GENETYCZNE ASPEKTY ODPORNOŚCI SIAROWEJ I PROFILU METABOLICZNEGO KRWI U NOWONARODZONYCH CIELĄT

Transkrypt

1 Acta Sci. Pol., Zootechnica 5(2) 2006, GENETYCZNE ASPEKTY ODPORNOŚCI SIAROWEJ I PROFILU METABOLICZNEGO KRWI U NOWONARODZONYCH CIELĄT RyszardSkrzypek 1,WiesławJarmuŜ 2,KrzysztofBiałoń 1 1 AkademiaRolniczaim.A.CieszkowskiegowPoznaniu 2 InstytutGenetykiiHodowliZwierzątPANwJastrzębcu Streszczenie. Badania przeprowadzono na 270 cielętach(199 jałówek i 71 buhajków), które były mieszańcami bydła czarno-białego z holsztyńsko-fryzyjskim(hf) z pulą genową hf wynoszącą 25,0 97,8%. W wieku 2 dni od cieląt pobierano próby krwi, w których oznaczano koncentrację immunoglobulin, białka całkowitego, albumin, glukozy, mocznika, cholesterolu całkowitego i hemoglobiny. Określano takŝe liczbę hematokrytową. KrzyŜowanie z hf obniŝało koncentrację albumin, glukozy i cholesterolu, oraz zwiększało koncentrację mocznika(p 0,01). Współczynniki odziedziczalności, oszacowane za pomocą regresji matka cielę, były bardzo niskie dla immunoglobulin(0,056) i białka(0,006) i nieco wyŝsze dla niektórych metabolitów(0,148 dla albumin i 0,204 dla cholesterolu). Wyniki badań świadczą, Ŝe w genetycznym doskonaleniu mieszańców z hf lub czystorasowego bydła hf zmierzającym do zwiększenia Ŝywotności cieląt, pierwszoplanową cechą selekcyjną powinny być zdolności do pobierania siary. Słowa kluczowe: nowonarodzone cielęta, odporność siarowa, profil metaboliczny krwi WSTĘP Zwiększenie Ŝywotności cieląt jest wciąŝ duŝym wyzwaniem dla hodowców bydła. Analizy przeprowadzone w róŝnych krajach świadczą, Ŝe w okresie ostatnich kilkunastu lat śmiertelność cieląt zwiększyła się istotnie, mimo znaczącego postępu w systemach wychowu, dostosowanych coraz lepiej do wymagań fizjologicznych zwierząt[goff 2006, LeBlanciin.2006].Naprzykład,wUSAbadaniaprzeprowadzonewok.80%stadbydła mlecznego wykazały, Ŝe śmiertelność cieląt płci Ŝeńskiej w okresie odpajania mlekiem wzrosłaz8,7%wroku1995do10,8%wroku2001[goff2006]. VanRaden[2004], Mark i in.[2005] oraz Shook[2006] wskazują na genetyczne podłoŝe obniŝającej się Ŝywotności cieląt, która podobnie jak inne cechy funkcjonalne jest u bydła skorelowana niekorzystnie z produkcyjnością. W związku z tym sugerują oni konieczność uwzględnienia tej cechy w programach hodowlanych. Analogicznie jak w przypadku innych cech funkcjonalnych, odziedziczalność cech Adres do korespondencji Corresponding author: prof. dr hab. Ryszard Skrzypek, Katedra Hodowli Bydła i Produkcji Mleka, Akademia Rolnicza im. Augusta Cieszkowskiego, ul. Wołyńska 33, Poznań, skrzypek@jay.au.poznan.pl

2 108 R. Skrzypek, W. JarmuŜ, K. Białoń charakteryzujących Ŝywotność cieląt jest bardzo niska, nie przekraczając 0,1[Hansen iin.2003,rileyiin.2004].rogers[2005]ishook[2006]zwracająuwagę,ŝeszczególną rolę w poszukiwaniu genetycznych metod doskonalenia cech funkcjonalnych u bydła mlecznego moŝe odegrać rozwijające się w wielu krajach krzyŝowanie międzyrasowe, która to metoda ułatwia identyfikację genów, jak równieŝ wskaźników fizjologicznych mających związek z Ŝywotnością zwierząt. Hansen i in.[2003] w analizie obejmującej blisko 850 tys. urodzonych cieląt udowodnili, Ŝe śmiertelność w pierwszych 2 tygodniach po urodzeniu jest determinowana innymi genami, niŝ w późniejszym okresie. Potwierdza to szczególne znaczenie statusu immunologicznego i metabolicznego nowonarodzonych cieląt w adaptacji do środowiska, które przedstawiono w licznych opracowaniach[np. Fayet ioverwater1978,kleeiin.1979,massip1979,vermoreliin.1989,roy1990,anonim1993, Kliks 1999, Skrzypek 2000 b, Skrzypek 2000 c, Skrzypek 2002, Dewell i in. 2006]. Wobec powyŝszego podjęto badania, których celem było określenie wpływu czynników genetycznych na odporność siarową i profil metaboliczny krwi nowonarodzonych cieląt, pochodzących z krzyŝowania rodzimej rasy czarno-białej z holsztyńsko-fryzyjską. MATERIAŁ I METODY Badania przeprowadzono na 270 cielętach(199 jałówek i 71 buhajków), mieszańcach rodzimego bydła czarno-białego(cb) z buhajami holsztyńsko-fryzyjskimi(hf). Pula genowa hf u badanych cieląt wynosiła od 25,0 do 97,8%. Wszystkie cielęta urodziły się ciąŝy pojedynczej i były utrzymywane w Gospodarstwie Doświadczalnym Dłoń. Pochodziłyonepo54buhajachinaleŜałydo2pokoleń:pokolenie1 jałówki(n=135),które wycieliłysięconajmniejjedenraz;pokolenie2 jałówki(n=64)ibuhajki(n=71), które zostały urodzone w wyniku pierwszej ciąŝy zwierząt pokolenia 1 i przeŝyły co najmniej 5 dni. Wszystkie zwierzęta były odkarmiane siarą w sposób naturalny, przebywającprzezpierwsze5dnipourodzeniuwporodówcerazemzmatkamiimającdonich swobodny dostęp oraz nieograniczoną moŝliwość pobierania siary. Od badanych zwierząt pobierano jednorazowo próby krwi w wieku 2 dni(24 48 godzin), z vena jugularis externa. Próby pobierano do dwóch probówek: jedna z nich zawierała fluorek sodu(naf), natomiast druga była czysta. Surowica krwi, którą uzyskiwano z próby bez dodatku NaF oraz próba z dodatkiem NaF były przechowywane do następnego dniaranowtemperaturzeokoło+4 o C,anastępniepoddawanebadaniomlaboratoryjnym. W próbach krwi pełnej analizowano koncentrację glukozy i hemoglobiny, określano takŝe liczbę hematokrytową. W surowicy określano koncentrację immunoglobulin, białka całkowitego, albumin, mocznika i cholesterolu całkowitego. StęŜenie immunoglobulin mierzono zgodnie z metodą opisaną przez McEwana i in.[1970], natomiast koncentrację albumin określano uŝywając metody z zielenią bromokrezolową[doumas i in. 1971]. Pozostałe składniki krwi analizowano za pomocą zestawów, produkowanych przez POCH Gliwice. Bezpośrednio po pobraniu krwi cielęta waŝono, z dokładnością do 0,1 kg. Dane analizowano statystycznie za pomocą wieloczynnikowej analizy wariancji, uŝywając do tego celu procedurę GLM pakietu SAS[SAS 1996]. Najpierw oszacowano efekt Acta Sci. Pol.

3 Genetyczne aspekty odporności siarowej i profilu metabolicznego krwi grupy genetycznej, uwzględniający pulę genową rasy holsztyńsko-fryzyjskiej(hf) u cieląt. Grupy utworzono w ten sposób, Ŝe wszystkie zwierzęta podzielono na 3 równe liczbowo części, po 90 osobników w kaŝdej: grupa1 od25,0do62,5%hf, grupa2 od62,6do81,5%hf, grupa3 od81,6do97,8%hf. Do oszacowania efektu grupy genetycznej uŝyto następującego modelu(model 1): Y ijklmn =µ+gr i +RU j +SU k +PL l +b 1 O m +e ijklmn gdzie: Y ijklmn koncentracjaskładnikakrwi, µ średnia ogólna, GR i grupazwierząt(1,2,3), RU j rokprzyurodzeniu(1,...,5), SU k sezonprzyurodzeniu(październik marzec,kwiecień wrzesień), PL l płeć(jałówki,buhajki), b 1 O m regresjanamasęciałacielęciapodczaspobieraniapróbykrwi, e ijklmn losowyefektresztkowy. Wyniki powyŝszych obliczeń przedstawiono w postaci średnich najmniejszych kwadratów(lsm) i błędów standardowych(se). Następnie oszacowano współczynniki odziedziczalności i współczynniki korelacji cząstkowej. Do obliczeń uŝyto modelu 2, który w porównaniu z modelem 1 nie zawierał efektu grupy genetycznej. Współczynniki odziedziczalności oszacowano za pomocą regresji matka cielę, mnoŝąc przez 2 wartości współczynnika determinacji uzyskane dla poszczególnych składników krwi. WYNIKI W tabeli 1 przedstawiono charakterystyki opisowe dla analizowanych składników krwi. Zwraca uwagę bardzo duŝe rozproszenie obserwacji dla koncentracji immunoglobulin. Rozkład obserwacji w zaleŝności od poziomu tego składnika przedstawiono na rys. 1. Największy udział miały cielęta, u których koncentracja immunoglobulin wynosiła poniŝej 10 jednostek ZST(46,3%). Natomiast cielęta, u których koncentracja immunoglobulin przekraczała 25 jednostek ZST stanowiły tylko 13,2%. Pula genowa rasy hf nie miała istotnego wpływu na koncentrację immunoglobulin, białka całkowitego, hemoglobiny i liczbę hematokrytową, natomiast wpływ ten był istotny(p 0,01) w odniesieniu do pozostałych składników krwi(tab. 2). W miarę wzrastającego udziału genów hf malała koncentracja albumin, glukozy i cholesterolu, natomiast wzrastała koncentracja mocznika. Oszacowane wartości współczynnika odziedziczalności(tab. 3) dla cech odporności siarowej były bardzo niskie(0,056 dla immunoglobulin i 0,006 dla białka całkowitego). Spośród pozostałych składników krwi, znaczące wartości współczynnika odziedziczalności oszacowano dla cholesterolu(0,204) i albumin(0,148). Zootechnica 5(2) 2006

4 110 R. Skrzypek, W. JarmuŜ, K. Białoń Tabela 1. Charakterystyki opisowe dla analizowanych składników krwi Table 1. Descriptive characteristics for the analyzed blood components Składnik krwi Blood component Jednostki Units Średnia arytmetyczna Arithmetic mean Odchylenie standardowe Standard deviation Minimum Maximum Immunoglobuliny Immunoglobulins Jednostki ZST ZST units 13,2 10,4 0,6 47,8 Białko całkowite Total protein g L 1 57,0 12,2 38,5 90,0 Albuminy Albumins g L 1 32,5 5,4 18,5 43,2 Glukoza Glucose mmol L 1 5,73 1,28 1,70 9,98 Mocznik Urea mmol L 1 3,24 1,38 1,18 9,72 Cholesterol całkowity Total cholesterol mmol L 1 1,38 0,43 0,54 4,12 Hemoglobina Hemoglobin mmol L 1 6,25 1,16 3,19 9,08 Hematokryt Hematocrite L L 1 0,26 0,06 0,12 0,39 ZST >25 (13,2%) ZST <10 (46,3%) ZST (40,5%) Rys. 1. Rozkład poziomu immunoglobulin u cieląt Fig. 1. Distribution of immunoglobulin levels in calves Acta Sci. Pol.

5 Genetyczne aspekty odporności siarowej i profilu metabolicznego krwi Tabela 2. ZaleŜności między pulą genową rasy holsztyńsko-fryzyjskiej(hf) u nowonarodzonych cieląt a składem krwi Table 2. Relationships between Holstein-Friesian(hf) gene pool in the newborn calves and blood composition Grupa cieląt Group of calves N Immunoglobuliny Immunoglobulins Białko całkowite Total protein Albuminy Albumins Glukoza Glucose Mocznik Urea Cholesterol całkowity Total cholesterol Hemoglobina Hemoglobin Hematokryt Hematocrite ZST g L 1 g L 1 mmol L 1 mmol L 1 mmol/l mmol L 1 L L 1 1 (25,0-62,5% hf) 90 LSM 1) SE 2) 13,3 1,3 59,1 1,5 35,4A 0,6 6,24A 0,16 3,03A 0,16 1,48A 0,05 6,26 0,23 0,27 0,01 2 (62,6-81,5% hf) 90 LSM SE 13,2 1,4 56,4 1,6 31,3B 0,6 5,78B 0,17 2,96A 0,17 1,39 0,05 6,35 0,23 0,26 0,01 3 (81,5-97,8% hf) 90 LSM SE 13,1 1,4 55,4 1,7 30,8B 0,7 5,17C 0,18 3,72B 0,18 1,26B 0,06 6,13 0,24 0,25 0,01 1) LSM Średnia najmniejszych kwadratów. Least squares mean. 2) SE Błąd standardowy. Standard error. ABC Średnie oznaczone róŝnymi literami róŝnią się istotnie przy P 0,01. Means marked with different letters are significantly different at P Zootechnica 5(2) 2006

6 112 R. Skrzypek, W. JarmuŜ, K. Białoń Tabela 3. Odziedziczalność(przekątna) oraz korelacje cząstkowe między analizowanymi składnikami krwi Table 3. Heritabilities(diagonal) and partial correlations among the analyzed blood components Składnik krwi Blood component Immunoglobuliny Immunoglobulins Białko całkowite Total protein Albuminy Albumins Glukoza Glucose Mocznik Urea Cholesterol całkowity Total cholesterol Immunoglobuliny Immunoglobulins 0,056 Białko całkowite Total protein 0,82** 0,006 Albuminy Albumins 0,10 0,24** 0,148 Glukoza Glucose 0,22** 0,25** 0,17* 0,013 Mocznik Urea 0,03 0,04 0,04 0,09 0,000 Cholesterol całkowity Total cholesterol 0,12 0,32** 0,29** 0,16* 0,01 0,204 Hemoglobina Hemoglobin 0,01 0,05 0,12 0,05 0,14 0,14 Hematokryt Hematocrite 0,01 0,04 0,28** 0,03 0,17* 0,01 *P 0,05. **P 0,01. Hemoglobina Hemoglobin Hematokryt Hematocrite 0,040 0,77** 0,015 Acta Sci. Pol.

7 Genetyczne aspekty odporności siarowej i profilu metabolicznego krwi Koncentracjaimmunoglobinbyłaskorelowanadodatniozkoncentracjąbiałka(r c =0,82; P 0,01)iglukozy(r c =0,22;P 0,01).Koncentracjabiałkabyłaskorelowanadodatnio zpoziomemalbumin(r c =0,24;P 0,01),glukozy(r c =0,25;P 0,01)icholesterolu (r c =0,32;P 0,01).KoncentracjaalbuminbyłaskorelowanadodatniozestęŜeniemglukozy(r c =0,17;P 0,05),cholesterolu(r c =0,29;P 0,01)orazhematokrytem(r c =0,28; P 0,01). Stwierdzono dodatnią korelację między koncentracją glukozy i cholesterolu (r c =0,16;P 0,05).Oprócztegostwierdzonododatniekorelacjemiędzyhematokrytem istęŝeniemmocznika(r c =0,17;P 0,05)orazhemoglobiny(r c =0,77;P 0,01). DYSKUSJA Na tle danych uzyskanych przez innych autorów, podsumowanych w opracowaniach przeglądowych Roy a[1990] i Skrzypka[2002], średni poziom odporności siarowej u badanychcielątnaleŝyocenićjakoniski.zpewnościąwpłynąłnatofakt,ŝebyłyonepojone siarą w sposób naturalny. Obecnie ten sposób karmienia nie jest u bydła mlecznego zalecany ze względu na to, Ŝe tylko niektóre cielęta są w stanie pobierać samodzielnie pierwszą siarę w optymalnym terminie po urodzeniu[skrzypek 2002]. W przeprowadzonych badaniach zaledwie kilkanaście procent cieląt charakteryzowało się takim poziomem odporności, który według Kliksa[1999] oraz Dewella i in.[2006] daje duŝą pewność, Ŝe straty cieląt w okresie neonatalnym nie przekroczą 3,5 5,0% w stosunku do cieląt Ŝywo urodzonych, co jest uznawane[roy 1990] za dolną granicę strat, jakie w warunkach produkcyjnych mogą wystąpić w tym okresie. Wpływ krzyŝowania rodzimej rasy czarno-białej z rasą holsztyńsko-fryzyjską na odporność siarową i profil metaboliczny nowonarodzonych cieląt badali Skrzypek i in.[1992] oraz Skrzypek[2000 a]. W pierwszej z wymienionych prac badania obejmowały jednak tylko 42 cielęta, natomiast w drugiej badano wprawdzie nieco więcej cieląt(92 osobniki), lecz posługiwano się inną metodą oceny odporności siarowej. Skrzypek i in.[1992] stwierdzili podobnie jak w obecnych badaniach brak wpływu krzyŝowania na koncentrację immunoglobulin, białka, hemoglobiny oraz liczbę hematokrytową. Natomiast krzyŝowanie z hf, odwrotnie jak w obecnej pracy, podwyŝszało koncentrację glukozy. Wydaje się, Ŝe zaobserwowaną róŝnicę moŝna tłumaczyć tym, iŝ w pracy Skrzypka i in.[1992] występowała grupa cieląt czystej rodzimej rasy czarno-białej, zaś cielęta o wysokim udziale hf były bardzo nieliczne. Ponadto w cytowanej pracy wśród badanych cieląt ponad 1/3 stanowiły zwierzęta pierwszego pokolenia, w związku z czym na uzyskane wyniki istotny wpływ mogła mieć heterozja. Wyjątkowo duŝy i dodatni wpływ tego zjawiska na koncentrację glukozy we krwi nowonarodzonych cieląt stwierdził Skrzypek[2003]. Podobnymi względami naleŝy tłumaczyć róŝnicę między wynikami obecnej pracy oraz pracy Skrzypka i in.[1992] pod względem wpływu krzyŝowania z hf na koncentrację cholesterolu. W drugiej z wcześniejszych prac na temat efektów krzyŝowania z hf na nowonarodzone cielęta[skrzypek 2000 a] stwierdzono, Ŝe mieszańce w porównaniu z czystorasowym bydłem cb charakteryzowały się znacznie niŝszym poziomem odporności laktogennej. Podobnie jak wyŝej, róŝnicę Zootechnica 5(2) 2006

8 114 R. Skrzypek, W. JarmuŜ, K. Białoń w stosunku do wyników obecnej pracy naleŝy tłumaczyć róŝnicami w strukturze genetycznej badanych zwierząt. Oprócz tego, metoda oznaczania poziomu białek odpornościowych (koncentracja gammaglobulin w surowicy) zastosowana w pracy Skrzypka[2000 a] była znacznie mniej dokładna, poniewaŝ wśród gammaglobulin znajdują się nie tylko immunoglobuliny, lecz takŝe inne białka, nie wykazujące właściwości obronnych. Biorąc pod uwagę informacje literaturowe moŝna przedstawić hipotezę, Ŝe na róŝnice w poziomie badanych składników krwi w poszczególnych grupach mieszańców wpłynęła z jednej strony wyjątkowo duŝa efektywność absorpcji immunoglobulin z siary przez bydło hf[quigley i Drewry 1998], natomiast z drugiej strony było to niskie pobieranie siary charakteryzujące tą rasę[skrzypek i in. 2002]. O obniŝającym się pobieraniu siary w miarę wzrostu puli genowej hf u mieszańców moŝe świadczyć malejący jednocześnie poziom glukozy, albumin i cholesterolu. Mianowicie poziom tych metabolitów świadczy o pobraniu podstawowych składników suchej masy siary o znaczeniu odŝywczym, a więc odpowiednio laktozy, białka nieimmunologicznego i tłuszczu[rauprich i in a, Rauprich i in b]. O wspólnych uwarunkowaniach koncentracji wszystkich 3 metabolitów świadczą wzajemne dodatnie korelacje. Z kolei podwyŝszony poziom mocznika u cieląt o wysokim udziale hf był prawdopodobnie wynikiem intensywnego rozkładu białka zapasowego, spowodowanego małą podaŝą białka pokarmowego. Zjawisko to zostało dokładnie zbadane i opisane przez Woolliams a i in.[1992]. Według tych autorów w warunkach deficytu białka pokarmowego, mobilizacja i rozkład rezerw białka są szczególnie intensywne u zwierząt o wysokim potencjale genetycznym pod względem produkcji mleka, a za takie moŝna uznać w obecnych badaniach cielęta o najwyŝszym udziale krwi hf, u których wystąpił najwyŝszy poziom mocznika. ObniŜonemu pobieraniu siary pod wpływem krzy- Ŝowania z hf nie towarzyszyło obniŝenie poziomu odporności siarowej, prawdopodobnie ze względu na bardzo efektywną absorpcję immunoglobulin z siary u rasy hf. Biorąc pod uwagę stwierdzone róŝnice międzygrupowe pod względem składu krwi, moŝna przypuszczać, Ŝe krzyŝowanie z hf obniŝa Ŝywotność cieląt. Jakkolwiek poziom immunoglobulin surowiczych był we wszystkich grupach wyrównany, to na obniŝoną Ŝywotność cieląt z duŝą pulą genową hf wskazuje niska koncentracja glukozy i cholesterolu. Mianowicie Skrzypek[2000 b] i Skrzypek[2000 c] stwierdził obniŝoną przeŝywalność u cieląt, charakteryzujących się niskim poziomem tych metabolitów we krwi. Oszacowane współczynniki odziedziczalności dla koncentracji immunoglobulin ibiałkabyłyzbliŝonedodanychinnychautorów[muggliiin.1984,donovaniin.1986, Muggli i in. 1987, Burton i in. 1989], którzy swoje badania przeprowadzili metodą analizy grup ojcowskich. W tych badaniach wartości współczynnika odziedziczalności dla koncentracji immunoglobulin wahały się w granicach od 0,03 do 0,178[Muggli i in. 1984, Muggliiin.1987,Burtoniin.1989],natomiastDonovaniin.[1986]uzyskalidlakoncentracji białka wartość 0,02. Piśmiennictwo nie dostarcza informacji na temat odziedziczalności poziomu pozostałych składników krwi badanych w pracy. Jeśli chodzi o korelacje między poszczególnymi składnikami, Kliks[1999] oszacował korelację fenotypową między poziomem immunoglobulin i białka, uzyskując wartość 0,87, natomiast Skrzypek[2000 c] stwierdził istotną korelację fenotypową między koncentracją białka i cholesterolu równą 0,40. Obie wartości korespondują więc z wynikami obecnych badań. Acta Sci. Pol.

9 Genetyczne aspekty odporności siarowej i profilu metabolicznego krwi WNIOSKI W genetycznym doskonaleniu mieszańców z hf lub czystorasowego bydła hf zmierzającym do zwiększenia Ŝywotności cieląt, pierwszoplanową cechą selekcyjną powinny być zdolności do pobierania siary. PIŚMIENNICTWO Anonim, Transfer of maternal immunity to calves. United States Department of Agriculture, Arlington, VA. Burton J., Kennedy B.W., Burnside E.B., Wilkie B.N., Burton J.H., Variation in serum concentrations of immunoglobulins G, A, and M in Canadian Holstein-Friesian calves. J. Dairy Sci. 72, Dewell R.D., Hungerford L.L., Keen J.E., Laegreid W.W., Griffin D.D., Rupp G.P., Grotelueschen D.M., Association of neonatal serum immunoglobulin G1 concentration with health and performanceinbeefcalves.javma J.Am.Vet.Med.Assoc.228, Donovan G.A., Badinga L., Collier R.J., Wilcox C.J., Braun R.K., Factors affecting passive transfer in dairy calves. J. Dairy Sci. 69, Doumas B.T., Watson W.A., Biggs H.G., Albumin standards and the measurement of serum albumin with bromocresol green. Clin. Chim. Acta 31, Fayet J.C., Overwater J., Prognosis of diarrhoea in the newborn calf: Statistical analysis of blood biochemical data. Ann. Rech. Vet. 9, Goff J.P Major advances in our understanding of nutritional influences on bovine health. J. Dairy Sci. 89, Hansen M., Madsen P., Jensen J., Pedersen J., Christensen L.G., Genetic parameters of postnatal mortality in Danish Holstein calves. J. Dairy Sci. 86, Klee W., Schillinger D., Dirksen G., Blutharnstoff und Hämatokrit bei der Kälberdiarrhoe diagnostische und prognostische Bedeutung. Dtsch. Tierärztl. Wschr. 86, Kliks R Wpływ odporności laktogennej u jałówek bydła mlecznego na ich przeŝywalność i uŝytkowość. Praca doktorska, AR Poznań. LeBlanc S.J., Lissemore K.D., Kelton D.F., Duffield T.F., Leslie K.E., Major advances in disease prevention in dairy cattle. J. Dairy Sci. 89, Mark T., Jakobsen J.H., Jorjani H., Fikse F.W., Philipsson J., International trends in genetic evaluation of functional traits in dairy cattle. Book of Abstracts of the 56th Annual Meeting of the European Association for Animal Production, Uppsala, 42. Massip A., Haematocrit, biochemical and plasma cortisol changes associated with diarrhea in thecalf.br.vet.j.135, McEwan A.D., Fisher E., Selman I.E., Penhale W.J., A turbidity test for the estimation of immune globulin levels in neonatal calf serum. Clin. Chim. Acta 27, Muggli N.E., Hohenboken W.D., Cundiff L.V., Kelley K.W., Inheritance of maternal immunoglobulin G1 concentration by the bovine neonate. J. Anim. Sci. 59, Muggli N.E., Hohenboken W.D., Cundiff L.V., Mattson D.E., Inheritance and interaction of immune traits in beef calves. J. Anim. Sci. 64, Zootechnica 5(2) 2006

10 116 R. Skrzypek, W. JarmuŜ, K. Białoń Quigley J.D., Drewry J.J., Nutrient and immunity transfer from cow to calf pre-and postcalving. J. Dairy Sci. 81, Rauprich A.B.E., Hammon H.M., Blum J.W., 2000 a. Effects of feeding colostrum and a formula with nutrient contents as colostrum on metabolic and endocrine traits in neonatal calves. Biol. Neonate 78, Rauprich A.B.E., Hammon H.M., Blum J.W., 2000 b. Influence of feeding different amounts of first colostrum on metabolic, endocrine, and health status and on growth performance in neonatal calves. J. Anim. Sci. 78, Riley D.G., Chase C.C., Olson T.A., Coleman S.W., Hammond A.C., Genetic and nongenetic influences on vigor at birth and preweaning mortality of purebred and high percentage Brahman calves. J. Anim. Sci. 82, Rogers G.W., US perspective: The importance of functional traits and crossbreeding in dairy cattle. Book of Abstracts of the 56th Annual Meeting of the European Association for Animal Production, Uppsala, Sweden, 43. Roy J.H.B., The calf.-5th ed. Vol. 1: Management of health. Butterworths, London Boston Singapore Sydney Toronto Wellington. SAS User sguide,1996.statistics.version5edition.sasinst.,cary,nc. Shook G.E., Major advances in determining appropriate selection goals. J. Dairy Sci. 89, Skrzypek R., 2000 a. Koncentracja białek surowiczych u cieląt pochodzących z krzyŝowania rodzimego bydła czarno-białego z rasą holsztyńsko-fryzyjską. Rocz. AR Pozn. CCCXXX, Zootech. 52, Skrzypek R., 2000 b. ZaleŜności między koncentracją cholesterolu w surowicy krwi a uŝytkowością rozrodczą krów oraz zdrowotnością i przeŝywalnością cieląt. Rocz. AR Pozn. CCCXXX, Zootech. 52, Skrzypek R., 2000 c. Zastosowanie regresji logistycznej do prognozowania zdrowotności i przeŝywalności cieląt na podstawie składu krwi. Rocz. AR Pozn. CCCXXX, Zootech. 52, Skrzypek R., Znaczenie odporności siarowej u bydła mlecznego i czynniki wpływające na jej status. Biuletyn Informacyjny IZ, R. XL, Skrzypek R., Heterozja dla wybranych wskaźników fizjologicznych krwi w rozwoju osobniczym mieszańców bydła cb x hf. Med. Weter. 59, Skrzypek R., Grzymisławska M., Grzymisławski S., Osięgłowski S., Hofmański D., Pobieranie i wykorzystanie siary u nowonarodzonych cieląt. Rocz. Nauk. Zoot. 15(Suppl.), Skrzypek R., JarmuŜ W., Ślósarz P., Changes of body weight and blood diagnostic parameters in dairy calves of different genotypes. Genet. Pol. 32, Van Raden P.M., Invited review: Selection on net merit to improve lifetime profit. J. Dairy Sci. 87, Vermorel M., Vernet J., Dardillat C.S., Demigne C., Davicco M.J., Energy metabolism and thermoregulation in the newborn calf. Effect of calving conditions. Can. J. Anim. Sci. 69, Wooliams J.A., Nisbet R.S., Løvendahl P., The effect of dietary protein on metabolite concentrations during fasting in calves differing genetically in dairy merit. Anim. Prod. 54, Acta Sci. Pol.

11 Genetyczne aspekty odporności siarowej i profilu metabolicznego krwi GENETIC ASPECTS OF COLOSTRAL IMMUNITY AND METABOLIC BLOOD PROFILE IN NEWBORN CALVES Abstract.Thisstudywascarriedouton270calves(199heifersand71bulls)thatwerecrosses of Black-and-White and Holstein-Friesian(HF) cattle, with the HF gene pool of %. Attheageof2daysbloodsampleswerecollected,andassayedfortheconcentrationsofimmunoglobulins, total protein, albumins, glucose, urea, total cholesterol and hemoglobin. The hematocrite number was also determined. Crossing with HF decreased the concentration of albumins, glucose and cholesterol, and increased the concentration of urea(p 0.01). Heritability coefficients, estimated using mother-calf regression were very low for immunoglobulins (0.056) and protein(0.006), and slightly higher for some metabolites(0.148 for albumins and for cholesterol). The results indicate that in the genetic improvement of crosses with HF or purebred HF cattle aimed at increasing of calf vigor, the potential for colostrum intake should be a primary selection trait. Key words: colostral immunity, metabolic blood profile, newborn calves Zaakceptowano do druku Accepted for print: Zootechnica 5(2) 2006