Wstępna propozycja działania do Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata

Transkrypt

1 Wstępna propozycja działania do Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata Nazwa działania: Program rolnośrodowiskowy i inwestycje nieprodukcyjne (Działanie 2.3. PROW ) 2. Cel działania: Poprawa środowiska przyrodniczego i obszarów wiejskich, w szczególności: - przywracanie walorów lub utrzymanie stanu cennych siedlisk użytkowanych rolniczo; - promowanie zrównoważonego systemu gospodarowania; - odpowiednie użytkowanie gleb i ochrona wód; - kształtowanie struktury krajobrazu; - zachowanie rodzimych ras zwierząt i lokalnych odmian roślin uprawnych. 3. Opis działania Program rolnośrodowiskowy będzie składał się z następujących pakietów, czyli zestawów wariantów, które będą dostępne dla producenta rolnego: Pakiet 1. Rolnictwo zrównoważone Pakiet 2. Rolnictwo ekologiczne Pakiet 3. Ekstensywne trwałe użytki zielone Pakiet 4. Ochrona cennych siedlisk przyrodniczych Pakiet. 5. Mozaika gruntów ornych Pakiet 6. Zachowanie lokalnych odmian roślin uprawnych Pakiet 7. Ochrona lokalnych ras zwierząt gospodarskich Pakiet 8. Ochrona gleb i wód Pakiet 9. Użytki przyrodnicze Pakiet 10. Inwestycje nieprodukcyjne 1

2 Pakiet 1. Rolnictwo zrównoważone Wariant 1.1. Zrównoważony system gospodarowania Wariant 1.2. Uprawa roślin w plonie głównym z przeznaczeniem na przyoranie Wariant 1.3. Przyorywanie słomy Definicja: Gospodarowanie w rolnictwie zrównoważonym polega na racjonalnym wykorzystywaniu zasobów przyrody, w sposób dostosowany do założeń produkcyjno ekonomicznych w gospodarstwie. W rolnictwie zrównoważonym zostaje przywrócone wielostronne znaczenie resztek roślinnych, pozostających po sprzęcie roślin towarowych, biomasy roślin poplonowych czy roślin uprawianych w plonie głównym, z przeznaczeniem na przyoranie, które efektywnie zwiększają zawartość glebowej substancji organicznej. Rolnik poprzez wprowadzanie do uprawy roślin próchnico twórczych, może w dużym stopniu wpływać na zachowanie w glebie równowagi między procesem reprodukcji substancji organicznej a jej degradacją / redukcją. Cel: Promowanie zrównoważonego systemu gospodarowania Wariant 1.1. Zrównoważony system gospodarowania Wariant podstawowy, którego realizacja jest obowiązkowa, aby móc skorzystać ze wsparcia w ramach wariantów 1.2 lub/i 1.3. Dodatkowo w przypadku łączenia tego wariantu z wariantem 8.1. wsiewki poplonowe lub wariantem 8.2. międzyplon ozimy lub wariantem 8.3. międzyplon ścierniskowy podwyższenie płatności za wariant: zrównoważony system gospodarowania o 20%. W przypadku realizacji tego wariantu obowiązek realizacji Pakietu 9: Użytki przyrodnicze. Degresywność: 0 50 ha 100% płatności ha 50% płatności ponad 100 ha 10% płatności Wymogi wariantu 1.1.: Przestrzeganie prawidłowego doboru i następstwa roślin w płodozmianie oraz odpowiedni sposób zagospodarowania resztek roślinnych; Udział zbóż w strukturze zasiewów nie może przekraczać 66 % obszaru gruntów ornych; 2

3 Realizowanie uproszczonego planu nawozowego opartego na bilansie azotu oraz aktualnej chemicznej analizie gleby, obejmującej zawartość P, K, Mg oraz odczyn Doprowadzenie odczynu gleb do obojętnego (ph 5,5 6,5) zależnie od ich kategorii agronomicznej; Maksymalna dawka azotu (pochodzącego z nawozów naturalnych, kompostów i nawozów mineralnych) na gruntach ornych nie powinna przekraczać 150 kg N/ha, a na trwałych użytkach zielonych 120 kg N/ha. Obsada zwierząt nie powinna przekraczać 1,5 DJP/ha głównej powierzchni paszowej (użytki zielone i grunty orne z uprawą roślin pastewnych na paszę w plonie głównym); Zachowanie na terenie gospodarstwa istniejących trwałych użytków zielonych Proponowana płatność: w trakcie opracowania Wariant 1.2. Uprawa roślin w plonie głównym z przeznaczeniem na przyoranie Definicja: Celem tego działania jest zapobieganie zmniejszaniu się zawartości substancji organicznej w glebie, poprzez przywrócenie do uprawy roślin o dużym potencjale próchnico twórczym. Głównymi roślinami próchnico twórczymi są: trawy i wieloletnie rośliny motylkowate, uprawiane w siewie czystym bądź w mieszankach. Uprawa tych roślin, a następnie ich dwuletnie użytkowanie i pozostawione po nich resztki roślinne, wzbogacają glebę przede wszystkim w dużą ilość substancji organicznej, oraz poprzez ciągłe (przez dwa lata) okrycie gleby przez roślinność chronią ją przed innymi procesami degradującymi. Wymogi wariantu 1.2.: Działanie to może być realizowane zarówno w gospodarstwach prowadzących tylko dział produkcji roślinnej, jak również w gospodarstwach mieszanych posiadających produkcję roślinną i zwierzęcą. Wymogiem wspólnym dla obydwu typów gospodarstw jest: o Wysiew roślin próchnico twórczych w polu roślin kłosowych ozimych lub jarych, jako wsiewki. W zależności od profilu produkcji w gospodarstwie, w kolejnych latach będzie zróżnicowany sposób użytkowania biomasy roślinnej, czyli inne wymogi. Rok użytkowania Gospodarstwo z produkcją Gospodarstwo z produkcją roślinną mieszaną I rok - wsiewka Koszenie porostu i Wypasanie porostu przez 3

4 II rok pełne użytkowanie III rok pełne użytkowanie pozostawianie w formie mulczu na miejscu Kilkakrotne koszenie porostu i pozostawianie w formie mulczu na miejscu, lub w przypadku obfitego plonu biomasy koszenie i wywożenie jej z przeznaczeniem na kompost Kilkakrotne koszenie porostu i pozostawianie w formie mulczu na miejscu, lub w przypadku obfitego plonu biomasy koszenie i wywożenie jej z przeznaczeniem na kompost. Zakończenie użytkowania porostu, zaoranie resztek roślinnych, tak późno jak to jest możliwe ze względów pogodowych (listopad), aby opóźnić mineralizację substancji organicznej i wymywanie azotanów do wód. zwierzęta, Systematyczne wypasanie porostu przez zwierzęta z wykoszeniem niedojadów i pozostawieniem biomasy na miejscu, lub wykaszanie i wywożenie z przeznaczeniem na paszę Systematyczne wypasanie porostu przez zwierzęta z wykoszeniem niedojadów i pozostawieniem biomasy na miejscu, lub wykaszanie i wywożenie z przeznaczeniem na paszę Zakończenie użytkowania porostu, zaoranie resztek roślinnych, tak późno jak to jest możliwe ze względów pogodowych (listopad), aby opóźnić mineralizację substancji organicznej i wymywanie azotanów do wód. Dobór gatunków roślin próchnico twórczych zależy od typu gleby, wrażliwości roślin motylkowatych na odczyn gleby. Najbardziej uniwersalne są trawy, z roślin motylkowatych koniczyna czerwona, koniczyna biała, inkarnatka ( wrażliwa na niskie temperatury), lucerna siewna, lucerna chmielowa, komonica siewna. Minimalna powierzchnia uprawy: 1 ha Proponowana płatność - powinna być zróżnicowana w latach, w pierwszym roku - uzależniona od ceny materiału siewnego poszczególnych gatunków roślin, w drugim - od sposobu użytkowania. Premia powinna być wyższa dla gospodarstwa bez produkcji zwierzęcej, ze względu na konieczność wielokrotnego koszenia odrastającej biomasy. Wariant 1.3. Przyorywanie słomy Definicja: Nagromadzaniu glebowej substancji organicznej, poza stosowaniem obornika, nawozów organicznych, uprawą roślin próchnico-twórczych, sprzyja także przyorywanie słomy, która powinna być pozostawiona na polu, na którym wyrosła. Jest to szczególnie ważne dla gospodarstw realizujących uproszczone zmianowania zbożowe, w których zboża są 4

5 uprawiane dwa trzy razy po sobie, a jednocześnie nie ma nie zapotrzebowania na ściółkę, ze względu na brak produkcji zwierzęcej. Występujący w tych gospodarstwach nadmiar słomy zbóż, rzepaku i kukurydzy powinien być zagospodarowany poprzez jej przyorywanie. Aby ograniczyć niekorzystne efekty orki ( przyspiesza mineralizację substancji organicznej, zagęszcza głębsze warstwy gleby), do wymieszania rozdrobnionej słomy z glebą wskazane jest stosowanie uprawy uproszczonej, przy pomocy narzędzi płytko działających, typu kultywator (gruber). Połączenie ochronnej / konserwującej uprawy gleby z zabiegiem wapnowania, jeśli to wynika z oznaczenia odczynu gleby, wpłynie dodatnio na utrwalanie zawartości substancji organicznej. Ponadto, przyorywanie rozdrobnionej słomy zapobiega stratom azotu mineralnego z gleby, w procesie wymywania do wód. Każda tona przyoranej słomy wiąże około 10 kg azotu mineralnego, w wyniku procesu immobilizacji przez mikroorganizmy glebowe. Wymogi wariantu 1.3.: Słoma zbóż, rzepaku, kukurydzy musi być dokładnie rozdrobniona i równomiernie rozprowadzona na powierzchni gleby, Na przyorywaną słomę zbóż, kukurydzy lub rzepaku należy zastosować 30 kg N/ha (w formie gnojówki, gnojowicy, nawozu mineralnego), Minimalna powierzchnia działania: 1 ha Płatność w trakcie opracowywania 5

6 Pakiet 2. Rolnictwo ekologiczne Wariant 2.1. Uprawy rolnicze (z i bez certyfikatu) Wariant 2.2. Trwałe użytki zielone (z i bez certyfikatu) Wariant 2.3. Uprawy warzywne (z i bez certyfikatu) Wariant 2.4. Uprawy zielarskie (z i bez certyfikatu) Wariant 2.5. Uprawy sadownicze niskonakładowe (z i bez certyfikatu) Wariant 2.6. Uprawy sadownicze w tym jagodowe (z i bez certyfikatu) Definicja: Pakiet obejmuje gospodarstwa przestawiające się na produkcję metodami ekologicznymi i gospodarstwa ekologiczne posiadające ważny certyfikat wydany przez upoważnioną jednostkę certyfikującą, zgodnie z przepisami o rolnictwie ekologicznym, tj. Ustawą o rolnictwie ekologicznym z 20 kwietnia 2004 r. (Dz. U. z 2004 r., Nr 93, poz. 898) z odpowiednimi rozporządzeniami wykonawczymi. Cel: Promowanie zrównoważonego systemu gospodarowania Wymogi pakietu: o Prowadzenie produkcji rolnej, zgodnie z regułami określonymi w ustawie o rolnictwie ekologicznym i Rozporządzeniach Rady (WE) Nr 2092/92 i 1804/99. o W przypadku realizacji wariantu obowiązek posiadania minimalnej obsady zwierząt - 0,3 DJP/ha TUZ o Zachowanie na terenie gospodarstwa powierzchni trwałych użytków zielonych. o Obowiązek wdrażania Pakietu 9. Użytki przyrodnicze Degresywność: 0 50 ha 100% płatności ha 50% płatności ponad 100 ha 10% płatności Proponowane płatności: Rolnictwo ekologiczne - uprawy rolnicze (bez certyfikatu) 800 PLN/ha Rolnictwo ekologiczne - uprawy rolnicze (po uzyskaniu certyfikatu) 750 PLN/ha Rolnictwo ekologiczne - trwałe użytki zielone bez certyfikatu PLN/ha Rolnictwo ekologiczne - trwałe użytki z certyfikatem PLN/ha Rolnictwo ekologiczne - uprawy warzywne (bez certyfikatu) PLN/ha Rolnictwo ekologiczne - uprawy warzywne (z certyfikatem) PLN/ha Rolnictwo ekologiczne - uprawy sadownicze + jagodowe z wyjątkiem upraw sadowniczych niskonakładowych (bez certyfikatu) PLN/ha Rolnictwo ekologiczne - uprawy sadownicze + jagodowe z wyjątkiem upraw sadowniczych niskonakładowych (z certyfikatem) PLN/ha Rolnictwo ekologiczne - uprawy sadownicze niskonakładowe (aronia, róża i inne) 350 PLN/ha 6

7 Rolnictwo ekologiczne - uprawy sadownicze niskonakładowe (aronia, róża i inne) (z certyfikatem) PLN/ha Uprawy zielarskie w trakcie opracowania 7

8 Pakiet 3. Ekstensywne trwałe użytki zielone Wariant 3.1. Ekstensywna gospodarka na łąkach i pastwiskach Wariant 3.2. Ekstensywna gospodarka na łąkach i pastwiskach nastawiona na ochronę siedlisk lęgowych ptaków Definicja: Pakiet ekstensywne trwałe użytki zielone ma na celu ekstensyfikację użytkowania, polegająca na ograniczeniu nawożenia i ilości pokosów lub intensywności wypasu. Spełnienie wymogów pakietu prowadzi do poprawy warunków bytowania typowych przedstawicieli fauny i flory związanych z ekstensywnymi użytkami zielonymi, a także podtrzymania istnienia łąkowo-pastwiskowych krajobrazów wiejskich. Działanie Ekstensywna gospodarka na łąkach i pastwiskach nastawiona na ochronę siedlisk lęgowych ptaków ma za zadanie dostosowanie użytkowania na obszarach objętych pakietem do wymogów bytowania ptaków siedlisk łąkowych i wodno-błotnych. Cel: Przywracanie walorów lub utrzymanie stanu cennych siedlisk użytkowanych rolniczo. Wymogi pakietu: Pakiet może być wdrażany na gruntach użytkowanych jako trwałe łąki lub pastwiska. Obszar objęty pakietem użytkowany jest na jeden z poniższych sposobów (dowolność wyboru i zmiany w trakcie obowiązywania planu rolnośrodowiskowego): łąka jednokośna, łąka dwukośna, pastwisko, użytkowanie zmienne kośno-pastwiskowe). Przy stosowaniu wypasu, zarówno na łąkach jak i na pastwiskach, dopuszczalna maksymalna obsada zwierząt wynosi 1 DJP/ha i maksymalne obciążenie do 10 DJP/ha, wypas obejmuje bydło, konie lub owce (także inne zwierzęta, jeżeli jest to zgodne z celami ochrony danego zbiorowiska). Degresywność: 0 50 ha 100% płatności ha 50% płatności ponad 100 ha 10% płatności Wariant 3.1. Ekstensywna gospodarka na łąkach i pastwiskach W przypadku użytkowania kośnego: pierwszy pokos w terminie od dnia 10 czerwca (po 15 lipca dopuszczalny drugi pokos), obowiązek pozostawienia 5-10% działki rolnośrodowiskowej nieskoszonej w ciągu całego roku ( przy czym powinien to być inny fragment każdego roku) obowiązek usunięcia skoszonej biomasy; (po 1 lipca dopuszczalny jest wypas kontrolowany) W przypadku użytkowania wyłącznie pastwiskowego: minimalna obsada pastwiska wynosi 0,5 DJP/ha, określa się czas trwania sezonu pastwiskowego określa się następująco: 8

9 na obszarach poniżej 300 m n.p.m. co najmniej 110 dni, począwszy od dnia 1 maja, a kończąc nie później niż 15 października, na obszarach powyżej 300m n.p.m. co najmniej 90 dni, począwszy od dnia 20 maja, na obszarach zalewowych termin rozpoczęcia wypasu nie wcześniej niż w dwa tygodnie po ustąpieniu wód. Na obszarze objętym pakietem obowiązuje zakaz: przeorywania, wałowania, budowania nowych systemów melioracyjnych (za wyjątkiem urządzeń nawadniających lub powstrzymujących odpływ), stosowania ścieków i osadów ściekowych, stosowania podsiewu, stosowania pestycydów i herbicydów, z wyjątkiem selektywnego i miejscowego niszczenia uciążliwych chwastów z zastosowaniem odpowiedniego sprzętu (np. mazaczy herbicydowych), po uzgodnieniu z doradcą rolnośrodowiskowym koszenia od zewnątrz do środka działki, Na obszarze objętym pakietem nakłada się obowiązek: stosowania wypłaszaczy w czasie koszenia, wykonanie pierwszego pokosu najpóźniej do 30 października. W uzasadnionych przypadkach dopuszcza się: wapnowanie i ograniczone nawożenie azotem (do 60 kg/ha/rok), z wyłączeniem obszarów nawożonych przez namuły rzeczne (w przypadku użytkowania pastwiskowego nawóz powinien być stosowany w dawkach podzielonych) włókowanie w przypadku łąk o silnie zniszczonej powierzchni (np. w wyniku buchtowania przez dziki) w okresie od 1 września do pierwszych mrozów lub od rozmarznięcia gleby do 10 marca wykaszanie niedojadów w okresie lipiec-sierpień Proponowana płatność PLN/ha Wariant 3.2. Ekstensywna gospodarka na łąkach i pastwiskach nastawiona na ochronę siedlisk lęgowych ptaków Dodatkowe wymogi do wariantu 3.2. Ekstensywna gospodarka na łąkach i pastwiskach nastawiona na ochronę siedlisk lęgowych ptaków W przypadku: użytkowania łąkowego: opóźnienie pierwszego pokosu co najmniej do 20 lipca, a najpóźniej do 30 października; 9

10 prowadzenia wypasu: ograniczenie obsady zwierząt w okresie do dnia 20 lipca do 0,4 DJP/ha. W okresie tym nie obowiązuje wymóg obsady minimalnej. Proponowana płatność PLN 10

11 Pakiet 4. Ochrona cennych siedlisk przyrodniczych Wariant 4.1. Mechowiska i szuwary wysokoturzycowe Wariant 4.2. Łąki trzęślicowe i selernicowe Wariant 4.3. Półnaturalne łąki wilgotne kaczeńcowe Wariant 4.4. Półnaturalne łaki siedlisk świeżych Wariant 4.5. Murawy ciepłolubne Wariant 4.6. Bogate gatunkowo murawy bliźniczkowe Wariant Słonorośla Wariant 4.8. Torfowiska wysokie, przejściowe i trzęsawiska Wariant 4.9. Luźne murawy napiaskowe Definicja: Pakiet Ochrona cennych siedlisk przyrodniczych ma na celu przywracanie walorów lub utrzymanie stanu cennych siedlisk użytkowanych rolniczo; szczególnie łąk, pastwisk oraz marginalnych gruntów rolniczych o wysokich walorach przyrodniczych. Pakiet Ochrona cennych siedlisk przyrodniczych zawiera siedliska według klasyfikacji Natura 2000 (kod liczbowy umieszczono w nawiasie przy konkretnym wariancie) oraz inne cenne przyrodniczo siedliska występujące na obszarach rolniczych. Warunkiem zaklasyfikowania obszaru do pakietu Ochrona cennych siedlisk przyrodniczych jest wykonanie lub posiadanie operatu przyrodniczego (uwzględniony w kosztach transakcyjnych), który będzie podstawą do realizacji działań na danym siedlisku. Cel: Przywracanie walorów lub utrzymanie stanu cennych siedlisk użytkowanych rolniczo Kalkulacja płatności: Płatności za działania w ramach pakietu: Ochrona cennych siedlisk przyrodniczych w ramach programu rolnośrodowiskowego są o 20% niższe niż płatności za takie same działania podejmowane na obszarach Natury Płatność jest przyznawana tylko i wyłącznie w przypadku posiadania przez producenta rolnego operatu przyrodniczego zawierającego identyfikację siedlisk i gatunków. Wymogi pakietu: Wymogi w ramach poszczególnych wariantów są identyczne jak wymogi zawarte w działaniu dotyczącym płatności na obszarach rolnych Natura Na obszarze objętym pakietem Ochrona cennych siedlisk przyrodniczych zakazuje się: przeorywania, wałowania, stosowania ścieków i osadów ściekowych, stosowania podsiewu, stosowania pestycydów i herbicydów. Graniczny termin pokosów do 30 października. Wariant 4.1. Mechowiska i szuwary wysokoturzycowe 11

12 Wariant 4.1. Mechowiska i szuwary wysokoturzycowe obejmuje siedliska określane według klasyfikacji Natura 2000 jako: torfowiska przejściowe i trzęsawiska (7140) (oprócz zbiorowisk ze związku Rhynchosporion), górskie i nizinne torfowiska zasadowe o charakterze młak, turzycowisk i mechowisk (7230), torfowiska nakredowe (7210) (należące do Caricion davallianae) siedlisko priorytetowe, torfowiska nakredowe (7210) (należące do Magnocaricion) siedlisko priorytetowe, oraz szuwary wysokoturzycowe które nie zostały przyjęte na listę siedlisk Natura Definicja: Mechowiska (łąki turzycowo-mszyste, młaki niskoturzycowe) skupiają wiele rzadkich gatunków roślin oraz są miejscem bytowania specyficznej ornitofauny, w tym licznie występującej wodniczki (Acrocephalus paludicola) 1. Jest ona najsilniej zagrożonym wymarciem europejskim gatunkiem ptaka, dla którego Polska stanowi najważniejszą ostoję w Unii Europejskiej (85% populacji). Zasięg występowania ornitofauny otwartych siedlisk wilgotnych ogranicza się do dobrze zachowanych torfowisk zasilanych wodą gruntową, klasyfikowanych wg typologii łąkarskiej jako bielawy właściwe i bielawy podtopione. Większość mechowisk była tradycyjnie koszona, co 1-2 lata, lub rzadziej (w zależności od warunków wodnych), głównie z przeznaczeniem na ściółkę, co umożliwiało utrzymywanie się dużego bogactwa gatunkowego. Zaniechanie tego użytkowania wywołuje przeważnie sukcesję w kierunku szuwarów lub zbiorowisk leśnych. Za cenne i rzadkie tradycyjnie uznaje się mechowiska wapieniolubne, w odróżnieniu od pospolitszych mechowisk kwaśnych. Z powodu postępującego osuszania siedlisk bagiennych i zaniechania koszenia również te ostatnie stają się w ostatnich latach coraz rzadsze. Jednostki fitosocjologiczne: szeroko ujęte związki Caricion davallianae, Caricion nigrae, część Caricion lasiocarpae, oraz nawiązujące do nich zbiorowiska, na których udokumentowana zostanie obecność gatunków identyfikujących. Szuwary wysokoturzycowe zajmują różne siedliska bagienne i mokre, co odzwierciedla się w znacznym zróżnicowaniu zbiorowisk roślinnych. Najczęściej porastają obszary zasilane żyznymi wodami rzecznymi, zarówno na glebach mineralnych (łęgi rozlewiskowe), jak i organicznych (bielawy zalewne), ale mogą także rozwijać się w płytkich wodach stojących (łęgi zastoiskowe) lub płynących. Są one stosunkowo ubogie gatunkowo i występują powszechnie w całym kraju, jednak szybko zanikają na skutek postępującej degradacji siedlisk dolinowych. Są to zbiorowiska w dużym stopniu naturalne. Na wielu terenach były tradycyjnie koszone na ściółkę dla bydła lub na miernej jakości siano, co zapobiegało ich sukcesji w kierunku lasów i zakrzaczeń. Należy podkreślić ich walory faunistyczne (jako siedliska lęgowe ptaków wodno-błotnych, żerowiska dużych ssaków roślinożernych, tarliska ryb) oraz takie funkcje fizjocenotyczne, jak retencjonowanie wód zalewowych oraz naturalną filtrację i oczyszczanie wody powierzchniowej. Funkcje te, zwłaszcza ornitologiczna, są szczególnie istotne w przypadku rozległych turzycowisk. Jednostki fitosocjologiczne: związek Magnocaricion za wyjątkiem Phalaridetum arundinaceae, Caricetum paniculatae, Cicuto-Caricetum pseudocyperi, Caricetum ripariae, Thelypteridi-Phragmitetum, Iridetum pseudacori. 1 Areał wodniczki został wyznaczony na podstawie ogólnopolskich cenzusów. Zajmuje on łącznie około ha 12

13 1. koszenie: minimum 20%, a maksimum 50 % powierzchni rocznie, w terminie od dnia 10 lipca; ręczne lub mechaniczne sprzętem, w taki sposób, aby nie niszczyć struktury roślinności i gleby; zakaz stosowania sprzętu o nacisku większym niż 0,5 kg/cm 2, z wyjątkiem gruntów zamarzniętych, wysokość koszenia cm*, zakaz koszenia od zewnątrz do wewnątrz działki, stosowanie wypłaszaczy w czasie koszenia, usunięcie ściętej biomasy. 2. nawożenie - zakaz 3. wypas - zakaz Proponowana wysokość płatności: w trakcie opracowywania Podwyższona płatność za prowadzenie monitoringu w areale występowania wodniczki. Wariant 4.2. Łąki trzęślicowe i selernicowe Wariant 4.2. łąki trzęślicowe i selernicowe obejmuje siedliska określane według klasyfikacji Natura 2000 jako: zmiennowilgotne łąki trzęślicowe (6410) oraz łąki selernicowe (6440) Definicja: Łąki trzęślicowe należą do najbogatszych gatunkowo zbiorowisk roślinnych w kraju. Są to zbiorowiska z dużym udziałem późno kwitnących roślin kwiatowych powstałe na skutek systematycznego jesiennego koszenia bez stosowania nawozów. Łąki trzęślicowe występują przeważnie na siedliskach zasilanych zasobnymi w węglan wapnia wodami gruntowymi na grądach podmokłych (podłoże gliniaste) lub nieznacznie odwodnionych torfowiskach (bielawy podtopione, łąki pobagienne właściwe). Łąki trzęślicowe występują często w postaci niewielkich płatów. Łąki selernicowe, pod względem składu gatunkowego i sposobu użytkowania zbliżone do łąk trzęślicowych, występują przede wszystkim na glebach madowych w dolinach dużych rzek. Jednostki fitosocjologiczne: zbiorowiska związków Molinion caeruleae i Cnidion dubii, oraz nawiązujące do nich zbiorowiska. 1. koszenie: raz w roku, w terminie od dnia 1 września; pozostawienie 5-10% działki rolnośrodowiskowej nieskoszonej w ciągu całego roku, technika koszenia pozwalająca na zachowanie kępowej struktury runi, dopuszczalne koszenie ręczne lub mechaniczne sprzętem o jednostkowym nacisku na grunt nieprzekraczającym 2kg/cm 2, wysokość koszenia cm, zakaz koszenia od zewnątrz do wewnątrz działki, stosowanie wypłaszaczy w czasie koszenia, usunięcie ściętej biomasy, 2. nawożenie - 3. prowadzenie wypasu jest zabronione 13

14 Proponowana płatność w trakcie opracowywania Wariant 4.3. Łąki wilgotne kaczeńcowe Wariant 4.3. Łąki wilgotne kaczeńcowe obejmuje podmokłe łąki eutroficzne i kalcyfilne. Definicja: Łąki wilgotne kaczeńcowe występują w różnego typu siedliskach podmokłych na tarasach zalewowych rzek (łęgi rozlewiskowe), podmokliskach (grądy podmokłe) bądź na nieco odwodnionych torfowiskach (łąki pobagienne). Tradycyjnie użytkowane są jako łąki dwukośne, przeważnie nawożone, jednak użytkowanie jednokośne przy jednoczesnym braku nawożenia nie wpływa negatywnie na ich skład florystyczny. Charakteryzują się stosunkowo dużym bogactwem florystycznym, choć liczba gatunków rzadkich i zagrożonych związanych z tym siedliskiem jest niewielka. Ze zbiorowiskami tymi związana jest też bogata fauna, w tym wiele gatunków ptaków. Łąki te pełnią ponadto ważne funkcje fizjocenotyczne, np. w ochronie gleb organicznych przed mineralizacją w stanie umiarkowanego odwodnienia oraz retencji wody powierzchniowej. Jednostki fitosocjologiczne: zbiorowiska związku Calthion, oraz nawiązujące do nich zbiorowiska, na których udokumentowana zostanie obecność gatunków identyfikujących. 1. koszenie: 2 razy w roku, dopuszcza się 1 raz w roku, pierwszy pokos nie wcześniej niż 10 lipca, drugi pokos dopuszcza się po 1 sierpnia, wysokość koszenia cm*, koszenie ręczne lub mechaniczne sprzętem o jednostkowym nacisku na grunt nieprzekraczającym 2kg/cm 2, zakaz koszenia od zewnątrz do wewnątrz działki, usunięcie ściętej biomasy, obowiązek stosowania wypłaszaczy w czasie koszenia, obowiązek pozostawienia 5-10% działki rolnośrodowiskowej nieskoszonej w ciągu całego roku, zakaz nawożenia (dopuszcza się ograniczone nawożenie azotem przy użytkowaniu jako łąki dwukośnej) Proponowana wysokość płatności w trakcie opracowywania Wariant 4.4. Łąki świeże Wariant 4.4. Łąki świeże obejmuje siedliska określane według klasyfikacji Natura 2000 jako: część niżowych i górskich świeżych łąk użytkowanych ekstensywnie (6510, bez czyli ciepłolubnych łąk pienińskich) oraz górskie łąki konietlicowe użytkowane ekstensywnie (6520). Definicja: Łąki świeże występują na mineralnych wyniesieniach i stokach dolin rzecznych, a także w sąsiedztwie rzek na lekkich glebach madowych, czyli siedliskach klasyfikowanych w typologii łąkarskiej jako grądy właściwe i popławne oraz łęgi zgrądowiałe. Są to siedliska najkorzystniejsze do wykorzystania rolniczego, w związku z czym porastające je łąki w większości zagospodarowano w stopniu intensywnym, co doprowadziło do ich zubożenia gatunkowego i utraty walorów przyrodniczych. Na nizinach pakiet ten obejmuje przede wszystkim łąki rajgrasowe i bogate gatunkowo łąki wiechlinowe, wyróżniające się dużym 14

15 bogactwem gatunkowym i znacznymi walorami krajobrazowymi. W paśmie regla dolnego Karpat Zachodnich, a zwłaszcza Tatr, charakterystyczne są łąki mieczykowo-mietlicowe, bądź konietlicowe. Występują w górach na terenach poleśnych, stanowiąc wartościowe gospodarczo użytki zielone, jednocześnie bardzo bogate w dekoracyjne, barwnie kwitnące gatunki roślin. Jednostki fitosocjologiczne: zbiorowiska związków Arrhenatherion (oprócz ubogich postaci Poo-Festucetum i suchych łąk pienińskich Anthyllidi-Trifolietum montanii) i Polygono- Trisetion. 1. koszenie: raz w roku lub 2 razy w roku, pierwszy pokos nie wcześniej niż 10 czerwca, drugi pokos dopuszczalny po 1 lipca, wysokość koszenia: 5-10 cm, zakaz koszenia od zewnątrz do wewnątrz działki, pozostawienie 5-10% działki rolnośrodowiskowej nieskoszonej w ciągu całego roku; usunięcie ściętej biomasy, stosowanie wypłaszaczy w czasie koszenia. Proponowana płatność w trakcie opracowywania Wariant Murawy ciepłolubne Wariant 4.5. murawy ciepłolubne obejmuje siedliska określane według klasyfikacji Natura 2000 jako: ciepłolubne śródlądowe murawy napiaskowe (6120) - jako siedlisko o znaczeniu priorytetowym, murawy kserotermiczne (6210), w których za priorytetowe uważa się płaty z istotnymi stanowiskami storczykowatych, ciepłolubne łąki pienińskie (6510-4). Definicja: Murawy ciepłolubne (kserotermiczne) oraz bogate murawy napiaskowe należą do najbogatszych w gatunki fitocenoz Polski. Połączono tu dwie grupy zbiorowisk różniące się składem gatunkowym i rozmieszczeniem w kraju. Oba typy muraw zostały ukształtowane w dużym stopniu w wyniku ekstensywnego wypasu (rzadziej koszenia). Nasłonecznione stoki dużych dolin rzecznych oraz otwarte, piaszczyste wyniesienia (siedliska klasyfikowane w łąkarstwie jako grądy zubożałe) to, poza wyżynną częścią kraju, charakterystyczne miejsca występowania tych zbiorowisk. Ze względu na szybkie zanikanie tych zbiorowisk i związanych z nimi gatunków flory i fauny konieczna jest ich pilna czynna ochrona poprzez promocję ekstensywnego użytkowania. Jednostki fitosocjologiczne: zbiorowiska klasy Festuco-Brometea oraz związku Koelerion glaucae, a także zespół Anthyllidi-Trifolietum montanii. Podstawą użytkowania muraw ciepłolubnych jest ekstensywny wypas przy odpowiedniej obsadzie zwierząt, dopuszcza się również użytkowanie kośne. Użytkowanie pastwiskowe 15

16 obsada zwierząt od 0,4 do 0,6 DJP/ha, przy maksymalnym obciążeniu pastwiska do 5 DJP/ha, Koszenie raz w roku lub wypas ekstensywny, pokos nie wcześniej niż 1 lipca, pozostawienie działki rolnośrodowiskowej nieskoszonej w ciągu całego roku, zakaz koszenia od zewnątrz do wewnątrz działki, stosowanie wypłaszaczy w czasie koszenia, wysokość koszenia cm, usunięcie ściętej biomasy. Na obszarze objętym wariantem 4.5. zakazuje się: budowania nowych systemów melioracyjnych, nawożenia. Proponowana wysokość płatności w trakcie opracowywania Wariant 4.6. Bogate gatunkowo murawy bliźniczkowe Wariant 4.6. bogate gatunkowo murawy bliźniczkowe obejmuje siedliska określane według klasyfikacji Natura 2000 jako: bogate florystycznie górskie i niżowe murawy bliźniczkowe (6230), w których za priorytetowe uważa się tylko płaty bogate florystycznie. Definicja: Bogate gatunkowo murawy bliźniczkowe to zbiorowiska częściowo przynajmniej związane z ekstensywnym użytkowaniem pastwiskowym. Zbyt duża intensyfikacja wypasu powoduje silne ubożenie tych zbiorowisk i opanowywanie przez bliźniczkę psią trawkę. Choć są to głównie zbiorowiska górskie i wyżynne, mogą jednak występować również na stokach dolin rzecznych (siedliska grądów zubożałych), zwłaszcza w północnej Polsce. Przyjmując rozwiązanie przyjętego w wykazie siedlisk priorytetowych Dyrektywy Siedliskowej UE za cenne przyrodniczo można uznać te zbiorowiska muraw bliźniczkowych, które zawierają znaczną liczbę gatunków rzadkich. Jednostki fitosocjologiczne: zbiorowiska rzędu Nardetalia, na których udokumentowana zostanie obecność gatunków identyfikujących. Wypas ekstensywny, obsada zwierząt od 0,4 do 0,6 DJP/ha, przy maksymalnym obciążeniu pastwiska do 5 DJP/ha, sezon pastwiskowy trwa co najmniej 90 dni, począwszy od dnia 20 maja, a kończąc nie później niż 15 października, na obszarach zalewowych termin rozpoczęcia wypasu nie wcześniej niż w dwa tygodnie po ustąpieniu wód, wypas obejmuje bydło, konie lub owce (także inne zwierzęta, jeżeli jest to zgodne z celami ochrony danego zbiorowiska). Na obszarze objętym działaniem 4.7. zakazuje się: nawożenia, budowania nowych systemów melioracyjnych. 16

17 Proponowana wysokość płatności w trakcie opracowywania Wariant 4.7. Słonorośla Wariant 4.7. słonorośla obejmuje siedliska określane według klasyfikacji Natura 2000 jako: śródlądowe błotniste solniska z solirodem (1310), solniska nadmorskie (1330), oraz śródlądowe słone łąki, pastwiska i szuwary (1340) jako siedlisko o znaczeniu priorytetowym. Definicja: Zbiorowiska występujące w zasięgu działania słonych i słonawych wód powierzchniowych lub podziemnych. Są to rzadko występujące biocenozy, występujące głównie na wybrzeżu oraz w rozproszeniu także w dolinach dużych rzek nizinnych. Zawiera szereg wyspecjalizowanych gatunków rzadkich, utrzymujących się w roślinności z reguły dzięki prowadzeniu ekstensywnego wypasu. Jednostki fitosocjologiczne: zbiorowiska klas Asteretea tripolium i Thero-Salicornietea, na których udokumentowana zostanie obecność gatunków identyfikujących. Wypas ekstensywny: obsada zwierząt od 0,5 do 1 DJP/ha, przy maksymalnym obciążeniu pastwiska do 10 DJP/ha, sezon pastwiskowy trwa co najmniej 100 dni, począwszy od dnia 1 maja, a kończąc nie później niż 15 października, na obszarach zalewowych termin rozpoczęcia wypasu nie wcześniej niż w dwa tygodnie po ustąpieniu wód, w przypadku licznego występowania trzciny należy stosować wypas kwaterowy, który powinien zaczynać się od kwater z dużym udziałem trzciny i stopniowo przechodzić na typowe słonawy, wypas obejmuje bydło, konie lub owce (także inne zwierzęta, jeżeli jest to zgodne z celami ochrony danego zbiorowiska); Na obszarze objętym wariantem 4.7. zakazuje się: nawożenia. Proponowana wysokość płatności w trakcie opracowywania Wariant 4.8. Torfowiska wysokie, przejściowe i trzęsawiska Wariant 4.8. torfowiska wysokie, przejściowe i trzęsawiska obejmuje siedliska określane według klasyfikacji Natura 2000 jako: torfowiska wysokie z roślinnością torfotwórczą (żywe) (7110) jako siedlisko o znaczeniu priorytetowym, torfowiska wysokie zdegradowane - zdolne do naturalnej i stymulowanej regeneracji (7120), część torfowisk przejściowych i trzęsawiska (7140) (zbiorowiska ze związku Rhynchosporion, nawiązujące do torfowisk przejściowych i wysokich zbiorowiska Caricion lasiocarpae) oraz obniżenia na podłożu z roślinnością ze zw. Rhynchosporion (7150) Definicja: Torfowiska wysokie, przejściowe i trzęsawiska są rzadkie w krajobrazie rolniczym, z punktu widzenia rolniczego stanowią nieużytki, przedstawiają jednak bardzo 17

18 wysokie walory przyrodnicze. Występują w bezodpływowych zagłębieniach terenu, na tzw. bielawach wododziałowych. Torfowiska przejściowe i trzęsawiska występują przeważnie w postaci emersyjnych darni pływających wokół dystroficznych jezior, mogą to być też zespoły pionierskie na odkrytych torfach i piaskach torfiastych. Są to zbiorowiska rzadko wykorzystywane rolniczo, ale niekiedy występują w postaci enklaw w krajobrazie rolniczym, w lokalnych obniżeniach terenu. Zbiorowiska roślinne budowane są głównie przez mszaki i różne gatunki niskich turzyc. Wśród mszaków charakterystyczne jest występowanie różnych gatunków mchów torfowców, niekiedy obok grupy mchów brunatnych. Wśród roślin zielnych jest grupa gatunków związanych z silnie kwaśnym środowiskiem, np. żurawina błotna, trzy gatunki rosiczek. Zbiorowiska te mogą być niemal całkowicie bezleśne, bądź też posiadać rzadki drzewostan sosnowy z domieszką brzozy. Jednostki fitosocjologiczne: zbiorowiska związków Rhynchosporion albae, Caricion lasiocarpae (poza zbiorowiskami kwalifikującymi się do wariantu mechowiska ) oraz klasy Oxycocco-Sphagnetea, a także nawiązujące do nich zbiorowiska, na których udokumentowana zostanie obecność gatunków identyfikujących. brak użytkowania rolniczego. Proponowana płatność w trakcie opracowywania Wariant 4.9. Luźne murawy napiaskowe Wariant 4.9. luźne murawy napiaskowe obejmuje siedliska określane według klasyfikacji Natura 2000 jako: wydmy śródlądowe z murawami napiaskowymi (2330) Definicja: Zbiorowiska luźnych muraw napiaskowych są pierwszym stadium zarastania odsłoniętych piasków, częste na ubogich ugorach porolnych. Luźne murawy napiaskowe to zbiorowiska zbudowane przeważnie z niskich kępowych traw z dużym udziałem niskich roślin rozetowych. Charakterystyczny jest znaczny udział porostów z rodzaju chrobotka i sucholubnych mchów. Nieużytkowane pokrywają się nalotem sosnowym i stopniowo przekształcają się w bory suche i świeże. Większość gatunków występujących w omawianych zbiorowiskach występuje też w borach, dlatego nie ma konieczności ochrony czynnej luźnych muraw napiaskowych przeciwdziałając zalesianiu. Zaleca się więc ochronę bierną i umożliwienie naturalnej sukcesji, w trakcie której zbiorowiska muraw stanowią cenne siedliska dla fauny (zwłaszcza owadów). Ich znaczenie przyrodnicze polega także na zapobieganiu erozji wietrznej. Jednostki fitosocjologiczne: zbiorowiska rzędu Corynephorion canescentis, a także nawiązujące do nich zbiorowiska, na których udokumentowana zostanie obecność gatunków identyfikujących. brak użytkowania rolniczego Proponowana płatność w trakcie opracowywania 18

19 Pakiet 5. Utrzymanie mozaiki gruntów ornych Wariant 5.1. Mozaika gruntów ornych o szerokości pól do 50 m; Definicja: Działanie polega na zachowaniu i utrzymaniu mozaikowej struktury użytkowania gruntów rolnych. Mozaika wąskich pól stanowi unikatowy w skali europejskiej element krajobrazu, wciąż charakterystyczny dla wielu regionów Polski. Utrzymywana jest ona w małych, nieprodukcyjnych gospodarstwach. Poza walorami krajobrazowymi, pasiasta struktura pól wiąże się również z dużą bogactwem roślinności segetalnej, owadów, a także ptaków zamieszkujących liczne miedze. Intensyfikacja produkcji rolnej jest realnym zagrożeniem dla zachowania tego typu form użytkowania gruntów. Wraz ze wzrostem powierzchni pól zanikają miedze i związana z nimi fauna i flora. Pola o mozaikowej strukturze są również częściej odłogowane, niż pola o większej powierzchni. Cel: Kształtowanie struktury krajobrazu rolniczego Wariant 5.1. Mozaika gruntów ornych o szerokości pól do 50 m; Utrzymanie na obszarze gospodarstwa pól o szerokości nie przekraczającej 15, 35 lub 50 metrów; Utrzymywanie dotychczas istniejących miedz śródpolnych o szerokości od 0,5 do 2m i pozostawianie na ich obszarze samosiewów drzew i krzewów; Wykoszenie raz na 5 lat miedz nie wcześniej niż przed 15 lipca i zebranie skoszonej biomasy, Przestrzeganie zasad prawidłowego następstwa roślin w 5-letnim okresie realizacji planu działalności rolnośrodowiskowej; Uprawa min. 3 gatunków roślin w każdym roku realizacji planu działalności rolnośrodowiskowej; W przypadku realizacji tych działań obowiązek realizacji pakietu 9: użytki przyrodnicze Proponowana płatność: w trakcie opracowywania 19

20 Pakiet 6. Zachowanie lokalnych odmian roślin uprawnych Wariant 6.1. Produkcja towarowa lokalnych odmian roślin uprawnych Wariant 6.2. Produkcja nasienna towarowa lokalnych odmian roślin uprawnych Wariant 6.3. Produkcja nasienna na zlecenie banku genów starych roślin uprawnych Wariant 6.4. Sady tradycyjne Definicja: Działania opisane w pakiecie są zgodne z celami Wspólnej Polityki Rolnej Unii Europejskiej zwłaszcza z Dyrektywą 1467/94 (Zachowanie i wykorzystanie zasobów genowych) oraz Globalnym Planem Akcji dla Zachowania Zasobów Genowych FAO (Lispk 1994), który został przyjęty przez Unię Europejską. Pakiet tworzy techniczną strukturę dla wsparcia rolników w czynnej ochronie starych odmian oraz stwarza możliwości dla ich udziału w ich doskonaleniu (participatory breeding). Daje możliwość bezpośredniego przepływu zgromadzonych zasobów w bankach genów do rolników i wyboru przez nich najlepszych genotypów. Dotacja przysługuje rolnikowi, który uprawia w tradycyjny sposób miejscowe odmiany roślin uprawnych w regionach ich występowania. Cel: Zachowanie rodzimych ras zwierząt i lokalnych odmian roślin uprawnych Wariant 6.1. Produkcja towarowa lokalnych odmian roślin uprawnych Proponowana wysokość dopłaty jednolita dla różnych kierunków produkcji (zboża, okopowe, warzywa). Zróżnicowanie występuje w zależności czy są to rośliny towarowe, czy są to rośliny nasienne, a w ramach upraw nasiennych zróżnicowanie w zależności od produkcji nasiennej towarowej oraz produkcji nasiennej dla banku genów. Zróżnicowana jest również minimalna niepłatna powierzchnia upraw dla poszczególnych typów działań, która niweluje różnice między różnymi typami upraw. Wymogi wariantu 6.1.: o Minimalna łączna powierzchnia dla upraw rolniczych 0,3 ha, dla upraw warzywnych 0,15 ha. o Środki chemiczne produkcji typu: nawozy mineralne, środki ochrony roślin ograniczone do niezbędnego minimum. Proponowana płatność: 420 PLN Wariant 6.2. Produkcja nasienna towarowa lokalnych odmian roślin uprawnych Definicja: Efektem realizacji tego działania będzie poszerzenie dostępności materiału siewnego lokalnych odmian roślin uprawnych oraz ich upowszechnianie. Odmianę miejscową wpisuje się do rejestru, jeżeli ma znaczenie dla zachowania różnorodności biologicznej; dostępny jest opis odmiany potwierdzający jej charakterystyczne właściwości oraz informacje uzyskane w trakcie jej uprawy. Odmiana miejscowa może być wpisana do rejestru na wniosek podmiotu zachowującego tę odmianę np. rolnika. Ustawowy obowiązek kwalifikacji materiału siewnego ciąży na producentach materiału siewnego wytwarzających nasiona gatunków, które podlegają rejestracji. Są to nasiona cebuli, ogórka, pomidora, fasoli, żyta i pszenicy orkiszu. Materiał nasienny pozostałych gatunków nie podlega kwalifikacji owies szorstki, lnicznik, soczewica, pszenica samopsza i pszenica płaskurka. 20

21 Rolnik produkujący materiał siewny miejscowej populacji i ubiegający się o przyznanie pomocy finansowej będzie poddany tym samym rygorom, jak każdy inny producent materiału siewnego. Wymogi wariantu 6.2.: o Utrzymanie tożsamości i czystości odmianowej; o Uzyskanie materiału siewnego o odpowiedniej dla poszczególnych gatunków jakości, zwłaszcza zdolności kiełkowania; o Prowadzenie dokumentacji danych plantacji i wykonywanych zabiegów i udostępnianie jej organom kontrolnym Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa; o Posiadanie świadectwa wartości siewnej nasion o Minimalna łączna wielkość plantacji (dla zbioru ręcznego lub przy użyciu snopowiązałek): Gatunki jednoroczne 0,10 ha (plantacja nasienna roślin rolniczych podlegających rejestracji 0,5 ha) Gatunki dwuletnie 0,03 ha o Liczba gatunków roślin uprawianych na nasiona musi być dostosowana do możliwości organizacyjnych i technicznych producenta. o Stosowanie zmianowania. o Zachowanie izolacji przestrzennej właściwej dla danego gatunku. o Wymagane jest niszczenie chwastów gatunków pokrewnych w obszarze ochronnym.) o Wymagana jest kwalifikacja polowa i laboratoryjna w zależności od gatunku i kategorii roślin. o Udział w obowiązkowym szkoleniu Proponowana płatność: 800 PLN Wariant 6.3. Produkcja nasienna na zlecenie banku genów starych roślin uprawnych Wymogi wariantu 6.3.: o Rozmnażanie nasion otrzymanych z banku genów na podstawie umowy. o Minimalna łączna powierzchnia dla upraw kontraktowanych przez bank genów 0,02 ha. Maksymalna powierzchnia 0,05 ha o Prowadzenie dokumentacji uprawy o Dla upraw kontraktowanych przez bank genów wymagane są praktyki jak dla plantacji nasiennych. o Środki chemiczne produkcji typu: nawozy mineralne, środki ochrony roślin ograniczone do minimum. Usuwanie chwastów jedynie mechaniczne. o Nawożenie azotowe nie wyższe niż 30kg/ha o Przekazanie części nasion do banku genów o Udział w obowiązkowym szkoleniu Proponowana płatność: w trakcie opracowywania Lista gatunków oraz odmian miejscowych: Gatunek Nazwa odmiany Region uprawy Allium cepa L. cebula Lubartowska lubelskie (Allium cepa L. var. agregatum Don.) kartoflanka Avena strigosa Schreb. - owies szorstki Wszystkie populacje Podlaskie, mazowieckie, 21

22 Brassica rapa L. var. oleifera rzepik Camelina sativa L. - lnicznik siewny Cucumis sativus L. - ogórek Lens culinaris Medic. - soczewica Lycopersicon esculentum Mill. pomidor Papaver somniferum L. mak Phaseolus coccineus L. fasola wielokwiatowa - tyczna Phaseolus coccineus L. fasola wielokwiatowa - biczykowa Phaseolus vulgaris L. var. nanus (L.)Aschers. fasola zwykła karłowa Raphanus sativus var. Oleiformis rzodkiew oleista Secale cereale var multicereale - żyto krzyca Solanum tuberosum L.- ziemniak miejscowe Wszystkie polskie odmiany i populacje miejscowe Borszczagowski Trocki wszystkie polskie odmiany i populacje miejscowe Malinowy Bawole Serce Wszystkie populacje Piękny Jaś z Kraśnika z Kasiłanu z Tyszowca Bomba Wszystkie populacje Wyszoborski podkarpackie, małopolskie Podlaskie, mazowieckie, podkarpackie, świętokrzyskie Podlaskie, lubelskie, mazowieckie Podlaskie, lubelskie, mazowieckie, podkarpackie Warmińskomazurskie Warmińskomazurskie Lubelskie, podkarpackie, małopolskie lubelskie Obszar całego kraju Podkarpackie, małopolskie Pierwiosnek Amerykany (Early Rose) Triticum dicoccon Schrad. pszenica płaskurka wszystkie odmiany Obszar całego kraju Triticum monoccocum L. pszenica samopsza wszystkie odmiany Obszar całego kraju Triticum spelta L. pszenica orkisz wszystkie odmiany Obszar całego kraju Przestawiona lista ma charakter otwarty i w kolejnych fazach programu oraz wraz z poszerzania naszej wiedzy na temat rodzimych zasobów genetycznych będzie uzupełniana o nowe gatunki i odmiany. Lista i opis odmian preferowanych dla realizacji pakietu: JABŁONIE Ananas Bierżenicki, Antonówka Półtorafunt, Aporta, Babuszkino, Beforest, Boiken, Bukówka, Cellini, Cesarz Wilhelm, Charłamowska, Cytrynówka, Glogierówka, Grafsztynek Czerwony, Grafsztynek Finlandzki, Grafsztynek Prawdziwy, Grahama Jubileuszowe, Grochówka, Gruchoty, Jakub Lebel, Kalwilla Jesienna, Kantówka Gdańska, Kardynalskie, Koksa Pomarańczowa, Kosztela, Kronselska, Królowa, Krótkonóżka, Książę, Albrecht Pruski, Książęce, Kuzynek Buraczek, Landsberska, Malinowa Oberlandzka, Montwiłówka, Niezrównane Peasgooda, Ontario, Oliwka Czerwona, Oliwka Inflancka, Pepina Linneusza, Pepina Ribstona, Piękna z Barnaku, Piekna z Hrnhutt, Piękna z Rept, Rajewskie, Rarytas Śląski, Reneta Ananasowa, Reneta 22

23 Baumana, Reneta Blenheimska, Reneta Gwiazdkowa, Reneta Kasselska, Reneta Kulona, Reneta Muszkatołowa, Reneta Orleańska, Reneta Sudecka, Reneta Szampańska, Reneta Szara, Reneta Złota, Reneta Zuccalmagilio, Różanka Polska, Ryszard Żółty, Signe Tillisch, Suislepper, Sztetyna Czerwona, Sztetyna Zielona, Titówka,Złotka Kwidzyńska, Zorza, Żeleźniak GRUSZE Amanlisa, Bera Boska, Bera Diela, Bera Liońska, Bera Szara, Bera Ulmska, Bergamota Czerwona Jes., Boika, Cytrynówka, Diuszesa Wczesna, Dobra Ludwika, Dobra Szara, Dr Jules Gujot, Dziekanka Lipcowa, Dziekanka Jesienna, Flamandka, Józefinka, Kalebasa Płocka, Kongresówka, Król Sobieski, Księżna Elza (Napoleonka), Owsianka, Panienka, Paryżanka, Patawinka, Pomarańczówka, Proboszczówka, Pstrągówka, Pstrągówka Zimowa, Salisbury, Tongrówka, Urbanistka, Winiówka Francuska, Żyfardka CZEREŚNIE Bladoróżowa, Czarna Późna, Donissena Żółta, Gubeńska, Gubińska Czarna, Kanarkowa, Kassina, Kozerska, Kunzego, Lotka Trzebnicka, Merla, Miodówka, Przybrodzka, Sercówka Nieszawska, Wczesna Riverso, Wolska WIŚNIE Hiszpanka, Hortensja, Książęca, Min. Podbielski, Pożóg 29, Szklanka Wielka, Wczesna Ludwika, Włoszakowice, Wróble, Wiśnie odroślowe lokalne ŚLIWY Brzoskwiniowa, Fryga, Kirka, Lubaszka, Mirabelka z Nancy, Renkloda Zielona, Węgierka Łowicka Wariant 6.4. Sady tradycyjne Definicja: Premia określana na podstawie zajętej pod sad powierzchni bezpośredniej - nie mniejszej niż 0,05 ha i nie większej niż 0,40 ha, z liczbą drzew spełniających kryteria ilościowe i jakościowe. W przypadku sadów o tradycyjnym charakterze, o większej powierzchni niż 0,40 ha dopłata przysługuje tylko do powierzchni określonej jako maksymalna (0,40 ha). Wymogi wariantu 6.4.: Stary sad tradycyjny zawiera co najmniej 12 drzew powyżej 20 lat, reprezentujących nie mniej niż 8 odmian. Sad odnawiany, obejmujący drzewa stare i młode - uzupełniające wypady powinien zawierać łącznie nie mniej niż 20 drzew reprezentujących co najmniej 10 odmian. Sad tradycyjny nowo zakładany obejmujący drzewa młode powinien zawierać co najmniej 20 drzew reprezentujących nie mniej niż 10 odmian. Aleja przydrożna lub śródpolna obejmująca nie mniej niż 15 drzew reprezentujących co najmniej 8 odmian i nie krótsza niż 100 m. W sadzie tradycyjnym udział odmian starych, nie może być mniejszy niż 60%. Odmiany rozmnożone na silnie rosnących podkładkach, (np. jabłoni na siewkach Antonówki, gruszy na siewkach gruszy kaukaskiej, śliwy na siewkach ałyczy, czereśnie na siewkach czereśni ptasiej, wiśni na siewkach antypki lub czereśni ptasiej) prowadzone jako wysokopienne drzewa o minimalnej wysokości pnia 1,20 m, w rozstawie nie mniejszej niż 4 x 6 m i nie większej niż 10 x 10 m. Wykonywanie podstawowych zabiegów pielęgnacyjnych, takich jak: cięcie sanitarne drzew i prześwietlające korony nadmiernie zagęszczone, usuwanie odrostów i 23

24 samosiewów, bielenie pni drzew starszych i zabezpieczanie pnie młodych drzew przed ogryzieniem przez gryzonie, utrzymanie ogólnego porządku w sadzie. Proponowane płatności: Uprawy sadownicze sad już istniejący 2100 PLN Uprawy sadownicze koszt założenia sadu tradycyjnego 2485 PLN 24

25 Pakiet 7. Ochrona lokalnych ras zwierząt gospodarskich Wariant 7.1. Zachowanie lokalnych ras bydła Wariant 7.2. Zachowanie lokalnych ras koni Wariant 7.3. Zachowanie lokalnych ras owiec Wariant 7.4. Zachowanie lokalnych ras kóz Wariant 7.5. Zachowanie lokalnych ras świń Wariant 7.6. Zachowanie lokalnych ras/rodów kur Wariant 7.7. Zachowanie lokalnych ras/rodów/linii kaczek Wariant 7.8. Zachowanie lokalnych ras/odmian gęsi Wariant 7.9. Zachowanie lokalnych ras królików Wariant Zachowanie lokalnych odmian szynszyli Wariant Zachowanie lokalnych odmian lisów Wariant Zachowanie lokalnych typów barwnych tchórza hodowlanego Wariant Zachowanie lokalnych odmian nutrii Wariant Zachowanie lokalnych linii pszczół Wariant Zachowanie lokalnych linii karpia Wariant Zachowanie lokalnych szczepów pstrąga tęczowego Wariant Działania z zakresu ochrony i zrównoważonego wykorzystania zasobów genetycznych zwierząt gospodarskich (finansowanie działań w tym wariancie w trakcie dyskusji) Definicja: Pakiet ma na celu ochronę szczególnie cennych ras/odmian/rodów zwierząt gospodarskich, w przypadku, których niska liczebność zwierząt hodowlanych stwarza zagrożenie ich wyginięcia. Ochrona zasobów genetycznych w Polsce prowadzona jest na podstawie Art. 21 a. Ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 r. o organizacji hodowli i rozrodzie zwierząt gospodarskich (tekst jednolity Dz. U z późniejszymi zmianami). Lokalne rasy i odmiany zwierząt są doskonale przystosowane do miejscowych, często bardzo trudnych warunków środowiskowych. Mogą być utrzymywane w warunkach produkcji ekstensywnej i przy ubogich zasobach paszowych dając produkty często o unikalnej jakości, dzięki czemu umożliwiają zagospodarowanie obszarów, które w innym przypadku nie byłyby w ogóle użytkowane. Mają one także duże znaczenie ze względu na rolę, jaką pełniły w historii rozwoju regionów, z których się wywodzą i są związane z tradycją i kulturą lokalnych społeczności. Cel: Zachowanie rodzimych ras zwierząt i lokalnych odmian roślin uprawnych) Wariant 7.1. Zachowanie lokalnych ras bydła Definicja: Lokalne rasy bydła są doskonale przystosowane do miejscowych, często bardzo trudnych warunków środowiska. Wypasy ekologiczne, opierające się na tych rasach, pozwalają na skuteczne zagospodarowanie terenów półnaturalnych o ubogich zasobach paszowych. Zasługują one na zachowanie i promocję głównie w systemie produkcji ekstensywnej w gospodarstwach ekologicznych i agroturystycznych, gdzie ich użytkowanie pełni także funkcje poza-produkcyjne, a zwłaszcza edukacyjne. Lokalne rasy bydła powinny być upowszechniane ze szczególnym uwzględnieniem okolic, gdzie żywe są tradycje ich hodowli i chowu. Pakiet obejmuje rasy bydła, dla których realizowane są programy 25

26 hodowlane ochrony zasobów genetycznych: polska czerwona, białogrzbieta, polska czerwono-biała i polska czarno-biała. Definicja: Bydło polskie czerwone i białogrzbiete to stare rodzime polskie rasy odznaczające się właściwościami cechującymi populacje autochtoniczne, takimi jak doskonałe przystosowanie do trudnych warunków środowiska, niewybredność w doborze pasz, zdolność do ograniczania wydajności umożliwiająca przetrwanie sezonowych niedoborów paszowych, jak też dość szybkie regenerowanie utraconej kondycji. Bydło polskie czerwono-białe charakteryzuje się wyraźnie dwukierunkową użytkowością, jest dobrze przystosowane do utrzymania w gospodarstwach dysponujących trwałymi użytkami zielonymi; odznacza się dużą odpornością i zdrowotnością, długowiecznością, dobrą płodnością, lekkimi porodami i dobrym odchowem cieląt. Bydło polskie czarno-białe historycznie użytkowane było w kierunku mleczno-mięsnym; odznacza się ono cechami takimi jak: dobra mleczność, znaczna odporność na choroby i zdrowotność, dobra płodność, lekkie porody, duża żywotność cieląt i łatwość ich odchowu, a także doskonałe przystosowanie do rodzimych warunków środowiska. Minimalna liczba samic w stadzie: 4 krowy tej samej rasy zakwalifikowane do udziału w programie ochrony; Wpis krów do księgi zwierząt hodowlanych danej rasy; Prowadzenie kontroli użytkowości mlecznej i dokumentacji hodowlanej w stadzie; Realizacja programu hodowlanego ochrony zasobów genetycznych bydła danej rasy. Proponowana płatność: Krowy wpisane do księgi i zakwalifikowane do udziału w programie ochrony: - rasa polska czerwona, białogrzbieta PLN/szt., - rasa polska czerwono-biała 920 PLN/szt., - rasa polska czarno-biała PLN/szt. Buhaje pochodzące z planowanych kojarzeń zakwalifikowane do udziału w programie ochrony: - rasa polska czerwona, białogrzbieta PLN/szt., - rasa polska czerwono-biała PLN/szt., - rasa polska czarno-biała PLN/szt. Wariant 7.2. Zachowanie lokalnych ras koni Definicja: Rodzime rasy koni są doskonale przystosowane do miejscowych, często bardzo trudnych warunków środowiska. Charakteryzują się takimi cechami, jak odporność na choroby, wysoka płodność i plenność, dobre cechy mateczne, długowieczność oraz zdolności adaptacyjne do skrajnych warunków środowiskowych i paszy o niskiej jakości. Rodzime rasy koni powinny być zachowane i promowane w systemie produkcji ekstensywnej oraz w gospodarstwach ekologicznych i agroturystycznych, gdzie ich użytkowanie pełni także funkcje pozaprodukcyjne, a zwłaszcza edukacyjne. Pakiet obejmuje rasy koni dla których realizowane są programy ochrony: konik polski, koń huculski, koń małopolski, koń śląski i koń wielkopolski. Opis: Konik polski to typowy przedstawiciel polskiej rasy koni małych wywodzący się bezpośrednio od dzikich koni tarpanów; konie huculskie należą do jednej z najstarszych ras 26