Ocena możliwości i skuteczności realizowanych form wsparcia dla przedsiębiorców w aspekcie wdrażania zmian innowacyjnych.

Transkrypt

1 Ocena możliwości i skuteczności realizowanych form wsparcia dla przedsiębiorców w aspekcie wdrażania zmian innowacyjnych. Wejście Polski w krąg państw Unii Europejskiej stworzyło szereg możliwości, stanowiących poważne wyzwania, tak dla beneficjentów środków finansowych dedykowanych przez Wspólnotę na różne cele, jak i dla decydentów w instytucjach obsługujących działania w obszarze absorpcji funduszy. Instytucje publiczne stoją przed nowymi zadaniami, o nieznanej wcześniej metodyce działań, jak również o niedookreślonych kryteriach efektywności i możliwości praktycznej weryfikacji skuteczności prowadzonych wdrożeń. Po akcesji do Unii Europejskiej Polska skorzystała znacząco, jako bezpośredni beneficjent wsparcia pochodzącego z funduszy strukturalnych. Taka pomoc została również skierowana do sektora MSP, w ukierunkowaniu na rozwój innowacyjności, która stanowi jeden z priorytetów umiejscowionych w założeniach rozwojowych Wspólnoty. Wynika to bezpośrednio z faktu, iż małe przedsiębiorstwa charakteryzują się dużą elastycznością działania, adaptacyjnością w dopasowywaniu się do nieustannie ewoluujących uwarunkowań rynkowych. Prawie 99% firm działających w Unii Europejskiej zalicza się do kategorii MŚP (małych i średnich przedsiębiorstw), zatrudniających do 250 pracowników. Tworzą one miejsca pracy dla 2/3 ogółu zatrudnionych w Unii Europejskiej i generują niemal 60% PKB całej Unii. Przez to w sposób zasadniczy wpływają na rozwój ekonomiczny państw Zjednoczonej Europy. To one warunkują konkurencyjność wspólnotowej gospodarki na zglobalizowanych rynkach. Ugruntowany w świadomości Polaków pogląd ujawnia jednoznacznie pozytywne nastawienie do członkowstwa w Unii Europejskiej. W analizie finansowych aspektów naszego funkcjonowania w strukturach Zjednoczonej Europy przeważa spojrzenie krótkofalowe, ogniskowane przez pryzmat infrastruktury lokalnej i regionalnej (drogi, mosty, etc.). Twarde wskaźniki rezultatów są znacznie lepiej przyswajane w społecznej recepcji zdarzeń, aniżeli wskaźniki miękkie, np. związane ze szkoleniami, prowadzące do zmiany kompetencyjnej w szeroko rozumianych zasobach ludzkich. Jeszcze bardziej mglista jest w oczach przeciętnego obywatela perspektywa jednoznacznych relacji pomiędzy ekonomicznym wsparciem pochodzącym ze wspólnotowych funduszy, a zidentyfikowanym, interpretowanym na własny użytek rozwojem społeczno-gospodarczym państwa. Tak więc rozwój innowacyjności i przedsiębiorczości sam w sobie nie stanowi tak istotnego bodźca motywacyjnego, jak wybudowanie kanalizacji, miejskiej obwodnicy, hali widowiskowo-

2 sportowej, czy obiektu edukacyjnego. Co więcej ogólne postrzeganie pozytywów unijnego zaangażowania, utrwalone w społecznej kulturze, nie przekłada się na wzrost znajomości szczegółowych rozwiązań projektowych. Fundusze unijne są odseparowane często niezrozumiałą dla przeciętnego Polaka barierą zawiłych wytycznych, szczegółowych przepisów i nie w pełni czytelnych kryteriów decyzyjnych. Informacja na temat rodzajów proponowanych rozwiązań instytucjonalnych, znajomość procedur wdrożeniowych, nazewnictwo formalne oraz identyfikacja gestorów środków, w ramach konkretnych działań, ciągle nie stanowią wiedzy upowszechnionej, nawet w ścisłych, branżowych środowiskach. Często zawodna jakość w ocenie poszczególnych wniosków, przeciągające się okresy ich analizy wywołują werbalnie manifestowane zniechęcenie z jednej strony oraz fatalistyczne przekonanie bądź to o układach, bądź o szczęśliwym przypadku, przy dokonywanej samoocenie możliwości otrzymania wsparcia. Mali przedsiębiorcy (mikroprzedsiębiorstwa) niejednokrotnie twierdzą, że kolejną barierą komplikującą uzyskanie finansowania jest silnie akcentowana działalność w zakresie doradztwa w piśmiennictwie wniosków, co powoduje wzrost kosztów uzyskania wsparcia. Struktura dokumentów aplikacyjnych tworzyła jednocześnie przekonanie, że są ona na tyle złożone, iż bez pomocy profesjonalnego doradztwa, wyspecjalizowanego w stylu, narracji i nazewnictwie charakterystycznym dla projektów unijnych niemożliwym staje się pozyskanie dotacji. Syntetycznie ograniczenia dostępności można zakwalifikować następująco: bariery mentalne (postrzeganie wsparcia), bariery ekonomiczne (koszty własne i zewnętrzne, koszty pozyskania zewnętrznych środków finansowania, koszt wdrożenia projektu, relacja środki własne środki otrzymane, rozmiar finansowania inwestycji w odniesieniu do możliwości ekonomicznych firmy), bariery geograficzno-terytorialne (odległość od instytucji wdrażających), bariery zasobowo-kompetencyjne (jakość przygotowanej aplikacji, niedostatki personalne w przygotowywaniu wniosku), bariery administracyjne (ocena wniosków, kryteria kwalifikowalności, interpretacja zapisów we wnioskach) bariery informacyjne (dostępność, jakość i zakres posiadanych informacji). Wsparcie instytucjonalne, to także wsparcie ze strony parków przemysłowych i technologicznych oraz inkubatorów przedsiębiorczości. Z wniosków analitycznych zawartych w raporcie: Ocena rezultatów wsparcia parków przemysłowych, parków naukowo-technologicznych oraz inkubatorów technologicznych w ramach działania 1.3

3 tworzenie korzystnych warunków dla rozwoju firm sektorowego programu operacyjnego wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw wynika, że ta forma wsparcia okazała się instytucjonalnie skuteczna. Pomimo niedużego wpływu na tworzenie nowych podmiotów gospodarczych (ok. 35% dla parków technologicznych i 20% dla parków przemysłowych) parki wypracowały umiejętność intensyfikowania rozwoju firm już istniejących. Wśród klientów parków przemysłowych około połowy prowadzi działalność zarówno w parku, jak i we wcześniejszej lokalizacji, co może zaświadczać o efekcie synergicznego wzmocnienia nie nastąpiło machinalne, mechaniczne przenoszenie firm, ale rozszerzenie ich funkcjonowania. W parkach przemysłowych generowane są nowe miejsca pracy. Średnia zatrudnienia w parkach przemysłowych i technologicznych w przedsiębiorstwach uczestniczących wynosi ok. 400 osób. Badania dają również jednoznaczną informację, że parki oraz inkubatory stanowią bodźcową bazę dla skutecznego i dynamicznego rozwoju. Ponad 50% przedstawicieli zaangażowanych przedsiębiorstw twierdzi, iż firmy przez nich reprezentowane znajdują się w fazie rynkowej ekspansji. Większość ankietowanych firm deklaruje, że ich dyslokacja w parku oddziaływała stymulująco na podniesienie branżowej konkurencyjności. Wobec tego uprawnionym wydaje się być założenie, że parki i inkubatory stanowią umiarkowaną siłę motoryczną powstawania nowych przedsiębiorstw, przy jednoczesnym dosyć silnym wsparciu rozwojowym dla podmiotów już działających. Jednak jednocześnie badania prowadzone w parkach na terenie Śląska ilustrują także słabość oferty śląskich parków w zakresie usług w istotny sposób wspierających innowacyjność (m.in. usługi badawcze, wynajem aparatury, pośrednictwo przy transferze technologii). Bolączką wsparcia udzielanego w parkach przemysłowych i technologicznych jest również słabe rozpoznanie przez MSP oferty badawczo rozwojowej i możliwości współpracy w procesie transferu technologii. Parki nie wytwarzają pomocowego wzmocnienia dla budowania sieci relacji pomiędzy sferą B+R, a przedsiębiorcami, służącej dostosowywaniu oferty firm do potrzeb intensywnie zmiennego i coraz bardziej wyspecjalizowanego rynku. Wsparcie instytucjonalne innowacyjności, ze strony sektora B+R jest w fazie wzajemnego docierania się. Kultura rynkowa sfery B+R stopniowo wykształca się, przy instytucjonalnym wsparciu funduszami Unii Europejskiej. Wskazywać na to może również rozwój przedsiębiorczości akademickiej wśród naukowców i ich przystosowywanie się do praktycznego identyfikowania się z rynkowymi potrzebami przedsiębiorców, w tym imperatywy sprawności decyzyjnej. Ewolucyjnie kształtuje się także podział ról, w którym nauka koncentruje się na tworzeniu produktu, a firma na jego rynkowym upowszechnianiu.

4 W tej materii rozumienie potrzeb przedsiębiorców rośnie wprost proporcjonalnie do wzrostu kontaktów świata nauki z ośrodkami badawczymi i uczelniami za granicą. Wsparcie dla idei współpracy sektora B+R z przedsiębiorcami powinno jednak podlegać innym formom kształtowania relacji wzajemnych. Biurokratyczna inercja i przeszkody natury administracyjnej mogą ten proces znacząco spowolnić. Badania wskazują, że pomimo znaczącej kosztochłonności ścieżka wdrażania innowacji procesowej, wypracowywanej przy współudziale sfery B+R jest najlepiej oceniana przez przedsiębiorców jako źródło generowania przychodów. Jednocześnie innowacyjnie działające małe przedsiębiorstwa są w stanie zatrudnić o 8 pracowników więcej, aniżeli przedsiębiorstwa nieinnowacyjne. Tak więc instytucjonalne formy wspierania innowacyjności mogą łagodzić trudności na rynku pracy, co w przypadku procesów restrukturyzacyjnych zachodzących w przedsiębiorstwach sektorów tradycyjnych pozwala na absorpcję pracowników w sektorze MSP. Umiarkowana aktywność śląskich przedsiębiorców (w porównaniu do posiadanego potencjału) w ramach działań w zakresie POIG powinna skłonić gestorów wsparcia do zintensyfikowania działań promocyjno-informacyjncych, skutkujących zwiększeniem wiedzy o ofercie wsparcia wśród przedsiębiorców. Winna temu towarzyszyć również akcja upowszechniania oferty jednostek badawczo-rozwojowych i możliwości budowania sieci powiązań (tylko co dziesiąta firma innowacyjna z sektora MSP deklaruje wystarczającą znajomość oferty B+R). W obszarze praktycznych rozwiązań sensownym wydaje się być zwiększenie dostępu przedsiębiorstw innowacyjnych, zwłaszcza mikrofirm (bez względu na branżę), do zakupu nowoczesnych, wyskotechnologicznych maszyn i urządzeń. Towarzyszyć temu powinno wsparcie w zakresie szkoleń w dziedzinie nowych technologii oraz wsparcie obejmujące ochronę własności intelektualnej. Ciągle wymagający pogłębionej uwagi decydentów dysponujących funduszami jest także proces wypracowywania umiejętności marketingowej komercjalizacji oferowanych produktów w innowacyjnych przedsiębiorstwach sektora B+R. Materiały źródłowe: 1. Raport z realizacji badania Diagnoza ewolucji barier rozwoju sektora MSP w województwie śląskim IBC GROUP Warszawa, listopad Ocena rezultatów wsparcia parków przemysłowych, parków naukowotechnologicznych oraz inkubatorów technologicznych w ramach działania 1.3 tworzenie korzystnych warunków dla rozwoju firm sektorowego programu

5 operacyjnego wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw. Raport końcowy. Warszawa, październik 2008 r. 3. Badanie wpływu inwestycji w innowacje na konkurencyjność przedsiębiorstw / sektora MSP w województwie śląskim. Raport końcowy. Katowice, październik Wpływ realizacji sektorowego programu operacyjnego Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw, lata na poziom innowacyjności polskich przedsiębiorstw. Raport końcowy 5. Katarzyna Polak. Ocena efektywności dofinansowania projektów inwestycyjnych z funduszy strukturalnych. Zeszyty naukowe, Instytut Ekonomii i Zarządzania, Politechnika Koszalińska 6. Tomasz Kierzkowski. Ocena (ewaluacja) programów i projektów o charakterze spolecznogospodarczym w kontekście przystąpienia Polski do Unii Europejskiej. WARSZAWA Agnieszka Ciechanek, Paweł Czyż, Tomasz Klimczak, Agnieszka Kowalczyk, Korneliusz Pylak: Poziom absorpcji przez małe i średnie przedsiębiorstwa środków w ramach sektorowego programu operacyjnego Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw, Lata Warszawa Karolina Świrska-Czałbowska. Wykorzystanie funduszy strukturalnych dla sektora małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce po akcesji do Unii Europejskiej. Studia i Materiały Wydział Zarządzania UW. Marek Krannich