MATERIAŁY POMOCNICZE do wykładów z przedmiotu ANALITYKA ZANIECZYSZCZEŃ ŚRODOWISKA. Prof. dr hab. inż. Jacek Namieśnik, prof. zw.

Transkrypt

1 MATERIAŁY POMOCNICZE do wykładów z przedmiotu ANALITYKA ZANIECZYSZCZEŃ ŚRODOWISKA Prof. dr hab. inż. Jacek Namieśnik, prof. zw. PG Specjalność: Monitoring i analityka chemicznych zanieczyszczeń środowiska Na kierunku TECHNOLOGIE OCHRONY ŚRODOWISKA Kierunek dyplomowania: ANALITYKA TECHNICZNA I PRZEMYSŁOWA Na kierunku studiów: TECHNOLOGIA CHEMICZNA

2 Prof. dr hab. inż. Jacek NAMIEŚNIK prof. zw. PG Kierownik Katedry Chemii Analitycznej Stara Chemia (Chemia A) II piętro, pokój 237 Telefon: Strony domowe: Katedry: alityczna.html Centrum Doskonałości:

3 Dodatkowe Źródła informacji do treści programowych przekazywanych w ramach wykładów z przedmiotu Analityka Zanieczyszczeń Środowiska Skrypty Politechniki Gdańskiej 1. Metody instrumentalne w kontroli zanieczyszczeń środowiska, praca zbiorowa pod red. J. Namieśnika, Skrypt Politechniki Gdańskiej, Gdańsk Secondary effects and pollutants of the environment, J. Namieśnik, T. Górecki, W. Wardencki, B. Zygmunt, L. Torres, Skrypt Politechniki Gdańskiej, Gdańsk 1993 Podręczniki akademickie 1. Pobieranie próbek środowiskowych do analizy, J. Namieśnik, J. Łukasiak, Z. Jamrógiewicz, PWN, Warszawa Fizykochemiczne metody kontroli zanieczyszczeń środowiska, praca zbiorowa pod red. J. Namieśnika i Z. Jamrógiewicza, PWN, Warszawa, Przygotowanie próbek środowiskowych do analizy, J. Namieśnik, Z. Jamrógiewicz, M. Pilarczyk, L. Torres, WNT, Warszawa, Pestycydy, występowanie, oznaczanie i unieszkodliwianie, praca zbiorowa pod red. M. Biziuka, WNT, Warszawa, Zarys ekotoksykologii, praca zbiorowa pod red. J. Namieśnik i J. Jaśkowskiego, EKO-Pharma, Gdańsk, 1995 Opracowania monograficzne 1. Przygotowanie próbek środowiskowych do analizy, J. Namieśnik, Z. Jamrógiewicz, M. Pilarczyk, L. Torres, Chem. Inż. Ekol (zeszyt specjalny), 4, S1, (1998) 2. New horizons and challenges In environmental analysis and monitoring, praca zbiorowa pod red. J. Namieśnika, W. Chrzanowskiego, P. Szpinek, Wydawca: Centrum Doskonałości Analityki i Monitoring Środowiskowego (CEEAM), Wydział Chemiczny, Politechnika Gdańska, Gdańsk, Nowe horyzonty i wyzwania w analityce i monitoringu środowiskowym, praca zbiorowa pod red. J. Namieśnika, W. Chrzanowskiego, P. Szpinek, Wydawca: Centrum Doskonałości Analityki i Monitoring Środowiskowego (CEEAM), Wydział Chemiczny, Politechnika Gdańska, Gdańsk, ocena i kontrola jakości wyników analitycznych, P. Konieczka, J. Namieśnik, B. Zygmunt, E. Bulska, A. Świtaj-Zawadka, A. Naganowska, E. Kremer, M. Rompa, Wydawca: Centrum Doskonałości Analityki i Monitoring Środowiskowego (CEEAM), Wydział Chemiczny, Politechnika Gdańska, Gdańsk, Bioanalityka w ocenie zanieczyszczeń środowiska, praca zbiorowa pod red: W. Wardenckeigo, Wydawca: Centrum Doskonałości Analityki i Monitoring Środowiskowego (CEEAM), Wydział Chemiczny, Politechnika Gdańska, Gdańsk, Chromatografia cieczowa, praca zbiorowa pod red. M. Kamińskiego i R. Kartanowicza, Wydawca: Centrum Doskonałości Analityki i Monitoring Środowiskowego (CEEAM), Wydział Chemiczny, Politechnika Gdańska, Gdańsk, 2004 Wszystkie te opracowania są dostępne dla studentów w Czytelni Międzywydziałowej Biblioteki Chemicznej na Wydziale Chemicznym Politechniki Gdańskiej.

4 ŹRÓDŁA INFORMACJI NAUKOWEJ W ZAKRESIE ANALITYKI CHEMICZNEJ I SPOSÓB ICH CYTOWANIA Czasopisma naukowe: Prace oryginalne Prace przeglądowe 1. Rodzaje czasopism analitycznych Ogólnoanalityczne Analytical and Bioanalytical Chemistry (d. Fresenius Journal of Analytical Chemistry (Anal. Bioanal. Chem.) Analytical Chemistry (Anal. Chem.) Chemia Analityczna (Chem. Anal.) Analyst Analytical Letters (Anal. Lett.) Analytical Chimica Acta (Anal. Chim. Acta) Analytical Sciences (Anal. Sci.) Specjalistyczne poświecone określonemu działowi analityki chemicznej International Journal of Environmental Analytical Chemistry (Inter. J. Environ. Anal. Chem.) Journal of Environmental Monitoring (J. Environ. Monit. JEM) Environmental Monitoring and Assessment (Environ. Monit. Assess.) Microchemical Journal (Microchem. J.) Mikrochimica Acta (Mikrochim. Acta) Toxicological and Environmental Chemistry (Toxicol. Environ. Chem.) Journal of Automatem Methods and Management in Chemistry (J. Aut. Meth. Manag. Chem.) Specjalistyczne poświęcone określonemu działowi nauki i techniki Atmospheric Environment (Atmos. Environ.) Chemosphere Water, Air and Soil Pollution (Water Air Soil Pollut.) The Science of the Total Environment (Sci. Total Environ.) Polish Journal of Environmental Studies (Pol. J. Environ. Stud.) Chemia I Inżynieria Ekologiczna (Chem. Inż. Ekol.) Water Research (Water Res.) Marine Chemistry (Mar. Chem.) Sensors and Actuctors Instrumental Science and Technology (Instr. Sci. Technol.) Environmental Science and Technology (Environ. Sci. Technol. EST) Occupational Hygiene (Occup. Hyg.) Journal of Atmospheric Chemistry (J. Atmos. Chem.) Environmental Technology (Environ. Technol.) Environmetrics Journal of Aerosol Science (J. Aerosol. Sci.) Specjalistyczne poświęcone określonej technice analitycznej Journal of Chromatography (J. Chromatogr.)

5 Journal of Chromatography Science (J. Chromatogr. Sci.) Spectrochimica Acta (Spectrochim. Acta) Electroanalysis Journal of Thermal Analysis (J. Therm. Anal.) Journal of Analytical Atomic Spektrometry (J. Anal. At. Spectrom.) Journal of Flow Injection Analysis (J. Flow. Inj. Anal.) Czasopisma z artykułami przeglądowymi Critical Reviews in Analytical Chemistry (Crit. Rev. Anal. Chem.) Trends in Analytical Chemistry (Trends Anal. Chem TrAC) Critical Reviews in Environmental Science and Technology (Crit. Rev. Environ. Sci. Technol.) Oprócz tego artykuły dotyczące określonych zagadnień analitycznych są zamieszczane w czasopismach o charakterze bardziej ogólnym (np. w czasopismach ogólnochemicznych) Wiadomości Chemiczne Wiad. Chem. Przemysł Chemiczny Przem. Chem. Specjalną rolę w zdobywaniu informacji naukowych odgrywają czasopisma referatowe Analytical Abstracts (Chem. Abstr.) Referatiwnyj Żurnal (Ref. Ż.) Jeśli nie udało nam dotrzeć do oryginalnego źródła to wtedy przy cytowaniu trzeba podać informacje, że opieraliśmy się jedynie na streszczeniu pracy zawartej w takich czasopiśmie. -wg. Chem. Abstr. 137, (2002) 2. Sposób cytowania publikacji Aby informacja analityczna była w pełni wartościowa źródła literaturowe powinny być właściwie cytowane Są uniwersalne zasady obowiązujące w tym zakresie Wszyscy powinni się do tego stosować. Dotyczy to także Sprawozdań z prac laboratoryjnych Prac dyplomowych Proszę więc wziąć to pod uwagę przy redakcji własnej pracy. W jaki więc sposób zacytować publikację zamieszczoną w czasopiśmie naukowym Przykład Najpierw wszystkie dane o konkretnej pracy: Marzena Grynkiewicz, Żaneta Polkowska, Agata Kot-Wasik, Jacek Namieśnik, determination of phenols In runoff. Polish Journal od Environmental Studiem, vol. 11, nr 1, str , W tak podanym odnośniku występuje nadmiar informacji i właściwy cytat wygląda następująco:

6 M. Grynkiewicz, Ż. Polkowska, A. Kot-Wasik, J. Namieśnik, Pol. J. Environ. Stud. 11, 85, Uwaga: czasem redakcje czasopism mają inne zasady ale podany powyżej system obowiązuje w kraju. II. Książki i podręczniki - trzy warianty A/ J. Namieśnik, J. Łukasiak, Z. Jamrógiewicz, Pobieranie próbek środowiskowych do analizy. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 1995 (może być podana strona) B/ Zarys Ekotoksykologii (praca zbiorowa pod redakcja J. Namieśnika i J. Jaśkowskiego) EKO-Pharma, Gdańsk, C/ J. Nawrocki, S. Biłozor, W. Ilecki, utlenianie w technologii Uzdatniania wody. W: Uzdatnianie wody. Procesy chemiczne i biologiczne (Praca zbiorowa pod redakcją J. Nawrockiego i S. Biłozora). Wydawnictwa Naukowe PWN, Warszawa, 2001, str III. Materiały konferencyjne J. Namieśnik, Monitoring i analityka zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego. Materiały IV Konferencji Problemy ochrony środowiska w aglomeracjach miejskoprzemysłowych Ustronie, , str IV. Prace dyplomowe, doktorskie i habilitacyjne A/ K. redyk, Oznaczanie lotnych amin alifatycznych w powietrzu na stanowiskach pracy z wykorzystaniem układu SPME-GC-FID, Wydział Chemiczny, Politechnika Gdańska, Gdańsk, B/ H. Giergielewicz-Możajska, Opracowanie nowej procedury oznaczania wybranych zanieczyszczeń organicznych w próbkach gleb i osadów dennych. Rozprawa doktorska, Wydział Chemiczny, Politechnika Gdańska, Gdańsk, C/ B. Zygmunt, Wybrane metody przygotowania próbek środowiskowych do chromatograficznego oznaczania zanieczyszczeń organicznych, Rozprawa habilitacyjna. Wydzial Chemiczny, Politechnika Gdańska, Gdańsk, V. Patenty PL Patent, P VI. Normy A/ Normy zakładowe ZN. B/ Normy branżowe BN.

7 C/ Normy krajowe PN-67/C Produkty chemiczne. Wytyczne pobierania i przygotowania próbek DIN normy niemieckie GOST normy rosyjskie AFNOR normy francuskie NIST normy amerykańskie (USA) Normy międzynarodowe ISO (International Standard Organization) EN normy europejskie VII. Sieci internatowe przykład VIII. Informacje prywatna IX. Materiały reklamowe przykład: J. T. Baker Catalogue 2001/2002, nr 4863

8 TERMINOLOGIA DBAJMY O POPRAWNOŚĆ JĘZYKOWĄ NASZYCH PRAC I WYPOWIEDZI Wiele nieporozumień budzi stosowanie terminów analiza i oznaczanie. W żadnym razie nie są to synonimy. Przeprowadza się analizę próbki by oznaczyć w niej określone składniki (anality). 1. Bezpośrednie wprowadzanie do języka polskiego terminów obcojęzycznych. Jest Standard (etalon) Septa Liner Analiza head space Recykling Techniki injekcji próbki Termospray Elektrospray Kontaminacja Pollutanty Wiale Stripping Próg (limit) detekcji (wykrywalności) Próg (limit) oznaczalności Sensor Kit Fortyfikacja Autosampler Sammler Immobilizowanie na nośniku Nebulizer (nebulizator) Sedymenty Analiza skryningowa Blending mieszaniny Supernatant SD RSD Indykator Predykcja Interfejs Powinno być Wzorzec Membrana (np. w dozowniku) Wkładka (łącznik) Analiza fazy nadpowierzchniowej Recyrkulacja Techniki dozowania próbek (wprowadzanie do przyrządu pomiarowego) Termorozpraszanie Elektrorozpraszanie Zanieczyszczenie Zanieczyszczenia Fiolki (naczynka) Barbotaż Granica wykrywalności Granica oznaczalności Czujnik Zestaw Dodawanie wzorca Automatyczny podajnik próbek Próbnik Osadzanie na nośniku Rozpylacz Osady Analiza przesiewowa Komponowanie (sporządzanie) mieszaniny Roztwór nad osadem Odchylenie standardowe (s) Względne odchylenie standardowe Wskaźnik Przewidywanie Łącznik 2. Niewłaściwe przetłumaczenie terminu obcojęzycznego. Szybkie dyski ekstrakcyjne Dyski do przyspieszonej (szybkiej)

9 Metoda referencyjna Materiał referencyjny Ekstrakcja na fazie stałej Tuba dyfuzyjna Tuba sorpcyjna Okno detekcji Elektroda pracująca Dotowana próbka Kontroler przepływu mas Linia bazowa Cela bazowa Koncentracja Bezsplitowy iniektor Prekolumna 3. Skróty myślowe Rysunek (tabela) przedstawia Prędkość (przepływu) gazu nośnego Do rurki sorpcyjnej pobierano 1000 cm 3 powietrza ekstrakcji Metoda odniesienia Materiał odniesienia Ekstrakcja do fazy stałej Rurka dyfuzyjna Rurka sorpcyjna Okienko optyczne kolumny Elektroda robocza Próbki z dodatkiem wzorca Masowy regulator przepływu Linia podstawowa Naczynko pomiarowe Stężenie Dozownik bez podziału strumienia Przedkolumna Na rysunku (tabeli) przedstawiono Natężenie przepływu strumienia gazu nośnego do rurki sorpcyjnej pobrano anality z próbki powietrza o objętości 1000 cm 3 4. Żargon laboratoryjny Naważka Odważka Myjka ultradźwiękowa Łaźnia ultradzwiękowa Chromatografia na fazach odwróconych Chromatografia w odwróconym układzie faz Pobór próbek Pobieranie próbek Rozdział mieszaniny Rozdzielanie mieszaniny na poszczególne składniki Zagęszczanie (zatężanie, Wzbogacanie składników próbki prekoncentracja) próbki Oznaczany analit Analit Interesujące nas anality Anality Dozowanie na kolumnę Dozowanie do kolumny Chromatografia w stanie nadkrytycznym Chromatografia z fazą ruchomą w stanie (nadkrytyczna) nadkrytycznym Ekstrakcja (mineralizacja) mikrofalowa Ekstrakcja (mineralizacja) wspomagana promieniowaniem mikrofalowym Ekstrakcja ultradźwiękami Ekstrakcja wspomagana ultradzwiękami (ultradźwiękowa) Ekstrakcja Soxhleta Ekstrakcja w aparacie Soxhleta Osuszacz Osuszalnik Spektrometria masowa (detektor Spekrometria mas (detektor mas) masowy) Ekstrakcja nadkrytyczna Ekstrakcja za pomocą płynu w stanie nadkrytycznym Ekstrakcja fluidalna Ekstrakcja za pomocą płynu w stanie

10 Wysypisko śmieci Ekwiwalent wysokości półki teoretycznej Wysokość równoważna półki teoretycznej Równoważnik wysokości półki teoretycznej Wysokość wypełnienia równoważna półce teoretycznej Sprawność półkowa kolumny Tolerancja analizy Tolerancja wykonania Stężenie inertu Wartość szczytowa Próg wartości dopuszczalnej stężenia Lokalizacja poboru próbek Duża stała podziału Raportowanie wyników Słaby rozdział Minimalna wykrywalność Czułość detekcji Zakres prostoliniowości Oznaczanie na kolumnie Oznaczanie techniką (metodą) Mieszacz nadkrytycznym Składowisko odpadów Wysokość równoważna półce teoretycznej (wysokość półki) Sprawność kolumny (wyrażona liczbą półek teoretycznych) Dokładność analizy Stężenie składnika obojętnego Wartość maksymalna Stężenie progowe Lokalizacja punktów pobierania próbek Duża wartość stałej podziału Opracowanie i prezentacja wyników Niecałkowite rozdzielanie Granica wykrywalności Granica wykrywalności Zakres liniowości Rozdzielanie składników na kolumnie przed ich końcowym oznaczeniem Oznaczanie z wykorzystaniem techniki (metody) Mieszalnik