PRZEDMIOTOWE ZASADY OCENIANIA PRZYRODA KLASA 5 SZKOŁA PODSTAWOWA NR 3 IM. SENATU RP W BRANIEWIE

Transkrypt

1 PRZEDMIOTOWE ZASADY OCENIANIA PRZYRODA KLASA 5 SZKOŁA PODSTAWOWA NR 3 IM. SENATU RP W BRANIEWIE

2 Oceny uzyskane przez ucznia są wynikiem opanowania przez niego wiadomości i umiejętności, których zakres jest określony w planach wynikowych, opartych na zapisach w obowiązującej podstawie programowej. Podstawowe kryteria oceniania w kształceniu podstawowym dla klas IV VI z przyrody są zgodne z WZO Szkoły Podstawowej w Braniewie. Ponadto na początku roku szkolnego zostają ustalone zasady pracy na zajęciach przyrody, gdzie: 1. Uczeń zobowiązany jest do przygotowania się do każdej lekcji: sprawdzenie wiadomości z 2-3 ostatnich lekcji może mieć formę odpowiedzi ustnej lub 5-10 minutowej kartkówki. 2. Uczeń ma prawo 2 razy w ciągu semestru być nieprzygotowanym do lekcji, ale wcześniej musi zgłosić to nauczycielowi prowadzącemu lekcję. Każde kolejne nieprzygotowanie skutkuje oceną niedostateczną. 3. Po zrealizowaniu działu uczeń pisze sprawdzian. Jego termin ustala nauczyciel razem z uczniami, co najmniej tydzień wcześniej i zapisuje w dzienniku lekcyjnym, a uczniowie w swoich zeszytach. Sprawdzian jest poprzedzony lekcją powtórzeniową. 4. Udział w sprawdzianie jest obowiązkowy. Jeżeli uczeń z powodu nieobecności nie napisał sprawdzianu, przystępuje do zaliczenia materiału w innym, uzgodnionym terminie. 5. Jeżeli uczeń otrzyma ocenę niedostateczną ze sprawdzianu, może zaliczyć materiał w ciągu dwóch tygodni od daty uzyskania tej oceny. Wówczas w dzienniku lekcyjnym uczeń otrzymuje obok oceny niedostatecznej ocenę z zaliczenia. 6. W razie nieobecności, uczeń ma obowiązek uzupełnienia braków na najbliższe zajęcia. 7. Oceny wystawione przez nauczyciela są jawne, uczeń może prosić o ich uzasadnienie. 8. Uczeń za swoją aktywność na lekcji może otrzymać ocenę lub +. Uzyskanie przez ucznia 5 plusów jest jednoznaczne z otrzymaniem oceny bardzo dobrej. 9. Praca domowa może mieć formę pisemną lub ustną. Za brak pracy domowej lub zeszytu ćwiczeń uczeń otrzymuje - 5 pkt.. Jeżeli uczeń notorycznie nie odrabia prac domowych, skutkuje to oceną niedostateczną. 10. Raz w semestrze zostaje oceniony zeszyt ćwiczeń ucznia. Ocenie podlega pełna zawartość notatek, ich czytelność i estetyka. 11. Uczeń ma obowiązek punktualnego i systematycznego przychodzenia na zajęcia przyrody. 12. Podczas lekcji uczeń nie je, nie pije, nie żuje gumy. Sytuacje nie wynikające z PZO będą podlegały regulaminowi WZO i Statutowi Szkoły. Dział I :WĘDRUJEMY PO POLSCE 1. Na ocenę dopuszczającą uczeń powinien: - wyjaśnić, co oznaczają kolory na mapie hipsometrycznej - wskazać na mapie Polski niziny, wyżyny i góry - wyjaśnić pojęcie krajobraz - wymienić elementy krajobrazu - rozpoznać w terenie nieożywione i ożywione składniki krajobrazu - wskazać Tatry, Wyżynę Krakowsko-Częstochowską, szlak Orlich Gniazd,pas Nizin Środkowopolskich, Nizinę Podlaską, Puszczę Białowieską, Pojezierze mazurskie, pas Pobrzeży na mapie Polski - wymienić charakterystyczne cechy krajobrazu wysokogórskiego, wyżyny wapiennej,niziny, pojezierza - wymienić 2, 3 cechy charakteryzujące pogodę w Tatrach - wymienia kolejno piętra roślinne Tatr - wymienia 3, 4 typowe zwierzęta zamieszkujące Tatry - rozpoznać na zdjęciach/ rysunkach Maczugę Herkulesa, symbol Białowieskiego PN

3 - wymienić 2, 3 gatunki ptaków i ryb jezior mazurskich - wymienić typy wybrzeży w Polsce - wyjaśnić proces cofania się klifu - odczytać z mapy nazwy państw leżących nad Bałtykiem - wskazać na mapie rzeki wpadające do morza - wymienić 3 gatunki zwierząt zamieszkujących, Morze Bałtyckie - rozpoznaje na mapie hipsometrycznej niziny, wyżyny i góry - lokalizuje na mapie Polski rzeki i jeziora oraz poznane parki narodowe 2. Na ocenę dostateczna uczeń powinien: - opisać krajobraz najbliższej okolicy - rozpoznać na zdjęciach Tatr: turnię, grań, żleb, stożek piargowy - wskazać na mapie: Rysy, 2, 3 potoki oraz Morskie Oko i Dolinę Pięciu Stawów - rozpoznać rośliny charakterystyczne dla poszczególnych pięter roślinnych w Tatrach - wymienić 2, 3 formy krasowe podziemne - pokazać na zdjęciach/rysunkach stalaktyty i stalagmity - wymienić elementy krajobrazu krasowego powierzchniowego (ostańce, doliny rzeczne) - wymienić po 2 gatunki roślin i zwierząt występujących na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej - wskazać na mapie niziny: Południowowielkopolską, Śląską, Mazowiecką i Polesie Lubelskie - wskazać wskazuje na mapie parki narodowe: Białowieski, Narwiański i Biebrzański - opisać formy terenu, cechy klimatu i rodzaje gleb e na mapie puszcze i parki narodowe Niziny Mazowieckiej i Polesia Lubelskiego - opisać Puszczę Białowieską na podstawie filmu/ prezentacji lub informacji w podręczniku - wymienić po 3, 4 gatunki roślin i zwierząt zamieszkujących Puszczę Białowieską - wymienić atrakcje turystyczne Krainy Wielkich Jezior Mazurskich - wymienić główne siły natury rzeźbiące krajobraz nadmorski - opisać położenie Morza Bałtyckiego - wyjaśnić, dlaczego Morze Bałtyckie jest morzem śródlądowym (śródziemnym - wymienić i opisać elementy rzeźby nadmorskiej: mierzeja, zatoka, klif, plaża - zlokalizować na mapie krainy geograficzne Polski i ich główne miasta. 3. Na ocenę dobra uczeń powinien: - wyjaśnić pojęcia: mapa hipsometryczna, niziny, wyżyny, góry - wskazać różnice między mapą poziomicową a hipsometryczną - wymienić 2, 3 rodzaje krajobrazów naturalnych i wskazuje je na mapie Polski - wymienić czynniki wpływające na wygląd krajobrazu najbliższej okolicy - wyjaśnić, w jaki sposób tworzą się żleby i stożki piargowe - wyjaśnić wpływ wysokości bezwzględnej na zmiany elementów pogody (temperatura, opady) - wskazać przyczyny piętrowego rozmieszczenia roślin w górach - określić czynniki warunkujące atrakcyjność turystyczną Tatr - wyjaśnić, w jaki sposób tworzyły się wapienie i powstawały jaskinie - wyjaśnić pojęcia: stalaktyt, stalagmit, stalagnat, krasowienie - wyjaśnić, dlaczego na skałach wapiennych budowano zamki obronne - wymienić atrakcje turystyczne na Szlaku Orlich Gniazd - rozróżnić formy krasowe podziemne i powierzchniowe - rozpoznać na mapie formy terenu występujące na nizinach

4 - wyjaśnić wpływ klimatu i rodzaju gleb na rozwój rolnictwa - wymienić rzeki płynące przez parki narodowe: Narwiański i Biebrzański - wymienić chronione gatunki roślin i zwierząt w poszczególnych parkach narodowych Niziny Podlaskiej - omówić rolę martwych drzew w naturalnym lesie - wyjaśnić, w jaki sposób powstał krajobraz pojezierny - określić zależności miedzy warunkami naturalnymi a gospodarką na pojezierzach - wyjaśnić proces tworzenia się mierzei i powstawania jezior przybrzeżnych - uzasadnić celowość utworzenia Słowińskiego Parku Narodowego - wyjaśnić, dlaczego Morze Bałtyckie jest słabo zasolone - wykonać własną mapę hipsometryczną zgodnie z instrukcją 4. Na ocenę bardzo dobrą uczeń powinien: - wyjaśnić przyczyny pasowego układu rzeźby Polski - rozpoznać na mapie hipsometrycznej formy terenu na nizinach, wyżynach i w górach - wymienić czynniki wpływające na wygląd krajobrazu - uzasadnić konieczność ochrony wybranych krajobrazów naturalnych - wyjaśnić przyczyny i skutki zmian krajobrazu najbliższej okolicy - porównać krajobraz Tatr Wysokich z krajobrazem Tatr Zachodnich - obliczyć temperaturę powietrza na szczycie góry, znając temperaturę u podnóża - opisać przystosowanie wybranych roślin i zwierząt do życia w górach wysokich - uzasadnić konieczność ochrony krajobrazu Tatr - opisać krajobraz wyżyny wapiennej na podstawie mapy krajobrazowej - uzasadnić celowość utworzenia Ojcowskiego Parku Narodowego, Kampinoskiego i Poleskiego Parku Narodowego, Białowieskiego Parku Narodowego - wyjaśnić, w jaki sposób rośliny przystosowały się do życia na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej - porównać warunki klimatyczne i glebowe na Nizinie Śląskiej, Południowowielkopolskiej i Mazowieckiej - wyjaśnić, dlaczego Nizina Podlaska jest krainą słabo przekształconą przez człowieka - opisać krążenie substancji w naturalnym lesie - opisać krajobraz pojezierny, stosując pojęcia: jeziora po- lodowcowe, moreny czołowe, głazy narzutowe - rozróżnić formy powstałe w wyniku budującej i niszczącej działalności sił natury na pobrzeżu - opisać rolę Wisły w powstawaniu Żuław Wiślanych 5. Na ocenę celującą uczeń powinien: - uzasadnić konieczność stosowania różnorodnych odcieni barw wybranego koloru na mapie hipsometrycznej - poszukać w dostępnych źródłach i zaprezentować na forum klasy informacje o wybranym, cennym przyrodniczo krajobrazie Polski - przewidywać zmiany, jakie mogą nastąpić w wyglądzie krajobrazu najbliższej okolicy - zaprojektować kilkudniową wycieczkę w Tatry, po Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej, Nizinie Podlaskiej - zaprezentować informacje o wybranych przez siebie formach krasowych wyżyny wapiennej, roślinach i zwierzętach zamieszkujących omawiane obszary - przedstawić informacje o zamkach obronnych na Szlaku Orlich Gniazd - przygotować i przedstawić prezentację o wybranym parku narodowym nizin

5 - wyszukać w różnych źródłach i zaprezentować informacje na temat osobliwości Białowieskiego Parku Narodowego, Słowińskiego Parku Narodowego, Wolińskiego Parku Narodowego - przedstawić historię ratowania żubrów w Polsce - wyjaśnić celowość powołania Komisji Ochrony Środowiska Morskiego Bałtyku Dział II:POZNAJEMY KRAJOBRAZY PRZEKSZTAŁCONE 1. Na ocenę dopuszczającą uczeń powinien: - wskazać zmiany, jakie wprowadza człowiek w najbliższej okolicy - wymienić elementy krajobrazu antropogenicznego - wskazać na mapie Polski Wyżynę Lubelską - wymienić rośliny uprawiane na Wyżynie Lubelskiej - wskazać na mapie Polski Wyżynę Śląską i jej główne miasta - wymienić surowce mineralne Wyżyny Śląskiej - wskazać na mapie Polski 5 największych miast - opisać wygląd wielkiego miasta - wymienić 2, 3 przyczyny zakładania terenów zielonych w miastach - podać 2, 3 zasady właściwego zachowywania się w parku miejskim - wymienić elementy krajobrazu najbliższej okolicy - wymienić antropogeniczne formy terenu - wskazać zmiany w krajobrazie najbliższej okolicy - wskazać na planie Krakowa Wawel, Rynek Główny i Sukiennice - wskazać na planie Warszawy Zamek Królewski, Stare Miasto, Łazienki Królewskie i Wilanów - wskazać na planie Gdańska ul. Długi Targ, Motławę, Kościół Mariacki 2. Na ocenę dostateczna uczeń powinien: - wymienić typy krajobrazów przekształconych przez człowieka - opisać charakterystyczne cechy krajobrazów: rolniczego, przemysłowego i wielkomiejskiego - opisać krajobraz rolniczy - zlokalizować na mapie krajobrazowej Wyżyny Lubelskiej obszary rolnicze - wymienić skutki eksploatacji węgla kamiennego - wyjaśnić, w jaki sposób powstają wyrobiska i hałdy kopalniane - wymienić główne problemy wielkich miast - rozpoznać charakterystyczne rośliny i zwierzęta spotykane w parkach miejskich - porównać warunki panujące w parku i poza parkiem w centrum miasta - rozpoznać antropogeniczne formy terenu - odczytać z mapy miejsca występowania surowców mineralnych - wymienić zmiany w krajobrazach powstałe w wyniku działalności - wymienić 3 najcenniejsze zabytki architektury Krakowa - odczytać nazwy ulic, przy których leżą - wymienić 4 najcenniejsze zabytki na Trakcie Królewskim

6 - odczytać nazwy ulic, przy których znajdują się te zabytki - wymienić 4 najcenniejsze zabytki Gdańska - odczytać nazwy ulic, przy których leży 3. Na ocenę dobrą uczeń powinien: - objaśnić, czym jest krajobraz - wymienić przyczyny przekształcania krajobrazów przez człowieka - wymienić czynniki decydujące o rozwoju rolnictwa - wyjaśnić, dlaczego na Wyżynie Lubelskiej dobrze rozwija się przemysł spożywczy - opisać krajobraz przemysłowy Wyżyny Śląskiej - wymienić przyczyny i skutki zanieczyszczenia środowiska - określić pozytywne i negatywne skutki życia w wielkim mieście - określić wpływ terenów zielonych na zdrowie oraz samopoczucie mieszkańców miast - uzasadnić konieczność tworzenia terenów zielonych w miastach - wskazać pozytywne i negatywne zmiany krajobrazu najbliższej okolicy - odczytać z mapy położenie lasów i obszarów rolniczych - wymienić najważniejsze walory turystyczne Krakowa, Warszawy I Gdańska 4. Na ocenę bardzo dobrą uczeń powinien: - wskazać skutki przekształcania krajobrazów naturalnych - wymienić rodzaje spożywczych zakładów przemysłowych na Wyżynie Lubelskiej - podać przykłady wykorzystywania na wsi dotacji unijnych - opisać, w jaki sposób rozwiązuje się problemy ekologiczne na Wyżynie Śląskiej - wskazać powody rozwoju miast - opisać rolę strefy podmiejskiej - przeanalizować problemy występujące w parkach miejskich i proponuje sposoby ich rozwiązania - ocenić stopień przekształcenia krajobrazu - wskazać zmiany, jakie zachodzą w rozwoju przestrzeni wielkomiejskiej - podać przyczyny i skutki zmian w krajobrazie przemysłowym 5. Na ocenę celującą uczeń powinien: - ocenić stopień przekształcenia krajobrazu swojej okolicy - ocenić zmiany, jakie zachodzą w rolnictwie w ostatnich latach - zaproponować własne sposoby poprawy stanu środowiska Wyżyny Śląskiej - zaprezentować informacje o wybranym wielkim mieście Europy - zaprezentować informacje z różnych źródeł na temat walorów przyrodniczych wybranego parku miejskiego - określić, jakie zmiany w krajobrazie najbliższej okolicy mogą nastąpić w ciągu najbliższych 10 lat Dział III: Badamy właściwości ciał 1. Na ocenę dopuszczającą uczeń powinien: - podać nazwy oddziaływań - określić źródło oddziaływań - wyjaśnić, że oddziaływanie występuje między dwoma ciałami

7 - podać nazwy biegunów magnetycznych - opisać oddziaływanie magnesu na ciała - zbadać oddziaływanie miedzy magnesami (przyciąganie i odpychanie) - elektryzuje ciało przez potarcie - podać przykłady zjawisk elektrycznych w przyrodzie - wymienić przykłady przewodników i izolatorów - wymienić elementy potrzebne do zbudowania prostego obwodu elektrycznego - wymienić źródła prądu elektrycznego (np. baterie, akumulatory, prądnice) - wymienić odbiorniki prądu elektrycznego - wymienić skutki przepływu prądu: cieplny, świetlny, magnetyczny, mechaniczny - wykonać własny elektroskop - opisać warunek konieczny do przepływu prądu w obwodzie - omówić skutki braku energii elektrycznej we współczesnym świecie - dostrzegać konieczność oszczędzania energii elektrycznej 2. Na ocenę dostateczną uczeń powinien: - podać przykłady oddziaływań - przewidzieć skutki oddziaływań - wyjaśnić, do czego służy kompas - omówić budowę kompasu - opisać sposób posługiwania się kompasem - opisać oddziaływanie między biegunami magnetycznymi - posłużyć się kompasem w celu określenia kierunków geograficznych w klasie - wskazać w otoczeniu zjawiska elektryzowania przez tarcie - wymienić ciała elektryzujące się dodatnio i ujemnie - określić zasady zachowania się w czasie burzy - zbudować prosty obwód składający się z baterii, żarówki (silniczka) i włącznika - wymienić warunki konieczne do przepływu prądu elektrycznego - podać przykłady odbiorników zasilanych z różnych źródeł - podać wartość napięcia elektrycznego dostarczanego do mieszkań z elektrowni - opisać skutki przepływu prądu w przykładowych domowych urządzeniach elektrycznych (np. grzałka, silnik odkurzacza, żarówka - sprawdzić działanie elektroskopu - omówić oddziaływanie między naelektryzowanymi ciałami - zbudować prosty obwód elektryczny i sprawdza jego działanie - wyjaśnić rolę bezpiecznika w obwodzie elektrycznym - wyjaśnić rolę licznika energii elektrycznej 3. Na ocenę dobrą uczeń powinien: - opisać oddziaływanie grawitacyjne jako oddziaływanie na odległość (grawitacyjne spadanie ciał) - określić oddziaływanie mechaniczne (sprężyste) jako oddziaływanie wymagające bezpośredniego kontaktu ciał - opisać zachowanie się igły magnetycznej w pobliżu magnesu - sprawdzić oddziaływanie magnesu z polem magnetycznym Ziemi - określić oddziaływanie magnetyczne jako oddziaływanie na odległość - zbudować własny kompas

8 - określić kierunki geograficzne, używając własnoręcznie wykonanego kompasu - zbadać oddziaływanie ciał naelektryzowanych na ciała wykonane z różnych substancji - wyjaśnić oddziaływanie na odległość ciał naelektryzowanych - omówić powstawanie wyładowań atmosferycznych - skorzystać z prostego układu elektrycznego do sprawdzenia przewodzenia prądu przez różne substancje - wyjaśnić pojęcie napięcie elektryczne - wykazać, że niektóre owoce mogą być źródłem prądu elektrycznego - wskazać możliwości wykorzystania skutków przepływu prądu w życiu codziennym - opisać wygląd symboli ostrzegających przed porażeniem prądem elektrycznym - wykorzystać elektryzowanie się ciał do oddzielania substancji - zbudować elektromagnes - podać zasady bezpiecznej obsługi podstawowych domowych urządzeń elektrycznych 4. Na ocenę bardzo dobrą uczeń powinien: - rozróżnić oddziaływania bez- pośrednie i na odległość - podać siłę jako miarę oddziaływania między ciałami - określić oddziaływanie między planetami i Słońcem jako oddziaływanie grawitacyjne - zbadać i wymienić czynniki zakłócające działanie kompasu - wskazać ciała magnesujące się - wyjaśnić, że biegunów magnetycznych nie można rozdzielić - wykazać zależność między magnesami i siłą oddziaływania między nimi - zbadać wpływ pola magnetycznego i elektrycznego na wskazania kompasu - zbadać wpływ przedmiotów metalowych na wskazania kompasu - opisać skutki oddziaływania między ciałami naelektryzowanymi jednoimiennie i różnoimiennie - wyjaśnić zasadę działania elektroskopu - określić świecenie żarówki (pracę silniczka) jako skutek przepływu prądu - wyjaśnić, na czym polega przepływ prądu elektrycznego - dobierać źródła prądu do odbiornika (np. do żarówek o różnych mocach) - narysować schemat obwodu elektrycznego - wykazać doświadczalnie zależność jasności świecenia żarówki od ilości baterii podłączonych do obwodu - wykazać doświadczalnie przepływ prądu przez wodę - przewidzieć skutki niewłaściwego użytkowania urządzeń elektrycznych - opisać budowę elektromagnesu i rolę jego poszczególnych elementów - prawidłowo dokumentować swoją pracę doświadczalną - wyjaśnić zasadę korzystania z odbiorników energii elektrycznej w celu jej oszczędzania - oszacować koszty zużycia energii elektrycznej 5. Na ocenę celującą uczeń powinien: - porównać spadanie ciał o różnych kształtach i różnych masach - określić zależność między siłą oddziaływania grawitacyjnego a odległością między środkami ciał - wskazać bieguny magnetyczne Ziemi, wyjaśnia różnice w położeniu biegunów geograficznych i magnetycznych - opisać powstawanie zorzy polarnej jako skutek występowania pola magnetycznego Ziemi

9 - namagnesować przedmioty wykonane z żelaza i opisuje ich działanie jako magnesu nietrwałego - zbadać doświadczalnie oddziaływanie między ciałami naelektryzowanymi przez potarcie i wyciąga wnioski - wykonać własny elektroskop i korzysta z niego do wykazania naelektryzowania ciał - wyjaśnić, dlaczego w czasie burzy jesteśmy bezpieczni w samochodzie - omówić przykłady organizmów wytwarzających prąd elektryczny - wyjaśnić zalety korzystania z odbiorników energooszczędnych - wskazać zalety korzystania ze źródeł odnawialnych w celu wytwarzania energii elektrycznej Dział IV :Poznajemy tajemnice zjawisk świetlnych 1. Na ocenę dopuszczającą uczeń powinien: - dostrzegać konieczność oświetlenia w celu widzenia swojego otoczenia - wymienić źródła światła - opisać odbicie się światła od zwierciadła płaskiego - podać przykłady odbicia światła w przyrodzie - opisać światło białe jako mieszaninę barw - podać przykłady rozszczepienia światła w przyrodzie - wytworzyć obraz wielokrotny - opisać budowę i zasadę działania lupy - podać przykłady zastosowania lupy - określić rolę narządu wzroku w odbieraniu wrażeń z otoczenia - wymienić 2, 3 czynniki stanowiące zagrożenie dla narządu wzroku 2. Na ocenę dostateczną uczeń powinien: - podać przykłady naturalnych i sztucznych źródeł światła - posługiwać się pojęciami wiązka światła i promień świetlny, promień padający i promień odbity - opisać zjawisko rozproszenia światła - podać przykłady stosowania elementów odblaskowych - rozpoznać tęczę jako efekt rozszczepienia światła słonecznego - rozszczepić światło na płycie CD - opisać powstawanie obrazu wielokrotnego - otrzymać widmo światła białego za pomocą naczynia wypełnionego wodą - wytworzyć za pomocą lupy ostre obrazy przedmiotu na ekranie - rozróżnić obrazy odwrócone i proste oraz powiększone i pomniejszone - wskazać na schemacie oka położenie źrenicy, soczewki i siatkówki - omówić zasady ochrony narządu wzroku przed szkodliwymi czynnikami 3. Na ocenę dobrą uczeń powinien: - wyjaśnić zasadę powstawania cienia i półcienia; - opisać sposoby wykazania prostoliniowego rozchodzenia się światła - określić zależność między kątem padania i kątem odbicia - narysować promień padający i promień odbity od gładkiej i od pofałdowanej powierzchni

10 - wyjaśnić, na czym polega widzenie barwne - odróżnić barwy podstawowe od barw złożonych - rozróżnić pojęcia pochłanianie i odbicie światła - wyznaczyć ognisko lupy - posługiwać się pojęciami ognisko i ogniskowa - wymienić rodzaje soczewek skupiających - określić rolę poszczególnych części oka w procesie widzenia - omówić proces powstawania obrazu w oku człowieka 4. Na ocenę bardzo dobrą uczeń powinien: - zademonstrować na przykładzie prostoliniowe rozchodzenie się światła - otrzymać doświadczalnie promień świetlny - buduje kamerę otworkową i opisuje powstały obraz - wymienić rodzaje zwierciadeł i podaje ich przykłady - sprawdzić doświadczalnie odbicie i rozproszenie się światła - wymienić przykłady odbicia i rozproszenia światła - zbadać zjawisko załamania światła - posłużyć się pojęciem widma światła białego - wyjaśnić powstawanie obrazu w kalejdoskopie - zbadać zjawisko załamania światła - prawidłowo dokumentować swoją pracę badawczą - narysować powstawanie obrazu w lupie - podać przykłady ciał, które mogą skupiać promienie świetlne jak lupa - określić rolę mózgu w procesie odbierania wrażeń wzrokowych z otoczenia 5. Na ocenę celującą uczeń powinien: - wskazać przykłady skutków prostoliniowego rozchodzenia się światła w przyrodzie - opisać powstawanie obrazu w kamerze otworkowej - opisać budowę i zastosowanie peryskopu - narysować bieg promieni świetlnych w peryskopie - wyjaśnić pojęcie światła jednobarwnego - wyjaśnić, na czym polega składanie światła o różnych barwach - zbadać bieg promieni świetlnych przechodzących z powietrza do wody i odbijających się od zwierciadła - wyjaśnić, kiedy obraz powstały w lupie jest powiększony, a kiedy pomniejszony - wyjaśnić, na czym polega zjawisko złudzenia optycznego - opisać wybraną wadę i chorobę narządu wzroku Dział V: Odkrywamy świat dźwięków wokół nas. 1. Na ocenę dopuszczającą uczeń powinien: - podać przykłady źródeł dźwięków - dostrzegać różnicę dźwięków w zależności od ich źródła - określić, kiedy dźwięki docierają do człowieka

11 - sprawdzić, czy drgające ciała powodują drgania drobin powietrza - określić rolę narządu słuchu w odbieraniu wrażeń z otoczenia - wymienić 2, 3 czynniki stanowiące zagrożenie dla narządu słuchu - podać przykłady powstawania echa - opisać jak powstaje echo 2. Na ocenę dostateczną uczeń powinien: - opisać mechanizm powstawania dźwięków - wymienić cechy charakteryzujące dźwięk - wyjaśnić pojęcie barwa dźwięku - opisać rozchodzenie się dźwięku jako falę podłużną (zagęszczenia i rozrzedzenia drobin powietrza) - posłużyć się pojęciem fala dźwiękowa - zbadać, jak można wytworzyć dźwięk - wytworzyć różne dźwięki za pomocą prostych przyrządów drgających - wskazać na schemacie ucha położenie błony bębenkowej i podać jej rolę - omówić zasady ochrony narządu słuchu przed szkodliwymi czynnikami - opisać echo jako przykład odbicia fali dźwiękowej - podać przykłady wykorzystania zjawiska echa w przyrodzie (np. echolokacja u nietoperzy i delfinów) 3. Na ocenę dobra uczeń powinien: - wyjaśnić zależność wysokości dźwięku od długości i naprężenia struny - wyjaśnić zależność głośności dźwięku od amplitudy drgającej struny - zbadać rozchodzenie się dźwięków w różnych ośrodkach - wyjaśnić zjawisko załamania dźwięku - nazwać i wskazać główne części ucha na modelu lub schemacie - określić rolę poszczególnych części ucha - uzasadnić, dlaczego hałas jest niebezpieczny dla zdrowia człowieka - wykazać doświadczalnie odbicie fali dźwiękowej - dostrzec różnicę między prędkością rozchodzenia się światła i dźwięku na podstawie wyładowań atmosferycznych 4. Na ocenę bardzo dobrą uczeń powinien: - wykazać, że do rozchodzenia się dźwięku potrzebny jest ośrodek materialny - zbudować własny telefon i sprawdza jego działanie - dokumentować swoją pracę badawczą - opisać, w jaki sposób ucho odbiera i przekazuje wrażenia dźwiękowe do mózgu - uzasadnić, że ucho jest również narządem równowagi - porównać rozchodzenie się dźwięku i światła - opisać metodę pomiaru prędkości rozchodzenia się światła i dźwięku 5. Na ocenę celującą uczeń powinien: - wyjaśnić pojęcia ultradźwięki i infradźwięki - opisać wytwarzanie dźwięków przez przykładowe instrumenty muzyczne, między innymi organy - wyjaśnić rozchodzenie się dźwięku jako przekazywanie drgań między drobinami ośrodka - zbadać zależność wysokości dźwięku od długości płytek w cymbałkach

12 - wyszukać i zaprezentować informacje na temat chorób uszu i uszkodzeń słuchu - podać sposoby na ograniczanie hałasu w najbliższym otoczeniu - oszacować odległość na podstawie różnicy prędkości rozchodzenia się dźwięku i światła Dział VI. Poznajemy organizm człowieka i jego działanie 1. Na ocenę dopuszczającą uczeń powinien: - rozróżniać produkty pochodzenia roślinnego i zwierzęcego - wymienić po 2, 3 przykłady pokarmów niezbędnych w codziennej diecie oraz pokarmów szkodliwych dla zdrowia - wskazać na planszy lub modelu położenie układu pokarmowego - wymienić zasady dbania o higienę przygotowywania oraz spożywania posiłków - zbadać obecność skrobi w wybranych produktach pokarmowych - wskazać na schemacie serce i naczynia krwionośne - wymienić 2, 3 czynniki wpływające niekorzystnie na pracę serca i działanie układu krwionośnego - wskazać na schemacie płuca i drogi oddechowe budujące układ oddechowy - podać przykłady czynności, do wykonywania których niezbędna jest energia - podać nazwy substancji powstających w procesie oddychania mienić podstawowe zasady higieny układu oddechowego - wymienić przykłady informacji odbieranych przez narządy zmysłów - wyjaśnić, dlaczego zmysł dotyku, smaku i węchu pełni funkcję ochronną w życiu człowieka - wskazać na modelu lub planszy główne elementy szkieletu - wymienić 2, 3 czynniki szkodliwe dla układu kostnego - wymienić pokarmy wpływające korzystnie na stan układu kostnego - wskazać na schemacie przykłady mięśni człowieka - wymienić elementy układu ruchu człowieka - podać 2, 3 przyczyny wad postawy - wyjaśnić, jak wezwać pomoc w nagłych wypadkach - wymienić zasady postępowania podczas stłuczenia i skaleczenia - wymienić po 2, 3 przykłady negatywnego wpływu dymu tytoniowego i alkoholu, narkotyków na organizm człowieka - wymienić 2, 3 czynniki wpływające na stan zdrowia - opisać 2, 3 skutki niezdrowego stylu życia 2. Na ocenę dobrą uczeń powinien: - wskazać przykłady pokarmów będących bogatym źródłem białek, tłuszczów, cukrów, witamin - zaplanować zdrowy posiłek dla ucznia szkoły podstawowej - rozpoznać i nazywać elementy układu pokarmowego człowieka - omówić rolę układu pokarmowego - omówić rolę serca oraz naczyń krwionośnych - wyjaśnić, czym jest tętno - określić, jakie czynniki wpływają na prędkość tętna - wymienić narządy budujące drogi oddechowe

13 - określić rolę układu oddechowego - omówić czynniki wpływające niekorzystnie na zdrowie układu oddechowego - omówić budowę i działanie narządu węchu i smaku - określić rolę skóry w odbieraniu wrażeń z otoczenia - wymienić cechy kości - wyjaśnić, dlaczego kości są twarde i elastyczne - wyjaśnić, na czym polega rola szkieletu - określić rolę wybranych mięśni szkieletowych - wymienić czynniki wpływające na sprawność i zdrowie układu ruchu - wymienić przyczyny i objawy urazów - wyjaśnić, kiedy należy wezwać pomoc lekarską przy urazach - wyjaśnić, jak postępować podczas urazów kości i stawów - wymienić najczęstsze przyczyny zaniedbywania zdrowia - wyjaśnić, na czym polega zdrowy styl życia 3. Na ocenę dobrą uczeń powinien: - omówić rolę składników pokarmowych w organizmie - określić główne błędy żywieniowe dzieci i młodzieży - opisać wędrówkę pokarmu w układzie pokarmowych - wymienić zasady dbania o zdrowie oraz sprawne działanie układu pokarmowego mienić główne zasady zdrowego żywienia - uzasadnić, że pokarmy są źródłem energii - określić rolę krwi w rozprowadzaniu składników odżywczych i tlenu - określić zadania dróg oddechowych i płuc - opisać wędrówkę tlenu w organizmie - określić cel wymiany gazowej określić zasady dbania o układ krwionośny - wymienić czynniki wpływające na zapotrzebowanie energetyczne organizmu - wyjaśnić, dlaczego nie zawsze czujemy smaki i zapachy - omówić rolę różnych części szkieletu - rozróżnić rodzaje kości - uzasadnić związek budowy kości z ich położeniem i funkcją - wyjaśnić znaczenie ruchu i ćwiczeń fizycznych dla utrzymaniu zdrowia oraz dobrego samopoczucia - uzasadnić, dlaczego ukąszenia i użądlenia zwierząt mogą być niebezpieczne - wyjaśnić, na czym polega uzależnienie - uzasadnić, dlaczego narkotyki są zagrożeniem dla życia człowieka 4. Na ocenę bardzo dobrą uczeń powinien: - porównać własny sposób odżywiania z zasadami zdrowej diety - określić rolę enzymów trawiennych w procesie trawienia pokarmów - uzasadnić konieczność spożywania pokarmów bogatych w błonnik - porównać budowę i funkcje naczyń krwionośnych - ocenić wpływ codziennych zachowań na zdrowie układu krwionośnego - omówić proces wymiany gazowej

14 - określić związek między budową płuc a ich rolą w procesie wymiany gazowej - wyjaśnić, na czym polega współdziałanie układów: pokarmowego, oddechowego i krwionośnego w procesie uzyskiwania energii przez organizm - określić rolę mózgu w odbieraniu wrażeń z otoczenia - wskazać na schemacie rodzaje połączeń kości oraz określa ich rolę - określić, na czym polega praca mięśni szkieletowych - omówić działanie wybranych mięśni narządów wewnętrznych - zademonstrować, jak opatrywać drobne rany i skaleczenia oraz unieruchomić kończynę - przeanalizować przyczyny i skutki palenia papierosów, picia alkoholu, zażywania substancji psychoaktywnych - uzasadnić, dlaczego zdrowie człowieka zależy głównie od jego postępowania 5. Na ocenę celująca uczeń powinien: - określić skutki niedoboru wybranych witamin w diecie - wymienić dodatki do żywności, które mają szkodliwy wpływ na zdrowie - wymienić czynniki mające szkodliwy wpływ na wątrobę i trzustkę - uzasadnić, dlaczego niektóre pokarmy są szkodliwe dla zdrowia - zaprezentować informacje na temat wybranej choroby krwi, serca lub naczyń krwionośnych - uzasadnić, dlaczego aktywność fizyczna ma pozytywny wpływ na pracę układu oddechowego - samodzielnie sformułować pytanie badawcze i hipotezę do danego doświadczenia - omówić przykłady współpracy narządów zmysłów w odbieraniu wrażeń ze środowiska zewnętrznego - uzasadnić związek między sposobem odżywiania a chorobami kości, np. osteoporozą - ocenić wpływ reklamy na zdrowie człowieka Dział VII: Poznajemy etapy rozwoju człowieka. 1. Na ocenę dopuszczającą uczeń powinien: - wskazać na planszy położenie narządów układu rozrodczego - przyporządkować określone cechy budowy zewnętrznej do sylwetki kobiety lub mężczyzny - rozpoznać komórki rozrodcze: męską i żeńską na schemacie - wyjaśnić, na czym polega zapłodnienie - rozpoznać etapy rozwoju człowieka na podstawie rysunku, fotografii lub opisu - podać nazwy etapów życia człowieka po narodzeniu - wymienić przykłady zmian w organizmie świadczących o rozpoczęciu okresu dojrzewania u osoby własnej płci - wymienić przykłady niewłaściwych zachowań nastolatków - podać cechy dobrego kolegi i przyjaciela 2. Na ocenę dostateczną uczeń powinien: - określić rolę układu rozrodczego - wymienić narządy budujące żeński i męski układ rozrodczy - wymienić zasady higieny układu rozrodczego - wskazać miejsce rozwoju zarodka - podać 2, 3 przykłady sytuacji i zachowań, które są zagrożeniem dla nienarodzonego dziecka

15 - scharakteryzować dowolny etap rozwojowy człowieka - wymienić przykłady najważniejszych zmian zachodzących w organizmie w poszczególnych etapach rozwojowych - wymienić zmiany fizyczne zachodzące w okresie dojrzewania u dziewcząt oraz chłopców - omówić przykłady sytuacji, w których należy nie poddawać się presji otoczenia - zaprezentować właściwe zachowanie asertywne w wybranej sytuacji 3. Na ocenę dobrą uczeń powinien: - omówić rolę poszczególnych narządów układu rozrodczego - omówić różnice w budowie ciała kobiety i mężczyzny - wskazać na schemacie miejsca dojrzewania komórek płciowych męskich i żeńskich - wskazać na planszy miejsce zapłodnienia - omówić główne etapy rozwoju dziecka wewnątrz organizmu matki - omówić zmiany zachodzące w dwóch dowolnie wybranych etapach rozwojowych człowieka - wymienić cechy wspólne dojrzewania dziewcząt i chłopców - omówić zmiany w psychice, jakie towarzyszą okresowi dojrzewania - wyjaśnić, dlaczego w okresie dojrzewania młodzi ludzie ulegają złym wpływom otoczenia - określić, na czym polega zachowanie asertywne 4. Na ocenę bardzo dobrą uczeń powinien: - wyjaśnić przyczyny różnic w budowie układu rozrodczego żeńskiego i męskiego - omówić rozwój zygoty od momentu zapłodnienia do chwili zagnieżdżenia się w macicy - wyjaśnić, jaką rolę odgrywa łożysko w czasie ciąży - scharakteryzować okres wieku dorosłego i okres starości - porównać funkcjonowanie organizmu w poszczególnych okresach życia - uzasadnić, dlaczego w okresie dojrzewania trzeba szczególnie dbać o swój organizm - uzasadnić konieczność zachowań asertywnych w przypadku presji otoczenia 5. Na ocenę celującą uczeń powinien: - wyszukać oraz zaprezentować na forum klasy informacje na temat roli kobiet i mężczyzn w rodzinie i społeczeństwie na przestrzeni kilku pokoleń - zaprezentować informacje na temat bliźniąt jedno- i dwujajowych - wyszukać i zaprezentować informacje na temat hormonów płciowych i ich roli w różnych okresach życia człowieka - wyjaśnić na przykładach, na czym polega empatia - zaproponować sposoby reagowania na przemoc psychiczną i fizyczną Dział VIII. Obserwujemy zmiany w środowisku. 1. Na ocenę dopuszczającą uczeń powinien: - wymienić 4 główne źródła zanieczyszczeń powietrza - wymienić 2, 3 skutki zanieczyszczenia powietrza - wymienić 2, 3 źródła zanieczyszczenia wody - wymienić 2, 3 skutki zanieczyszczenia wody oraz 2, 3 skutki zanieczyszczenia powietrza dla zdrowia ludzi - wymienić 2, 3 źródła zanieczyszczenia gleby

16 - wymienić 2, 3 skutki zanieczyszczenia gleby - wymienić substancje najczęściej wyrzucane przez ludzi - podać sposoby zmniejszenia zanieczyszczeń - uzasadnić, dlaczego dzikie wysypiska są niebezpieczne dla organizmów - wymienić rodzaje odpadów, które trafiają do kosza - wyjaśnić, w jaki sposób należy segregować odpady - podać przykłady pozytywnych i negatywnych zmian w najbliżej okolicy - wymienić działania na rzecz przyrody, które każdy może podjąć we własnym domu - wymienić zasady zachowania się na obszarach chronionych - wymienić przykłady 2, 3 parków narodowych w Polsce 2. Na ocenę dostateczną uczeń powinien: - wymienić skutki tworzenia się kwaśnych opadów - wymienić skutki zanieczyszczenia powietrza dla gleby, roślin i wody - opisać sposoby przedostawania się zanieczyszczeń do wody - omówić wpływ ścieków na zanieczyszczenie wody - opisać wpływ przemysłu, transportu i rolnictwa na zanieczyszczenia gleby - omówić sposoby przedostawania się zanieczyszczeń do gleby - opisać, na czym polega korozja substancji - wymienić odpady niebezpieczne i określić, jak z nimi postępować - wymienić przyczyny wycinania lasów - wymienić działania na rzecz przyrody, które można podjąć dla szkoły, swego osiedla, okolicy 3. Na ocenę dobrą uczeń powinien: - wyjaśnić, jaką funkcję pełnią gazy cieplarniane - określić wpływ detergentów na środowisko - omówić wpływ zanieczyszczeń wody na zdrowie człowieka - określić wpływ zanieczyszczenia gleby na środowisko - podać przykłady własnych działań powodujących zmniejszenie zanieczyszczenia gleby - wyjaśnić, jak gleba wpływa na substancje szkodliwe - omówić wpływ wody i temperatury na substancje szkodliwe - wyjaśnić, dlaczego odpady są szkodliwe - określić cele segregacji odpadów - wyjaśnić, w jaki sposób człowiek zmienia formy terenu - wskazać sposoby życia w zgodzie z przyrodą - wyjaśnić, jakie elementy przyrody mogą być pomnikami przyrody - podać różnice miedzy parkiem narodowym i parkiem krajobrazowym - wyjaśnić, czym jest program Natura Na ocenę bardzo dobrą uczeń powinien: - opisać proces tworzenia się efektu cieplarnianego - wymienić sposoby oczyszczania wód - podać sposoby zmniejszania zanieczyszczeń gleby - uzasadnić konieczność działań na rzecz zmniejszenia zanieczyszczeń gleby

17 - wymienić korzyści recyklingu - zaproponować sposoby zmniejszania odpadów opakowaniowych w swoim domu - wyjaśnić, dlaczego człowiek zmienia bieg rzek - ocenić swoją postawę i porównuje z postawą świadomego konsumenta - wskazać 2 przykłady siedlisk i gatunków włączonych do sieci Natura Na ocenę celującą uczeń powinien: - uzasadnić konieczność działań na rzecz czystości wód - wymienić miejsca w Polsce o największym stopniu zanieczyszczenia gleby - wymienić przykładowe czasy rozkładu różnych substancji znajdujących się na wysypiskach - zaproponować sposoby poprawy stanu środowiska najbliższej okolicy - podać przykłady ekologicznego stylu życia - opisać walory przyrodnicze wybranego rezerwatu lub parku narodowego Ocenę niedostateczną z przedmiotu otrzymuje uczeń, który: nie opanował podstawowych wiadomości i umiejętności z zakresu klasy V na poziomie koniecznym do uzyskania oceny dopuszczającej; nie potrafi pracować samodzielnie, ani korzystać z pomocy nauczyciela; nie wykazuje chęci do współpracy i poprawy cząstkowej oceny niedostatecznej; nie korzysta z dodatkowych zajęć zaproponowanych przez nauczyciela; posiada duże braki w zeszycie ćwiczeń i w zeszycie przedmiotowym; nie odrabia prac domowych; nie przygotowuje się systematycznie do zajęć.