opiniach na ten temat można zaobserwowad wśród przedstawicieli kadry zarządzającej z regionu leszczyoskiego spośród nich można wyróżnid krytycznie ustosunkowanych 16

18 co do zmian w branży poligraficznej (27%), pozytywnie ustosunkowanych (27%) i niezdecydowanych (27%). Najbardziej krytyczni w ocenie kierunku zmian zarówno w Wielkopolsce, jak i w branży byli respondenci z regionu poznaoskiego i Poznania. Tabela 14. Opinia kadry zarządzającej z różnych regionów na temat obecnej sytuacji gospodarczej Wielkopolski i branży poligraficznej w porównaniu do sytuacji sprzed dwóch lat ( ) Regiony Miasto Poznao Czy w porównani u Nie do sytuacji sprzed Pogorszyła Poprawiła Trudno zmieniła Ogółem dwóch lat, sytuacja się się powiedzied się kondycja gospodarcza Wielkopolski 48,9 22,2 26,7 2,2 100 Branży ,0 24,4 26,7 8,9 poligraficznej Poznaoski Wielkopolski 54,1 25,0 12,5 8,3 100 Branży ,7 25,0 12,5 20,8 poligraficznej Pilski Wielkopolski 14,3 14,3 42,9 28,6 100 Branży ,3 28,6 42,9 14,3 poligraficznej Konioski Wielkopolski 40,0 40,0 20,0 0,0 100 Branży ,0 20,0 50,0 0,0 poligraficznej Kaliski Wielkopolski 22,2 33,3 44,4 0,0 100 Branży ,2 44,4 22,2 11,1 poligraficznej Leszczyoski Wielkopolski 45,5 18,2 36,4 0,0 100 Branży ,3 18,2 27,3 27,3 poligraficznej Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badania. Dokonano połączenia kategorii bardzo się pogorszyła i pogorszyła się w kategorię pogorszyła się, kategorii poprawiła się i bardzo się poprawiła w kategorię poprawiła się. Całkiem odmienne opinie (w porównaniu do przedstawionych wcześniej) mają respondenci na temat przyszłej sytuacji gospodarczej (tabela 15). Zarówno kondycja Wielkopolski, jak i branży poligraficznej poprawi się (odpowiednio 47% i 40% wskazao). Z perspektywy wcześniejszych uwag można powiedzied, że ujawnia się tu myślenie typu: jest całkiem nieźle, chociaż lata prosperity minęły, ale będzie jeszcze lepiej. 17

19 Tabela 15. Sytuacja gospodarcza Wielkopolski i branży poligraficznej w ciągu najbliższych dwóch lat ( ) Czy w ciągu najbliższych 2 lat sytuacja: Bardzo się pogorszy Pogorszy się Nie zmieni się Poprawi się Bardzo się poprawi Trudno powiedzied Ogółem Wielkopolski 0,0 14,2 25,5 46,2 0,9 13,2 100 Branży 0,0 15,1 32,1 37,7 1,9 13,2 100 poligraficznej Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badania. Wizje poprawy w Wielkopolsce i w branży poligraficznej prezentują przede wszystkim przedstawiciele kadry zarządzającej z największych przedsiębiorstw (zatrudniających 100 pracowników i więcej odpowiednio 80% i 70% wskazao) (tabela 16). Badani z firm zatrudniających osób prezentują skrajne opinie: dla 33% z nich sytuacja w Wielkopolsce pogorszy się, a kolejne 33% badanych podkreśla, że sytuacja wręcz się poprawi (tabela 16). Zresztą połowa tej kategorii respondentów zaznacza, że kondycja gospodarcza branży poligraficznej nie ulegnie zmianie. Ogólnie rzecz biorąc, badani z przedsiębiorstw o liczbie pracowników osób są najbardziej sceptyczni w prognozach dotyczących kondycji gospodarczej. 18

20 Tabela 16. Opinia kadry zarządzającej z małych i większych przedsiębiorstw na temat przyszłej sytuacji gospodarczej Wielkopolski i branży poligraficznej Liczba pracowników Czy w ciągu najbliższych dwóch lat kondycja gospodarcza Pogorszy się Nie zmieni się Poprawi się Trudno powiedzied Ogółem 1-9 Wielkopolski 8,8 31,6 43,9 15,8 100 pracowników Branży ,0 29,8 38,6 17,5 poligraficznej Wielkopolski 17,9 14,3 57,2 10,7 100 pracowników Branży ,4 28,6 42,8 7,1 poligraficznej Wielkopolski 33,3 26,7 33,3 6,7 100 pracowników Branży ,3 53,3 33,3 0,0 poligraficznej 100 Wielkopolski 0,0 10,0 80,0 10,0 100 pracowników i Branży 100 więcej 0,0 10,0 70,0 20,0 poligraficznej Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badania. Dokonano połączenia kategorii bardzo się pogorszy i pogorszy się w kategorię pogorszy się, kategorii poprawi się i bardzo się poprawi w kategorię poprawi się. Optymizm co do przyszłej sytuacji gospodarczej regionu oraz branży poligraficznej nie udzielił się wszystkim respondentom z Wielkopolski. O wystąpieniu pozytywnych zmian w regionie oraz branży poligraficznej najbardziej przekonani są respondenci z Poznania (odpowiednio 56% i 49% wskazao). Z nadziejami na lepszą przyszłośd Wielkopolski patrzą także kaliscy przedsiębiorcy (55%), chociaż mniej entuzjastycznie oceniono przyszłą kondycję branży poligraficznej (67% wskazao, że sytuacja nie zmieni się). W ocenie respondentów z regionu leszczyoskiego sytuacja Wielkopolski nie zmieni się (27% wskazao), ale więcej badanych z tego regionu nie umiało odnieśd się do tej kwestii (36% osób). Na brak zmiany sytuacji gospodarczej branży wskazywali najczęściej przedstawiciele kadry zarządzającej z regionów pilskiego (43% badanych) i konioskiego (40% badanych). 19