Postawy i opinie pracowników szkół na temat wybranych elementów polityki antytytoniowej oraz strategii kontroli używania tytoniu
|
|
- Mieczysław Nowakowski
- 6 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 prace oryginalne Marek Milcarz 1 Adam Rzeźnicki 2 Piotr Wojtysiak 1 Dorota Kaleta 1 1 Pracownia Epidemiologii i Profilaktyki Chorób Odtytoniowych, Zakład Medycyny Zapobiegawczej, Katedra Medycyny Społecznej i Zapobiegawczej, Uniwersytet Medyczny w Łodzi 2 Zakład Medycyny Społecznej, Katedra Medycyny Społecznej i Zapobiegawczej, Uniwersytet Medyczny w Łodzi Kierownik: prof. dr hab. n. med. Wojciech Drygas Dodatkowe słowa kluczowe: palenie tytoniu nauczyciele szkoła strategie kontroli używania tytoniu Global School Personnel Survey (GSPS) Additional key words: tobacco smoking teachers school tobacco control strategies Global School Personnel Survey (GSPS) Adres do korespondencji: Dr hab. n. o zdrowiu prof. nadzw. UM w Łodzi Dorota Kaleta Pracownia Epidemiologii i Profilaktyki Chorób Odtytoniowych Zakład Medycyny Zapobiegawczej Katedra Medycyny Społecznej i Zapobiegawczej, Uniwersytet Medyczny w Łodzi, ul. Żeligowskiego 7/9, Łódź tel , dkaleta@op.pl Postawy i opinie pracowników szkół na temat wybranych elementów polityki antytytoniowej oraz strategii kontroli używania tytoniu Opinions and attitudes of school employees on selected elements of tobacco control policies and strategies for tobacco control Wstęp: Światowa Organizacja Zdrowia podjęła działania na szczeblu międzynarodowym w celu ograniczenia epidemii palenia tytoniu. W związku z tym opracowano Ramową Konwencję o Ograniczeniu Używania Tytoniu (FCTC) oraz pakiet MPOWER. Strategie zawarte w niniejszych dokumentach uznane są za najbardziej efektywne i skuteczne. Zastosowanie się do omawianych wytycznych oraz szerokie poparcie społeczne dla wprowadzanych rozwiązań przynosi pozytywne efekty na poziomie całej populacji, a także na szczeblu lokalnym, np. na poziomie województwa lub powiatu. Celem badania było poznanie postaw i opinii pracowników szkół na temat wybranych elementów polityki antytytoniowej oraz strategii kontroli używania tytoniu. Materiał i Metodyka: W okresie od listopada 2014 roku do maja 2015 roku badaniami objęto pracowników zatrudnionych w 60 szkołach w powiecie piotrkowskim. Prowadząc badanie wśród personelu zatrudnionego w szkołach posłużono się anonimowym kwestionariuszem ankiety zaadaptowanym z badania Global School Personnel Survey (GSPS). Wyniki: Wśród ogółu badanych co trzeci respondent uważał, że zakazy palenia tytoniu w miejscu pracy pomagają osobom palącym zaprzestać palenia tytoniu. W grupie wszystkich respondentów połowa badanych uważała, że zakazy palenia tytoniu w miejscu pracy pomagają utrzymać abstynencję tytoniową byłym palaczom. Wśród wszystkich ankietowanych 37,4% stanowili respondenci, którzy deklarowali poparcie dla podniesienia podatku na produkty tytoniowe. Wnioski: Efektywne wdrażanie przepisów o zakazie palenia w miejscach publicznych oraz wprowadzenie innych zapisów ustawy o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych wymaga szerokich kampanii informacyjnych w celu zwiększania poparcia prowadzonych działań antytytoniowych. Introduction: The World Health Organization has taken actions at international level in order to reduce the tobacco epidemic. Therefore Framework Convention on Tobacco Control and MPOWER package were developed. The strategies contained in these documents are considered to be the most effective and efficient. Compliance with these guidelines and broad public support for the implemented solutions has positive effects on the population level, and also at the local level, eg. voivodeship or district. The aim of the study was to investigate the attitudes and opinions of employees of schools on selected elements of tobacco control policies and strategies for tobacco control. Material and Methods: During the period from November 2014 and May 2015 employees working in 60 schools in Piotrkowski county were examined. Conducting a survey among the personnel employed in schools an anonymous questionnare adopted from the study Global School Personnel Survey (GSPS) was applied. Results: Among all surveyed every third respondent believes that smoking bans in the workplace help smokers to stop smoking. Among all respondents, half of the respondents believe that smoking bans in the workplace help former smokers to maintain tobacco abstinence. Among all respondents 37.4% declared their support for raising taxes on tobacco products. Conclusions: Effective implementation of smoking ban in public places and the introduction of other provisions of the Act on the protection of health against consequences of tobacco use and tobacco products require broad information campaigns to increase support to tobacco control activities Przegląd Lekarski 2016 / 73 /
2 Wstęp Często używanym argumentem przez koncerny tytoniowe w celu przekonania decydentów różnych państw do nie podejmowania działań antytytoniowych jest to, że palenie tytoniu przynosi korzyści ekonomiczne dla kraju. Lobby tytoniowe podejmuje również działania mające na celu przekonanie do tych nieprawdziwych informacji opinię publiczną. Wśród wielu argumentów pojawiają się również tak cyniczne, że ze względu na przedwczesne zgony osób uzależnionych od tytoniu państwo oszczędza pieniądze z puli przeznaczonej na świadczenia dla osób starszych. Takie stwierdzenie nie jest tylko niemoralne ale również nieprawdziwe [1,2]. Jak wynika z prowadzonych analiz koszty palenia tytoniu są ogromne. Szacuje się, że w skali świata koszty używania tytoniu przekraczają 500 miliardów dolarów. Określając koszty wynikające z używania tytoniu przez obywateli należy uwzględniać zarówno koszty bezpośrednie zgony spowodowane chorobami odtytoniowymi, jak i pośrednie absencje w pracy, koszty pożarów spowodowanych przez nieuwagę palaczy, zanieczyszczenie środowiska itp. Jak pokazują analizy przeprowadzone i opublikowanych w 2005 roku przez Centers for Disease Control and Prevention (Centrum Zwalczania i Zapobiegania Chorobom) największe straty na świecie spowodowane używaniem tytoniu odnotowano w Stanach Zjednoczonych, to jest około 167 miliardów dolarów [3]. Wśród krajów europejskich, które ponoszą największe straty bezpośrednio wynikające z palenia tytoniu znajdują się m. in. Francja ponad 16 miliardów dolarów, Wielka Brytania ponad 9 miliardów, Niemcy ponad 8 miliardów, Polska około 5 miliardów dolarów [2]. Koszty związane z używaniem tytoniu to nie tylko straty dla budżetu państwa, to również bezpośrednie wydatki jakie ponoszą palacze. Pieniądze wydawane na wyroby tytoniowe mogłyby być zainwestowane w dobra poprawiające jakość życia zarówno osób palących jak ich rodzin, takie jak: jedzenie, opieka zdrowotna, ubrania, edukacja. Z paleniem tytoniu wiążą się również straty spowodowane absencjami w pracy, oraz wydatki jakie ponosi rodzina na opiekę nad osobą śmiertelnie chorą z powodu licznych chorób odtytoniowych. W wielu krajach, szczególnie tych najbiedniejszych, osoby uzależnione od nikotyny wydają znaczącą część swojej dziennej stawki za pracę na wyroby tytoniowe [4]. Tempo rozpowszechniania się epidemii palenia tytoniu na świecie i związany z tym wzrost liczby zgonów z powodu chorób odtytoniowych skłonił Światową Organizację Zdrowia do podjęcia zdecydowanego przedsięwzięcia na szczeblu ogólnoświatowym w celu przeciwdziałania tym niekorzystnym trendom. W związku z tym opracowano Ramową Konwencję o Ograniczeniu Używania Tytoniu (FCTC). Głównym celem FCTC jest ochrona obecnych i przyszłych pokoleń przed zgubnymi zdrowotnymi, społecznymi, środowiskowymi i ekonomicznymi następstwami używania wyrobów tytoniowych i narażenia na środowiskowy dym tytoniowy. Konwencja skupia się na wytyczeniu kierunków działań oraz przedstawianiu rozwiązań, jakie strony będą wprowadzać na wszystkich szczeblach, to jest krajowym, regionalnym oraz międzynarodowym w celu ciągłego i znacznego ograniczenia rozpowszechnionej konsumpcji wyrobów tytoniowych i narażenia na dym tytoniowy [5]. W ślad za tym przygotowano pakiet MPOWER. Został stworzony aby pomóc wszystkim krajom na świecie w skutecznej walce z epidemią palenia tytoniu. Strategie zawarte w niniejszym pakiecie uznane są za najbardziej efektywne i skutecznie chroniące miliony ludzi przed śmiercią w wyniku chorób odtytoniowych. Zastosowanie się do wytycznych zawartych w MPOWER przynosi pozytywne efekty na poziomie całej populacji, a także na szczeblu lokalnym, np. na poziomie województwa lub powiatu. Docelowo, jako wsparcie dla FCTC, realizacja działań zawartych w MPOWER ma doprowadzić do całkowitej eliminacji palenia tytoniu w społeczeństwie. Mimo to znaczna cześć populacji świata nie jest objęta pakietem MPOWER [6]. Pakiet MPOWER składa się z sześciu następujących strategii walki z paleniem tytoniu: Monitor monitorowanie konsumpcji tytoniu i prowadzonych działań ograniczających konsumpcję tytoniu, Protect zapewnienie ochrony przed dymem tytoniowym, Offer help oferowanie pomocy w zaprzestaniu palenia, Warn ostrzeganie o niebezpieczeństwach związanych z używaniem tytoniu, Enforce wprowadzenie zakazów reklamowania i promowania wyrobów tytoniowych oraz sponsorowania przez przemysł tytoniowy, Raise taxes podnoszenie podatków na wyroby tytoniowe [7,8]. Mimo licznych dowodów na skuteczność narzędzi proponowanych w pakiecie MPOWER tylko co piąty kraj kompleksowo zrealizował którąkolwiek z głównych strategii tego pakietu na poziomie gwarantującym odpowiednią ochronę obywatelom. Niestety mimo tak dużego poparcia społecznego dla walki z nikotynizmem, żaden z krajów nie zrealizował wszystkich sześciu strategii MPOWER na najwyższym poziomie [7]. Dla skuteczności polityki kontroli używania tytoni kluczowe znaczenie ma nie tylko tworzenie prawa ale i to czy społeczeństwo rozumie, popiera wdrażane przepisy co w konsekwencji wpływa na ich przestrzeganie. Celem badania było poznanie postaw i opinii pracowników szkół na temat wybranych elementów polityki antytytoniowej oraz strategii kontroli używania tytoniu. Materiał i Metodyka W okresie od listopada 2014 roku do maja 2015 roku badaniami objęto 1858 pracowników zatrudnionych w 60 szkołach (92,3% wszystkich szkół) w powiecie piotrkowskim. Wypełnione ankiety oddało 1544 osoby, to jest 83,1% objętych badaniem. Gromadząc materiał empiryczny wśród personelu zatrudnionego w szkołach objętych badaniem posłużono się kwestionariuszem ankiety zaadaptowanym z badania Global School Personnel Survey (GSPS). Anonimowy kwestionariusz ankiety przeznaczony do samodzielnego wypełnienia przez respondentów składał się z 93 pytań. Kwestionariusze ankiety respondenci wypełniali samodzielnie. Nauczycieli poproszono o wypełnienie ankiety na zebraniach pedagogicznych. Do pozostałych pracowników szkół koordynatorzy zgłaszali się indywidualnie. Każda osoba została poinformowana o tym, że uczestnictwo w badaniu nie niesie ze sobą żadnego ryzyka i jest całkowicie dobrowolne. Podkreślono możliwość odmowy i wycofania zgody na udział w badaniu, w każdej chwili bez podania powodu i jakichkolwiek konsekwencji. Respondentów zapewniono także, że wszystkie uzyskane informacje będą traktowane jako poufne i zostaną wykorzystane jedynie do celów naukowych. Dane pochodzące ze wszystkich ankiet zostały wprowadzone do arkusza kalkulacyjnego Microsoft Excel. Zebrany materiał empiryczny został poddany analizie statystycznej. Obliczony został zakres, wartości przeciętne, a także miary wewnętrznego zróżnicowania. Zastosowano test niezależności chi-kwadrat lub test niezależności chi-kwadrat z poprawką Yatesa. Charakter rozkładu analizowanych cech mierzalnych został zbadany przy pomocy testu Shapiro- -Wilka. Dla porównania wartości przeciętnych w dwóch grupach w zależności od rodzaju rozkładu wykorzystywano test dla dwóch prób niezależnych bądź test Manna-Whitneya. Wyniki W grupie 1544 respondentów zdecydowaną większość, to jest 85,6% (1321 osób) stanowiły kobiety. Wśród 1044 nauczycieli odsetek kobiet wynosił 87,4, natomiast wśród 500 pracowników administracyjnych kobiety stanowiły 81,8% ankietowanych (409 osób). Wśród ogółu badanych najliczniejszą grupę, to jest 37,7% (582 osoby) stanowiły osoby w wieku lata. Zarówno w grupie nauczycieli jak i pracowników administracyjnych osoby w wieku lata reprezentowane były najliczniej, odpowiednio 38,0% i 37,0%. Wśród ogółu badanych większość, to jest 77,4% (1995 osób) stanowiły osoby posiadające wyższe wykształcenie. W grypie 1044 nauczycieli odsetek osób legitymujących się wyższym wykształceniem wynosił 98,8 (1032 osoby). Wśród 500 respondentów pracujących na stanowiskach administracyjnych najliczniejszą grupę, to jest 35,8% (179 osób) stanowiły osoby posiadające średnie wykształcenie. Wśród ogółu badanych co trzeci respondent (33,5%, 518 osób) uważał, że zakazy palenia tytoniu w miejscu pracy pomagają osobom palącym zaprzestać palenia tytoniu. Mężczyźni częściej w porównaniu z kobietami wyrażali taką opinię (35,4% vs 33,2%) W grupie nauczycieli 33,4% badanych (349 osób) twierdziło, że zakaz palenia 724 M. Milcarz i wsp.
3 Tabela I Opinie respondentów na temat wpływu wybranych działań antytytoniowych na postawy wobec palenia tytoniu. Respondents opinions on the impact of selected anti-tobacco activities on attitudes toward smoking. Opinie respondentów Nauczyciele Administracja Ogółem K M K M K M Na temat wpływu zakazów na rzucanie palenia Uważali, że zakazy pomagają rzucić palenie , , , , , ,4 Uważali, że zakazy nie pomagają rzucić palenia , , , , , ,9 Nie wiedzieli , , , , , ,6 Na temat wpływu zakazów na utrzymanie abstynencji Uważali, że zakazy pomagają utrzymać abstynencję , , , , , ,8 Uważali, że zakazy nie pomagają utrzymać abstynencji , , , , , ,9 Nie wiedzieli , , , , , ,3 Na temat wpływu informacji o szkodliwości palenia na decyzję uczniów o rzuceniu palenia oraz utrzymaniu abstynencji Uważali, że mają istotny wpływ , , , , , ,7 Uważali, że nie mają istotnego wpływu , , , , , ,5 Nie wiedzieli , , , , , ,8 Tabela II Poparcie respondentów dla wybranych działań antytytoniowych. Respondents support for selected anti-tobacco activities. Poparcie respondentów Nauczyciele Administracja Ogółem K M K M K M Poparcie dla podniesienia podatku na wyroby tytoniowe Popierali , , , , , ,9 Nie popierali , , , , , ,1 Nie mieli zdania , , , , , ,0 Poparcie dla całkowitego zakazu reklamy wyrobów tytoniowych Popierali , , , , , ,8 Nie popierali 96 10, , , , , ,5 Nie mieli zdania , , , , , ,7 Poparcie dla wprowadzenia na wyrobach tytoniowych ostrzeżeń obrazkowych Popierali , , , , , ,4 Nie popierali 67 7,4 9 6, ,5 9 9, ,4 18 8,0 Nie mieli zdania , , , , , ,6 w miejscu pracy wpływa pozytywnie na rzucanie palenia tytoniu przez osoby palące. W grupie kobiet i w grupie mężczyzn odsetki osób tak twierdzących były podobne odsetek osób twierdzących, że zakazy palenia tytoniu w miejscach pracy przyczyniają się do zmniejszenia częstości palenia wynosił 33,8 (169 osób). W grupie kobiet takiej odpowiedzi udzieliło 33,0% badanych, a w grupie mężczyzn 37,4% (p>0,05) (Tab. I). W grupie 1544 respondentów połowa badanych (50,0%, 772 osoby) uważała, że zakazy palenia tytoniu w miejscu pracy pomagają utrzymać abstynencję tytoniową byłym palaczom. W grupie kobiet takiej odpowiedzi udzieliło 49,4% ankietowanych, a w grupie mężczyzn 53,8% badanych Wśród nauczycieli osoby twierdzące, że zakazy palenia w miejscu pracy wspomagają utrzymanie abstynencji przez osoby palące papierosy w przeszłości stanowiły 52,4% (547 badanych). Mężczyźni częściej w porównaniu z kobietami dostrzegali pozytywny wpływ zakazów palenia na pozostanie w abstynencji tytoniowej przez byłych palaczy. Wśród 500 pracowników administracyjnych 45,0% respondentów (43,5% kobiet oraz 51,6% mężczyzn) twierdziło, że zakazy palenia w miejscach pracy oddziaływają pozytywnie na byłych palaczy (p>0,05) (Tab. I). Większość, to jest 52,1% spośród wszystkich respondentów dostrzegała pozytywny wpływ informacji dotyczących szkodliwego wpływu palenia tytoniu na zdrowie przekazywanych przez specjalistę na decyzję uczniów o rzuceniu palenia tytoniu oraz utrzymaniu abstynencji tytoniowej. W grupie kobiet takiej odpowiedzi udzieliło 52,4% ankietowanych, a w grupie mężczyzn 50,7% respondentów Wśród nauczycieli 54,9% badanych (573 osoby) twierdziło, że działania edukacyjne, realizowane przez specjalistę, w obszarze wpływu palenia tytoniu na zdrowie pozytywnie wpływają na zachowania zdrowotne uczniów. Kobiety częściej w porównaniu z mężczyznami wyrażały taką opinię. W grupie 500 pracowników zatrudnionych na stanowiskach administracyjnych 46,4% badanych (232 osoby) uważało, że informowanie o szkodliwym wpływie palenia tytoniu na zdrowie wpływa na decyzję uczniów o rzuceniu palenia tytoniu oraz utrzymaniu abstynencji tytoniowej (Tab. I). Wśród wszystkich ankietowanych najliczniejszą grupę, to jest 37,4% (577 osób) stanowili respondenci, którzy deklarowali poparcie dla podniesienia podatku na produkty tytoniowe. W grupie kobiet i w grupie mężczyzn odsetki osób deklarujących takie poparcie były zbliżone. W grupie 1044 nauczycieli 39,1% respondentów (408 osób) opowiedziało się za wprowadzeniem wyższych podatków na wyroby tytoniowe. takie poparcie wyraziło 33,8% badanych (169 osób) w tym 34,2% kobiet oraz 31,9% mężczyzn (Tab. II). Przegląd Lekarski 2016 / 73 /
4 Większość badanych, to jest 68,4% (1056 osób) popierała całkowite zakazy reklamy wyrobów tytoniowych. W grupie kobiet taką opinię wyraziło 68,6% ankietowanych, a w grupie mężczyzn 66,8% respondentów Wśród nauczycieli osoby popierające całkowite zakazy reklamy wyrobów tytoniowych stanowiły 72,1% (71,9% kobiet oraz 73,5% mężczyzn) W grupie pracowników administracyjnych 60,6% ankietowanych (303 osoby) opowiedziało się za całkowitym zakazem reklamowania wyrobów tytoniowych. W grupie kobiet takiej odpowiedzi udzieliło 61,3% respondentek, a w grupie mężczyzn 57,2% badanych (tab. ii). Respondenci w większości (70,4%, 1087 osób) popierali wprowadzenie ostrzeżeń obrazkowych na wyrobach tytoniowych. W grupie kobiet takie poparcie wyraziło 71,1% badanych, a w grupie mężczyzn 66,4% ankietowanych Wśród 1044 nauczycieli za wprowadzeniem oznaczeń obrazkowych opowiedziało się 71,9% badanych, w tym 72,8% kobiet oraz 66,7% mężczyzn W grupie pracowników administracyjnych poparcie dla wprowadzenia ostrzeżeń obrazkowych na wyrobach tytoniowych wyraziło 67,2% respondentów (336 osób) (tab. ii). zdaniem 43,0% spośród wszystkich respondentów papierosy są sprzedawane w odległości mniejszej niż 100 metrów od szkoły w której pracują. W grupie nauczycieli osoby twierdzące, że istnieje możliwość kupna papierosów w odległości mniejszej niż 100 metrów od placówki edukacyjnej stanowiły 43,8% (44,8% kobiet oraz 36,4% mężczyzn). 39,4% badanych odpowiedziała, że istnieje możliwość nabycia produktów tytoniowych w odległości mniejszej niż 100 metrów od szkoły (Ryc. 1). Rycina 1 Rozkład odpowiedzi respondentów na pytanie: Czy wyroby tytoniowe są sprzedawane w odległości do 100m od szkoły, w której Pan/Pani pracuje? wg rodzaju wykonywanej pracy i wg płci. Distribution of respondents answers to the question: Are tobacco products sold within 100 meters from the school? according to type of work and sex. Dyskusja Wprowadzanie zakazów palenia tytoniu w miejscach publicznych cieszy się dużym poparciem w społeczeństwie. co ciekawe za wdrażaniem takich zakazów opowiadał się również duży odsetek osób palących. szerokie poparcie dla zakazów palenia tytoniu w miejscach publicznych wykazały badania prowadzone w krajach, które zdecydowały się na wprowadzenie takiego rozwiązania [8]. Wprowadzenie przepisów zakazujących palenia tytoniu w miejscach publicznych musi być wspierane skutecznym egzekwowaniem istniejącego prawa. osoby i miejsca zobowiązane do przestrzegania niniejszych przepisów powinny być systematycznie kontrolowane, a przypadki łamania prawa surowo oraz konsekwentnie karane. jak się okazało, wprowadzania zakazów palenia tytoniu jest chętnie stosowaną strategią w walce z epidemią palenia tytoniu na świecie. niewątpliwie katalizatorem zmiany przepisów jest duże poparcie społeczne dla tych rozwiązań. coraz więcej państw decyduje się na tworzenie środowisk wolnych od dymu tytoniowego [8-11]. koncerny tytoniowe przeciwdziałając dynamicznemu tworzeniu stref bezdymnych ostrzegały, że zakaz będzie kosztowny dla gospodarki, szczególnie dla przemysłu gastronomiczno-rozrywkowego. okazało się to nieprawdą, natomiast badania wykazały, że tworzenie środowisk wolnych od dymu tytoniowego nie tylko nie szkodzi gospodarce, ale może mieć na nią korzystny wpływ [12-15]. ograniczenia reklamy tytoniu wprowadzano w 1996 roku, stopniowo poszerzając zakres zakazu do objęcia nim poza radiem i telewizją całej prasy i plakatów wielkoformatowych [16]. Równocześnie zakazem objęto promocję wyrobów tytoniowych oraz sponsorowanie przez firmy tytoniowe działalności sportowej, kulturalnej, oświatowej, zdrowotnej i społeczno-politycznej. kierując się (2003/33/We) dyrektywą, w 2003 roku rozszerzono zakaz reklamy na usługi informatyczne. Wprowadzone zakazy reklamy, promocji i sponsoringu są skuteczne. jednak kilka lat funkcjonowania rynku w warunkach tych zakazów ujawniło praktyki wcześniej niestosowane i nieprzewidywane, jak pewne niepubliczne formy reklamy lub promocji czy nadużywanie dozwolonej prawem informacji o wyrobach tytoniowych. czym większą wrażliwość na ceny papierosów wykazują osoby o słabszej kondycji finansowej. Badania przeprowadzone w 1999 roku, po istotnej podwyżce cen papierosów (średnio o 27%), wykazały, że: wśród palaczy będących w trudnej sytuacji materialnej 10% rozważało zaprzestanie palenia, wśród palących osób zamożnych tylko 2 5%, wśród uczniów palących (w wieku lat) 30% przerwało palenie na jakiś czas lub w ogóle zaniechało palenia. ceny wyrobów tytoniowych w Polsce nie są ustalane administracyjnie, zatem podatki są jedynym instrumentem w gestii organów państwa mającym istotny wpływ na popyt rynkowy i konsumpcję wyrobów tytoniowych. W cenie popularnych (tanich) papierosów 79,5% stanowi kwota pobieranego podatku (akcyzowego i Vat), ale obecne stawki podatku akcyzowego nie spełniają jeszcze wymagań obowiązującej w Unii europejskiej minimalnej stawki podatku 64 eur/1000 sztuk papierosów, która ma być osiągnięta do końca 2008 roku. Podatkowy element polityki ograniczania konsumpcji tytoniu nie jest dotychczas dostatecznie wykorzystywany. nieskuteczność podatkowego wpływu na poziom konsumpcji tytoniu wynika z niekonsekwencji polityki podatkowej, w której troska o dochody budżetu przeważa nad potrzebami ochrony zdrowia: na użytek polityki zdrowotnej podnoszona jest akcyza na papierosy i rosnące wskaźniki cen papierosów gotowych; utrzymywany wysoki udział stawki procentowej pozwala zachowywać na rynku szeroki segment tańszych papierosów; utrzymywane znaczne różnice stawek podatkowych na papierosy i tytoń luzem umożliwiają zastępowanie drożejących papierosów tanimi i wygodnymi w użyciu skrętami tańszymi o 5 30% od papierosów gotowych. Dla podtrzymywania i uzasadniania niekorzystnych dla polityki zdrowotnej zjawisk rynkowych wykorzystywane są argumenty o zagrożeniu gwałtownym wzrostem podaży nielegalnych papierosów (przemyt, nielegalna produkcja). tymczasem badania obecności na rynku papierosów z nie- 726 M. Milcarz i wsp.
5 legalnych źródeł prowadzone zarówno przez koncerny tytoniowe, jak i ośrodki niezależne pokazują względnie stabilną obecność tych papierosów na rynku na poziomie 5 7%, niezależnie od wzrostu podatków i cen papierosów. Sposób pakowania i etykietowania papierosów ma istotne znaczenie dla atrakcyjności produktu, a nawet wpływa na ich dostępność dla niektórych grup konsumentów. Małe opakowania po kilka sztuk papierosów byłyby bardziej dostępne dla dzieci i młodzieży dysponujących ograniczoną zasobnością kieszonkowego. Taka możliwość została wyeliminowana już w 1996 roku ustawowym zakazem sprzedaży na sztuki i w opakowaniach mniejszych niż typowe, po 20 sztuk [16]. W 2004 roku wprowadzono ostrzeżenia w formie i treści zgodne z dyrektywą 2001/37/WE, które funkcjonują obecnie. Zgodnie z kierunkiem polityki antytytoniowej przyjętej w Unii Europejskiej oraz z postanowieniami Ramowej Konwencji WHO o Ograniczeniu Użycia Tytoniu przygotowywane jest zastąpienie obecnej formy ostrzeżeń ostrzeżeniami mieszanymi, łączącymi dotychczasowy komunikat werbalny z ilustracją graficzną. W tym celu zakłada się wykorzystanie biblioteki ilustracji zatwierdzonych do użytku decyzją Komisji Europejskiej. Wnioski Badanie potwierdziło istotność działań antytytoniowych podjętych w ostatnich latach oraz wykazało, relatywnie duże poparcie dla większości interwencji. Uwagę zwraca małe poparcie dla polityki fiskalnej państwa wobec wyrobów tytoniowych. Efektywne wdrażanie przepisów o zakazie palenia w miejscach publicznych oraz wprowadzenie innych zapisów ustawy o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych wymaga szerokich kampanii informacyjnych w celu zwiększania poparcia prowadzonych działań antytytoniowych. Konieczne jest wdrożenie w społecznościach lokalnych programów edukacyjnych uświadamiających istotę polityki antytytoniowej. Piśmiennictwo 1. Bates C: Study shows that smoking costs 13 times more than it saves. BMJ. 2001; 323: Eriksen M, Mackay J, Ross H: The Tobacco Atlas. Fourth Ed. Atlanta, GA: American Cancer Society; World Lung Foundation, New York, Centers for Disease Control and Prevention (CDC): Annual smoking-attributable mortality, years of potential life lost, and productivity losses United States, MMWR Morb Mortal Wkly Rep. 2005; 54: Kostova D, Chaloupka FJ, Yurekli A, Ross H, Cherukupalli R. et al: A cross-country study of cigarette prices and affordability: evidence from the Global Adult Tobacco Survey. Tob Control. 2012; doi: /tobaccocontrol World Health Organization: WHO Framework Convention on Tobacco Control, Geneva, World Health Organization: WHO Report on the Global Tobacco Epidemic, Implementing smoke-free environments, Geneva, Kaleta D, Kozieł A, Miśkiewicz P: MPOWER strategia na rzecz walki ze światową epidemią używania tytoniu. Med Pr. 2009; 60: World Health Organization: WHO Report on the Global Tobacco Epidemic, 2008 The MPOWER package, Geneva, El Ansari W, Stock C: Factors associated with smoking, quit attempts and attitudes towards total smoking bans at university: a survey of seven universities in England, Wales and Northern Ireland. Asian Pac J Cancer Prev. 2012; 13: Lechner WV, Meier E, Miller MB, Wiener JL, Fils- -Aime Y: Changes in smoking prevalence, attitudes, and beliefs over 4 years following a campus- -wide anti-tobacco intervention. J Am Coll Health. 2012; 60: Lee JG, Goldstein AO, Klein EG, Ranney LM, Carver AM: Assessment of college and university campus tobacco-free policies in north Carolina. J Am Coll Health. 2012; 60: International Agency for Research on Cancer: Evaluating the effectiveness of smoke-free policies. Vol 13, Lyon, Howell F: Smoke-free bars in Ireland: a runaway success. Tob Control. 2005; 14: Scollo M, Lal A, Hyland A, Glantz S: Review of the quality of studies on the economic effects of smoke-free policies on the hospitality industry. Tob Control. 2003; 12: Siegel M: Economic impact of 100% smoke-free restaurant ordinances. In: Smoking and restaurants: a guide for policy-makers. Berkeley, UC Berkeley/UCSF Preventative Medicine Residency Program, American Heart Association, California Affiliate Alameda County Health Care Services Agency, Tobacco Control Programme, 1992: ajz06e00/sajz06e00.pdf. 16. World Health Organization: WHO Stan zagrożenia epidemią palenia tytoniu w Polsce. Warszawa, Przegląd Lekarski 2016 / 73 /
31 majaa - Światowy Dzień Bez Tytoniu. Każdy dzień może być dniem bez papierosa!
31 majaa - Światowy Dzień Bez Tytoniu Każdy dzień może być dniem bez papierosa! Każdy z nas ma wpływw na swoje zdrowie. Wiąże się to ze stylem życia, jaki prowadzimy, czyli ze sposobem, w jaki żyjemy.
Bardziej szczegółowoPalenie tytoniu i używanie e-papierosów wśród pracowników placówek edukacyjnych powiatu piotrkowskiego
prace oryginalne Katarzyna Milcarz 1 Adam Rzeźnicki 2 Piotr Wojtysiak 1 Dorota Kaleta 1 1 Pracownia Epidemiologii i Profilaktyki Chorób Odtytoniowych, Zakład Medycyny Zapobiegawczej, Katedra Medycyny Społecznej
Bardziej szczegółowoOcena postaw studentów Wydziału Nauk o Zdrowiu Uniwersytetu Medycznego w Łodzi wobec palenia tytoniu i polityki antytytoniowej w latach
prace oryginalne Adam RZEŹNICKI 1 Dominika CICHOŃSKA 2 Jan KRAKOWIAK 1 Aleksandra MARJAŃSKA 1 Włodzimierz STELMACH 1 Ocena postaw studentów Wydziału Nauk o Zdrowiu Uniwersytetu Medycznego w Łodzi wobec
Bardziej szczegółowoŚwiatowy Dzień bez Tytoniu
Światowy Dzień bez Tytoniu 31 maj 2013 Historia: Światowy Dzień bez Tytoniu został ustanowiony na konferencji Światowej Organizacji Zdrowia w 1988 roku w Madrycie Początkowo miał być obchodzony 7 kwietnia,
Bardziej szczegółowoSYSTEM LEGISLACYJNY W ZAKRESIE OGRANICZANIA UŻYWANIA TYTONIU W MIEJSCACH PUBLICZNYCH W POLSCE. Szczecin 31 maja 2011 r.
SYSTEM LEGISLACYJNY W ZAKRESIE OGRANICZANIA UŻYWANIA TYTONIU W MIEJSCACH PUBLICZNYCH W POLSCE Szczecin 31 maja 2011 r. Ustawa z 9 listopada 1995 r. o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu
Bardziej szczegółowoTworzenie stref wolnych od dymu tytoniowego
Tworzenie stref wolnych od dymu tytoniowego Odświeżamy nasze miasta. TOB3CIT (Tobacco Free Cities) Joanna Skowron Kierownik Projektu Weronika Motylewska-Reczek Koordynator Projektu Departament Promocji
Bardziej szczegółowoGATS wyniki badania. Witold Zatoński, Krzysztof Przewoźniak, Jakub Łobaszewski, oraz Zespół Zakładu Epidemiologii i Prewencji Nowotworów
GATS wyniki badania Witold Zatoński, Krzysztof Przewoźniak, Jakub Łobaszewski, oraz Zespół Zakładu Epidemiologii i Prewencji Nowotworów Zespół ZEiPN Mgr Magda Cedzyńska Mgr Jadwiga Cieśla Mgr inż. Kinga
Bardziej szczegółowoSYSTEM LEGISLACYJNY W ZAKRESIE UŻYWANIA TYTONIU W POLSCE STREFY WOLNE OD DYMU TYTONIOWEGO. Rzeszów październik 2010 r.
SYSTEM LEGISLACYJNY W ZAKRESIE UŻYWANIA TYTONIU W POLSCE STREFY WOLNE OD DYMU TYTONIOWEGO Rzeszów październik 2010 r. Ustawa o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych
Bardziej szczegółowo3.1. KOSZTY REALIZACJI PROGRAMU OGRANICZENIA ZDROWOTNYCH NASTĘPSTW PALENIA TYTONIU W POLSCE W 2002 R.
3.1. KOSZTY REALIZACJI PROGRAMU OGRANICZENIA ZDROWOTNYCH NASTĘPSTW PALENIA TYTONIU W POLSCE W 2002 R. ZADANIE TREŚĆ ZADANIA REALIZACJA WYKONAWCY ODPOWIEDZIALNY KOSZT Zadanie 7 Zadanie 10 Prowadzenie interwencyjnych
Bardziej szczegółowoOdświeżamy nasze miasta.
Odświeżamy nasze miasta. TOB3CIT (Tobacco Free Cities) Joanna Skowron Kierownik Projektu Departament Promocji Zdrowia, Biostatystyki i Analiz Główny Inspektorat Sanitarny Odświeżamy nasze miasta. TOB3CIT
Bardziej szczegółowoPALENIE TYTONIU. PROBLEM PRACOWNIKÓW I PRACODAWCÓW. Tadeusz Jędrzejczyk Gdański Uniwersytet Medyczny
PALENIE TYTONIU. PROBLEM PRACOWNIKÓW I PRACODAWCÓW Tadeusz Jędrzejczyk Gdański Uniwersytet Medyczny Tytoń: Uzależnienie (choroba) Najważniejszy modyfikowalnych czynnik ryzyka (nowotwory, choroby układów
Bardziej szczegółowoMPOWER STRATEGIA NA RZECZ WALKI ZE ŚWIATOWĄ EPIDEMIĄ UŻYWANIA TYTONIU
Medycyna Pracy 2009;60(2):1 5 Instytut Medycyny Pracy im. prof. J. Nofera w Łodzi http://medpr.imp.lodz.pl Dorota Kaleta Anna Kozieł Paulina Miśkiewicz MPOWER STRATEGIA NA RZECZ WALKI ZE ŚWIATOWĄ EPIDEMIĄ
Bardziej szczegółowoKOMENDA GŁÓWNA ŻANDARMERII WOJSKOWEJ
KOMENDA GŁÓWNA ŻANDARMERII WOJSKOWEJ ZARZĄD PREWENCJI ODDZIAŁ PROFILAKTYKI ZATWIERDZAM MINISTER OBRONY NARODOWEJ Tomasz SIEMONIAK PROGRAM ŻANDARMERII WOJSKOWEJ DOTYCZĄCY OGRANICZANIA PALENIA TYTONIU W
Bardziej szczegółowoBadanie GATS w Polsce Rezultaty i wnioski dla polityki zdrowotnej
Badanie GATS w Polsce Rezultaty i wnioski dla polityki zdrowotnej XIV Konferencja Naukowa im. F. Venuleta Tytoń albo Zdrowie TWP Wszechnica Polska Warszawa, 09.12.2011 Ostatnia aktualizacja: 09.08.2011
Bardziej szczegółowoCel główny: ograniczanie konsumpcji tytoniu w SZ RP
IV. SZCZEGÓŁOWY ZAKRES ZADAŃ PROGRAMU ŻW DOTYCZĄCEGO OGRANICZANIA KONSUMPCJI TYTONIU W SIŁACH ZBROJNYCH RP. Cel główny: ograniczanie konsumpcji tytoniu w SZ RP Szczegółowy obszar działania Cel Szczegóły
Bardziej szczegółowoPalić czy nie? 2 godziny. Wstęp
2 godziny Palić czy nie? Wstęp Palenie tytoniu zabija około 5 milionów palaczy rocznie na świecie, co stanowi równowartość pasażerów, jaką pomieści 30 jumbojetów dziennie. W Polsce około 10 milionów Polaków
Bardziej szczegółowo18 listopada 2010 roku Światowy Dzień Rzucania Palenia Tytoniu
18 listopada 2010 roku Światowy Dzień Rzucania Palenia Tytoniu Światowy Dzień Rzucania Palenia Tytoniu co roku obchodzony jest w trzeci czwartek listopada. Święto to powstało w Stanach Zjednoczonych z
Bardziej szczegółowo, , POLACY I PAPIEROSY. CZY RESTRYKCYJNE PRAWO JEST SKUTECZNE? WARSZAWA, SIERPIEŃ 96
CBOS CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ SEKRETARIAT ZESPÓŁ REALIZACJI BADAŃ 629-35 - 69, 628-37 - 04 621-07 - 57, 628-90 - 17 UL. ŻURAWIA 4A, SKR. PT.24 00-503 W A R S Z A W A TELEFAX 629-40 - 89 INTERNET:
Bardziej szczegółowoOgólnopolskie badanie ankietowe na temat postaw wobec palenia tytoniu
temat postaw wobec palenia tytoniu TNS Polska dla Głównego Inspektoratu Sanitarnego Z kim rozmawialiśmy? 10-15 lipca 2015 Próba: ogólnopolska, reprezentatywna próba 1004 mieszkańców Polski w wieku 15 i
Bardziej szczegółowoŚwiatowa Organizacja Zdrowia, co roku koncentrując się na innym aspekcie tej globalnej epidemii. Stop nielegalnemu obrotowi wyrobami tytoniowymi.
Światowy Dzień Bez Tytoniu 31 maja 2015 31 maja to waŝna data w kalendarzu promocji zdrowia - dzień, który słuŝy zwróceniu uwagi na konieczność ochrony obecnych i przyszłych pokoleń przed następstwami
Bardziej szczegółowoRak płuca wyzwania. Witold Zatoński Centrum Onkologii Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie
Rak płuca wyzwania Witold Zatoński Centrum Onkologii Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie Innowacje w leczeniu RAKA PŁUC ocena dostępności w Polsce Warszawa, 1 marca 14 Nowotwory główna przyczyna
Bardziej szczegółowoRaport z badania ankietowego na temat postaw wobec palenia tytoniu przeprowadzonego wśród pracowników instytucji publicznych
Raport z badania ankietowego na temat postaw wobec palenia tytoniu przeprowadzonego wśród pracowników instytucji publicznych Szczecin 2010 Niniejszy raport został wykonany w ramach projektu "Odświeżamy
Bardziej szczegółowoProfilaktyka raka płuc na przykładzie programu ograniczania palenia tytoniu w województwie pomorskim
Profilaktyka raka płuc na przykładzie programu ograniczania palenia tytoniu w województwie pomorskim Łukasz Balwicki Polskie Towarzystwo Programów Zdrowotnych Miejsca wolne od dymu tytoniowego są jednym
Bardziej szczegółowoWarszawa, marzec 2010 BS/36/2010 POSTAWY WOBEC PALENIA PAPIEROSÓW
Warszawa, marzec 2010 BS/36/2010 POSTAWY WOBEC PALENIA PAPIEROSÓW Znak jakości przyznany CBOS przez Organizację Firm Badania Opinii i Rynku 3 października 2008 roku Fundacja Centrum Badania Opinii Społecznej
Bardziej szczegółowoZespół Szkół Zawodowych i Ogólnokształcących im. Prof. Jerzego Buzka w Węgierskiej Górce
PROGRAM PROFILAKTYCZNY Wolni od dymu papierosów 1 I. Wstęp Program Profilaktyczny Wolni od dymu papierosów powstał ze względu na uczniów szkoły średniej, palących papierosy, z ciekawości, eksperymentująco
Bardziej szczegółowoLekarz wobec pacjenta palącego tytoń?
Lekarz wobec pacjenta palącego tytoń? Palenie jest najważniejszym, pojedynczym, możliwym do wyeliminowania czynnikiem odpowiedzialnym za szereg chorób i zgonów. Jest przyczyną większej liczby zgonów niż
Bardziej szczegółowoNASTĘPNY KROK W WALCE Z RAKIEM PŁUCA
NASTĘPNY Z RAKIEM PŁUCA Czy wiedzą Państwo, że: Rak płuca, z szacunkową liczbą 353 000 zgonów każdego roku, to niekwestionowany lider pod względem liczby zgonów spowodowanych przez choroby nowotworowe
Bardziej szczegółowoRaport z badania postaw krakowskich pracowników lokali gastronomicznorozrywkowych wobec ograniczenia palenia w ich miejscu pracy.
Raport z badania postaw krakowskich pracowników lokali gastronomicznorozrywkowych wobec ograniczenia palenia w ich miejscu pracy. Dominika Kawalec Podsumowanie wyników...3 Metodologia...4 Analiza odpowiedzi
Bardziej szczegółowoDokument z posiedzenia PROJEKT REZOLUCJI
Parlament Europejski 2014-2019 Dokument z posiedzenia B8-0315/2016 2.3.2016 PROJEKT REZOLUCJI złożony w następstwie pytań wymagających odpowiedzi ustnej B8-0109/2016, B8-0110/2016, B8-0111/2016, B8-0112/2016,
Bardziej szczegółowoRaport z badania ankietowego na temat postaw wobec palenia tytoniu przeprowadzonego wśród pracowników instytucji publicznych
Raport z badania ankietowego na temat postaw wobec palenia tytoniu przeprowadzonego wśród pracowników instytucji publicznych ŁÓDŹ 2011 INFORMACJE O BADANIU KLIENT: TEMAT: TERMIN REALIZACJI BADAŃ: PRÓBA
Bardziej szczegółowoNierówności w zdrowiu spowodowane paleniem tytoniu. Witold Zatoński Warszawa, 16 listopada 2011
Nierówności w zdrowiu spowodowane paleniem tytoniu Witold Zatoński Warszawa, 16 listopada 2011 Palenie tytoniu wywołuje w Europie, więcej szkód zdrowotnych niż alkohol, nadciśnienie tętnicze, otyłość,
Bardziej szczegółowoTRZNA POLITYKA ZAKŁADU PRACY WOBEC PALENIA TYTONIU
WEWNĘTRZNA POLITYKA ZAKŁADU PRACY WOBEC PALENIA TYTONIU (kwestionariusz ewaluacyjny opracowany w Krajowym Centrum Promocji Zdrowia w Miejscu Pracy, Instytut Medycyny Pracy im. prof. J. Nofera w Łodzi)
Bardziej szczegółowoPostawy pracowników firmy Hispano Suiza Polska wobec palenia tytoniu w miejscu pracy
Wydawnictwo UR 2008 ISSN 1730-3524 Przegląd Medyczny Uniwersytetu Rzeszowskiego Rzeszów 2009, 1, 64 69 Filip Osuchowski, Piotr Pudło Postawy pracowników firmy Hispano Suiza Polska wobec palenia tytoniu
Bardziej szczegółowoKampania społeczna Papierosy pożerają Cię żywcem
Kampania społeczna Papierosy pożerają Cię żywcem Opis kampanii 19 listopada 2009 r. Ministerstwo Zdrowia inauguruje ogólnopolską kampanię społeczną dotyczącą zagrożeń związanych z paleniem (hasło przewodnie
Bardziej szczegółowoRaport z badania ankietowego na temat postaw wobec palenia tytoniu przeprowadzonego wśród pracowników instytucji publicznych
Raport z badania ankietowego na temat postaw wobec palenia tytoniu przeprowadzonego wśród pracowników instytucji publicznych ŁÓDŹ 2010 Badania ankietowe na temat postaw wobec palenia tytoniu wśród pracowników
Bardziej szczegółowoKontrola i promocja zakazu palenia tytoniu prowadzona przez Państwową Inspekcję Sanitarną (PIS) Warszawa, 20 lutego 2009 r.
Kontrola i promocja zakazu palenia tytoniu prowadzona przez Państwową Inspekcję Sanitarną (PIS) Warszawa, 20 lutego 2009 r. Kontrola i promocja zakazu palenia tytoniu prowadzona przez PIS Program Ograniczania
Bardziej szczegółowoEkspozycja pracowników placówek edukacyjnych powiatu piotrkowskiego na wdychanie środowiskowe dymu tytoniowego w miejscu pracy
prace oryginalne Sebastian ŁAPIŃSKI 1 Adam RZEŹNICKI 2 Piotr WOJTYSIAK 1 Dorota KALETA 1 Ekspozycja pracowników placówek edukacyjnych powiatu piotrkowskiego na wdychanie środowiskowe dymu tytoniowego w
Bardziej szczegółowoRaport z badania ankietowego na temat postaw wobec palenia tytoniu przeprowadzonego wśród pracowników instytucji publicznych
Raport z badania ankietowego na temat postaw wobec palenia tytoniu przeprowadzonego wśród pracowników instytucji publicznych ŁÓDŹ 2010 Badania ankietowe na temat postaw wobec palenia tytoniu wśród pracowników
Bardziej szczegółowoPLAN DZIAŁANIA KT 39 ds. Tytoniu i Wyrobów Tytoniowych
PLAN DZIAŁANIA KT 39 ds. Tytoniu i Wyrobów Tytoniowych PLAN DZIAŁANIA KT 39 Strona 1 STRESZCZENIE KT 39 ds. Tytoniu i Wyrobów Tytoniowych zajmuje się opracowywaniem norm z zakresu terminologii, wymagań
Bardziej szczegółowoUnit of Social Gerontology, Institute of Labour and Social Studies ageing and its consequences for society
Prof. Piotr Bledowski, Ph.D. Institute of Social Economy, Warsaw School of Economics local policy, social security, labour market Unit of Social Gerontology, Institute of Labour and Social Studies ageing
Bardziej szczegółowoWiedza i zachowania zdrowotne mieszkańców Lubelszczyzny a zmienne demograficzno-społeczne.
Michał Nowakowski Zakład Socjologii Medycyny i Rodziny Instytut Socjologii Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej Luiza Nowakowska Samodzielna Pracownia Socjologii Medycyny Katedra Nauk Humanistycznych Wydziału
Bardziej szczegółowoPALENIE A PROKREACJA I POLITYKA LUDNOŚCIOWA
XIV konferencja Tytoń albo Zdrowie im. prof. F. Venuleta Warszawa 8 9 grudnia 2011 roku VI sesja plenarna Społeczne wymiary działalności antytytoniowej w latach 1991-2011: polityka ludnościowa, edukacja.
Bardziej szczegółowoPROGRAM happeningu antytytoniowego w ramach lokalnych obchodów Światowego Dnia Bez Tytoniu, Wrocław, piątek 30 maja 2014 r.
Tematem wiodącym tegorocznych obchodów Światowego Dnia Bez Tytoniu jest wzrost podatku akcyzowego na wyroby tytoniowe, a tym samym wzrost cen papierosów i innych produktów tytoniowych. Kryterium ceny ma
Bardziej szczegółowoAndrzej Sobczak 1,2. Zakład Chemii Ogólnej i Nieorganicznej Wydziału Farmaceutycznego Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach
Ekspozycja użytkowników elektronicznych papierosów na nikotynę Andrzej Sobczak 1,2 1 Zakład Chemii Ogólnej i Nieorganicznej Wydziału Farmaceutycznego Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach 2 Zakład
Bardziej szczegółowoOCENA STANU WIEDZY UCZNIÓW SZKÓŁ POLICEALNYCH NA TEMAT DODATKÓW DO ŻYWNOŚCI
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLV, 2012, 3, str. 1055 1059 Aneta Kościołek 1, Magdalena Hartman 2, Katarzyna Spiołek 1, Justyna Kania 1, Katarzyna Pawłowska-Góral 1 OCENA STANU WIEDZY UCZNIÓW SZKÓŁ POLICEALNYCH
Bardziej szczegółowoSystemowe aspekty leczenia WZW typu C
Systemowe aspekty leczenia WZW typu C Dr n. med. Jakub Gierczyński, MBA Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego-PZH Instytut Zarządzania w Ochronie Zdrowia, Uczelnia Łazarskiego Warszawa, 06.06.2017 r. Systemowe
Bardziej szczegółowozmierzyć poziom tlenku węgla w wydychanym powietrzu i zawartość karboksyhemoglobiny we krwi.
Rok 2015 W Piotrkowie Trybunalskim obchody Światowego Dnia bez Tytoniu zostały zaakcentowane pracą Punktu Konsultacyjnego w Niepublicznym Zespole Opieki Zdrowotnej HIPOKRETES w dniu 1 czerwca. Palący pacjenci
Bardziej szczegółowoWarszawa, czerwiec 2011 BS/70/2011 POSTAWY WOBEC PALENIA PAPIEROSÓW
Warszawa, czerwiec 2011 BS/70/2011 POSTAWY WOBEC PALENIA PAPIEROSÓW Znak jakości przyznany CBOS przez Organizację Firm Badania Opinii i Rynku 13 stycznia 2011 roku Fundacja Centrum Badania Opinii Społecznej
Bardziej szczegółowoWnioski z raportu ewaluacji końcowej VI edycji projektu Żyj finansowo! czyli jak zarządzać finansami w życiu osobistym
Wnioski z raportu ewaluacji końcowej VI edycji projektu Żyj finansowo! czyli jak zarządzać finansami w życiu osobistym zrealizowanego w roku szkolnym 2013/2014 1 Wnioski Celem badania ewaluacyjnego jest
Bardziej szczegółowoPROGRAMY KRAJOWE realizowane przez Sekcję OZ i PZ
PROGRAMY KRAJOWE realizowane przez Sekcję OZ i PZ * Czyste powietrze wokół nas Program Przedszkolnej Edukacji Antytytoniowej Program jest realizacją rządowego Programu Ograniczania Zdrowotnych Następstwa
Bardziej szczegółowoRAPORT Z BADANIA ANKIETOWEGO NA TEMAT WPŁYWU CENY CZEKOLADY NA JEJ ZAKUP. Katarzyna Szady. Sylwia Tłuczkiewicz. Marta Sławińska.
RAPORT Z BADANIA ANKIETOWEGO NA TEMAT WPŁYWU CENY CZEKOLADY NA JEJ ZAKUP Katarzyna Szady Sylwia Tłuczkiewicz Marta Sławińska Karolina Sugier Badanie koordynował: Dr Marek Angowski Lublin 2012 I. Metodologia
Bardziej szczegółowoApel Fundacji Promocja Zdrowia z okazji Światowego Dnia Rzucania Palenia
Apel Fundacji Promocja Zdrowia z okazji Światowego Dnia Rzucania Palenia W ostatnich dziesięcioleciach osiągnęliśmy w Polsce niezwykły postęp w walce z chorobami odtytoniowymi [1]. Na początku lat 90.
Bardziej szczegółowoStruktura i stawki akcyzy stosowane do wyrobów tytoniowych *
C 117 E/226 Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej 6.5.2010 Struktura i stawki akcyzy stosowane do wyrobów tytoniowych * P6_TA(2009)0160 Rezolucja legislacyjna Parlamentu Europejskiego z dnia 24 marca 2009
Bardziej szczegółowoKaŜdego roku z powodu palenia tytoniu umiera w Polsce średnio 67 tysięcy osób dorosłych (51 tysięcy męŝczyzn i 16 tysięcy kobiet). W 2010 roku liczba
CELE STRATEGICZNE PROGRAMU NA LATA 2014-2018: Zmniejszanie zachorowań, inwalidztwa i zgonów wynikających z palenia tytoniu (choroby układu krąŝenia, nowotwory złośliwe, nienowotworowe choroby układu oddechowego,
Bardziej szczegółowoPROGRAM PROFILAKTYKI
PROGRAM PROFILAKTYKI 2011-2014 Opracowała: H. Polaska Ewaluacja programu: I.WSTĘP Program profilaktyki był w ciągu 3 lat jego wdrażania ewaluowany. Po przeprowadzeniu ankiet wśród uczniów i rodziców stwierdzono.
Bardziej szczegółowoREGULAMIN KONKURSU FOTOGRAFICZNEGO NA ZDJĘCIE O TEMATYCE ANTYTYTONIOWEJ PAPIEROS SIŁA REKLAMY CZY SIŁA WOLI? Postanowienia ogólne
REGULAMIN KONKURSU FOTOGRAFICZNEGO NA ZDJĘCIE O TEMATYCE ANTYTYTONIOWEJ PAPIEROS SIŁA REKLAMY CZY SIŁA WOLI? Postanowienia ogólne 1. 1. Organizatorem Konkursu na zdjęcie o tematyce antytytoniowej jest
Bardziej szczegółowoprzed ryzykiem chorób odtytoniowych.
PRACE ORYGINALNE Dorota KALETA Kinga POLAÑSKA Teresa MAKOWIEC-D BROWSKA Wojciech DRYGAS Alina KOWALSKA Adam RZE NICKI Piotr WOJTYSIAK 4 Adam FRONCZAK 5 Wyniki badania opinii na temat zakazu palenia tytoniu
Bardziej szczegółowoAIDS w systemie ochrony zdrowia raport NIK. Jerzy Gryglewicz Warszawa, 24 listopada 2015 r.
AIDS w systemie ochrony zdrowia raport NIK Jerzy Gryglewicz Warszawa, 24 listopada 2015 r. /- Cel główny kontroli: Celem głównym kontroli była ocena efektów osiągniętych przez podmioty odpowiedzialne za
Bardziej szczegółowoWarszawa, sierpień 2012 BS/107/2012 POSTAWY WOBEC PALENIA PAPIEROSÓW
Warszawa, sierpień 2012 BS/107/2012 POSTAWY WOBEC PALENIA PAPIEROSÓW Znak jakości przyznany przez Organizację Firm Badania Opinii i Rynku 11 stycznia 2012 roku Fundacja Centrum Badania Opinii Społecznej
Bardziej szczegółowoZA4887. Flash Eurobarometer 253 (Survey on tobacco) Country Specific Questionnaire Poland
ZA4887 Flash Eurobarometer 253 (Survey on tobacco) Country Specific Questionnaire Poland FLASH 253 SURVEY ON TOBACCO Smoking behaviour Q1 Jeśli chodzi o palenie papierosów, cygara lub fajki, które z poniższych
Bardziej szczegółowoKampania społeczna Papierosy pożerają Cię żywcem
Kampania społeczna Papierosy pożerają Cię żywcem Opis kampanii 19 listopada 2009 r. Ministerstwo Zdrowia inauguruje ogólnopolską kampanię społeczną dotyczącą zagrożeo związanych z paleniem (hasło przewodnie
Bardziej szczegółowoRaport z badania ankietowego na temat postaw wobec palenia tytoniu przeprowadzonego wśród pracowników instytucji publicznych
Raport z badania ankietowego na temat postaw wobec palenia tytoniu przeprowadzonego wśród pracowników instytucji publicznych Rzeszów 2011 1 Niniejszy raport został wykonany w ramach projektu "Odświeżamy
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LVIII, SUPPL. XIII, 286 SECTIO D 2003
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LVIII, SUPPL. XIII, 286 SECTIO D 2003 Zakład Zarządzania i Ekonomiki Ochrony Zdrowia Akademii Medycznej w Lublinie Department of Health
Bardziej szczegółowona kierunku: Kosmetologia
Oszacowanie rozpowszechnienia zjawiska palenia oraz wiedzy i stopnia świadomości na temat szkodliwości palenia program prozdrowotny prowadzony w latach akademickich 2006/07 i 2007/08 Streszczenie na kierunku:
Bardziej szczegółowoI N F O R M A C J A. z wyników kontroli prawidłowości obrotu wyrobami alkoholowymi i tytoniowymi.
Ł ó d ź, d n i a 3 0. 0 8. 2012r I N F O R M A C J A z wyników kontroli prawidłowości obrotu wyrobami alkoholowymi i tytoniowymi. Wojewódzki Inspektorat Inspekcji Handlowej w Łodzi realizując program Prezesa
Bardziej szczegółowoEPIDEMIOLOGIA. Mierniki epidemiologiczne. Mierniki epidemiologiczne. Mierniki epidemiologiczne. Mierniki epidemiologiczne
EPIDEMIOLOGIA NOWOTWORÓW ZŁOŚLIWYCH EPIDEMIOLOGIA prof. dr hab. med. Jan Kornafel Katedra Onkologii i Klinika Onkologii Ginekologicznej AM we Wrocławiu Mierniki epidemiologiczne Mierniki epidemiologiczne
Bardziej szczegółowoUchwała Nr XIX/169/2008 Rady Miasta Marki z dnia 18 czerwca 2008 roku
Uchwała Nr XIX/169/2008 Rady Miasta Marki z dnia 18 czerwca 2008 roku w sprawie wyrażenia zgody na realizację programu zdrowotnego w zakresie szczepień ochronnych przeciwko grypie, dla mieszkańców Miasta
Bardziej szczegółowoProfilaktyka w szkole według Z.B. Gasia rozumiana jest jako kompleksowy system rozwiązań obejmujący równolegle trzy nurty działania:
PROGRAM PROFILAKTYKI SZKOŁY PODSTAWOWEJ NR 238 IM. CHRISTO BOTEWA W WARSZAWIE NA ROK SZKOLNY 2015/2016 Wstęp Założenia teoretyczne Profilaktyka w szkole według Z.B. Gasia rozumiana jest jako kompleksowy
Bardziej szczegółowo(artystyczną, społeczną, sportową itp.). Strategie interwencyjne pomagają w rozwiązywaniu problemów, wspierają w sytuacjach kryzysowych.
PROGRAM PROFILAKTYKI Zespołu Szkół z Oddziałami Integracyjnymi nr 65 Szkoły Podstawowej z Oddziałami Integracyjnymi nr 236 im. Ireny Sendlerowej Gimnazjum Integracyjnego nr 61 im. Ireny Sendlerowej w WARSZAWIE
Bardziej szczegółowoZwiększenie finansowania i potrzeby w ochronie zdrowia perspektywa PTK. Piotr Hoffman Prezes PTK
Zwiększenie finansowania i potrzeby w ochronie zdrowia perspektywa PTK Piotr Hoffman Prezes PTK Death by cause in 53 European countries (WHO data) M Nichols et al, European Heart Journal 2013; 34: 3028-34
Bardziej szczegółowoLokalna Grupa Działania Dolina Giełczwi, ul. Lubelska 77A, Piaski, tel./fax. (81) ,
Raport z badania ankietowego Stosunek mieszkańców do ich miejsca zamieszkania na obszarze LSR, tj. w gminie: Mełgiew, Milejów, Piaski, Rybczewice i Trawniki. Niniejszy raport stanowi prezentację wyników
Bardziej szczegółowoPALENIE PAPIEROSÓW W POPULACJI OSÓB CZYNNYCH ZAWODOWO
Medycyna Pracy 2013;64(3):359 371 Instytut Medycyny Pracy im. prof. J. Nofera w Łodzi http://medpr.imp.lodz.pl Dorota Kaleta 1 Przemysław Korytkowski 2 Teresa Makowiec-Dąbrowska 3 http://dx.doi.org/10.13075/mp.5893.2013.0031
Bardziej szczegółowoPROGRAM PROFILAKTYKI UZALEŻNIEŃ OD ALKOHOLU NA TERENIE POWIATU GRODZISKIEGO NA LATA 2007-2008. Powiat Grodziski
Załącznik do Uchwały nr IV / 27 / 2007 Rady Powiatu Grodziskiego z dnia 30 stycznia 2007 roku PROGRAM PROFILAKTYKI UZALEŻNIEŃ OD ALKOHOLU NA TERENIE POWIATU GRODZISKIEGO NA LATA 2007-2008 Powiat Grodziski
Bardziej szczegółowoPraca POglądowa. Magdalena Kozłowska. Słuchacz Niestacjonarnego Studium Metodologii Badań Naukowych, Uniwersytet Medyczny w Poznaniu
Praca POglądowa Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 2013, Tom 19, Nr 3, 351 355 www.monz.pl Zastosowanie FCTC (Framework Convention on Tobacco Control), czyli Ramowej Konwencji Światowej Organizacji Zdrowia
Bardziej szczegółowoROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1)
Bezpieczeństwo i higiena pracy przy wykonywaniu prac związanych z narażeniem na zranienie ostrymi narzędziami używanymi przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych. Dz.U.2013.696 z dnia 2013.06.19 Status: Akt
Bardziej szczegółowoNie pal przy mnie proszę. Program edukacji antytytoniowej dla uczniów klas I III szkół podstawowych
Nie pal przy mnie proszę Program edukacji antytytoniowej dla uczniów klas I III szkół podstawowych Nie pal przy mnie proszę Dane epidemiologiczne wskazują, jak ważna jest rola szkolnych programów profilaktycznych,
Bardziej szczegółowoEpidemia niewydolności serca Czy jesteśmy skazani na porażkę?
Epidemia niewydolności serca Czy jesteśmy skazani na porażkę? Piotr Ponikowski Klinika Chorób Serca Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu Ośrodek Chorób Serca Szpitala Wojskowego we Wrocławiu Niewydolność
Bardziej szczegółowoOdsetek placówek biorących udział w programie z podziałem na województwa
Zbiorcza informacja z realizacji programu przedszkolnej edukacji antytytoniowej Czyste Powietrze Wokół Nas 1. Liczba przedszkoli, oddziałów przedszkolnych oraz innych form wychowania przedszkolnego w Polsce,
Bardziej szczegółowoOdsetek placówek biorących udział w programie z podziałem na województwa 66,5%
Zbiorcza informacja z realizacji programu przedszkolnej edukacji antytytoniowej Czyste Powietrze Wokół Nas za rok szkolny 2014/2015. 1. Liczba przedszkoli, oddziałów przedszkolnych oraz innych form wychowania
Bardziej szczegółowoJerzy Stockfisch 1, Jarosław Markowski 2, Jan Pilch 2, Brunon Zemła 3, Włodzimierz Dziubdziela 4, Wirginia Likus 5, Grzegorz Bajor 5 STRESZCZENIE
Czynniki ryzyka związane ze stylem i jakością życia a częstość zachorowań na nowotwory złośliwe górnych dróg oddechowych w mikroregionie Mysłowice, Imielin i Chełm Śląski Jerzy Stockfisch 1, Jarosław Markowski
Bardziej szczegółowoPROGRAM PROFILAKTYKI I BEZPIECZEŃSTWA
PROGRAM PROFILAKTYKI I BEZPIECZEŃSTWA GMINNEGO ZESPOŁU SZKÓŁ W MICHAŁOWIE NA LATA 2012-2017 1 I. PODSTAWA PRAWNA Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dn. 2 kwietnia 1997r. Konwencja o Prawach Dziecka
Bardziej szczegółowoI N F O R M A C J A. z wyników kontroli prawidłowości obrotu wyrobami alkoholowymi i tytoniowymi w 2011r.
I N F O R M A C J A Ł ó d ź, d n i a 16. 0 1. 2 0 1 2 r z wyników kontroli prawidłowości obrotu wyrobami alkoholowymi i tytoniowymi w 2011r. Wojewódzki Inspektorat Inspekcji Handlowej w Łodzi w ramach
Bardziej szczegółowoKOMUNIKATzBADAŃ. Dobroczynność w Polsce NR 40/2016 ISSN
KOMUNIKATzBADAŃ NR 40/2016 ISSN 2353-5822 Dobroczynność w Polsce Przedruk i rozpowszechnianie tej publikacji w całości dozwolone wyłącznie za zgodą CBOS. Wykorzystanie fragmentów oraz danych empirycznych
Bardziej szczegółowoFirmy, pracodawcy i menedżerowie wobec problemu starzenia się personelu - wyniki badań. Elżbieta Korzeniowska
Firmy, pracodawcy i menedżerowie wobec problemu starzenia się personelu - wyniki badań Elżbieta Korzeniowska Materiał empiryczny Zasadniczeźródło: badania przeprowadzone przez Krajowe Centrum Promocji
Bardziej szczegółowo266 milionów dorosłych Europejczyków pije średnio dziennie alkohol w ilości nieprzekraczającej 20g (kobiety) lub 40g (mężczyźni), Ponad 58 milionów
266 milionów dorosłych Europejczyków pije średnio dziennie alkohol w ilości nieprzekraczającej 20g (kobiety) lub 40g (mężczyźni), Ponad 58 milionów dorosłych (15 %) przekracza ten poziom; 20 milionów (6
Bardziej szczegółowoPROFILAKTYKA ZDROWOTNA W UJĘCIU EUROPEJSKIM. Maciej Hamankiewicz Prezes Naczelnej Rady Lekarskiej
W UJĘCIU EUROPEJSKIM Maciej Hamankiewicz Prezes Naczelnej Rady Lekarskiej NA ŚWIECIE 1974 r. - Nowe perspektywy dla zdrowia Kanadyjczyków pierwsza na świecie narodowa strategia polityki zdrowotnej wykorzystująca
Bardziej szczegółowoWpływ zanieczyszczeń powietrza na zdrowie. Paulina Miśkiewicz Biuro WHO w Polsce
Wpływ zanieczyszczeń powietrza na zdrowie Paulina Miśkiewicz Biuro WHO w Polsce Warszawa, 27 marca 2014 World Health Organization - WHO Światowa Organizacja Zdrowia jest wyspecjalizowaną agendą ONZ powołaną
Bardziej szczegółowoCENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ
CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ SEKRETARIAT OŚRODEK INFORMACJI 629-35 - 69, 628-37 - 04 693-46 - 92, 625-76 - 23 UL. ŻURAWIA 4A, SKR. PT.24 00-503 W A R S Z A W A TELEFAX 629-40 - 89 INTERNET http://www.cbos.pl
Bardziej szczegółowoCZYNNIKI WARUNKUJĄCE PALENIE TYTONIU WŚRÓD OSÓB DOROSŁYCH WYNIKI BADANIA WOBASZ W WOJEWÓDZTWIE ŁÓDZKIM
Medycyna Pracy 2008;59(2):143 148 Instytut Medycyny Pracy im. prof. J. Nofera w Łodzi http://medpr.imp.lodz.pl Dorota Kaleta 1 Kinga Polańska 2 Magdalena Kwaśniewska 1 Elżbieta Dziankowska-Zaborszczyk
Bardziej szczegółowoWydział Nauk o Zdrowiu. Kierunek: Zdrowie Publiczne. Poziom studiów: drugi. Profil: ogólny
LISTA PRZEDMIOTÓW, KTÓRE MOGĄ BYĆ UZNANE NA PODSTAWIE OCENY EFEKTÓW UCZENIA SIĘ ZDOBYTYCH NA DRODZE EDUKACJI POZAFORMALNEJ I NIEFORMALNEJ NA ROK AKADEMICKI 2016/2017 Wydział Nauk o Zdrowiu Kierunek: Zdrowie
Bardziej szczegółowoTabela Nr 1. Rozliczenie środków finansowych z Wojewódzkiego Programu Profilaktyki Gruźlicy Płuc i Nowotworów Układu Oddechowego
Informacja dla Zarządu Województwa Łódzkiego na temat realizacji w 2004 roku Wojewódzkiego Programu Profilaktyki Gruźlicy Płuc i Nowotworów Układu Oddechowego Wojewódzki Program Profilaktyki Gruźlicy Płuc
Bardziej szczegółowoDZIAŁALNOŚĆ OŚWIATOWO PROMOCYJNA PSSE GRODZISK WLKP.
DZIAŁALNOŚĆ OŚWIATOWO PROMOCYJNA PSSE GRODZISK WLKP. W oparciu o Ustawę o Państwowej Inspekcji Sanitarnej, Stanowisko Pracy Oświaty Zdrowotnej i Promocji Zdrowia inicjuje, prowadzi, koordynuje i nadzoruje
Bardziej szczegółowoSondaż - Stosunek Polaków do zakazu palenia w miejscach publicznych i w lokalach gastronomicznych
Sondaż - Stosunek Polaków do zakazu palenia w miejscach publicznych i w lokalach gastronomicznych Raport przygotowany na zlecenie Krajowego Stowarzyszenia Przemysłu Tytoniowego Spis treści 1. Metodologia
Bardziej szczegółowoI ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW ALKOHOLOWYCH I PRZECIWDZIAŁANIA NARKOMANII NA 2012 ROK
Załącznik Nr 1 do Uchwały Nr 0007.101.2011 Rady Gminy Przykona z dnia 22 grudnia 2011roku GMINNY PROGRAM PROFILAKTYKI I ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW ALKOHOLOWYCH I PRZECIWDZIAŁANIA NARKOMANII NA 2012 ROK Niniejszy
Bardziej szczegółowoProgram Ograniczania Zdrowotnych Następstw Palenia Tytoniu w Polsce
Program Ograniczania Zdrowotnych Następstw Palenia Tytoniu w Polsce Elżbieta Michalak Oddział Promocji Zdrowia i Oświaty Zdrowotnej WSSE Olsztyn Opracowano na podstawie materiałów ze szkolenia Kamień Śląski
Bardziej szczegółowoImperial Tobacco Group Międzynarodowe Standardy Marketingowe dla Akcesoriów do palenia
Imperial Tobacco Group Międzynarodowe Standardy Marketingowe dla Akcesoriów do palenia OKREŚLENIE CELU Imperial Tobacco Group PLC (zwana dalej Grupą ) wyraża przekonanie, że akcesoria do palenia są przeznaczone
Bardziej szczegółowoZałącznik 1. Ankieta
Metodyka Przeprowadzono badanie pilotażowe dotyczące poziomu świadomości klinicystów na temat farmakoekonomiki. Badanie prowadzone było od początku października do kooca grudnia 2011 na terenie Poznania
Bardziej szczegółowoPOLITYKA ZARZĄDZANIA RYZYKIEM W SZKOLE PODSTAWOWEJ NR 2 IM. ŚW. WOJCIECHA W KRAKOWIE
Załącznik Nr 2 do Zarządzenia Nr 15/2013/2014 Dyrektora Szkoły Podstawowej Nr 2 im. św. Wojciecha w Krakowie z dnia 21. stycznia 2014 r. POLITYKA ZARZĄDZANIA RYZYKIEM W SZKOLE PODSTAWOWEJ NR 2 IM. ŚW.
Bardziej szczegółowoWyniki badań przeprowadzonych przez Centrum Onkologii w Warszawie wskazują,
CEL STRATEGICZNY PROGRAMU NA ROK 2014: Zmniejszanie zachorowań, inwalidztwa i zgonów wynikających z palenia tytoniu (choroby układu krąŝenia, nowotwory złośliwe, nienowotworowe choroby układu oddechowego,
Bardziej szczegółowoBS/136/2006 POSTAWY POLAKÓW, WĘGRÓW, CZECHÓW I SŁOWAKÓW WOBEC EURO KOMUNIKAT Z BADAŃ WARSZAWA, WRZESIEŃ 2006
BS/136/2006 POSTAWY POLAKÓW, WĘGRÓW, CZECHÓW I SŁOWAKÓW WOBEC EURO KOMUNIKAT Z BADAŃ WARSZAWA, WRZESIEŃ 2006 PRZEDRUK I ROZPOWSZECHNIANIE MATERIAŁÓW CBOS W CAŁOŚCI LUB W CZĘŚCI ORAZ WYKORZYSTANIE DANYCH
Bardziej szczegółowo