KORELACJE CECH SOMATYCZNYCH I ZDOLNOŚCI MOTORYCZNYCH 16- LETNICH BYDGOSKICH GIMNAZJALISTÓW

Transkrypt

1 Napierała Marek, Szark-Eckardt Mirosława, Zukow Walery. Korelacje cech somatycznych i zdolności motorycznych 16-letnich bydgoskich gimnazjalistów = Correlations of somatic features and motor skills 16-year-old secondary school students in Bydgoszcz. Journal of Health Sciences. 214;4(16): ISSN / X. DOI: / The journal has had 5 points in Ministry of Science and Higher Education of Poland parametric evaluation. Part B item 189. ( ). The Author 214; This article is published with open access at Licensee Open Journal Systems of Radom University in Radom, Poland Open Access. This article is distributed under the terms of the Creative Commons Attribution Noncommercial License which permits any noncommercial use, distribution, and reproduction in any medium, provided the original author and source are credited. This is an open access article licensed under the terms of the Creative Commons Attribution Non Commercial License ( which permits unrestricted, non commercial use, distribution and reproduction in any medium, provided the work is properly cited. This is an open access article licensed under the terms of the Creative Commons Attribution Non Commercial License ( which permits unrestricted, non commercial use, distribution and reproduction in any medium, provided the work is properly cited. The authors declare that there is no conflict of interests regarding the publication of this paper. Received: Revised Accepted: KORELACJE CECH SOMATYCZNYCH I ZDOLNOŚCI MOTORYCZNYCH 16- LETNICH BYDGOSKICH GIMNAZJALISTÓW CORRELATIONS OF SOMATIC FEATURES AND MOTOR SKILLS 16-YEAR-OLD SECONDARY SCHOOL STUDENTS IN BYDGOSZCZ Marek Napierała, Mirosława Szark-Eckardt, Walery Zukow Słowa kluczowe: somatyka, zdolności motoryczne. Keywords: somatic, motor skills. Kazimierz Wielki University in Bydgoszcz Streszczenie Celem badań było znalezienie zależności pomiędzy cechami somatycznymi a zdolnościami motorycznymi u 16-letnich bydgoskich gimnazjalistów. Badania przeprowadzono w 212 roku wśród 172 chłopców i 29 dziewcząt. Do statystycznej analizy danych zastosowano uniwersalny system Statistica, a wyniki przedstawiono tabelarycznie i na wykresach. Wykazano brak związku pomiędzy rozpatrywanymi cechami somatycznymi a zdolnościami motorycznymi. Abstract The aim of the study was to find the relationship between somatic features and motoric abilities in a 16-year-old high school students in Bydgoszcz. The study was conducted in 212 among 172 boys and 29 girls. For statistical analysis of the data was used Statistica universal system, and the results are presented in tables and graphs. The results showed no association between somatic features under consideration and motoric abilities. Wstęp Rozwój osobniczy człowieka jest procesem całościowym uwzględniającym uwarunkowania genetyczne, warunki środowiskowe oraz tzw. behawioryzm czyli osobnicze zachowanie się jednostki (stopień aktywności fizycznej, intelektualnej oraz 33

2 określonego stylu życia (Woynarowska 28). Można zaobserwować zmienności w rozwoju populacji w zależności od sytuacji ekonomicznej, miejsca zamieszkania (miasto, wieś, tereny równinne, tereny górzyste, stopień wyniesienia zamieszkałej okolicy w stosunku do poziom morza), liczebności rodziny, wykształcenia itp. W zależności od czynników społecznych dostrzec można akcelerację i trendy sekularne w rozwoju osobniczym i środowiskowym (Wolański 26). W zależności od uwarunkowań ogólnych, odnotowuje się zarówno pozytywne trendy sekularne, jak i negatywne, które oznaczają zmniejszenie rozmiarów ciała ludzkiego pomiędzy kolejnymi dekadami (Łaska Mierzejewska, Olszewska 23). Stan i przemiany w zakresie motoryczności dzieci i młodzieży stają się elementem strategii edukacyjnej i polityki zdrowotnej państwa. Wyniki współczesnych badań zdrowotności młodych ludzi wskazują na pilną potrzebę podjęcia działań zmierzających do zmiany tej niekorzystnej sytuacji. Kierunek i zakres tych zmian wyznaczają zapewne różnorodne i wszechstronne badania nad sprawnością, motoryką młodzieży. Zmiany w rozwoju morfologicznym po upływie czasu to proces polegający na powiększeniu się wymiarów ciała. Jest to efektem procesów ontogenetycznych, takich jak różnicowanie i dojrzewanie (Cieślik i wsp. 1994). Inaczej przebiegają te procesy u chłopców i dziewcząt, co określa się terminem dwupostaciowości organizmów przejawiającą się zróżnicowaniem morfologicznym oraz fizjologicznym i psychicznym mężczyzn i kobiet. Cele badań i problem badawczy Chcąc wyznaczyć właściwe i prawidłowe kierunki zmian w rozwoju dzieci i młodzieży IKF UKW w Bydgoszczy podjął się próby oceny pomiarów budowy ciała i zdolności motorycznych bydgoskich gimnazjalistów. Podjęto też się próby znalezienia zależności pomiędzy cechami somatycznymi i zdolnościami motorycznymi. Wnioski z uzyskanych wyników badań mogą wskazać prawidłowy kierunek działań i wdrożeń systemowych prowadzących do zmiany postaw młodzieży gimnazjalnej wobec aktywności fizycznej. Badania pełnią też funkcję dokumentacyjną (Napierała i wsp. 213, Szark-Eckardt i wsp.213, Żukowska i wsp. 213). Wyniki badań mogą okazać się one pomocne w pracy szkolnej nauczycieli wychowania fizycznego, którzy mogą lepiej i skuteczniej kontrolować różne elementy rozwoju biologicznego swoich podopiecznych. Szczególnie cenne są badania dotyczące młodzieży szkolnej, gdyż w oparciu o nie można konstruować prognozę rozwojową określonej populacji. Zmieniające się szybko warunki życia ludzi w naszym kraju mają wpływ na dynamikę zmian wielkości somatycznych dojrzewających pokoleń. Stąd też duże zainteresowanie badaczy, którzy z uwagą śledzą ten proces, dostrzegając uwarunkowania rozwojowe, tworzy zalecenia zdrowotne. Trzeba podkreślić, że proces ten nie jest jeszcze dokładnie, ostatecznie rozpoznany i wymaga dalszych badań (Napierała i wsp. 213). Metody badań Pomiary przeprowadzono wiosną (na przełomie kwietnia i maja) 212 roku wśród 16-letnich dziewcząt (29) i chłopców (172) z bydgoskich gimnazjów. Pomiary wysokości i masy ciała wykonano wykorzystując wagę lekarską i antropometr. Motoryka określona jest ośmioma próbami motorycznymi (MTSF), cechy somatyczne to wysokość i masa ciała. Do statystycznej analizy danych zastosowano uniwersalny system Statistica, służący do tworzenia wykresów, operowania na bazach danych, wykonywania 34

3 transformacji danych i tworzenia aplikacji. Współzależności badanych cech somatycznych jak i zdolności motorycznych dokonano, estymując współczynnik korelacji liniowej Pearsona. Określono wielkość i stopień siły związku między dwiema zmiennymi, czyli badano współistniejącą zmienność. Postawiono hipotezy zerowe (Ho) przypuszczenia, że między wartością estymatora a parametrem, względnie między rozkładem empirycznym i teoretycznym nie ma istotnej różnicy. Współczynnik korelacji (Pearsona) r spełnia zawsze warunek: -1 r 1. Współczynnik korelacji (Pearsona) jest miarą symetryczną, tzn. xy xy xy r r. Znak współczynnika r xy mówi nam o kierunku zależności: znak plus zależność liniowa dodatnia, tzn. wraz ze wzrostem wartości jednej cechy rosną średnie wartości drugiej z cech, znak minus zależność liniowa ujemna, tzn. wraz ze wzrostem wartości jednej cechy maleją średnie wartości drugiej z cech. Wartość bezwzględna współczynnika korelacji, czyli [ r xy ], mówi nam o sile zależności. Jeżeli wartość bezwzględna [ r xy ]: jest mniejsza od,2, to brak związku liniowego pomiędzy badanymi cechami,,2,4 - zależność liniowa wyraźna, lecz niska,,4,7 - zależność liniowa umiarkowana,,7,9 - zależność liniowa znacząca, powyżej,9 - zależność liniowa bardzo silna. Zależność korelacyjna pomiędzy cechami x i y charakteryzuje się tym, że wartościom jednej cechy są przyporządkowane ściśle określone wartości średnie drugiej cechy. Współczynnik korelacji (Pearsona) r xy obliczamy dla cech ilościowych wg następującego wzoru: C( xy) rxy gdzie: C(x,y) kowariancja pomiędzy cechami x i y, Sx (Sy) S S x y odchylenie standardowe cechy x (cechy y). yx Analiza wyników Badania Wysokość ciała Masa ciała (kg) Skok w dal Ściskanie dynam.(kg) Siady z leżenia tyłem Zwis na drążku Podciąg. na dr. (ilość) Bieg na 5m Tabela 1. Statystyki opisowe 16-letnie dziewczęta 16-letni chłopcy (N=172) (N=29) X Min. Max. S X Min. Max. S 168,18 149, 19, 5,74 172,4 151, 19, 7,23 56,32 41, 75, 7,15 63,15 42, 96, 9,48 171,57 18, 24, 25,13 189,23 113, 291, 35,53 29,87 5, 45, 19,27 42,7 18, 71, 25,1 25,4 13, 37, 5,17 26,68 7, 39, 5,17 9,3, 54,2 1,31 6,88, 36, 21,72 9,65 6,9 12,42 5,98 8,53 5,71 12,2 4,41 35

4 Bieg na 8/1m Bieg wah. 4x1m Skłon tułowia Wskaźnik Rohrera 226,49 144, 39, 44,42 213,58 155, 338, 35,55 12,59 8,86 17, 6,25 11,28 7,5 16,7 1,68 8,81-9, 24, 11,4 6,28-8, 26, 8,48 1,18,16 1,79,17 1,23,89 1,72,16 (opracowanie własne) Dla większości badanych cech brak związku liniowego lub zależność jest niska. W tabeli 2 przedstawiono korelację badanych cech 16-letnich dziewcząt. Oznaczone współczynniki korelacji są istotne z p <,5. Biorąc pod uwagę cechy somatyczne występuje zależność liniowa umiarkowana ujemna pomiędzy wysokością ciała (-,418) i dodatnia pomiędzy masą ciała (,6886) a wskaźnikiem smukłości ciała. Graficzny obraz rozrzutu przedstawiają wykresy 1 i 2. Również zależność liniowa umiarkowana dodatnia występuje pomiędzy ściskaniem dynamometru (,4335) i siadami z leżenia tyłem (,4792) a czasem zwisu na drążku. Graficzny obraz rozrzutu przedstawiają wykresy 3 i 4. Badanie Wysokość ciała Tabela 2. Tablica korelacyjna badanych cech 16-letnich dziewcząt Masa ciała (kg) Skok w dal z miejsca Ściskanie dynam. (kg) Siady z leżenia tyłem (cykle) Zwis na drążku Bieg na dystansie 5m Bieg na dystansie 1m Bieg wahad. 4x1m Skłon tułowia w dół Wskaźnik Rohrera,3821,245,3475,2352,1658,1225,38,916 -,488 -,418 Masa ciała (kg) 1, -,286,1348,29,1471,439,3387 -,614,23,6886 Skok w dal z miejsca Ściskanie dynam. (kg) Siady z leżenia tyłem (cykle) Zwis na drążku Bieg na dystansie 5m Bieg na dystansie 1m Bieg wahadłowy 4x1m s) Skłon tułowia w dół 1,,1119,3695,3267 -,157 -,3952 -,233 -,1439 -,1741 1,,1199,4335,929 -,1156,1121 -,1569 -,1347 1,,4792,2878 -,45 -,126 -,297 -,1779 1,,2589 -,222 -,2491 -,84,226 1,,1893,289,265 -,492 1,,2192 -,33,3116 1, -,8 -,1382 1,,691 Oznaczone współczynniki korelacji są istotne z p <,5 36

5 1 5 2, 1,8 Wysokość ciała i wskaźnik smukłości ciała Korelacja: r = -,419 X: Wysokość ciała N = 29 Średnia = 168,17733 Odch.st. = 5,74142 Maks. = 19, Min. = 149, Y: Wskaźnik smukłości ciała N = 29 Średnia = 1, Odch.st. =, Maks. = 1, Min. =, Wskaźnik smukłości ciała 1,6 1,4 1,2 1,,8, Wysokość ciała 5 1,95 Prz.Ufn. Wykres rozrzutu 1. Korelacja wysokości ciała i wskaźnika smukłości Masa ciała i wskaźnik smukłości ciała Korelacja: r =,68867 X: Masa ciała N = 29 Średnia = 56, Odch.st. = 7,156 Maks. = 75, Min. = 41, 5 2, Y: Wskaźnik smukłości ciała N = 29 Średnia = 1, Odch.st. =, Maks. = 1, Min. =, ,8 Wskaźnik smukłości ciała 1,6 1,4 1,2 1,,8, Masa ciała 5 1,95 Prz.Ufn. Wykres rozrzutu 2. Korelacja masy ciała i wskaźnika smukłości ciała 37

6 Zwis na drążku Zwis na drążku Ściskanie dynamometru i zwis na drążku Zmn6 = 2,371 +,2319 * Zmn4 Korelacja: r =, Ściskanie dynamometru X: Ściaskanie dynamometru N = 29 Średnia = 29,87813 Odch.st. = 19, Maks. = 1, Min. = 5, Y: Zwias na drążku N = 29 Średnia = 9,29886 Odch.st. = 1,36366 Maks. = 54,2 Min. =, 1 2,95 Prz.Ufn. Wykres rozrzutu 3. Korelacja Ściskania dynamometru i zwisu na drążku Siady z leżenia i zwis na drążku Zmn6 = -14,6 +,95419 * Zmn5 Korelacja: r =, Siady z lezenia 1 2,95 Prz.Ufn. Wykres rozrzutu 4. Korelacja siadów z leżenia i zwisu na drążku X: Siady z leżenia N = 29 Średnia = 25,4362 Odch.st. = 5,17642 Maks. = 37, Min. = 13, Y: Zwis na drążku N = 29 Średnia = 9,29886 Odch.st. = 1,36366 Maks. = 54,2 Min. =, 38

7 Badanie Wysokość ciała Masa ciała (kg) Podobnie jak u dziewcząt, u chłopców dla większości badanych cech brak związku liniowego lub zależność jest niska. Oznaczone współczynniki korelacji są istotne z p <,5. W tabeli 3 przedstawiono korelację badanych cech 16-letnich chłopców. Biorąc pod uwagę cechy somatyczne występuje zależność liniowa umiarkowana dodatnia pomiędzy wysokością ciała a masą ciała (,5551). Korelacja liniowa umiarkowana dodatnia występuje pomiędzy wielkością masy ciała a wskaźnikiem Rohrera. Graficzny obraz rozrzutów przedstawiają wykresy 5 i 6. Również zależność liniowa umiarkowana dodatnia występuje pomiędzy skokiem w dal z miejsca a ilością siadów z leżenia tyłem (,6187) oraz ujemna pomiędzy skokiem w dal z miejsca a czasem biegu na dystansie 5m (-,447). Graficzny obraz rozrzutu przedstawiają wykresy 7 i 8. Masa ciała (kg) Skok w dal z miejsca Ściskanie dynam. (kg) Siady z leżenia tyłem (cykle) Podciąganie na drążku (ilość) Bieg na dystansie 5m Bieg na dystansie 1m Bieg wahadłowy 4x1m Skłon tułowia w dół Tabela 3. Tablica korelacyjna badanych cech 16-letnich chłopców Skok w dal z miejsca Ściskanie dynam. (kg) Siady z leżenia tyłem (cykle) Podciąg. na drążku (ilość) Bieg na dystansie 5m Bieg na dystansie 1m Bieg wahad. 4x1m Skłon tułowia w dół Wskaźnik Rohrera,5551,3121,2658,316,949 -,472 -,1421,743 -,2582 -,392 1,,1482,885,264,129 -,444 -,14 -,1497 -,244,6142 1, -,766,6187,37 -,447 -,228 -,3434,3359 -,1117 1,,3,1429 -,221 -,2216,3458 -,44 -,1349 1,,2215 -,21 -,115 -,233,11,412 1, -,51 -,2349 -,67,454,626 Oznaczone współczynniki korelacji są istotne z p <,5 1,,2464,4326 -,317 -,44 1,,121,39,1245 1, -,1413 -,2279 1, -,356 39

8 Wysokość ciała i masa ciała Korelacja: r =,55525 X: Wysokość ciała Średnia = 172,43314 Odch.st. = 7,22682 Maks. = 19, Min. = 151, Y: Masa ciała Średnia = 63, Odch.st. = 9, Maks. = 96, Min. = 42, Masa ciała Wysokość ciała Wykres rozrzutu 5. Korelacja wysokości i masy ciała 3 6,95 Prz.Ufn , 1,8 Masa ciała i wskaźnik smukłości ciała Korelacja: r =,61421 X: Masa ciała Średnia = 63, Odch.st. = 9, Maks. = 96, Min. = 42, Y: Wskaźnik smukłości ciała Średnia = 1, Odch.st. =,16137 Maks. = 1, Min. =, Wskaźnik smukłości ciała 1,6 1,4 1,2 1,,8, Masa ciała 3 6,95 Prz.Ufn. Wykres rozrzutu 6. Korelacja wskaźnika smukłości ciała i masy ciała 4

9 Skok w dal z miejsca i siady z leżenia Korelacja: r =,61876 X: Skok w dal z miejsca Średnia = 189, Odch.st. = 35,5298 Maks. = 291, Min. = 113, Y: Siady z leżenia Średnia = 26,68233 Odch.st. = 5,1675 Maks. = 39, Min. = 17, Siady z leżenia ,95 Prz.Ufn. Skok w dal z miejsca Wykres rozrzutu 7. Korelacja skoku w dal z miejsca i siadów z leżenia Skok w dal z miejsca i bieg na dystansie 5m Zmn7 = 11,586 -,162 * Zmn3 Korelacja: r = -,448 X: Zmn3 Średnia = 189, Odch.st. = 35,5298 Maks. = 291, Min. = 113, Y: Zmn7 Średnia = 8,52979 Odch.st. = 1, Maks. = 12,2 Min. = 5,71 Bieg na dystansie 5m Skok w dal z miejsca,95 Prz.Ufn. Wykres rozrzutu 8. Korelacja skoku w dal z miejsca i biegu na dystansie 5m 41

10 Wnioski 1. Dla większości badanych cech brak związku liniowego lub zależność jest niska. 2. Brak zależności liniowych umiarkowanych, znaczących i silnych pomiędzy cechami somatycznymi a zdolnościami motorycznymi. References Literatura 1. Cieślik J., Kaczmarek M., Kaliszewska-Drozdowska M. (1994). Dziecko Poznańskie 9. PWN, Poznań. 2. Łaska-Mierzejewska T., E. Olszewska (23). Antropologiczna ocena zmian rozwarstwienia społecznego populacji wiejskiej w Polsce, w okresie Badanie dziewcząt, Studia i Monografie, nr 95, AWF, Warszawa. 3. Napierała M., Szark-Eckardt M., Żukowska H., Kuska M., Bendikova E.(213), Somatics and motor skills of girls from junior high schools in Bydgoszcz against their peers involved in the nationvide study, Acta Universitatis Matthiae Belii Physical education and sport, Banska Bystrica, Vol. V, No. 2, s , 4. Napierała M., Kuska M., Żukowska H., Szark-Eckardt M., Zukow W. (213). Sexual Dimorphism Somatic Features year-old High School Students from Selected Secondary Schools in Bydgoszcz Journal of Health Sciences (J for the Ss H); 3 (5): Szark-Eckardt M., Napierała M., Kuska M., Żukowska H., Zukow W., (213). Diversification of Motor Skills of Girls and Boys Aged Years with Secondary Schools in Bydgoszcz. Journal of Health Sciences. 3 (5): Wolański N., (26), Rozwój biologiczny człowieka, PWN, Warszawa. 7. Woynarowska B., 28, Edukacja zdrowotna, PWN, Warszawa. 8. Żukowska H., Szark-Eckardt M., Kuska M., Napierała M., Żukow W. (213), Comperison of somatic and motor skills years old boys from selected secondary schools Bydgoszcz, Journal of Health Sciences. 3(5):