mgr Marta Biegarczyk Psycholog Poradnia Psychologiczno- Pedagogiczna w Zgorzelcu ul. Powstańców Śląskich 1 tel

Transkrypt

1 mgr Marta Biegarczyk Psycholog Poradnia Psychologiczno- Pedagogiczna w Zgorzelcu ul. Powstańców Śląskich 1 tel

2

3 Zwykle mobbing kojarzy się z przemocą psychiczną w miejscu pracy, a rzadziej z innymi obszarami naszego funkcjonowania. W Polsce na określenie przemocy w szkole zasadniczo przyjęła się nazwa mobbing, podczas gdy w innych krajach Europy i świata funkcjonuje określenie bullying. Słowa te oznaczają to samo: długotrwałe nękanie, przemoc. Niektórzy badacze zwracają uwagę na pewne niuanse. Z mobbingiem (z ang. to mob otaczać, lub mob - motłoch, tłum) mamy do czynienia w przypadku nękania jednostki przez grupę. Bullying z kolei może oznaczać agresję jednostki, zwanej sprawcą, agresorem (z ang. bully) wobec innej jednostki ofiary (z ang. victim).

4 Agresja fizyczna- wobec czyjegoś ciała bicie, szarpanie, plucie, ciągnięcie za włosy, niszczenie cudzych własności. Agresja werbalna- przezywanie, poniżanie, wypowiadanie się o kimś negatywnie. Agresja relacyjna plotkowanie, rozsiewanie pogłosek, wykluczanie z grupy, obniżanie statusu w grupie, odmawianie włączania osoby do grupy. Agresja elektroniczna (cyberprzemoc)- umieszczanie na portalach ośmieszających wpisów, zdjęć, filmów itd.

5 Wszystkie rodzaje agresji mogą ze sobą współwystępować. Z obserwacji wynika, że im młodsze dzieci tym więcej agresji fizycznej. Starsza młodzież stosuje głównie werbalną i relacyjną formę agresji. Cyberagresja (przemoc elektroniczna) - najczęściej występuje w okresie gimnazjalnym. Płeć nie różnicuje stosowania tej formy przemocy- stosują ją zarówno chłopcy jak i dziewczęta. W zakresie agresji fizycznej wyższe wyniki uzyskują chłopcy. Dziewczęta z kolei osiągają wyższe wyniki w agresji relacyjnej werbalnej.

6 Dan Olweus- pionier badań nad mobbingiem powiada, że aby mówić o mobbingu (bullyingu) muszą być spełnione następujące kryteria: Powtarzalność (przynajmniej 2-3 razy w tygodniu): sumowanie się efektów agresji powoduje w człowieku przekonanie, o antycypowaniu agresji ( znów mnie to spotka ), co w konsekwencji może prowadzić od zaburzeń psychosomatycznych. Nierównowaga sił z przewagą po stronie agresora potencjał ofiary maleje, podejmuje nieskuteczne próby obrony siebie, zachowując się emocjonalnie, co nie przynosi pożądanych efektów, narażając ją na kolejne ataki. Intencjonalność celowość wyrządzenia szkody i krzywdy.

7 Sprawcami przemocy w szkole zostają zwykle dzieci doświadczające dystansu i chłodu emocjonalnego w relacjach z opiekunem. Rodzice takich dzieci zwykle stosują autorytarny styl wychowania i kary fizyczne. Więzi w rodzinie pozbawione są ciepła i bliskości. Dzieci wychowywane w rodzinach dysfunkcyjnych nierzadko obserwują u swoich rodziców zachowania aspołeczne, co może sprzyjać zachowaniom agresywnym wobec rówieśników. W związku z tym, sprawca: traktuje innych ludzi przedmiotowo i instrumentalnie jest niezdolny do empatii jest skłonny do zazdrości, zawiści i aroganckich zachowań deprecjonuje innych jako sposób na dowartościowanie siebie ma poczucie niższości

8 Ofiary przemocy częściej pochodzą z rodzin, w których dominują społeczno- ekonomiczne czynniki ryzyka. Istotnym predyktorem bycia ofiarą jest brak ojca, samotne macierzyństwo, a także co się z tym wiąże niższy status ekonomiczny (Swearer i in., 2010). Wbrew powszechnym przypuszczeniom, na przemoc narażone są nie tylko osoby słabe i wrażliwe. Są wśród nich osoby o silnej osobowości, głoszące odważne poglądy, jednostki pełne energii, czym mogą wzbudzać zawiść otoczenia. Czasem ofiarą stają się osoby ponadprzeciętnie uzdolnione. Ofiara: doświadcza lęku, niepokoju, dolegliwości psychosomatycznych ma mniej przyjaciół ma niższy status społeczny doświadczyła nadopiekuńczości w relacjach rodzinnych / relacje rodzinne typu uwikłanie, emocjonalne splątanie Zwykle rola ofiary jest stabilna w czasie: pomimo zmiany szkoły i otoczenia dziecko ponownie wchodzi w rolę ofiary.

9 Świadkowie często decydują o dynamice przemocy i o tym, co się na tej scenie relacji interpersonalnych wydarzy. Przyjmują często rolę wspierającą wobec agresora, np. udzielając mu pozytywnej informacji zwrotnej i wchodząc w rolę klakierów. Dlaczego świadkowie milczą? boją się prześladowania, nasilenia się agresji, nienawiści ze strony otoczenia za donoszenie, identyfikują się z agresorem. Świadkowie stanowią około 70% uczestników interakcji grupowych. Ich rola mogłaby być istotna w zapobieganiu mobbingowi, poprzez zaangażowanie ich aby: wspierali ofiarę poprzez zgłaszanie problemu nauczycielowi lub dyrektorowi, rozmawiali z ofiarą, pocieszali ją, nie reagowali wspierająco na zachowania agresora, co podtrzymuje problem.

10 1. Bezpośrednie: Ból społeczny wynikający z odrzucenia (ból społeczny i ból fizyczny mają te same ścieżki neuronalne w mózguprzednia część zakrętu obręczy). Eksperyment Naomi Eisenberger (Cyberball). Objawy psychosomatyczne tj. zaburzenia jedzenia, dolegliwości gastryczne, zakłócenia pracy serca, oddechu, zaburzenia snu, nadmierne napięcie mięśni, bóle brzucha, bóle głowy. Silny stres, mniejsza odporność, chroniczne zmęczenie, zaburzenia koncentracji uwagi.

11 2. Dynamika doświadczanych emocji: Dominująca forma regulowania emocji tłumienie. Wstyd, bezsilność, frustracja, poniżenie. Agresja reaktywna jako reakcja na wykluczenie. Autoagresja i niska samoocena. Frustracja potrzeb przynależności, kontroli, sensu życia. Należy pamiętać, że długotrwałe nękanie psychiczne wpływa na proces uczenia się, socjalizacji, rozwoju, wychowania, stan zdrowia psychicznego i fizycznego.

12 Rozmowa z kimś (przyjaciel / nauczyciel / rodzic/ pedagog /psycholog), zignorowanie sprawcy mobbingu, postawienie się sprawcy mobbingu, unikanie sprawcy, nawiązywanie znajomości, tworzenie grup koleżeńskich, posiadanie przyjaciół.

13 Diagnoza problemu jeszcze przed jego nasileniem (należy obserwować małe, pojedyncze i niegroźne zachowania w sytuacjach społecznych). Dobrym rozwiązaniem może być zadbanie o atmosferę w tworzącej się klasie. OBSERWUJ: Czy jest ktoś, kto nie należy do żadnej z nieformalnych grup? A może jest ktoś, z kogo dzieci się śmieją podczas odpowiadania na lekcji? Warto zadbać o relacje społeczne już na początku tworzenia się klasy. Aby wszyscy mogli się poznać, można przygotować wizytówki z imionami. Na każdej kolejnej lekcji ustawiamy wizytówki w innych miejscach, stwarzając uczniom możliwość wzajemnego poznania się. Zwiększa to szanse na to, aby uczniowie się polubili. Anonimowość zwiększa prawdopodobieństwo agresji. Stworzenie szansy wzajemnego poznania siebie i swoich zainteresowań znacznie redukuje takie niebezpieczeństwo.

14 Ustanawianie reguł: narzucone z góry reguły są z zasady ignorowane. Najlepiej gdy reguły ustalają sami uczniowie przy współpracy z nauczycielem. Jako współwłaściciele ustalonych sposobów postępowania, poczują się za nie odpowiedzialni, co zwiększy prawdopodobieństwo ich przestrzegania. Ważne jest, aby to nauczyciel inicjował działania, gdy tylko zaobserwuje niepokojące przejawy złego traktowania. Reakcja na nieutrwalone sytuacje (gdy grupa jest jeszcze niezintegrowana) przynosi lepsze rezultaty. Monitorowanie miejsc uznawanych w szkole za niebezpieczne. Zachęcenie uczniów do stworzenia mapy miejsc niebezpiecznych w szkole. Mobbing ma tendencje do zanikania, gdy widzą go osoby trzecie. Pojedyncze akcje typu lekcja wychowawcza nie rozwiążą problemu przemocy w szkole. Wszystkie działania najlepiej stosować systemowo. Skuteczne są działania spójne, zespołowe, planowe i systematyczne. Ważna jest również wymiana informacji między sobą, co sprzyja lepszej koordynacji działań.

15 Interwencja w przypadku przemocy oparta na eksperymencie Sherifa z 1954 r. (obóz dla chłopców). Angażuje jednocześnie sprawcę i ofiarę opierając się na ich wzajemnej współpracy. Chodzi o zaaranżowanie wspólnej aktywności wymagającej współpracy sprawców i ofiar w taki sposób, by była ona opłacalna, a jednocześnie by obie strony czuły się odpowiedzialne za kształt relacji. Cele nadrzędne (w tym przypadku oceny szkolne) skutecznie redukują konflikt pomiędzy jednostkami (grupami), jeśli ich osiągnięcie prowadzi do obopólnych korzyści.

16 Literatura: Hirigoyen, F. M. (2002). Molestowanie moralne. Perwersyjna przemoc w życiu codziennym. Poznań. Wydawnictwo W drodze. Olweus, D. (1998). Mobbing- fala przemocy w szkole. Jak ją powstrzymać. Warszawa, Wyd. Jacek Santorski & Co. Przemoc rówieśnicza podstawowe informacje (2014). Zaczerpnięto z internetu r. Strona internetowa: Swearer S. M., Espelage D. L., Napolitano S. A. (2010). Przemoc rówieśnicza: zapobieganie interwencje: skuteczne strategie dla szkół, Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, Warszawa 2010.