RAPORT Z EWALUACJI PROBLEMOWEJ: Procesy Środowisko

Transkrypt

1 Nadzór pedagogiczny System Ewaluacji Oświaty RAPORT Z EWALUACJI PROBLEMOWEJ: Procesy Środowisko Gimnazjum Specjalne w Bystrzycy Bystrzyca Lubelski Kurator Oświaty Kuratorium Oświaty w Lublinie

2 Przebieg ewaluacji: Prezentowany raport jest rezultatem ewaluacji zewnętrznej przeprowadzonej w szkole (lub placówce) przez wizytatorów do spraw ewaluacji. Raport z ewaluacji problemowej dotyczy jednego z przedstawionych poniżej obszarów. Ewaluacja polega na zbieraniu i analizowaniu informacji: o efektach działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej oraz innej działalności statutowej szkoły lub placówki (na podstawie danych informujących o wynikach pracy szkoły (lub placówki) odzwierciedlonych w umiejętnościach, zachowaniach, postawach, działaniach uczniów i w osiąganych przez nich rezultatach na różnego rodzaju testach, egzaminach), o procesach zachodzących w szkole lub placówce (na podstawie danych, które informują o procesach i działaniach zachodzących i podejmowanych w szkole (lub placówce), a decydujących o sposobie funkcjonowania, charakterze szkoły (lub placówki) i przede wszystkim prowadzących do pożądanych efektów), o funkcjonowaniu szkoły lub placówki w środowisku lokalnym, w szczególności w zakresie współpracy z rodzicami uczniów (na podstawie danych informujących o sposobie współpracy ze środowiskiem i funkcjonowaniu w środowisku oraz wykorzystaniu tych zasobów w procesie nauczania i uczenia się), o zarządzaniu szkołą lub placówką (na podstawie danych informujących o sposobach zarządzania decydujących o jakości działań podejmowanych w szkole lub placówce). Ewaluacja ma na celu zebranie informacji i ustalenie poziomu spełniania przez szkołę lub placówkę wymagań zawartych w załączniku do Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 7 października 2009 r. w sprawie nadzoru pedagogicznego. Szkoła lub placówka może spełniać te wymagania na pięciu poziomach: Poziom E - oznaczający niski stopień wypełniania wymagania przez szkołę lub placówkę. Poziom D - oznaczający podstawowy stopień wypełniania wymagania przez szkołę lub placówkę. Poziom C - oznaczający średni stopień wypełniania wymagania przez szkołę lub placówkę. Poziom B - oznaczający wysoki stopień wypełniania wymagania przez szkołę lub placówkę. Poziom A - oznaczający bardzo wysoki stopień wypełniania wymagania przez szkołę lub placówkę. 2 / 36

3 Opis metodologii: Badanie zostało zrealizowane w dniach przez zespół wizytatorów ds. ewaluacji, w skład którego weszli Ewa Romaniuk, Elżbieta Denejko. W trakcie ewaluacji w placówce zbierano informacje pochodzące z wielu źródeł - dyrektora, uczących w szkole nauczycieli, innych pracowników, uczniów, rodziców, partnerów szkoły i przedstawicieli samorządu lokalnego. Do gromadzenia danych wykorzystano metody ilościowe (ankiety w wersji elektronicznej i papierowej), jakościowe (wywiady indywidualne, grupowe, obserwację i analizę źródeł zastanych). Zestawienie metod, technik doboru próby i liczby osób, które wzięły udział w badaniach znajduje się w tabeli poniżej. Wywiady grupowe zostały przeprowadzone po realizacji i analizie ankiet, pełniąc wobec nich funkcję wyjaśniającą. Kategoria badanych/źródła danych Dyrektor szkoły Nauczyciele Pracownicy niepedagogiczni Uczniowie Rodzice Partnerzy szkoły, przedstawiciele samorządu lokalnego Obserwacja zajęć Obserwacja zajęć pozalekcyjnych Obserwacja szkoły Analiza danych zastanych Metoda/technika Sposób doboru próby Wielkość próby/liczba obserwowanych jednostek Indywidualny wywiad nd nd pogłębiony Ankieta elektroniczna (CAWI) nd nd Ankieta elektroniczna (CAWI) Badanie na próbie pełnej 12 "Szkoła, w której pracuję" Wywiad grupowy Nauczyciele zróżnicowani pod 10 zogniskowany (FGI) względem stażu, nauczanego przedmiotu i pracy w zespołach zadaniowych oraz pedagog szkolny Wywiad grupowy Pracownicy inni niż 11 zogniskowany (FGI) nauczyciele Wywiad grupowy zogniskowany (FGI) Wywiad grupowy zogniskowany (FGI) Ankieta audytoryjna (PAPI) Wywiad grupowy zogniskowany (FGI) Przedstawiciele trzech ostatnich roczników, wywiad prowadzony przy udziale wychowawców Przedstawiciele rady rodziców i rad klasowych, reprezentujący różne roczniki oraz wszyscy chętni Badanie na próbie pełnej rodziców uczniów klas rok niższych od najstarszych. Przedstawiciele samorządu lokalnego i instytucji wskazanych przez dyrektora jako partnerzy 8 godzin lekcyjnych, dobór uwzględnia różnorodność uczniów w szkole. Klasy uczniów z upośledzeniem w stopniu lekkim uczestniczące w obserwacji, to klasy najstarsze i rok młodsze od najstarszych. W przypadku szkół dla uczniów z upośledzeniem umiarkowanym lub znacznym - obserwacja obejmuje po jednym oddziale z każdego etapu edukacyjnego. Na zewnątrz, przed i po lekcjach, podczas przerw, podczas zajęć pozalekcyjnych nd 3 / 36

4 Informacja o placówce Nazwa placówki Gimnazjum Specjalne w Bystrzycy Patron Typ placówki Miejscowość Ulica Gimnazjum Bystrzyca Bystrzyca Numer 92 Kod pocztowy Urząd pocztowy Lublin 62 Telefon Fax Www Regon Publiczność Kategoria uczniów Charakter publiczna Dzieci lub młodzież specjalna Uczniowie, wychow., słuchacze 38 Oddziały 4 Nauczyciele pełnozatrudnieni 0 Nauczyciele niepełnozat. (stos.pracy) 0 Nauczyciele niepełnozat._(w etatach) 0 Średnia liczba uczących się w oddziale 9.5 Liczba uczniów przypadających na jednego pełnozatrudnionego nauczyciela Województwo Powiat Gmina Typ gminy LUBELSKIE lubelski Wólka gmina wiejska Liczba mieszkańców Wysokość wydatków na oświatę Stopa bezrobocia 4 / 36

5 Wprowadzenie: obraz placówki Raport, do którego lektury Państwa zapraszamy dotyczy ewaluacji zewnętrznej problemowej, przeprowadzonej w Gimnazjum Specjalnym funkcjonującym w Specjalnym Ośrodku Szkolno-Wychowawczym w Bystrzycy, przeznaczonym dla dzieci i młodzieży z upośledzeniem umysłowym, w tym osób z autyzmem. Głównym zadaniem Ośrodka jest przygotowanie wychowanków w miarę możliwości do samodzielnego udziału w życiu społecznym w integracji ze środowiskiem. Organem prowadzącym Ośrodek jest Powiat Lubelski. W raporcie znajdziecie Państwo informacje o szkole, których źródłem jest przeprowadzone badanie. Oferta edukacyjna szkoły posiada nowatorskie rozwiązania programowe np. metody terapii przeznaczone wcześniej jedynie dla osób w normie intelektualnej np. metoda Tomatisa, EEG Biofeedback. Uczniowie w szkole mogą rozwijać własne zainteresowania i predyspozycje np. poprzez udział: w kołach zainteresowań (sportowym, komputerowym, muzycznym, teatralnym, plastycznym), w warsztatach ceramicznych, w plenerach malarskich, w zawodach sportowych. Procesy edukacyjne realizowane w szkole są planowane i uwzględniają zapisy podstawy programowej. Ocenianie szkolne motywuje uczniów do osiągania sukcesów na miarę ich możliwości. Działania wychowawcze są spójne i służą kształtowaniu właściwych postaw wśród wychowanków. Uczniowie uczestniczą adekwatnie do własnych możliwości w planowaniu i modyfikacji działań wychowawczych, w tym włączają się w działalność samorządu uczniowskiego, zawierają kontrakty wychowanek - wychowawca, współredagują Program wychowawczy Ośrodka Szkoła rozpoznaje potrzeby rozwojowe dzieci oraz prowadzi działania służące zwiększaniu szans edukacyjnych uczniów, w tym ma miejsce indywidualizacja nauczania, zapewnianie uczniom wsparcia specjalistów, zapewnianie dobrze wyposażonych obiektów sportowych, podtrzymywanie współpracy z Powiatowym Centrum Pomocy w Lublinie. Działanie te, minimalizują skutki zaburzeń w rozwoju oraz umożliwiają wychowankom osiąganie sukcesów edukacyjnych na miarę ich możliwości np. Mistrzostwo Polski PTSS "Sprawni Razem"w siatkówce plażowej. Szeroka współpraca szkoły ze środowiskiem lokalnym wzbogaca jej ofertę i przyczynia się do rozwoju uczniów. Wartość tej współpracy docenia zarówno społeczność szkolna oraz podmioty współpracujące z Ośrodkiem. Szkoła podejmuje starania by przygotować wychowanków w miarę możliwości rozwojowych do samodzielności w życiu, dalszej edukacji i funkcjonowania na rynku pracy. Szkoła skutecznie promuje swoje działania w środowisku lokalnym oraz podejmuje wartość uczenia się przez całe życie (np. prowadząc pedagogizację rodziców oraz wspierając rady pedagogiczne ze szkół masowych w organizowaniu pracy z uczniem niepełnosprawnym) Szkoła pozyskuje od rodziców informacje dotyczące własnego funkcjonowania i procesu nauczania oraz stara się je wykorzystać. Informuje rodziców o rozwoju ich dzieci oraz wspiera w wychowaniu. Rodzice uczestniczą w działaniach organizowanych przez szkołę, zwłaszcza uroczystościach i imprezach. 5 / 36

6 Wyniki ewaluacji: Obszar: Procesy Wymaganie: Szkoła lub placówka ma koncepcję pracy Komentarz: Gimnazjum Specjalne w Bystrzycy działa zgodnie z koncepcją pracy, która znana jest wszystkim jej pracownikom. Większość nauczycieli czuje się współautorami koncepcji pracy szkoły. Podejmowane są różnorodne działania służące realizacji koncepcji pracy szkoły. Koncepcja pracy szkoły jest analizowana oraz znana i akceptowana przez uczniów i rodziców. Poniżej przedstawione zostaną argumenty uzasadniające wysoki poziom spełnienia wymagania. Badanie wskazuje na to, że istniejąca w szkole koncepcja pracy szkoły jest znana pracownikom szkoły. Dyrektor szkoły, nauczyciele i pracownicy niepedagogiczni wskazali podczas wywiadów najważniejsze założenia koncepcji pracy szkoły, są to: Dążenie do wszechstronnego rozwoju osobowości każdego dziecka, na miarę jego możliwości intelektualnych, społecznych i emocjonalnych. Zapewnienie przyjaznej dla ucznia opieki i edukacji. Stała, pełna diagnoza każdego dziecka i w oparciu o nią opracowywanie działań korygująco-wspomagających. Dostosowywanie realizacji programów nauczania do tempa rozwoju dziecka. Rzetelne przygotowanie wychowanków do sprawdzianów i egzaminów kompetencyjnych a równocześnie do pełnienia ról społecznych w przyszłości. Stała preorientacja zawodowa i efektywne poszukiwanie zatrudnienia dla absolwentów. Kontynuacja dotychczasowego stylu kierowania Ośrodkiem w jego całej strukturze organizacyjnej. Stałe uzgadnianie wspólnoty celów wszystkich społeczności Ośrodka tj. dzieci, rodziców i nauczycieli. Systematyczne uczestnictwo pracowników w procesie kierowania Ośrodkiem. Realizacja Planu Rozwoju Ośrodka we wszystkich płaszczyznach jego działalności. Prowadzenie systematycznie działalności promocyjnej Ośrodka za pomocą mediów, folderów stałych i okolicznościowych, strony internetowej itd. Pracownicy niepedagogiczni dodali ponadto, że w szkole ważne jest kształtowanie u uczniów postaw np. szacunku do siebie i innych, do pracy własnej i innych, budowanie poczucia wartości u dzieci, wdrażanie do odpowiedzialności oraz zapewnienie bezpieczeństwa fizycznego i psychicznego dzieciom. Takie same założenia koncepcji pracy szkoły odnaleziono w przestawionych przez dyrektora dokumentach. Większość nauczycieli w ankiecie (11/12) stwierdziła, że rada nie zatwierdziła koncepcji pracy ale czują się jej współautorami (11/12). W dokumentach szkolnych nie ma zapisu o przyjęciu przez radę pedagogiczną koncepcji pracy szkoły. Jednak podczas posiedzenia rady pedagogicznej nauczyciele wyjaśnili, że wspólnie pracowali nad koncepcją szkoły i przyjęli ją do pracy mimo braku głosowania na ten temat. Wszyscy zgodnie stwierdzili, że znają i realizują zapisy koncepcji w swojej pracy, co też potwierdza jej przyjęcie przez ogół nauczycieli. Na uwagę zasługuje fakt, że szkoła prowadzi działania realizujące koncepcję pracy szkoły. Nauczyciele i dyrektor szkoły podczas wywiadów wymienili następujące działania realizujące koncepcje pracy szkoły: działania prowadzone stale: Realizacja programów edukacyjnych zgodnie z nową podstawą programową, w tym zwracanie uwagi na zalecane warunki i sposoby realizacji podstawy programowej, zwracanie uwagi na rozwijanie kompetencji kluczowych u uczniów. Realizowanie obowiązujących w Ośrodku programów wychowawczego i programu spójności oddziaływań 6 / 36

7 wychowawczych. Działalność szkolnego doradcy zawodowego, Analizowanie wyników egzaminów zewnętrznych, realizowanie wniosków z nich płynących. Tworzenie i realizacja zapisów kart IPET (Indywidualnych Programów Edukacyjno-Terapeutycznych), na podstawie orzeczeń, analiza wyników nauczania dla każdego ucznia, diagnoza osiągnięć semestralna i roczna, plan rewalidacji indywidualnej, Badanie osiągnięć ucznia na wejściu i po zakończeniu edukacji, uczniowie nowo przybyli są diagnozowani przez psychologa (kierowanie na psychoterapię, działania wewnątrz zespołów wychowawczych) Prowadzenie zajęć z rewalidacji przygotowujących do egzaminów, Prowadzenie działalności promocyjnej strona www, tworzenie folderów, Działalność samorządu uczniowskiego, Demokratyzacja zarządzania uzgadniane wspólnie są plany lekcji, działalność zespołów, plany wychowawczy i spójności oddziaływań wychowawczych, statut szkolny. Działania zespołów klasowe, uzgadniające problemy wychowawcze, we współpracy z pedagogiem i psychologiem, Tworzenie planu rozwoju ośrodka wraz z radami pedagogicznymi szkoleniowymi, które wynikają z potrzeb nauczycieli i szkoły np. Praca z uczniem z problemami psychicznymi, Kontakty szkoły z pedagogami szkół okolicznych, z PCPR (Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie), Wyjazdy z kiermaszami, wystawami dzieci do gminy, do innych miejscowości, do galerii handlowych lubelskich, Organizacja imprez ogólnopolskich prowadzonych na terenie szkoły np. Edukacja XXI wieku konkurs komputerowy dla uczniów z umiarkowanym stopniem upośledzenia, mistrzostwa wojewodzie Wdrażanie uczniów do pracy poprzez dyżury na stołówce, na korytarzach, sprzątanie, zmywanie korytarzy, sprzątanie sali lekcyjnej, pokoi, pomoc przy sprzątaniu terenów zielonych, praca w tartaku. działania nowe: Prowadzenie profilu szkoły na facebook u (2011/12) Nowa strona www szkoły (2013) Szeroko zakrojona akcja promocyjno-informacyjna na temat placówki w tym Dni Otwarte dla rodziców, dzieci, instytucji z którymi współpracujemy, okolicznych mieszkańców, rozgrywki w piłce nożnej dla uczniów do lat 16, kontakty z ośrodkami społecznym. Z wypowiedzi dyrektora i nauczycieli wynika, że koncepcja pracy szkoły jest analizowana. Dyrektor szkoły w ankiecie stwierdził, że w analizie i modyfikacji koncepcji pracy szkoły biorą udział; dyrektor szkoły, oraz wybrani przez dyrekcję nauczyciele. Wszyscy nauczyciele (12/12) w ankiecie przyznali się do udziału w pracach nad analizą i modyfikacją koncepcji pracy szkoły. Zaś podczas wywiadu oświadczyli, że koncepcja pracy szkoły jest analizowana a wnioski z tej analizy są przedstawiane przez dyrektora szkoły na radzie pedagogicznej. Wymienili następujące wnioski: poszerzyć oddziaływanie jeżeli chodzi o standardy przegotowania uczniów do egzaminów zewnętrznych, wzmocnić współpracę nauczycieli z pedagogiem i psychologiem, położyć większy nacisk na promocję placówki, wprowadzić zmiany w statucie związane z przyjmowaniem nowych uczniów z autyzmem i ze sprzężeniami. Modyfikacje koncepcji pracy szkoły są wynikiem tych analiz. Według dyrektora i nauczycieli wypowiadających się w wywiadach główne założenia koncepcji szkoły są stałe. Zgodnie stwierdzili, że zmian dokonano w związku z rozszerzeniem kierunków pracy szkoły, np. rozszerzono promocję szkoły poprzez dni otwarte i strony internetowe, włączono do współpracy inne instytucje np. ośrodki pomocy społecznej, Ośrodek rehabilitacyjno-wychowawczy ze szpitala w Łęcznej, zmodyfikowano tematykę szkoleń Rady Pedagogicznej na bardziej odpowiadające tematom bieżącym, poszerzono ofertę dla dzieci z niepełnosprawnością stopniu znacznym i głębokim oraz dla dzieci z autyzmem oraz zatrudniono pedagoga. Dyrektor szkoły dodał również, że zaktualizowano programy wychowawczy i spójności oddziaływań wychowawczych. Stwierdził ponadto, że zmiany te wynikają z potrzeb szkoły. Kolejnym argumentem potwierdzającym spełnianie tego wymagania jest fakt, że istniejąca w szkole koncepcja pracy szkoły jest znana uczniom i rodzicom i akceptowana przez nich. Dyrektor szkoły w wywiadzie wyjaśnił, że z powodu upośledzenia umysłowego, nie można podać uczniom punktów koncepcji, ale praca wychowawcza polega na tym że nauczyciele przekazują uczniom jak mają się zachowywać, jak są oceniani, są motywowani do pracy, zapoznaje się ich ze sposobem realizacji zadań. 7 / 36

8 Podczas wywiadu uczniowie stwierdzili, że w szkole kładzie się szczególny nacisk na kulturę, zasady zachowania się, bezpieczeństwo, organizowanie wycieczek, punktualność, organizowanie imprez integracyjnych i konkursów. W odpowiedzi na pytanie co im się w szkole najbardziej podoba wymienili: zawody w piłkę nożną i siatkową, imprezy, konkursy plastyczne i z czytania, przede wszystkim z powodu nagród, wycieczka do Francji, turnusy rehabilitacyjne oraz biwak nad Firlejem. Ponadto dyrektor podczas wywiadu stwierdził, ze rodzice i rada rodziców są zapoznawani z koncepcją pracy szkoły podczas zebrań. W opinii rodziców uczestniczących w wywiadzie w szkole uznaje się za ważne: żeby nauczyć dzieci funkcjonowania w społeczeństwie, czytać pisać i liczyć, żeby umiały sobie poradzić w sklepie, urzędzie, samodzielności, podstawowych czynności codziennych, życia w grupie, pomagania sobie wzajemnie, zapewnianie dzieciom bezpieczeństwa. Stwierdzili także, że w szkole prowadzone są zajęcia dodatkowe np. uczy się dzieci garncarstwa, zajęć sportowych, usprawniających dzieci, uczy się kultury, zwrotów grzecznościowych, nauczyciele motywują dzieci do nauki i do rozwoju. Dodali ponadto, że ważna w tej szkole jest dobra atmosfera. Według rodziców najważniejsze kierunki pracy szkoły w pełni ich satysfakcjonują. Poziom spełniania wymagania: B Wymaganie: Oferta edukacyjna umożliwia realizację podstawy programowej Komentarz: Oferta edukacyjna szkoły odpowiada potrzebom uczących się, a realizacja podstawy programowej jest monitorowana. Oferta edukacyjna jest modyfikowana, wzbogacana i umożliwia rozwój zainteresowań uczniów. Szkoła realizuje nowatorskie rozwiązania programowe, które mają na celu wszechstronny rozwój uczniów. Poniżej przedstawione zostaną argumenty uzasadniające bardzo wysoki poziom spełnienia wymagania. Oferta edukacyjna jest spójna z podstawą programową. Dyrektor szkoły w ankiecie i nauczyciele w wywiadzie zgodnie stwierdzili, że w programach nauczania realizują wszystkie elementy podstawy programowej. Wymienili wśród nich: cele, metody i formy pracy, osiągnięcia, zalecane warunki realizacji. Dodali ponadto, że treści kształcenia zostały wzbogacone o treści programów innowacyjnych. Ponadto dyrektor dodał, że głównym celem edukacji w szkole specjalnej jest wyposażenie w takie umiejętności, aby uczeń: mógł porozumiewać się z otoczeniem w najpełniejszy sposób, werbalnie lub pozawerbalnie, zdobył maksymalną niezależność życiową w zakresie zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych, był zaradny w życiu codziennym adekwatnie do własnego, indywidualnego poziomu sprawności i umiejętności, mógł uczestniczyć w różnych formach życia społecznego na równi z innymi członkami danej zbiorowości, znając i przestrzegając ogólnie przyjęte normy współżycia społecznego, zachowując prawo do swojej inności. Badanie potwierdza, że oferta edukacyjna szkoły jest zgodna z potrzebami uczniów. Wszyscy ankietowani rodzice (8/8) stwierdzili, że szkoła zaspokaja potrzeby edukacyjne ich dzieci, podobnie uczniowie w wywiadzie zgodnie stwierdzili, że szkoła umożliwia im nauczenie się najważniejszych dla nich rzeczy. Odpowiadając na pytanie czego najbardziej chcieliby się nauczyć w szkole wymieniali najczęściej, że poszczególnych przedmiotów np. matematyki, techniki, języka angielskiego i francuskiego. Według ankietowanych rodziców potrzebami edukacyjnymi ich dzieci jest: nauka czytania i pisania, mówienia, oraz radzenia sobie w życiu. Nauczyciele podczas wywiadu wymienili najważniejsze działania szkoły z punktu widzenia potrzeb edukacyjnych uczniów, według nich jest to: realizacja podstawy programowej, kształcenie kompetencji kluczowych, realizacja programów w tym programów innowacyjnych, organizowanie wyjazdów i imprez integracyjnych także ze współudziałem środowiska, prowadzenie zajęć korekcyjno-kompensacyjnych, organizowanie i udział w konkursach i zawodach sportowych i inne działania wpisane w koncepcję pracy ośrodka. Ponadto nauczyciele w ankiecie wskazali zmiany w ofercie szkoły zostały wprowadzone w ostatnim roku szkolnym, by umożliwić uczniom pełniejszy, wielokierunkowy rozwój, są to: organizacja pikniku integracyjnego dla wychowanków oraz dni otwartych szkoły oraz prowadzenie zajęć realizowanych wcześniej w ramach programów innowacyjnych jako zajęć rewalidacyjno terapeutycznych (np. EEG Biofeedback, koło komputerowe). 8 / 36

9 Oferta edukacyjna uwzględnia kształtowanie kompetencji potrzebnych na rynku pracy. Dyrektor szkoły wyjaśnił w wywiadzie, że specyfika pracy z uczniem z upośledzeniem umysłowym powoduje, że osiągnięcie ogólnych kompetencji nie jest w wielu przypadkach możliwe, zwłaszcza dla uczniów z umiarkowanym stopniem upośledzenia co wynika z ich możliwości, ale też podstawy programowej choćby wyłączenie kształcenia komputerowego dla uczniów z up. umiarkowanym. Nieco lepiej wygląda to u uczniów z lekkim stopniem upośledzenia umysłowego ale i tam możliwości osiągnięcia poszukiwanych kompetencji przez pracodawców są mocno utrudnione. Aby umożliwić uczniom rozwijanie umiejętności podstawowych, stosowane zadania językowe wymagają kształcenia umiejętności myślenia, czyli obserwacji, porównywania, klasyfikowania informacji, analizowania, interpretowania i wyciągania wniosków oraz oceniania, w tym również świadomego oceniania własnych postępów w nauce. Dodatkowo, aby spełnić wyżej opisane wymogi stosowane są aktywne formy pracy na lekcji, np. pracę nad projektami, prezentacje plakatów przygotowanych przez uczniów, pracę w parach i grupach oraz wycieczki w terenie, gdzie dzieci mogą doświadczyć nowych sytuacji, a nie tylko o nich dowiedzieć się od nauczyciela. Według dyrektora szkoły, nauczycieli i partnerów szkoły uczestniczących w wywiadach szkoła kształtuje u swoich uczniów następujące umiejętności: Kompetencje informatyczne obejmują umiejętne posługiwanie się komputerem, gromadzenie informacji i ich przetwarzanie, porozumiewanie się i współpraca za pośrednictwem Internetu, zajęcia lekcyjne i pozalekcyjne, Wdrażanie do uczenia się przez całe życie to zdolność wytrwałego uczenia się, organizowania własnego procesu uczenia się, zarządzanie własnym czasem i informacjami indywidualnie i w grupach, na lekcjach wychowawczych, Kompetencje społeczne i obywatelskie obejmują pełny zakres zachowań przygotowujących do uczestnictwa w życiu społecznym i zawodowym. poprzez organizowanie wycieczek, wizyty w urzędach, zachowanie się w autobusach, Inicjatywność i przedsiębiorczość oznaczają zdolność do wcielania pomysłów w czyn, kreatywność, innowacyjność, zdolność do planowania przedsięwzięć i realizacja celów. zastosowanie metod aktywizujących na zajęciach Świadomość i ekspresja kulturalna docenianie znaczenia twórczego wyrażania doświadczeń i uczuć za pośrednictwem muzyki, sztuk teatralnych, literatury. W szkole funkcjonuje wiele programów w których uczestniczą uczniowie w tym z art. 42, Umiejętność pracy w grupie formy pracy na zajęciach. Realizacja podstawy programowej jest monitorowana, na co zgodnie wskazywali zarówno dyrektor jak i nauczyciele podczas wywiadów. Stwierdzili, że realizacja podstawy programowej jest monitorowana przez zespoły klasowe, na tych zespołach odbywa się korelacja programów z podstawą programową, czy są zgodne z potrzebami i możliwościami uczniów, ponadto zespoły klasowe analizują sposób realizacji podstawy programowej przez nauczycieli. Dyrektor przeprowadza analizy z monitorowania podstawy programowej i przedstawia radzie pedagogicznej wnioski. Dodatkowo wyjaśniono, że nauczyciele co semestr wypełniają protokoły badania wyników nauczania indywidualnie dla każdego ucznia, co jest także sprawozdaniem z realizacji podstawy programowej Nauczyciele i dyrektor wymienili wnioski wynikające z monitorowania podstawy programowej: podstawa programowa jest realizowana programy nauczania są zgodne z podstawą programową nauczyciele planują pracę dydaktyczną uwzględniają wymagania określone w podstawie programowej, zapewnione są warunki do realizacji podstawy programowej z przedmiotów nauczania. Argumentem potwierdzającym spełnianie tego wymagania jest fakt, że oferta edukacyjna szkoły jest modyfikowana w celu umożliwienia pełniejszego rozwoju uczniów. Wypowiadający się w wywiadach dyrektor szkoły i partnerzy wymienili zmiany w ofercie szkoły, które zostały wprowadzone, by umożliwić uczniom pełniejszy rozwój: prowadzenie zajęć realizowanych wcześniej w ramach programów innowacyjnych jako zajęć rewalidacyjno terapeutycznych (np. EEG Biofeedback, koło komputerowe) poszerzenie zakresu oddziaływań w ramach Wczesnego Wspomagania Rozwoju Dzieci (włączenie do oferty 9 / 36

10 zajęć z dziećmi z autyzmem) działania podjęte w ramach dni otwartych placówki umożliwiające integrację, nawiązywanie przez uczniów kontaktów z dziećmi z innych placówek a także integrację rodziców (dla dzieci z normą intelektualną i niepełnosprawnościami), organizacja pikniku integracyjnego dla wychowanków, ich rodziców i opiekunów oraz pracowników Ośrodka. Według uczniów w szkole można rozwijać zainteresowania poprzez popołudniowe zajęcia (np. komputerowe), zajęcia ceramiczne, jazda na rowerze, zajęcia sportowe, zajęcia z gotowania, zajęcia na technice np. wykonywane są stołki z drewna, a także to czego można się nauczyć podczas zajęć lekcyjnych. Stwierdzili też, że można brać udział konkursie plastycznym, konkursie komputerowym,. Według ankietowanych rodziców, ich dzieci powinni nauczyć się w szkole: samodzielności, radzenia sobie w życiu, czytania, pisania i liczenia. Bardzo wysoki poziom spełniania tego wymagania potwierdza fakt, że szkoła realizuje nowatorskie rozwiązania programowe. Dyrektor szkoły i nauczyciele podczas wywiadów wymienili przykłady nowatorskich rozwiązań programowych lub działań edukacyjnych wprowadzonych w szkole. Wyjaśniono, że ośrodek brał udział w projekcie Innowacyjne metody nauczania dzieci z upośledzeniem umysłowym w powiecie lubelskim. W ramach projektu opracowano i wdrożono 5 programów innowacyjnych (innowacji pedagogicznych), zarejestrowanych w Lubelskim Kuratorium Oświaty jako innowacje pedagogiczne: Arteterapia dla dzieci z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym. Wprowadzono zajęcia dodatkowe w wymiarze 6 godz. tygodniowo dla grupy w ramach których realizowany jest program z zakresu arteterapii. Zajęcia prowadzone są w formie pozalekcyjnej, podczas zajęć uczniowie poznają technikę ceramiczną. Nowatorstwem jest zastosowanie metody technika ceramiczna. Uczniowie biorą też udział w kiermaszach i wystawach prezentując swoje prace. Uczniowie są kwalifikowani na zajęcia na podstawie przeprowadzonej diagnozy. Zadaniem programu jest wspomaganie podstawowej edukacji uczniów opartej na bazie podstawy programowej oraz poszerzenie tematyki realizowanych zajęć. Wspomaganie rozwoju ucznia z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym z wykorzystaniem technologii informacyjnej. Innowacja polega na wprowadzeniu zajęć w formie pozalekcyjnej, podczas których wychodzi się poza ramy obowiązujące w nauczaniu uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym, wprowadza się nowe, bardzo przydatne treści z zakresu wykorzystywania i zastosowania technologii informacyjnej. Wspomaganie rozwoju ucznia poprzez skorelowanie treści z indywidualnymi programami edukacyjno-terapeutycznymi. Terapia muzyką, ruchem i mową dla dzieci z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym wg koncepcji Karola Orffa. Innowacja polega na prowadzeniu zajęć dodatkowych z wykorzystaniem koncepcji Karola Orffa w blokach tematycznych: dźwięk i głos, muzyka i ruch, emocje. Wielokierunkowość oddziaływań metody ma zapewnić wsparcie rozwoju psychospołecznego ucznia, wprowadza nowe treści nauczania z zakresu terapii poprzez muzykę. Innowacyjny program wspomagania rozwoju dzieci z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym z wykorzystaniem metody EEG Biofeedback. Jest to metoda terapii, polegająca na podawaniu uczniom sygnałów zwrotnych o zmianach stanu fizjologicznego jego organizmu, dzięki czemu może on nauczyć się świadomie modyfikować funkcje, które normalnie nie są kontrolowane świadomie. Wprowadzono nowoczesnych metod terapeutycznych dla dzieci z upośledzeniem umiarkowanym wykorzystywanych dotychczas jedynie w odniesieniu do osób w normie intelektualnej. Prowadzone są zajęcia pozalekcyjne rewalidacji indywidualnej o charakterze terapii korekcyjno-kompensacyjnej z wykorzystaniem metody EEG Biofeedback w wymiarze 1 godz. tygodniowo Metoda Tomatisa jako wspomaganie rozwoju uczniów z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności umysłowej. Wprowadzono metodę Tomatisa w odniesieniu do wybranej grupy uczniów z upośledzeniem umysłowym jako wspomagania procesu rewalidacyjnego poprzez jej wpływ na sferę orientacyjno-poznawczą, komunikację językową, sferę emocjonalną oraz postawy społeczne. Prowadzone są terapie stymulacji audio-psycho-lingwistycznej w formie zajęć pozalekcyjnych. Oprogramowanie generuje skupienie uwagi słuchowej i sprawdza jakie są efekty tej metody. Zazwyczaj takie zajęcia są przeznaczone dla osób w normie intelektualnej w szkole twórczo dostosowano wymogi metody do uczniów z upośledzeniem umysłowym. Programy te spełniają warunki określone w Rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 9 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków prowadzenia działalności innowacyjnej i eksperymentalnej przez publiczne szkoły i placówki. Ponadto według dyrektora innowacją wprowadzoną do pracy w gimnazjum jest zwiększenie zajęć 10 / 36

11 komputerowych dla uczniów z upośledzeniem w stopniu umiarkowanym. Zajęcia te są realizowane w ramach zajęć lekcyjnych jest to metoda pracy z uczniem, z zastosowaniem dużej ilości programów komputerowych. Ilość prowadzonych w szkole innowacji pedagogicznych jest wystarczającym argumentem uzasadniającym bardzo wysoki stopień spełniania tego wymagania. Poziom spełniania wymagania: A Wymaganie: Procesy edukacyjne mają charakter zorganizowany Komentarz: Procesy edukacyjne są planowane, organizowane i realizowane z wykorzystaniem zalecanych warunków i sposobów umożliwiających realizację podstawy programowej, a ich organizacja sprzyja uczeniu się. Stosowane metody nauczania i ocenianie motywują uczniów do osiągania sukcesów na miarę ich możliwości oraz oczekiwań. W szkole prowadzony jest monitoring osiągnięć uczniów. Poniżej przedstawione zostaną argumenty uzasadniające wysoki poziom spełnienia wymagania. Z badań (ankiety i wywiadu dla nauczycieli) wynika, że zalecane warunki i sposoby realizacji podstaw programowych są w szkole wykorzystywane. Nauczyciele w ankiecie wymienili zalecane warunki i sposoby realizacji podstawy programowej, które stosują na poszczególnych zajęciach. Podczas wywiadu nauczyciele zwrócili uwagę, że jedynym ograniczeniem w realizacji podstawy programowej jest to, że nie ma podręczników do przedmiotów, do nowej podstawy programowej wszystkie podręczniki są nieaktualne. Zarówno dyrektor szkoły, jak i nauczyciele uznali, że procesy edukacyjne są planowane. Dyrektor szkoły podczas wywiadu wskazał sposoby planowania w szkole procesów edukacyjnych przez nauczycieli i zespoły przedmiotowe: nauczyciele wspólnie opracowują roczny plan pracy szkoły wykorzystując zalecane warunki i sposoby realizacji podstaw programowych; w oparciu o programy własne opracowują rozkłady materiałów nauczania na poszczególnych poziomach edukacyjnych, dyrektor lub zespół klasowy sprawdza je odnośnie podstawy programowej, kalendarz imprez i uroczystości szkolnych, opracowywane przez zespół są karty IPET, nauczyciele opracowują indywidualne programy terapeutyczne dla każdego ucznia z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym. plan doskonalenia zawodowego dla nauczycieli dyrektor opracowuje plan pracy szkoły oraz plan nadzoru pedagogicznego, zespoły klasowe, ds. rewalidacji, ds. wczesnego wspomagania i rozwoju planują się pracę roczną, analizuje się wyniki. Wszyscy nauczyciele w ankiecie zaznaczyli, że w szkole planuje się procesy edukacyjne. Wymienili, jakie czynniki uwzględniają w planowaniu procesów edukacyjnych w odniesieniu do przedmiotu, którego uczą: potrzeby uczniów (12/12), możliwości uczniów (12/12), czas potrzebny do zrealizowania poszczególnych treści (11/12), organizację roku szkolnego (12/12), liczebność klas (10/12), zaś w innych wymienili rozporządzenie w sprawie ramowych planów nauczania (liczba godzin przewidzianych dla danego przedmiotu i zajęć na cykl edukacyjny, a także w danym roku szkolnym), podstawę programową kształcenia ogólnego dla gimnazjum, analizę wyników testów sprawdzianów, kartkówek, wnioski płynące z prac zespołu klasowego i analizy wyników nauczania, wnioski z analizy orzeczeń i opinii poradni psychologiczno-pedagogicznej i własnych obserwacji. Należy podkreślić, że podczas wszystkich obserwacji nauczyciele uwzględniali jednostkowe zróżnicowania uczniów np. w zależności od możliwości uczniów, nauczyciele indywidualnie podchodzili do tempa pracy i samodzielności wykonywania zadań, przygotowując dla uczniów zadania o zróżnicowanej trudności i stosując wobec nich różne metody pracy. Organizacja procesów edukacyjnych sprzyja uczeniu się. Świadczą o tym wypowiedzi respondentów (nauczyciele, rodzice i uczniowie) oraz analiza dokumentacji. Wszyscy ankietowani nauczyciele (12/12) stwierdzili, 11 / 36

12 że szkoła zapewnia im możliwość korzystania z potrzebnych podczas zajęć pomocy dydaktycznych a pomieszczenia, w których prowadzą zajęcia, sprzyjają osiąganiu zamierzonych celów. Według wszystkich ankietowanych rodziców (8/8) plan lekcji jest ułożony tak, że sprzyja uczeniu się. Podobnie wypowiadali się uczniowie podczas wywiadu, którzy stwierdzili, że nie czują się zmęczeni z powodu liczby zajęć w szkole. Analiza planu lekcji dla Gimnazjum Specjalnego pozwoliła stwierdzić, że liczba godzin zajęć dla poszczególnych klas jest rozłożona równomiernie na poszczególne dni tygodnia a ułożenie przedmiotów w planie dnia sprzyja uczeniu się poprzez zachowanie higieny pracy. Stosowane w szkole metody nauczania sprzyjają uczeniu się, co znalazło odzwierciedlenie w przeprowadzonym badaniu. Dyrektor szkoły w wywiadzie podał przykłady działań nauczycieli, które nakierowane są na zwiększenie efektywności procesu uczenia się w szkole: analiza wyników nauczania dla każdego przedmiotu omawiana na zespołach klasowych, kartkówki, sprawdziany teksty - analiza wyników i dobór odpowiednich treści. analizowanie egzaminów zewnętrznych wyciąganie wniosków, planowanie pracy w następnym roku szkolnym, stosowanie metod aktywizujących, wiązanie teorii z praktyką, indywidualizacja pracy z każdym uczniem zaczynając od pełnej diagnozy na wejściu, poprzez plany pracy z uczniem, pełna indywidualizacja pracy na lekcjach, realizacje indywidualnych zajęć, ewaluacje pracy, modyfikacja oddziaływań edukacyjnych i wychowawczych, prowadzenie zajęć rewalidacyjnych, prowadzenie zajęć dodatkowych programy prowadzone przez nauczycieli dla grup w ramach art. 42 i w ramach zajęć internackich prowadzenie zajęć z pedagogiem, psychologiem i zajęcia z logopedą, spójne działania wychowawcze np. podejmowanie działań zwiększających samoocenę uczniów, np. udział w konkursach wewnątrzszkolnych i wojewódzkich, działania artystyczne, plastyczne i sportowe, umożliwienie osiągnięcia sukcesu uczniom mimo ograniczeń, nauczyciele internatu piszą swoje plany we współpracy z programami nauczycieli w szkole, żeby wspierać dzieci po zajęciach w szkole, współpraca z rodzicami prace domowe zadawane dla uczniów, do których wskazówki otrzymują również rodzice, rozwój bazy dydaktycznej np. wzbogacenie bazy w oprogramowanie komputerowe i związane z zajęciami z techniki, wymiana sprzętu w pracowni komputerowej, dbałość o bazę sportową, stosowanie innowacyjnych metod, które zostały wdrożone na stałe i sprzyjają efektywności pracy, doskonalenie nauczycieli odpowiadające potrzebom szkoły i dzieci studia z techniki, studia wspomagania dzieci z autyzmem. Nauczyciele podczas wywiadu podali metody nauczania, które stosuje się w szkole w celu zwiększenia aktywności uczniów i ich poczucia odpowiedzialności za proces uczenia się. Są to metody aktywizujące np. metoda dobrego startu, gry dydaktyczne, W. Sherborne, Knilla, burza mózgów, drama, linia czasu, gra pojęciowa, za i przeciw, ośrodków pracy, wielozmysłowe uczenie się symboli graficznych, Weroniki Sherborne rozwijanie przez ruch, usprawnienie ruchowe, poznanie własnego ciała, Knilla w pracy z dzieckiem autystycznym, rozwijanie świadomości i nawiązywanie kontaktu wzrokowego, metoda Affoltera do pracy z dzieckiem autystycznym wyzwolenie dłoni dziecka poprzez kierowanie pracą, metoda Tomatisa, EEG Biofeedbeck, na zajęciach indywidualnych metody lub elementy metod stosowanych w pracy z dzieckiem z trudnościami w czytaniu i pisaniu (np. metody 18-tu struktur wyrazowych Kujawa, Kurzyna; Kształcenie techniki czytania i pisania M. Bastek, terapia matematyczna Gruszczyk Kolczyńskiej oraz inne metody stosowane w terapii dzieci z różnymi zaburzeniami rozwojowymi. Obserwacja zajęć pozwoliła stwierdzić, że wszyscy nauczyciele stwarzają uczniom możliwość samodzielnego wykonania zadań, nauczyciel stosują formy pracy zespołowej i wykorzystają z technologię informacyjno-komunikacyjną, jeżeli cel lekcji to uzasadnia. Tworzą sytuacje, w których uczniowie mogą rozwiązywać problemy (sprzyjające uczeniu się) często są to sytuacje związane z nowym materiałem, argumentowaniem rozwiązania zadania. Ponadto uczniowie są zaangażowani w wykonywanie zadań podczas obserwowanych zajęć a nauczyciele motywują uczniów do aktywności poprzez pochwały i oceny za wykonane zadania, pomoc i wsparcie w trudnościach. Należy dodać także, że szkoła posiada klasopracownię wyposażoną w stanowiska komputerowe z podłączeniem do internetu i oprogramowaniem. 12 / 36

13 Ocenianie uczniów daje im informację o ich postępach w nauce i motywuje ich do dalszej pracy. Ankietowani nauczyciele stwierdzili, że zawsze przekazują uczniom informację zwrotną, uzasadniającą ocenę. Taka informacja według respondentów zawiera: pochwałę lub dezaprobatę dla osiągnięć uzyskanych przez ucznia, nad czym uczeń powinien popracować, stopień zaangażowania ucznia w wykonywane zadania, propozycję możliwości poprawienia oceny i informacje o możliwości uzyskania pomocy od nauczyciela, zastosowanie pozytywnych wzmocnień w celu zachęcenia do dalszej pracy, pochwałę za nawet najmniejszą aktywność. Uczniowie podczas wywiadu stwierdzili, że nauczyciele odnoszą się do tego, co umieli lub wiedzieli wcześniej. Obserwacja szkoły pozwala stwierdzić, że w szkole widoczne są informacje o sukcesach uczniów na korytarzu wystawiona jest tablica, na której wymienione są ostatnie sukcesy uczniów w olimpiadach, konkursach i zawodach sportowych. W szkole widoczne są dyplomy i puchary uczniów, za wysokie lokaty w zawodach i konkursach zarówno szkolnych jak i pozaszkolnych. W salach i pracowniach widoczne są też wytwory prac uczniowskich, które cieszą się ogromnym zainteresowaniem podczas różnych kiermaszów i festynów. Zapisy w znajdujące się w Wewnątrzszkolnym Systemie Oceniania wskazują, że ocenianie zakłada dawanie uczniom informacji o postępach w nauce. Według większości ankietowanych nauczycieli (11/12) uczniowie dzięki informacji zwrotnej, jaką otrzymują są zmotywowani do pracy. Połowa ankietowanych rodziców (4/8) stwierdziła, że ocenianie zachęca ich dzieci do dalszego uczenia się. Zaś uczniowie podczas wywiadu stwierdzili, że nauczyciele rozmawiają z nimi o tym, co wpłynęło na ich sukcesy i trudności w nauce i pomagają w tym co jest trudne. W szkole monitoruje się osiągnięcia uczniów, co uzasadnili dyrektor szkoły i nauczyciele podczas wywiadów wskazując sposoby prowadzonego jest monitoringu osiągnięć uczniów: Wszyscy nauczyciele co semestr wypełniają protokoły badania wyników nauczania z każdego przedmiotu i dla każdego ucznia. Protokoły te są analizowanie na zebraniach zespołów klasowych i na tej podstawie podejmowane są decyzje co do sposobów dalszej realizacji programów nauczania, wprowadzane są ewentualne modyfikacje treści lub metod. Analizowane są wyniki egzaminów zewnętrznych, opracowane wraz z wnioskami do dalszej pracy. Analizowanie kartkówek, sprawdzianów, testów, próbnych egzaminów. Ponadto dyrektor stwierdził, że monitoring ten dotyczy wszystkich uczniów. Stwierdzono, że wnioski z monitorowania osiągnięć uczniów są wdrażane. Dyrektor szkoły w ankiecie i nauczyciele podczas wywiadu wskazali przykłady wdrożonych wniosków z monitoringu osiągnięć uczniów, są to: w następnym roku szkolnym zwrócić szczególna uwagę na umiejętności uczniów, które w protokołach badania wyników nauczania wypadły najsłabiej (zmodyfikować nauczycielskie plany nauczania, zwiększyć ilość metod aktywizujących w procesie nauczania); ćwiczyć treści matematyczne, w tym przede wszystkim w zakresie geometrii z charakteru upośledzenia umysłowego wynikają trudności w nabywaniu wiadomości i umiejętności szczególnie matematyczno-przyrodniczych, z matematyki przede wszystkim w zakresie geometrii oraz w zakresie rozumienia treści czytanego tekstu; należy wykorzystać zajęcia prowadzone w ramach rewalidacji indywidualnej, tj. zajęcia korekcyjno-kompensacyjne oraz zespoły wyrównywania wiedzy przygotowujące do egzaminów zewnętrznych w celu wyrównania braków oraz zwieszenia efektów nauczania (zespoły wyrównywania wiedzy: treści matematyczno-przyrodnicze oraz humanistyczne), zwrócenie szczególnej uwagi na wykorzystanie wiedzy w praktyce; zwrócić większą uwagę na współpracę na współpracę nauczycieli szkoły z nauczycielami internatu w celu konsultacji związanych ze zwiększeniem efektywności nauczania; uczniów z zaburzeniami emocjonalnymi, zaburzeniami zachowań objąć terapią psychologiczno-pedagogiczną; umożliwić uczniom odniesienie sukcesu poprzez udział w konkursach, przedstawieniach, apelach; systematycznie uaktualniać IPETy przez zespół klasowy (wychowawca, nauczyciele pracujący z uczniem w szkole i w internacie, pedagog, psycholog, rewalidatorzy, rodzice), analiza powinna się dobywać 2x w roku szkolnym, dokonanie wielospecjalistycznej diagnozy funkcjonowania ucznia; zwiększyć ilość metod aktywizujących w procesie nauczania. 13 / 36

14 Procesy edukacyjne przebiegające w szkole są monitorowane. prowadzonego monitoringu procesów edukacyjnych: Dyrektor szkoły opisał sposób dyrektor analizuje nauczycielskie rozkłady materiału dla każdego przedmiotu, zespoły klasowe analizują je pod kątem zgodności z podstawą programową, nauczyciele dla każdego ucznia wypełniają protokół badania wyników nauczania co semestr, analizie podlega również indywidualny program edukacyjny dla uczniów z upośledzeniem umiarkowanym. Opracowane są karty IPET dla uczniów z upośledzeniem lekkim, podlegają rokrocznie wielospecjalistycznej ocenie prowadzonej przez zespół klasowy. Analizowane są wyniki egzaminów. działa zespół ds. ewaluacji programu wychowawczego, analizowany jest program spójności oddziaływań wychowawczych monitorujemy i ewaluujemy, aktualizowany jest statut pod kątem kar i nagród, zespoły klasowe analizują procesy wychowawcze dla każdego dziecka monitorując procesy wychowawcze, skupiając się na informacjach też od pedagoga i psychologa, przez psychologa i pedagoga jest też prowadzony monitoring zachowań uczniów, psycholog szkolny prowadzi diagnozę nowoprzyjętych uczniów, analiza realizacji zajęć z art. 42 co i jak jest realizowane i co można byłoby zmienić, zespoły klasowe monitorują każdego ucznia jeżeli chodzi o IPETY, podlega on wielospecjalistycznej ocenie przez zespół i nanoszone są zmiany, uczniowie z upośledzeniem umiarkowanym: nauczyciele co pół roku piszą sprawdzanie co zrealizowali z planu rocznego, co należy zmienić, czy co dodać, z każdego przedmiotu nauczyciele wypisują osiągnięcia ucznia z danego przedmiotu w zakresie konkretnych umiejętności, na podstawie tego opracowują plany pracy na następny rok, można modyfikować treści, dla nowego ucznia tworzony jest nowy IPET i to jest forma diagnozy wstępne. Nauczyciele w ankiecie wymienili monitorowane zagadnienia dotyczące procesów edukacyjnych, jest to poziom umiejętności: czytania i pisania, tworzenia własnego tekstu, czytania ze zrozumieniem, analizy tekstu, rozwiązywania zadań tekstowych oraz testy sprawności fizycznej i monitorowanie wyników egzaminów. Ponadto omawiając sposób monitorowania stwierdzili, że prowadzony jest arkusz wielospecjalistycznej oceny ucznia tworzony na początku i na koniec roku szkolnego, tworzone są arkusze ewaluacyjne dotyczące analizy kart IPET, analizowane efekty zajęć rewalidacyjno-kompensacyjnych, monitoruje się ponadto potrzeby klasy i przydziela zajęcia takie jakie są uczniom potrzebne i jest to modyfikowane w miarę potrzeb. W dokumentacji szkolnej znajdują się następujące zapisy potwierdzające monitorowanie jakości i efektywności procesu uczenia się uczniów: protokoły z badania wyników nauczania przygotowane przez wychowawców/ nauczycieli z poszczególnych przedmów klas, co semestr uwagi uwzględniające osiągnięcia ucznia (stopień realizacji programu) protokoły z zebrań zespołów klasowych omówienie frekwencji, postępów w nauce, ocen z zachowania, analiza i aktualizacja kart IPET, analiza zgodności programów nauczania z podstawą programową, omówienie arkuszy ewaluacyjnych dla uczniów, omówienie osiągnięć uczniów na zajęciach edukacyjnych, zajęciach kompensacyjno-wyrównawczych, logopedycznych, gimnastyce korekcyjnej oraz zachowania podczas lekcji i zajęciach popołudniowych, przydzielanie godzin zajęć rewalidacji indywidualnej, omówienie osiągnięć uczniów i przyznanie nagród, protokoły (z każdego przedmiotu ) z badania wyników nauczania zawierające oceny opisowe każdego z uczniów, z każdego z przedmiotów sprawozdania z realizacji IPET (opracowanych w oparciu o podstawę programową kształcenia ogólnego dla uczniów z upośledzeniem w stopniu umiarkowanym i znacznym, dokonanie wielospecjalistycznej oceny poziomu funkcjonowania uwzględniającej ocenę efektywności udzielanej pomocy, cosemestralna analiza umiejętności i wiadomości uczniów przygotowana przez przewodniczącego zespołu klasowego po posiedzeniu zespołu klasowego (forma uogólnienia ocen opisowych). planowanie pracy przydział godzin w ramach zespołu ds. rewalidacji i indywidualnej. Wyniki badania wskazują także, ze wnioski z monitoringu są wykorzystywane do planowania procesów edukacyjnych. Dyrektor szkoły (ankieta) i nauczyciele (wywiad) potwierdzili wykorzystywanie w planowaniu procesów edukacyjnych wniosków z monitoringu. Podali przykłady: 14 / 36

15 zacieśnienie współpracy z internatem, planowanie działań na cały rok szkolny przez zespoły klasowe, nauczyciele wykorzystują wnioski podczas planowania zajęć w klasie, modyfikując zakres treści przekazywanych uczniom (w tym indywidualizacja procesu nauczania w zależności od ucznia), ponadto od początku następnego roku szkolnego nauczyciele będą planować prace i przekazywać roczne plany pracy zespołów klasowych, kontynuowanie dotychczasowych działań związanych z IPET, kontynuowanie wielospecjalistycznej oceny ucznia we współpracy z rodzicami i wychowawcami internatu. uaktualnianie procedur dotyczących bezpieczeństwa w placówce - w październiku zespół uaktualnił procedury np. procedurę dotycząca zachowania się w sytuacji uczniów oddalających się z placówki, procedura pracy z uczniem z zaburzeniami psychicznymi ( w trakcie pracy), objęcie danego ucznia terapia psychologiczną bądź opieką pedagoga, kierowanie konkretnych uczniów na zajęcia rewalidacji indywidualnej, działania podejmowane w stosunku do uczniów nowoprzyjętych, a także kiedy występuje problem wychowawczy lub dydaktyczny z uczniem np. trudność z czytaniem po wakacjach, objęcie konkretnych uczniów nowymi metodami podczas rewalidacji indywidualnej na podstawie opinii z poradni i obserwacji, wykorzystanie wniosków z egzaminów zewnętrznych w procesie tworzenia rozkładów materiału dla danego przedmiotu - w ramach zajęć rewalidacji indywidualnej tworzone są zespoły wyrównywania wiedzy np. treści humanistyczne, matematyczne, język angielski, pod kątem egzaminu gimnazjalnego. Badanie wykazało, ze współpraca nauczycieli i uczniów dotyczy procesów edukacyjnych. Wszyscy nauczyciele w ankiecie stwierdzili, że na większości zajęć biorą pod uwagę opinie uczniów o tym, jak chcieliby się uczyć. Nauczyciele w wywiadzie i ankiecie podali przykłady podejmowanych przez szkołę działań uwzględniających propozycje i opinie uczniów o tym, jak powinien przebiegać proces nauczania: wpływ na sposób prowadzenia zajęć - stosowanie przerw, dobór metod pracy- uczniowie sugerują np. obejrzenie filmu, form pracy, wybór ćwiczeń, programów komputerowych, miejsce odbywania zajęć np. wychowanie komunikacyjne na dworze, proponowanie dodatkowych zajęć wyrównawczych, propozycje wycieczki np. wyjazd do kina. Według uczniów (wywiad) nauczyciele pytają ich o opinie, w jaki sposób chcieliby się uczyć się na lekcjach. Większość ankietowanych rodziców uważa, że nauczyciele uwzględniają opinie uczniów dotyczące tematyki zajęć czy sposobu prowadzania zajęć. Podając przykłady wymienili: organizacje dodatkowych zajęć np. w pracowni ceramicznej, organizowanie wycieczek i wyjść poza szkołę, organizowanie dodatkowych zajęć komputerowych. Zaś odpowiadając na pytanie podczas wywiadu w jaki sposób nauczyciele współpracują z dziećmi, aby uczyły się lepiej, rodzice stwierdzili, że nauczyciele nagradzają dzieci za każde najmniejsze nawet osiągnięcia, dostrzegają, że coś się udało, tworzą bardzo dobrą atmosferę, dostosowują sposób pracy do potrzeb dzieci. Argumentem potwierdzającym spełnianie tego wymagania jest fakt, że nauczyciele stosują zróżnicowanie metody wspierania i motywowania uczniów w procesie uczenia się. Nauczyciele w ankiecie wymienili sposoby jakimi wspierają swoich uczniów: stosowanie wzmocnień pozytywnych; zwracanie uwagi na poczynione postępy, nawet najdrobniejsze; stwarzanie możliwości wykorzystania zdobytych umiejętności w praktyce; przekazywanie informacji o źródłach pozyskiwania potrzebnych materiałów na zajęcia (biblioteka, Internet; indywidualizacja procesu nauczania; umożliwienie zdobycia wyższej oceny poprzez wykonanie dodatkowej pracy, przygotowywanie uczniów do konkursów, przygotowywanie uczniów do zawodów sportowych; indywidualna praca z uczniem na zajęciach przygotowujących do egzaminów zewnętrznych, prowadzenie kół zainteresowań; indywidualizacja procesu nauczania oraz sposoby przy pomocy których motywują uczniów: stosowanie pozytywnych bodźców takich jak pochwała słowna ucznia do rodziców 15 / 36

16 organizowanie quizów na koniec semestru/roku w celu podsumowania zdobytej wiedzy i słodkich nagród nagradzanie dodatkowych prac uczniów wyróżnianie uczniów na apelach listy gratulacyjne dla rodziców stwarzanie możliwości wykorzystania zdobytych umiejętności w praktyce. Uczniowie podczas wywiadu podali przykłady działań nauczycieli, które zachęcają uczniów do nauki: motywują ocenami pozytywnymi, nagrodami na koniec roku (deskorolkę, cukierki, pochwały), pochwałami do rodziców, nagrodami. W opinii rodziców biorących udział w wywiadzie nauczyciele motywują dzieci do nauki poprzez nagradzanie nawet za najmniejsze osiągnięcia, tworzenie bardzo dobrej atmosfery i dostosowywanie sposobu pracy do potrzeb dzieci. Należy podkreślić ponadto, że informacja o postępach w nauce pomaga uczniom uczyć się. Według wszystkich ankietowanych rodziców informacja o wynikach dziecka, uzyskana od nauczycieli pomaga mu się uczyć. Uczniowie podczas wywiadu powiedzieli, że w szkole rozmawia się z nimi o tym, jak się uczyć, ponieważ nauczyciele pokazują im i pomagają w trudniejszych zadaniach. Te działania nauczycieli według uczniów były im bardzo pomocne. Poziom spełniania wymagania: B Wymaganie: Procesy edukacyjne są efektem współdziałania nauczycieli Komentarz: Procesy edukacyjne są efektem współdziałania i wzajemnego wsparcia nauczycieli. Wspólnie planują zadania, realizują je i analizują ich efekty. W proces zmian dotyczących procesów edukacyjnych angażują się wszyscy nauczyciele. Poniżej przedstawione zostaną argumenty uzasadniające wysoki poziom spełnienia wymagania. Nauczyciele współdziałają przy tworzeniu procesów edukacyjnych. Wszyscy ankietowani nauczyciele (12) stwierdzili, że konsultują swoje plany zajęć edukacyjnych z innymi nauczycielami. W dokumentach szkolnych odnaleziono następujące przykłady współdziałania nauczycieli przy tworzeniu procesów edukacyjnych: tworzenie, analiza i modyfikacja IPETów podczas zebrań zespołów klasowych, analiza i wnioski z egzaminów zewnętrznych przedstawiane na radzie pedagogicznej do wdrożenia, planowanie organizacji festynów i imprez, omówienie zmian i przydziału godzin kompensacyjno-wyrównawczych dla poszczególnych uczniów, wskazanie zajęć w ramach rewalidacji indywidualnej w zespołach klasowych. Badanie wykazało, że nauczyciele współpracują przy analizie procesów edukacyjnych. Dyrektor szkoły i nauczyciele podczas wywiadów omówili, w jaki sposób w szkole zorganizowana jest analiza procesów edukacyjnych: podczas spotkań zespołów klasowych analizuje się wyniki nauczania, zgodność z podstawą programową, procesy edukacyjne, w sytuacji kiedy przychodzi nowy uczeń do szkoły, wychowawca i dyrektor analizuje zalecenia poradni psychologiczno-pedagogicznej, prowadzone diagnoza przez psychologa, analiza dokumentów z poprzedniej placówki, na zebraniu zespołu analizuje się ucznia pod kątem skonstruowania IPETu, na postawie tej diagnozy kieruje się na zajęcia dodatkowe (rewalidacja, psycholog, pedagog), co pół roku odbywa się analiza wyników nauczania, co modyfikuje sposób pracy z uczniem (kieruje się na zajęcia dodatkowe (rewalidacja, psycholog, pedagog). 16 / 36

17 na poziomie klasy jest to skorelowane tak jak na poziomie ucznia, zespół klasowy i wychowawca klasy przedstawia radzie pedagogicznej wyniki nauczania swojej klasy w formie tabelarycznej oraz oceny opisowe, efekty pracy zespołu klasowego (zbierają się co 2-3 miesiące lub częściej), wychowawca klasy przestawia na radzie pedagogicznej wyniki klasyfikacyjne uczniów, na plenarnym zebraniu podsumowuje się wyniki dla całej szkoły. Ponadto nauczyciele dodali: zespół rewalidatorów analizuje postęp procesu rewalidacyjnego w odniesieniu do każdego dziecka, te analizy są też przekazywane do zespołu klasowego, analiza spraw wychowawczych z pedagogiem i psychologiem szkolnym, aktualnie prowadzona jest analiza i ewaluacja programu wychowawczego zaś na podstawie programu wychowawczego każdy wychowawca tworzy swój program i analizuje jego realizacje na radzie pedagogicznej. Ankietowani nauczyciele stwierdzili, że analizy procesów edukacyjnych zachodzących w szkole dokonują: samodzielnie przeprowadzając analizę procesów, za które ponoszą odpowiedzialność (11/12), analizę podejmują wspólnie z innymi nauczycielami np. w zespołach zadaniowych (12/12) oraz analizy tego typu prowadzą z innymi nauczycielami przy okazji nieformalnych spotkań i rozmów (12/12). Należy podkreślić, że nauczyciele wspierają się w organizacji i realizacji procesów edukacyjnych. Wszyscy ankietowani nauczyciele (12) stwierdzili, że wsparcie jakie uzyskują od innych nauczycieli jest wystarczające. Dyrektor szkoły w wywiadzie i nauczyciele w ankiecie wskazali przykłady wspierania się nauczycieli w pracy z uczniami: podczas zebrań zespołów klasowych omawianie problemów dydaktycznych, edukacyjnych, wychowawczych i wspólne szukanie rozwiązań, wspólne wystawianie oceny z zachowania, wsparcie dotyczące prowadzonej terapii, wspólne rozwiązywanie problemów dydaktycznych i wychowawczych wspólna analiza IPETów opiniowanie przez zespoły programów i ich spójność z podstawą programową, włączanie się do działań psychologa/pedagoga (uczestniczą w pracach zespołów) wspieranie się podczas awansu zawodowego opiekun stażu, obserwacje lekcji własnych, opiekuna stażu, współpraca podczas imprez i uroczystości szkolnych, wybierany jest koordynator i powoływany jest zespół do współpracy, duże wycieczki i turnusy rehabilitacyjne są planowane na początku roku (kilkudniowe) jedzie wtedy kilku nauczycieli, zespoły klasowe, ds. rewalidacji planują pracę roczną, analizują wyniki. Ponadto nauczyciele dodali jeszcze inne formy wpierania się np.: dzielenie się wiedzą i doświadczeniem zdobytą na kursach i szkoleniach oraz wymiana pomocy dydaktycznych. Argumentem potwierdzającym spełnianie tego wymagania jest fakt, że proces zmiany jest efektem wspólnych decyzji. Większość ankietowanych nauczycieli (8/12) stwierdziło, że ich głos jest brany pod uwagę w trakcie podejmowania decyzji o wprowadzaniu koniecznych zmian w realizacji procesów edukacyjnych. Według ww. respondentów (12/12) objawia się to poprzez: wnioskowanie o wprowadzenie koniecznych zmian na podstawie analizy przebiegu procesów edukacyjnych w ramach pracy zespołów klasowych a także zatwierdzanie tych wniosków na radzie pedagogicznej. Dyrektor wymienił następujące zmiany dotyczące procesów edukacyjnych zostały wprowadzone w szkole w wyniku wspólnie podjętych decyzji: kwalifikowanie dzieci na konkretne zajęcia rewalidacja, zajęcia z pedagogiem, psychologiem, innych zajęć w ramach zespołów klasowych, dostosowywanie liczby godzin do potrzeb dziecka, zakres treści w korelacji z orzeczeniem poradni w ramach zespołu rewalidacyjnego, analiza i wdrażanie wniosków z frekwencji na lekcjach w ramach zespołów klasowych. 17 / 36

18 Poziom spełniania wymagania: B Wymaganie: Kształtuje się postawy uczniów Komentarz: Spójność działań wychowawczych podejmowanych w szkole zapewniają przede wszystkim: spotkania zespołów klasowych w których uczestniczą wszyscy pracownicy mający kontakt z uczniami danej klasy oraz dokumenty: Program wychowawczy Ośrodka i program pt. Spójność oddziaływań wychowawczych w Ośrodku, które regulują pracę wychowawczą nauczycieli oraz określają procedurę postępowania w konkretnych sytuacjach. Szkoła podejmuje działania w celu zaspokajania zdiagnozowanych potrzeb uczniów. Wychowankowie uczestniczą w działaniach sprzyjających kształtowaniu pożądanych społecznie postaw oraz adekwatnie do własnych możliwości, również w planowaniu i modyfikacji działań wychowawczych. Wnioski z analizy działań wychowawczych wykorzystywane są do doskonalenia pracy wychowawczej. Poniżej przedstawione zostaną argumenty uzasadniające wysoki poziom spełnienia wymagania. Działania wychowawcze podejmowane w szkole są spójne. Dyrektor i nauczyciele podczas wywiadów poinformowali, że spójność tych oddziaływań zapewniana jest poprzez: 1) Program wychowawczy Ośrodka oraz program pt. Spójność oddziaływań wychowawczych w Ośrodku - dokumenty te, regulują zasady współdziałania nauczycieli, specjalistów, rodziców oraz uczniów, określają realizowane w szkole cykle problemowe (z uwzględnieniem tematyki, celów i sposobów realizacji) oraz określają procedurę postępowania w konkretnych sytuacjach, tym samym są podstawą planowania przez nauczycieli pracy wychowawczej; w opinii dyrektora powyższe dokumenty zawierają również wskazówki wychowawcze dla rodziców 2) wspólne analizowanie podczas spotkań zespołów klasowych problemów wychowawczych oraz wspólne podejmowanie decyzji dotyczących działań wychowawczych (przez: nauczycieli przedmiotów, rewalidatorów, pedagoga, psychologa, wychowawcę klasy, opiekunów z internatu, czasami również rodziców) Nauczyciele oświadczyli, że o utrzymanie spójności działań wychowawczych, dbają również poprzez konsekwentne stosowanie systemu kar i nagród (zapisanych w Statucie szkoły) oraz zapewniając spójność oddziaływań wychowawczych w szkole i w domu, poprzez kontakt z rodzicami i ich pedagogizację. Dyrektor dodał jeszcze, że pedagog i psycholog uczestnicząc w spotkaniach zespołów klasowych dokładniej znają problemy wychowawcze uczniów i konsultują je ze specjalistami. W opinii pracowników niepedagogicznych, w szkole dyskutuje się na temat pożądanych postaw uczniów. Respondenci zadeklarowali, że mogą zgłaszać dyrekcji, nauczycielom i wychowawcom wszelkie uwagi dotyczące postaw wychowanków. Ponadto pracownicy niepedagogiczni stwierdzili że pozyskane dzięki częstym kontaktom z rodzicami informacje o uczniach i ich sytuacji rodzinnej (np. materialnej), w razie konieczności przekazują nauczycielom. Zdaniem rozmówców, również nauczyciele informują kadrę niepedagogiczną o tym, na które dzieci należy zwrócić szczególną uwagę, jak należy z nimi pracować, jaką dietę przygotować. W ocenie dyrektora, dzięki spójności działań wychowawczych udało się wypracować: atmosferę sprzyjająca rozwojowi ucznia, o czym zdaniem respondenta świadczą sukcesy wychowanków w zawodach sportowych oraz konkursach i przeglądach artystycznych, współpracę z wieloma instytucjami i organizacjami, dzięki czemu m.in. uzyskiwane jest wsparcie sponsorów, dobrą współpracę z większością rodziców. W opinii dyrektora i nauczycieli, trudności w zapewnianiu spójności działań wychowawczych, pojawiają się z uwagi na: dużą liczbę uczniów z zaburzeniami psychicznymi i neuropsychiatrycznymi, pojawianie się w Ośrodku uczniów niedostosowanych społecznie, w tym mających problemy z prawem, co zdaniem respondentów utrudnia a czasem uniemożliwia realizację programu wychowawczego wobec dzieci upośledzonych umysłowo, brak systematycznego kontaktu ze szkołą lub bardzo rzadki kontakt części rodziców, co zdaniem 18 / 36

19 respondentów wynika z uwarunkowań społecznych, zdrowotnych, osobowościowych. negatywne doświadczenia dzieci (w tym negatywny stosunek do szkoły) wyniesione z poprzednich szkół. Działania wychowawcze są adekwatne do potrzeb uczniów. Wszyscy ankietowani rodzice (8) zadeklarowali że to, w jaki sposób szkoła wychowuje uczniów, odpowiada potrzebom ich dziecka. Z wywiadów udzielonych przez rodziców i uczniów wynika, że od uczniów w szkole oczekuje się: kultury bycia, uczciwości, odpowiedzialności, serdeczności, samodzielności, systematycznej nauki. Uczniowie dodali, że szkoła stwarza możliwość spotkań z kolegami oraz kładzie nacisk na dużą ilość zajęć wychowania fizycznego, techniki, informatyki, języka francuskiego. Uczniowie nie ocenili, czy wartości te są dla nich ważne. Nauczyciele uczestniczący w wywiadzie poinformowali, że w szkole przeprowadza się diagnozę wychowawczych potrzeb uczniów poprzez: analizę dokumentów, wywiad z rodzicami, rozmowę z uczniem, obserwację zachowań ucznia, wywiad środowiskowy (w tym kontakt z psychologiem, pedagogiem w poprzedniej placówce do której uczęszczał wychowanek, ewentualny kontakt z kuratorem sądowym). W opinii nauczycieli, w wyniku tej diagnozy określono następujące potrzeby: materialne (ubrań, przyborów toaletowych), społeczne (bezpieczeństwa, akceptacji, integracji z otoczeniem), wzoru, autorytetu, zdrowego trybu życia, przestrzegania reguł społecznych, radzenia sobie w sytuacji stresowej (w tym umiejętności rozładowywania napięć w akceptowalny sposób). Wśród działań prowadzonych w szkole w związku z zaspokajaniem zdiagnozowanych potrzeb wychowanków, nauczyciele wskazali: kompensowanie braków domu rodzinnego poprzez celebrowanie w klasie/szkole świąt, uroczystości, tradycji, oraz poprzez zaspokajanie potrzeb materialnych (zakup ubrania, przyborów szkolnych, pościeli, sprzętów) i odwożenie dzieci na konsultacje lekarskie, organizowanie pomocy socjalnej, organizowanie uczniom czasu wolnego (poprzez wycieczki, wyjazdy do kina, spa, kawiarni), prowadzenie profilaktyki uzależnień (przez pielęgniarkę oraz wychowawców), pracę nad zachowaniami agresywnymi, wynikającymi z agresji słownej i fizycznej, pracę nad umiejętnością i sposobem rozładowywania napięć w akceptowalny sposób (w tym umożliwianie uczniom udziału w zajęciach sportowych, muzycznych, manualnych, artystycznych, arteterapii, zajęciach z psychologiem oraz rozmowy z uczniem). Uczniowie uczestniczą w działaniach sprzyjających kształtowaniu pożądanych społecznie postaw oraz w planowaniu i modyfikacji działań wychowawczych w szkole. Podczas wszystkich obserwowanych zajęć (6) nauczyciele kształtowali pożądane postawy, w tym tworząc atmosferę akceptacji, życzliwości uczyli wychowanków serdeczności, życzliwości oraz korygowali niewłaściwe zachowania uczniów. W opinii nauczycieli, uczniowie biorą udział w działaniach kształtujących społecznie pożądane postawy, w tym wszyscy uczniowie uczestniczą w apelach i imprezach szkolnych oraz akcjach ekologicznych (np. "Sprzątanie świata", "Dzień ziemi"). Wszyscy ankietowani nauczyciele (12) twierdzą, że ostatnio dyskusja na temat pożądanych postaw uczniów, miała miejsce "w przeciągu ostatnich sześciu miesięcy". Zdaniem dyrektora i wszystkich ankietowanych nauczycieli (12) uczniowie uczestniczą w tworzeniu i zmianie szkolnego systemu oddziaływań wychowawczych. W opinii respondentów, przykładem współtworzenia i modyfikowania szkolnego systemu działań wychowawczych przez uczniów m.in. jest: działalność samorządu uczniowskiego, w tym współorganizacja i udział w imprezach szkolnych (np. dyskotekach) i konkursach (np. na dzień kobiet, na walentynki), przedsięwzięciach (np. kiermaszach, spotkaniach integracyjnych, Ogólnopolskim Konkursie Wielozmysłowego Poznawania Świata Edukacja XXI wieku ), wpływ na stosowane w szkole nagrody i kary poprzez współtworzenie kryteriów ocen zachowania oraz sugestie kierowane do wychowawców odnośnie właściwych postaw i zachowań uczniów, 19 / 36

20 zawieranie kontraktów wychowanek-wychowawca, wpływ na Program wychowawczy Ośrodka poprzez współtworzenie rozdziału "Model wychowanka SOSW w Bystrzycy". Dyrektor dodał, że uczniowie współtworzą i modyfikują szkolny systemu działań wychowawczych również poprzez: pomoc w prowadzeniu sklepiku, wpływ na asortyment towarów w sklepiku, udział w ustalaniu dni wolnych od nauki szkolnej, możliwość odwołania od niesatysfakcjonującej oceny zachowania. Zdaniem nauczycieli wpływ uczniów na szkolny system działań wychowawczych, w tym kształtowanie zachowań i pożądanych postaw, polega także na: współorganizacji apeli okolicznościowych (np. z okazji świąt narodowych), uczestnictwie w programach i akcjach środowiskowych (np. Sprzątanie świata, oszczędzanie wody) w tym akcjach charytatywnych (np. zbiórce korków na rzecz Hospicjum Małego Księcia w Lublinie), uczestnictwie w zawodach sportowych, uczestnictwie w wycieczkach, pełnieniu dyżurów w klasach i stołówce szkolnej, uczestnictwie przedstawiciela samorządu uczniowskiego w zebraniach rad pedagogicznych, proponowaniu wyjść i wycieczek, uczestnictwie w kołach zainteresowań, współdecydowaniu o tematyce godzin wychowawczych (np. radzenie sobie z nałogiem), oddziaływaniu osobistym przykładem na innych uczniów (np. "Mister ośrodka", "Miss Ośrodka", sukcesy sportowe). W opinii nauczycieli uczestniczących w wywiadzie w szkole promowane są takie postawy, jak: asertywność, szacunek do ludzi, poczucie własnej wartości, obowiązkowość, odpowiedzialność, kultura bycia, zdyscyplinowanie, punktualność, uczciwość, postawy prospołeczne i proekologiczne. Zdaniem rozmówców, uczniowie na ogół zgadzają się z tymi postawami. W opinii rodziców, wpływ uczniów na to w jaki sposób próbuje się ich wychowywać do postaw i wartości promowanych w szkole, polega na tym że dzięki osobistemu kontaktowi nauczyciela z każdym z uczniów, możliwe jest dopasowanie oddziaływania na każdego z wychowanków do jego indywidualnych potrzeb. Ponadto rodzice powiedzieli, że szkoła uwzględniając specyfikę swoich wychowanków realizuje uroczystości adekwatne do rozpoznanych potrzeb (np. urodziny obchodzone w klasie). Zdaniem uczniów uczestniczących w wywiadzie, ich pomysły i oczekiwania mają wpływ na to, w jaki sposób w szkole kształtuje się właściwe zachowania i pożądane postawy, czego przykładem jest uwzględnianie propozycji takich jak np. praca w grupie podczas zajęć, wyjazd do kina czy zorganizowanie wycieczki rowerowej po okolicy. Z informacji pozyskanych od dyrektora i nauczycieli wynika, że wnioski z analiz działań wychowawczych są wdrażane. Dyrektor i nauczyciele wskazali następujące przykłady wykorzystania wniosków z analizy działań wychowawczych: prowadzenie pogadanek dla rodziców (w tym, co najmniej jednej przez przedstawiciela Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie); udzielanie porad dotyczących (np. autoagresji, rozładowywania napięć i stresu); udzielanie przez pedagoga szkolnego wsparcia rodzicom w pisaniu wniosków o pomoc z opieki społecznej; udzielanie porad przez wychowawcę i pedagoga podczas wizyt w domu rodzinnym wychowanka (przynajmniej raz podczas etapu edukacyjnego działania podejmowane w związku z realizacją wniosku "Systematycznie prowadzić pedagogizację rodziców przez udzielanie porad, wskazówek pożądanych w procesie wychowania" kierowanie przez zespoły klasowe ucznia mającego problem z rozładowywaniem napięć w sposób społecznie akceptowany, na zajęcia psychoterapii; zrealizowanie szkolenia rady pedagogicznej na temat "Jak pracować z uczniem z problemami psychicznymi"; praca pedagoga i psychologa - działania podejmowane w związku z realizacją wniosku "Objąć opieką psychoterapeutyczną uczniów mających trudności z kontrolowaniem i rozładowywaniem negatywnych emocji" realizacja programów prowadzonych przez sanepid np. Przeciwdziałanie nałogom ; realizacja zajęć z psychologiem; tematyka godzin wychowawczych dotycząca profilaktyki nałogów działania podejmowane w związku z realizacją wniosku "Należy propagować zdrowy tryb życia - bez nałogów stosowanie wzmocnień pozytywnych (większej ilości nagród, umożliwianie odnoszenia sukcesów poprzez organizowanie konkursów); eliminowanie niepożądanych zachowań; realizacja zajęć z pedagogiem i psychologiem; angażowanie rodziców w rozwiązywanie problemów działania podejmowane w związku 20 / 36