Kompetencje i Edukacja Finansowa

Transkrypt

1 Kompetencje i Edukacja Finansowa dr hab. Beata Świecka, prof. US Centrum Finansów Osobistych i Behawioralnych Katedra Bankowości i Finansów Porównawczych Wydział Zarządzania i Ekonomiki Usług Uniwersytet Szczeciński beata.swiecka@wzieu.pl Konferencja Edukacja Finansowa, SGH, Warszawa

2 Agenda wystąpienia 1. Operacjionalizacja pojęciowa zagadnień z zakresu edukacji finansowej 2. Cel edukacji finansowej 3. Kryteria klasyfikacji edukacji finansowej 4. Fazy edukacji finansowej 6. Filary edukacji 7. Analiza SWOT 2

3 Operacjonalizacja pojęciowa w zakresie edukacji finansowej Wybrane pojęcia związane z edukacją finansową: financial literacy financial capability financial knowledge financial awareness, financial skills financial behavior financial attitude financial intelligence i inne

4 Financial literacy kompetencje finansowe? Financial literacy jest pojęciem najczęściej pojawiającym się w literaturze przedmiotu, tłumaczonym jako: kompetencje finansowe, czy też alfabetyzacja, niekiedy wiedza i każde z nich nie oddaje pełnej treści i znaczenia tego pojęcia.

5 Financial literacy i financial capability? Według (OECD) oraz Międzynarodowego Systemu Edukacji Finansowej (International Network on Financial Education INFE) financial literacy jest ujmowana jako połączenie: świadomości, wiedzy, umiejętności, postaw i zachowań niezbędnych do podejmowania prawidłowych decyzji finansowych i ostatecznie osiągnięcia indywidualnego dobrobytu finansowego" (Measuring Financial Literacy 2011, s. 3).

6 Financial literacy versus Financial capability Termin financial literacy jest związany z wiedzą finansową (financial knowledge), a financial capability to pojęcie szersze obejmujące zachowania i interakcje wiedzy, umiejętności i postawy (J.Valant 2015, s. 8).

7 Komponenty financial literacy Atkinson Messy F. (2012, s. 40) wiedza (knowledge), zachowania (behavior), i postawy (attitudes). Daje to prostą miarę, która bierze pod uwagę różne aspekty financial literacy, w tym planowanie finansowe na przyszłość, wybór produktów finansowych i zarządzania pieniędzmi na zasadzie z dnia na dzień.

8 Przez kompetencje finansowe rozumie się połączenie opanowanej wiedzy finansowej (wiem co), umiejętności (wiem jak i potrafię) i postaw (chcę i jestem gotów wykorzystać pozyskaną wiedzę).

9 Kompetencje finansowe sensu stricto Kompetencje finansowe obejmują: nabytą wiedzę finansową np. w zakresie zasad wydatkowania środków finansowych, odpowiedzialnego zadłużenia, oszczędzania, tworzenia budżetu,.itp. oraz umiejętności finansowe, np. w zakresie zakładania konta przez internet, płatności telefonem komórkowym, wpłacania pieniędzy w wpłatomacie, itp. Postawy wobec pieniądza?

10 Poziomy kompetencji finansowych Poziom 0 Poziom 1 Poziom 2. Poziom 3. Poziom 4. brak elementarnej wiedzy finansowej, brak kompetencji w zakresie finansów posiadanie kompetencji w stopniu podstawowym posiadanie kompetencji przyswojonych w stopniu dobrym posiadanie kompetencji przyswojonych w stopniu bardzo dobrym posiadanie kompetencji przyswojonych w stopniu w doskonałym

11 Edukacja (OECD) Edukacja to proces, w którym konsumenci jak i inwestorzy finansowi poprawiają swoje rozumienie produktów finansowych, koncepcji i zagrożeń oraz poprzez informacje, instrukcje i / lub obiektywne porady, rozwijają umiejętności i pewność siebie, aby lepiej poznać zagrożenia finansowe i możliwości, dokonać świadomych wyborów, wiedzieć, gdzie szukać pomocy, a także podjąć inne skuteczne działania w celu poprawy ich dobrobytu finansowego."(oecd, 2015).

12 Różnorodne spojrzenie na edukację finansową propozycje definicyjne Edukacja jako: Proces Edukacja jest procesem zwiększania wiedzy, który może rozpocząć się na każdym etapie życia, może rozpocząć się we wczesnym etapie rozwoju (np. przedszkolnym) i trwać przez całe życie. Wartość Edukacja jest społeczną wartością, która wyposaża w wiedzę i umiejętności przygotowujące do funkcjonowania w sferze finansów. Zespół działań Edukacja jest zespołem działań mających na celu zwiększenie wiedzy finansowej, rozwijanie umiejętności i wykształcenie pozytywnych nawyków służących do racjonalnego i efektywnego gospodarowania finansami, umiejętnego wykorzystania produktów i narzędzi finansowych. Obszar wielozadaniowy Edukacja jest obszarem wielozadaniowym, wymagającym ciągłego pogłębiana i aktualizowania. Kapitał Edukacja jest kapitałem, dobrem, które powinno być zgłębiane, zwiększane w celu eliminacji ubóstwa, biedy i nędzy. Ochrona Opis Edukacja jest zespołem narzędzi służących do ochrony przed niewłaściwymi decyzjami finansowymi, które mogą skutkować negatywnymi konsekwencjami finansowymi. Źródło: opracowanie własne.

13 Cel edukacji finansowej Celem edukacji finansowej jest kształcenie jednostek (członków gospodarstw domowych, społeczeństwa) prowadzące do zwiększenia wiedzy, świadomości i umiejętności w zakresie finansów, których zastosowanie prowadzi do zwiększenia efektywności w zakresie gospodarowania pieniądzem. Należy przy tym odnotować, iż nie każde pozyskanie wiedzy wiąże się ze lepszym zarządzaniem finansami. Tylko wiedza nabyta i wykorzystana w praktyce daje stosowny efekt. Można mieć dużą wiedzę, ale tylko i wyłącznie w ujęciu teoretycznym, dopiero wiedza zastosowana daje efekt. Poszukiwanie wiedzy wymaga ogromnej siły woli, silnych zachęt i co najważniejsze, niezwykłej wytrwałości.

14 Kryteria klasyfikacji edukacji finansowej EDUKACJA FINANSOWA Kryterium formy edukacji Kryterium wieku Kryterium rekrutacji Kryterium odległości Kryterium długości trwania formalna pozaformalna fiznansowa nieformalna dzieci szkolna stacjonarna incydentalna ustawiczna zamierzona młodzieży finanswoa pozaszkolna finanswoa na odelgłość ustawiczna incydentalna niezamierzona dorosłych Źródło: opracowanie własne.

15 Filary edukacji (w tym edukacji finansowej): FILAR 1. Uczyć się by wiedzieć (learning to know) - ogólne nauczanie z możliwością pogłębiania wiedzy. FILAR 2. Uczyć się by działać (learning to do) - uczenie się w celu nabywania umiejętności, podnoszenia kwalifikacji które mogą być wykorzystane w praktyce. FILAR 3. Uczyć się, by żyć wspólnie z innymi (learning to live together) - uczyć się w celu zrozumienia innych historii, tradycji, tożsamości, pochodzenia, pozyskania umiejętności pokojowego rozwiązywania konfliktów, itp.. FILAR 4. Uczyć się by być (learning to be) - uczenie się w celu realizacji postawionych celów, realizacji siebie. (Unesco 1996, s. 85). (International Commision of Education for the Twenty First Century)

16 Edukacja formalna Edukacja pozaformalna Edukacja nieformalna Słabe strony - zdobycie wyłącznie teorii - sformalizowany charakter przekazywania wiedzy mogący zniechęcać do nauki Szanse - ma znaczenie - rozwój nauki (teorii) w zakresie edukacji finansowej Słabe strony - wiedza nieuporządkowana i wycinkowa - wymaga dyscypliny Szanse - zastosowanie wiedzy w praktyce - ma duże znaczenie w wyrównywaniu szans Słabe strony Działanie po "omacku", "na czuja" Szanse - brak konieczności zaangażowania czasowego Mocne strony - zdobycie podwalin w postaci teorii - ocena poziomu wiedzy poprzez certyfikację - jest podana dla zainteresowanych, jak i niezainteresowanych, którzy po jej nabyciu mogą stać się chętni do kontynuowania nauki w tym zakresie Zagrożenia - nie zastosowanie teorii w praktyce Mocne strony - kreatywność działania w sferze finansów - wybranie tylko tych wycinków wiedzy, którymi osoba ucząca jest zainteresowana (np. nieruchomościami) - brak sformalizowanego charakteru nauczania - Zagrożenia - brak systematyczności w nauczaniu Mocne strony - brak sformalizowanego charakteru nauczania Zagrożenia - brak zwiększania efektów w działaniu

17 Zapraszenie na konferencję do Szczecina Projekt pt. Edukacja i świadomość w Niemczech i w Polsce. Transfer wiedzy, analiza i rekomendacje Konferencja z zakresu Edukacji Finansowej październik/listopad 2018, Szczecin, Wydział Zarządzania i Ekonomiki Usług Kontakt: beata.swiecka@wzieu.pl

18 Zakończenie 1. Edukacja jest bogatym obszarem badawczym ważnym z punktu widzenia teorii jak i praktyki. 2. Polacy, jak i inne nacje dysponują stosunkowo niskim poziomem wiedzy finansowej wymagającej edukacji finansowej, zarówno tej formalnej, nieformalnej, jak i poza formalnej. 3. Wszystkie te formy wzajemnie się uzupełniają, choć formalna pozwoliłaby na większe usystematyzowanie i rozłożenie wiedzy w czasie. 4. Edukacja powinna mieć charakter ustawiczny, a nie incydentalny, wówczas może przynieść znacznie lepsze rezultaty. 5. Edukacja wymaga również przygotowania nauczycieli, jak i podręczników, które pokazywałyby znacznie więcej niż tylko zestaw pojęć, ukazywałyby wzajemne powiązania w gospodarce, planowanie finansowe, zabezpieczanie na przyszłość, itp. 6. Edukacja powinna trwać przez całe życie i może już się rozpocząć we wczesnych stadiach rozwoju, wymagając przy tym dostosowania formy przekazu do wieku odbiorcy. 7. Edukacja może mieć kluczowe znaczenie dla zdrowego życia gospodarczego na poziomie indywidualnym, makro lub wielonarodowym. Może przyczynić się do zmniejszenia ryzyka wykluczenia finansowego, zwiększenia świadomych decyzji, a nawet zwiększenia płynności na rynkach finansowych.

19 Dziękuję za uwagę 19