Fi zjo te ra peu ta jest od po wie dzial ny za kwa li fi ka cję pa cjen ta do fi zjo te ra -

Transkrypt

1 Kie dy fi zjo te ra peu ta po wi nien kie ro wać pa cjen ta do in nych spe cja li stów? 1 Fi zjo te ra peu ta jest od po wie dzial ny za kwa li fi ka cję pa cjen ta do fi zjo te ra - pii. Je go za da niem jest zde fi nio wa nie obec ne go pro ble mu o cha rak te rze bio me cha nicz nym i/lub mię śnio wo -szkie le to wym i/lub ner wo wo -mię - śnio wym oraz wy bra nie i wdro że nie ukie run ko wa ne go na ten pro blem le cze - nia, z uwzględ nie niem za sad eko no mii (ana li za kosz tów i efek tyw no ści). Ele men tem po stę po wa nia fi zjo te ra peu tycz ne go mu si być rów nież po szu ki - wa nie i wy klu cze nie obec no ści cho rób spo za ukła du ru chu. Fi zjo te ra peu ta po - wi nien po tra fić zi den ty fi ko wać ob ja wy cho ro by ukła do wej*, któ ra mo że ujaw - niać się ja ko dys funk cje ner wo wo -mię śnio we lub mię śnio wo -szkie le to we (cza - sa mi okre śla ne łącz nie ja ko ner wo wo -mię śnio wo -szkie le to we). Cho ro ba wrzo - do wa żo łąd ka, cho ro by pę che rzy ka żół cio we go, cho ro by wą tro by i nie do krwie - nie mię śnia ser co we go to je dy nie kil ka przy kła dów cho rób, któ re mo gą ob ja - wiać się bó la mi bar ku** lub ple ców. In ne c ho ro by mo gą ob ja wiać się ja ko bó - le i do le gli wo ści w ob rę bie szyi, gór nej i/lub dol nej czę ści krę go słu pa, bio dra lub oko li cy krzy żo wo -bio dro wej. Istot ną czę ścią ba da nia po win no być po szu ki wa nie ob ja wów su ge ru ją cych cho ro bę no wo two ro wą. Rak mo że po cząt ko wo po wo do wać bó le i do le gli wo ści od czu wa ne w szyi, bar ku, klat ce pier sio wej, wszyst kich od cin kach krę go słu pa, bio drach, pa chwi nach, mied ni cy, czy sta wach krzy żo wo -bio dro wych. Stwier - dza na dys funk cja ukła du ru chu mo że ma sko wać ist nie nie za rów no pier wot ne - go ogni ska, jak i umiej sco wie nie no wo two ru, je go wzno wie nia lub po sta ci roz - sia nej. Fi zjo te ra peu ta po wi nien wie dzieć, jak i cze go ma po szu ki wać, gdy po - dej rze wa u pa cjen ta cho ro bę no wo two ro wą. Za da niem tej książ ki nie jest na ucze nie fi zjo te ra peu ty za sad dia gno sty ki róż ni co wej pro wa dzo nej przez le ka rzy. Pu bli ka cja ta ma dwa ce le. Po pierw - sze ma po móc fi zjo te ra peu tom w roz po zna niu i po zna niu ob sza rów, któ re mo - gą le żeć po za za kre sem ich co dzien nej prak ty ki. Dru gim za da niem jest wdro - że nie krok -po -kro ku me to dy słu żą cej wy chwy ce niu pa cjen tów, któ rzy wy ma - ga ją skie ro wa nia lub kon sul ta cji z in nym spe cja li stą. W Sta nach Zjed no czo nych w wie lu miej scach ist nie je moż li wość bez po śred - nie go zgła sza nia się do fi zjo te ra peu ty (bez skie ro wa nia od le ka rza) i pro wa dze - nia in dy wi du al nej prak ty ki fi zjo te ra peu tycz nej. Co raz czę ściej fi zjo te ra peu ta * W tej książ ce przy ję to tłu ma cze nie ang. sys te mic di se ase ja ko cho ro ba ukła do wa. Jest to okre śle nie cho ro by obej mu ją cej kil ka ro dza jów tka nek, na rzą dów lub ukła dów (np. nad ci - śnie nie tęt ni cze, cu krzy ca, bo re lio za), choć w ję zy ku pol skim czę sto uży cie tej na zwy jest ogra ni cza ne do okre śla nia je dy nie cho rób ukła do wych tkan ki łącz nej (daw niej zwa nych ko - la ge no za mi), ta kich jak: to czeń ru mie nio wa ty ukła do wy, twar dzi na uogól nio na, reu ma to - idal ne za pa le nie sta wów (przyp. red.). ** Przy ję to tłu ma cze nie ang. sho ul der ja ko bark, choć w ję zy ku pol skim jest to okre śle nie bar dziej po tocz ne i funk cjo nal ne niż ana to micz ne. Na le ży przy jąć, że ana to micz nie jest to okre śle nie dla ob rę czy bar ko wej, a z ko lei ang. sho ul der pa in zo sta ło prze tłu ma czo ne ja ko bó le bar ku, choć czę ściej moż na w li te ra tu rze spo tkać okre śle nie: do le gli wo ści bó lo we ob - rę czy bar ko wej lub ze spół bo le sne go bar ku (przyp. red.). 3

2 6 CZĘŚĆ I WPROWADZENIE się na si lał, aż po ja wią się ostrze gaw cze ob ja wy i stan pa cjen ta się po gor szy. Oczy wi sta sta je się po trze ba kon sul ta cji lub skie ro wa nia do le ka rza. PRZY CZY NY PO SZU KI WA NIA CHO RÓB SPO ZA UKŁA DU RU CHU Jest wie le po wo dów, dla któ rych fi zjo te ra peu ta po wi - nien po szu ki wać cho rób nie zwią za nych z ukła dem ru - chu. Jed nym z nich jest sy tu acja, kie dy jest on pierw - szym spe cja li stą, do któ re go zgła sza się pa cjent (bez skie ro wa nia), co zo sta nie póź niej omó wio ne. In ne po - wo dy ze bra no w Ram ce 1-1. Wcze sne po sta wie nie roz po zna nia i pod ję cie de cy - zji o skie ro wa niu pa cjen ta do in ne go spe cja li sty jest klu czo we w za po bie ga niu póź niej szym cho ro bom lub po wi kła niom. W każ dych wa run kach pra cy (pa cjent skie ro wa ny przez le ka rza, pa cjent bez skie ro wa nia, pa cjent w ra mach opie ki pod sta wo wej) fi zjo te ra peu - ta mu si po tra fić roz po znać cho ro bę ukła do wą, ujaw - nia ją cą się pod ma ską za bu rzeń ukła du mię śnio wo - -szkie le to we go. Fi zjo te ra pia wie lo krot nie prze cho dzi ła zmia ny od cza su jej wy od ręb nie nia ja ko dzia łal no ści po moc nej w re kon wa le scen cji. Prak ty ka fi zjo te ra peu tycz - na w for mie ukształ to wa nej przez I i II woj nę świa to - wą ze szła na dal szy plan w związ ku z epi de mia mi po - lio w la tach 40. i 50. XX wie ku. W związ ku z po ja wie - niem się i sze ro kim za sto so wa niem ży wej do ust nej szcze pion ki na po lio w 1963 ro ku, cho ro ba ta prze sta - ła wy stę po wać w Sta nach Zjed no czo nych, co po now nie zmie ni ło za sa dy prak ty ki kli nicz nej (Ryc. 1-1). Obec nie więk szość pa cjen tów skar ży się fi zjo te ra - peu cie na do le gli wo ści i upo śle dze nie funk cjo no wa nia bez po śred nio zwią za ne z ukła dem mię śnio wo -szkie le - to wym i/lub ner wo wym -mię śnio wym (Ryc. 1-2). W więk szo ści przy pad ków wy wiad cho ro bo wy i me - cha nizm ura zu po zwa la ją na okre śle nie przy czy ny dys funk cji ru cho wej (obec nie w du żej mie rze pro ces ten jest wspie ra ny przez ba da nia ob ra zo we z uwa gi na ich do stęp ność przyp. red.). Fi zjo te ra peu ta po wi nien w każ dych wa run kach po - tra fić oce nić do le gli wo ści pa cjen ta w opar ciu o wie dzę i okre ślić obec ność ob ja wów cho ro by ukła do wej lub wy kryć te sy tu acje, któ re wy ma ga ją oce ny przez in ne - go spe cja li stę. W tej książ ce spró bo wa no po dać nie - zbęd ne in for ma cje do po dej mo wa nia de cy zji przez fi - zjo te ra peu tę. Szybciej i Bardziej Chorzy (ang. Quicker and Sicker") Sta rze nie się po pu la cji ame ry kań skiej wpły wa na ogól ny stan zdro wia na róż ne spo so by. Qu ic ker and sic ker jest okre śle niem po wsta łym w ce lu scha - rak te ry zo wa nia pa cjen tów na are nie opie ki zdro wot nej (Ryc. 1-3). 9 Qu ic ker czy li szyb ciej od no si się do okre śle nia zmian w do stę pie do służ by zdro wia, któ - re za szły przez ostat nie 10 lat w od po wie dzi na na ra - sta ją ce kosz ty opie ki zdro wot nej. Pa cjen ci są wy pi sy - wa ni obec nie ze szpi ta la du żo szyb ciej niż na wet jesz - cze 10 lat te mu. Chi rur gia jed ne go dnia sta ła się du żo częst sza dla pro ce dur, któ re wcze śniej wy ma ga ły od 7 do 10 dni ho spi ta li za cji. Pa cjen ci, któ rzy obec nie są ho - spi ta li zo wa ni na od dzia łach chi rur gicz nych, 20 lat te - mu by li by pa cjen ta mi od dzia łów in ten syw nej te ra pii. Obec ne sys tem ochro ny zdro wia jest bar dzo zło żo - ny i wy ma ga ją cy. Fi zjo te ra peu ta mu si zwra cać uwa gę na ob ja wy alar mo we cho rób nie zwią za nych z ukła - dem ru chu przez ca ły czas, zwłasz cza u pa cjen tów, któ rzy nie daw no wy szli ze szpi ta la. Sy gna ła mi ostrze - gaw czy mi mo gą być do le gli wo ści, na któ re skar ży się pa cjent lub ob ja wy stwier dza ne w trak cie ba da nia. Mo gą też to być ob ja wy, któ re nie pa su ją do wy wia du cho ro bo we go. Sic ker czy li bardziej cho rzy od no si się do fak tu, że pa cjen ci z pro ble ma mi or to pe dycz ny mi i neu ro lo - gicz ny mi prze by wa ją cy w szpi ta lach, od dzia łach re ha - Ryc. 1-3 Sta rze nie się spo łe czeń stwa ame ry kań skie go od po ko le nia tra dy cjo na li stów (uro dzo nych przed 1946) do po ko le nia Ba by Bo om (uro dzo nych po mię dzy 1946 a 1964) po wo du je du żą ilość lu dzi star szych cho ru ją cych na wie le róż nych cho rób, któ rzy mo gą wy ma gać opie ki fi zjo - te ra peu ty. Na wet je że li zna ne jest or to pe dycz ne lub neu ro lo - gicz ne scho rze nie, to i tak ci pa cjen ci wy ma ga ją prze pro wa - dze nia do kład ne go ba da nia w kie run ku in nych moż li wych pro ble mów, efek tów ubocz nych le ków i wdro że nia pro gra - mów pre wen cyj nych (pier wot nych i wtór nych). (Z: Sor ren ti - no SA: Mos by s Te xt bo ok for Nur sing As si stants, wyd. 5, St, Lo - uis, 2004, Mos by.)

3 ROZDZIAŁ I KIE DY FI ZJO TE RA PEU TA PO WI NIEN KIE RO WAĆ PA CJEN TA DO IN NYCH SPE CJA LI STÓW? 7 OPIS PRZYPADKU 1-1 Wi zy ta u le ka rza bez prze pro wa dze nia ba da nia 60-let ni męż czy zna, eme ry to wa ny dy rek tor tech ni - kum za wo do we go po pro sił swo je go le ka rza o skie ro - wa nie na re ha bi li ta cję. Zgło sił się do przy chod ni re - ha bi li ta cyj nej ze skie ro wa niem od le ka rza, na któ - rym by ło na pi sa ne Do oce ny i le cze nia. Je go głów ną do le gli wo ścią był ból w przed niej czę ści le we go uda i pa chwi nie. W cią gu ostat nich dzie się ciu lat prze był trzy krot nie ope ra cję wy mia ny le we go sta wu bio dro we go (z doj ścia przed nie go, bocz ne go i tyl ne go). Wopar ciu o wcze śniej sze do świad cze nie re ha bi - li ta cji, był pew ny, że je go obec ne ob ja wy bó lo we mo - gą być ogra ni czo ne przez za sto so wa nie fi zjo te ra pii. Wy wiad spo łecz ny: Nie daw no prze szedł na eme ry tu rę, wcze śniej był dy rek to rem du żej fir my zaj mu ją cej się szko le nia mi; żo na ty, tro je do ro słych dzie ci Wy wiad cho ro bo wy: Trzy krot na ope ra cja wy - mia ny sta wu bio dro we go po stro nie le wej (do - stęp przed ni, tyl ny i bocz ny) w cią gu ostat - nich 7 lat Ope ra cja kar dio chi rur gicz na przed 10 la ty Za sto ino wa nie wy dol ność ser ca stwier dzo - na przed 3 la ty Le ki: Lo ten sin (be na ze pril, lek hi po ten syj ny przyp. red.) co dzien nie; ma ła daw ka Aspi - ry ny (kwas ace ty lo sa li cy lo wy) 1 raz dzien nie, Zo cor 20mg (sim wa sta ty na, le ki hi po li pe mi zu - ją cy przyp. red.) 1 raz dzien nie Ba da nie przed mio to we Roz le gła bli zna do oko ła le we go sta wu bio dro - we go z wy czu wal ną okrą głą, twar dą ma są (4 na 6cm) po środ ku nad krę ta rzem więk szym Obu stron ne cia sto wa te obrzę ki stóp i ko stek (więk sze po stro nie pra wej) Do dat ni test Tho ma sa (30-stop nio wy przy - kurcz zgię cio wy w sta wie bio dro wym) po stro - nie le wej Ba da nie neu ro lo gicz ne: Bez od chy leń, ale ogól ne zmniej sze nie ży wo ści od ru chów i osła - bie nie si ły mię śnio wej w koń czy nach dol nych Pa ra me try ży cio we*: Ci śnie nie tęt ni cze (w po zy cji sie dzą cej, na pra - wym ra mie niu): 92/58mmHg Czę stość ser ca: 86/min Czę stość od de chów: 22/min Sa tu ra cja: 89% Tem pe ra tu ra cia ła: 36,6? C (97,8? F) Pa cjent zgło sił się do fi zjo te ra peu ty ze skie ro wa - niem, ale kie dy zo stał za py ta ny, czy był na wi zy cie u le ka rza, wy tłu ma czył, że otrzy mał to skie ro wa nie po te le fo nicz nej roz mo wie ze swo im le ka rzem. Jak fi zjo te ra peu ta po wi nien prze ka zać le - ka rzo wi in for ma cje o wy ni ku ba da nia i wnio skach? Do brym po my słem jest wy ko na nie te le fo nu i po pro - sze nie o do ku men ta cję le kar ską pa cjen ta (zwłasz- cza opis wi zy ty). Mo że się zda rzyć, że le karz bę dzie do brze znał ob ja wy pa cjen ta. Usta wa o ochro nie da - nych w za kre sie ubez pie czeń zdro wot nych (He alth In su ran ce Por ta bi li ty and Ac co un ta bi li ty Act HI - PAA) wy ma ga wy ra że nia przez pa cjen ta pi sem nej zgo dy na udo stęp nie nie in for ma cji me dycz nej np. fi zjo te ra peu cie. Aby uła twić ten pro ces naj le piej mieć przy go to wa ne i wy peł nio ne for mu la rze już pod czas re je stra cji pa cjen ta. Cza sem wy star cza roz mo wa z re je stra tor ką z da - ne go ga bi ne tu le kar skie go. Ta ka oso ba mo że spoj - rzeć w kar tę pa cjen ta i udzie lić in for ma cji. W tym sa mym cza sie, przy na szym (ame ry kań skim przyp. tłum.) na sta wie niu na pro ce so wa nie się, za ry so wa nie przez fi zjo te ra peu tę wnio sków lub py - tań pra wie za wsze pro wa dzi do za pro po no wa nia pa cjen to wi kon tro l nej wi zy ty u le ka rza. Naj lep szym po stę po wa niem mo że być prze ka za - nie pa cjen to wi pi sem ne go opi su prze pro wa dzo ne go ba da nia i skie ro wa nie go z nim do le ka rza. Wy sła - nie fa xu, ema ila lub prze sła nie pocz tą pi sem ne go ra por tu mo że spo wo do wać do łą cze nie tych in for - ma cji do kar ty pa cjen ta, ale nie ko niecz nie do trze ona do rąk le ka rza we wła ści wym cza sie. Po le ca ne jest wy ko rzy sta nie obu me tod prze ka za nia in for - ma cji (fax/ema il i prze kaz bez po śred nio przez pa - cjen ta). Na le ży pro wa dzić do kład ną do ku men ta cję, ale prze ka zy wa na in for ma cja po win na być krót ka. Na - le ży po dzię ko wać le ka rzo wi za skie ro wa nie i pod - * Po miar ci śnie nia tęt ni cze go i tęt na jest tru dy do in ter pre to wa nia po nie waż pa cjent przyj mu je le ki hi po ten syj ne. Dla przy kła du in - hi bi to ry en zy mu kon wer tu ją ce go an gio ten sy nę (ACE -I) i be ta -blo ke ry zmniej sza ją czę stość pra cy ser ca, co pro wa dzi do sy tu acji, że fi zjo lo gicz ne me cha ni zmy kom pen su ją ce (np. zwięk sze nie ob ję to ści wy rzu to wej ser ca i spo wo do wa ne tym przy spie sze nie pra cy ser - ca) nie są w sta nie nor mal nie funk cjo no wać w po cząt ko wym sta dium za sto ino wej nie wy dol no ści ser ca. Ni skie ci śnie nie tęt ni cze i przy spie szo ne tęt no ra zem ze zwięk szo ną czę sto ścią od de chów i ob ni żo ną sa tu ra cją krwi (zwłasz cza pod czas wy sił ku) mu si być trak to wa ne ja ko ob jaw alar mo wy. Po win no się osłu chać płu ca, po nie waż w tym sta dium mo gą być stwier dza ne nie wiel kie trzesz - cze nia u pod sta wy obu płuc.

4 ROZDZIAŁ 6 BA DA NIE W KIE RUN KU CHO RÓB UKŁA DU KRĄ ŻE NIA 329 PRZEGLĄD RODZAJE BÓLU W CHOROBACH SERCA - c. d. TĘTNIAK ROZWARSTWIAJĄCY AORTY (Ryc. 6-11) prawa tętnica nerkowa lewa tętnica nerkowa nerki tętniak aorty brzusznej Lo ka li za cja: Pro mie nio wa nie: Cha rak ter: In ten syw ność*: Trwa nie: Ob ja wy to wa rzy szą ce: Ryc Więk szość tęt nia ków aor ty (po nad 95%) umiej sco wio na jest tuż po ni żej odej ścia tęt nic ner ko wych i po więk sza się w kie run ku pęp ka, wy wo łu jąc ból w dol nej czę ści ple ców. Ból w klat ce pier sio wej (ko lor ciem no czer wo ny) to wa rzy szą cy tęt nia kom aor ty pier sio wej mo że pro - mie nio wać (strzał ki) do szyi, oko li cy mię dzy ło pat ko wej, bar ków, dol nej czę ści ple ców lub brzu - cha. Wcze sne ob ja wy pę ka nia tęt nia ka to tęt nie nie po po ło że niu się pła sko na ple cach (nie po - ka za ne) lub tę py ból w le wym śród brzu szu i le wym bo ku tu ło wia lub w dol nej czę ści ple ców. Przed nia część klat ki pier sio wej (tęt niak aor ty pier sio wej) Brzuch (tęt niak aor ty brzusz nej) Oko li ca krę go słu pa pier sio we go Ból mo że prze miesz czać się wraz z po stę po wa niem roz war stwie nia tęt nia ka Ból mo że roz prze strze niać się do szyi, bar ków, oko li cy mię dzy ło pat ko wej lub dol nej czę ści ple ców Ból o cha rak te rze roz ry wa nia, jak pchnię cie no żem Tę py ból w dol nej czę ści ple ców lub w le wym śród brzu szu (tęt niak aor ty brzusz nej) Bar dzo sil ny ból Go dzi ny Brak tęt na Pa cjen ci od czu wa ją tęt nie nie po po ło że niu się na ple cach Wy czu wal na, pul su ją ca ma sa w ja mie brzusz nej Róż ni ca ci śnień na obu ra mio nach In ne ob ja wy Czyn ni ki zmniej sza ją ce ból: Brak Czyn ni ki na si la ją ce ból: Po zy cja le żą ca na si la ob ja wy

5 330 CZĘŚĆ II NARZĄDOWE PRZYCZYNY BÓLU I DYSFUNKCJI UKŁADU RUCHU PRZEGLĄD BÓL W KLATCE PIERSIOWEJ POCHODZENIA POZASERCOWEGO Cho ro by mię śnio wo -szkie le to we: Roz dział Cho ro by neu ro lo gicz ne: Roz dział Cho ro by ukła du od de cho we go: Roz dział 7 Cho ro by ukła du po kar mo we go: Roz dział 8 Cho ro by pier si: Roz dział 17 Za bu rze nia lę ko we: Roz dział 3 KLU CZO WE IN FOR MA CJE DO ZA PA MIĘ TA NIA Nie współ mier ne do wy sił ku zmę cze nie jest ob ja wem alar mo wym. Na le ży być świa do mym ist nie nia czyn ni ków ry zy ka cho rób ser co wo -na czy nio wych u star szych pa cjen tów, a szcze gól nie u ko biet i przed roz po czę ciem ćwi czeń na le ży wdro żyć pro gram kon dy cyj ny. Pa cjent z dła wi cą pier sio wą ma zwy kle pra wi dło we ci - śnie nie krwi; mo że być ono niż sze ze wzglę du na przyj - mo wa ne le ki. Ci śnie nie mo że wzra stać, gdy bó lo wi dła wi co we mu to wa rzy szy lęk lub w przy pad ku nie wy - dol no ści na czyń wień co wych. Ci śnie nie skur czo we mo - że być ni skie u osób z nie wy dol no ścią ser ca. Dys ko pa tia szyj na lub zmia ny zwy rod nie nio we sta wów mo gą na śla do wać dła wi co wy ból w klat ce pier sio wej; na le ży ze brać do kład ny wy wiad i prze pro wa dzić do - kład ne ba da nie przed mio to we. Je że li pa cjent sto su je ni tro gli ce ry nę, na le ży się upew - nić, że ma ta blet ki przy so bie; na le ży rów nież spraw - dzić, czy ni tro gli ce ry na znaj du je się w za kła dzie re ha - bi li ta cji w wia do mym i ła two do stęp nym miej scu. Każ dy pa cjent sto su ją cy nie ste ro ido we le ki prze ciw za pal - ne w po łą cze niu z in hi bi to ra mi ACE po wi nien być mo ni - to ro wa ny pod czas ćwi czeń pod ką tem zwyż ki ci śnie nia. Oso ba sto su ją ca be ta -ad re no li ty ki lub blo ke ry ka na łu wap nio we go mo że nie być w sta nie osią gnąć czę sto ści ser ca po wy żej 90/min. O bez piecz nym za kre sie ćwi - czeń mó wi nam wów czas tęt no, któ re po win no w cią - gu 2 mi nut po za prze sta niu wy sił ku zwol nić do po zio - mu wyj ścio we go (tęt na spo czyn ko we go). Na le ży się upew nić, czy pa cjent z cho ro bą ser ca tuż przed za ję cia mi nie pa lił pa pie ro sów lub nie zjadł ob - fi te go po sił ku. Na głe zwięk sze nie ma sy cia ła o po nad 1,5kg lub stop - nio we zwięk sza nie ma sy cia ła przez kil ka dni, pro wa - dzą ce do po wsta nia obrzę ków na kost kach, brzu chu, dło niach, z dusz no ścią, zmę cze niem i za wro ta mi gło - wy, któ re nie ustę pu ją po mi mo od po czyn ku, mo że być ob ja wem za sto ino wej nie wy dol no ści ser ca. Osier dzie (wo rek ota cza ją cy ser ce) przy le ga do prze - po ny. Ból po cho dze nia ser co we go lub prze po no we go jest czę sto od czu wal ny w bar ku, po nie waż ser ce i prze - po na otrzy mu ją uner wie nie z seg men tów C5-6 rdze nia krę go we go, a ból trzew ny od no si się do od po wia da ją - ce go mu ob sza ru na skó rze. Na le ży być świa do mym bó lu mię śni, kur czów mię śni, sztyw no ści i osła bie nia, któ re nie da ją się wy tłu ma czyć za pa le niem sta wów, in ten syw ny mi ćwi cze nia mi, go - rącz ką, upad kiem lub in ny mi ty po wy mi przy czy na mi u pa cjen tów sto su ją cych sta ty ny, le ki ob ni ża ją ce stę że - nie cho le ste ro lu.

6 ROZDZIAŁ 6 BA DA NIE W KIE RUN KU CHO RÓB UKŁA DU KRĄ ŻE NIA 331 ZBIERANIE WYWIADU Wy wiad do ty czą cy prze by tych cho rób Czy kie dy kol wiek dok tor po wie dział Pa ni/u, że ma Pan/i pro ble my z ser cem? Wy so kie ci śnie nie tęt ni cze? Czy miał/a Pan/i za wał ser ca? Je śli tak, kie dy? Pro szę opi sać oko licz no ści? Czy kie dy kol wiek łą czył/a Pan/i swo je ob ja wy z cho - ro bą ser ca? Czy kie dy kol wiek cho ro wał/a Pan/i na go rącz kę reu ma tycz ną? Czy Pa na/i ba da nie EKG by ło kie dy kol wiek nie pra - wi dło we? Czy kie dy kol wiek miał/a Pan/i wy ko ny wa ne EKG pod czas wy sił ku (np. pod czas cho dze nia po bież ni) i by ło ono nie pra wi dło we? Czy ma Pan/i sty mu la tor ser ca lub in ne urzą dze nia, któ re wspo ma ga ją pra cę ser ca? Dla fi zjo te ra peu ty: na le ży za py tać o pa le nie pa pie - ro sów, die tę, styl ży cia, wy si łek fi zycz ny, na pię cia (zob. wy wiad ro dzin ny/ oso bi sty, Roz dział 2). Dła wi ca pier sio wa/za wał ser ca Czy ma Pan/i ob ja wy dła wi cy, bó lu w klat ce pier sio - wej lub ści ska nia? Je śli tak: pro szę do kład nie je opi sać i po wie dzieć, wja kich oko licz no ściach się po ja wia ją. Je śli nie: czy kie dy kol wiek miał/a Pan/i ból w klat - ce pier sio wej, za wro ty gło wy lub dusz ność pod czas wy - sił ku? Czy mo że Pan/i wska zać ob szar bó lu pal cem? (Ból dła wi co wy ty po wo po ka zu je się ca łą dło nią lub pię ścią.) Czy ból wy da je się po wierz chow ny czy tkwi głę bo - ko? (Ból opłuc no wy wy da je się być po wierz - chow ny; ból dła wi co wy za wsze do dat ko wo da je uczu cie bó lu w głę bi.) Je śli tak: co zmniej sza ból? Je śli nie: za daj ko lej ne py ta nia: Czy kie dy kol wiek od czu wał/a Pan/i dys kom fort lub ucisk w klat ce pier sio wej? Czy kie dy kol wiek miał/a Pan/i uczcie gnie ce nia w klat ce pier sio wej z lub bez bó lu wzdłuż le we go ra - mie nia? Czy kie dy kol wiek miał/a Pan/i ból żu chwy, sam bądź z jed no cze snym bó lem w klat ce pier sio wej? Je że li wcho dzi Pan/i szyb ko po scho dach, czy od czu - wa Pan/i ucisk w klat ce pier sio wej? Czy od czu wa Pan/i ból/ ucisk/ cię żar w klat ce pier - sio wej pod czas spa ce ru na zim nym, wietrz nym po - wie trzu? Czy od czu wa Pan/i ból/ ucisk/ cię żar w klat ce pier - sio wej pod czas ja kiej kol wiek ak tyw no ści fi zycz nej, rów nież sek su al nej? Czy w ostat nim okre sie jest Pan/i wy jąt ko wo zmę - czo na/y? (Tak mo że za czy nać się dła wi ca u ko - biet) Czy mę czy się Pan/i szyb ciej niż in ni wy ko nu jąc te sa me czyn no ści? Czy kie dy kol wiek ktoś w pań skiej ro dzi nie miał lub zmarł z po wo du cho ro by ser ca? Je śli tak: czy by ła to śmierć na gła, przed 50 r. ż.? Ob ja wy to wa rzy szą ce Czy miał/a Pan/i kie dy kol wiek na pa dy szyb kiej czyn no ści ser ca, nie re gu lar ne go bi cia ser ca? Czy kie dy kol wiek od czu wał/a Pan/i tęt nie nie w ja - mie brzusz nej po po ło że niu się? Je śli tak: czy to wa - rzy szył te mu ból w do le ple ców lub w le wym bo ku tu ło wia? (tęt niak aor ty brzusz nej) Czy pań skim ak tu al nym do le gli wo ściom (np. bó lo wi bar ku, ple ców) to wa rzy szy ły kie dy kol wiek ta kie ob ja wy jak po ty, nud no ści lub ból w klat ce pier sio wej? Czy ma Pan/i czę sto ob ja wy zga gi lub czy sto su je Pan/i le ki zo bo jęt nia ją ce sok żo łąd ko wy? (nie kar - dio lo gicz na przy czy na bó lu w klat ce pier sio - wej [męż czyź ni], punk ty spu sto we w mię - śniach brzusz nych, scho rze nia prze wo du po - kar mo we go) Czy bra ku je pa nu/i po wie trza pod czas ak tyw no ści fi zycz nej, któ ra in nym nie spra wia pro ble mu? (dusz ność) Czy kie dy kol wiek bu dzi się Pan/i w no cy z po wo du dusz no ści? (noc na na pa do wa dusz ność) Czy aby od dy chać swo bod nie w po zy cji le żą cej uży - wa Pan/i kil ku po du szek? (or top noe) Czy po przej ściu pew ne go dy stan su od czu wa Pan/i bo le sne kur cze ły dek? (chro ma nie prze - stan ko we) Czy kie dy kol wiek puch ną pa ni/u sto py lub kost ki? Je śli tak: czy są opuch nię te ra no po wsta niu? (obrzę ki/ za sto ino wa nie wy dol ność ser ca; sto so wa nie nie ste ro ido wych le ków prze ciw - za pal nych) Czy w krót kim okre sie cza su przy brał/a Pan/i na wa - dze (np. w cią gu nie ca łe go ty go dnia) (obrzę ki/ za - sto ino wa nie wy dol ność ser ca) Czy mie wa Pan/i za wro ty gło wy lub omdle nia? (nie - wy dol ność za staw ko wa, bra dy kar dia, nad ci - śnie nie płuc ne, hi po to nia or to sta tycz na) Czy ob ser wo wał/a Pan/i kie dy kol wiek istot ne zmia - ny w od da wa niu mo czu (np. zwięk sze nie lub zmniej sze nie ilo ści od da wa ne go mo czu, za gęsz cze - nie mo czu, czę ste od da wa nie mo czu w no cy) (za - sto ino wa nie wy dol ność ser ca, cu krzy ca, nad - ci śnie nie tęt ni cze)

7 332 CZĘŚĆ II NARZĄDOWE PRZYCZYNY BÓLU I DYSFUNKCJI UKŁADU RUCHU ZBIERANIE WYWIADU - c. d. Czy kie dy kol wiek miał/a Pan/i trud no ści z mo wą, na głe za nie wi dze nie lub in ne za bu rze nia wi dze nia? (prze mi ja ją ce ata ki nie do krwien ne) Sto so wa ne le ki Czy sto su je Pan/i ta kie le ki jak di gok sy na, ni tro gli - ce ry na lub in ne le ki na ser co we? Czy kie dy kol wiek sto so wał/a Pan/i die tę ni sko cho le - ste ro lo wą lub le ki ob ni ża ją ce stę że nie cho le ste ro lu? Dla fi zjo te ra peu tów: każ dy pa cjent sto su ją cy le cze - nie prze ciw za krze po we po wi nien mieć wy klu czo ne - go krwia ka, krwa wie nie z no sa oraz in ne ob ja wy krwa wie nia. Na le ży szcze gól nie chro nić ta kie oso by przed ura zem. Każ da oso ba sto su ją ca le ki kar dio lo gicz ne (szcze - gól nie in hi bi to ry ACE lub di gok sy nę) w po łą cze niu z nie ste ro ido wy mi le ka mi prze ciw za pal ny mi wy ma - ga mo ni to ro wa nia (wy ja śnie nie w tek ście). Każ da ko bie ta po wy żej 35 r. ż. sto su ją ca do ust ną an ty kon cep cję hor mo nal ną, pa lą ca pa pie ro sy po - win na być mo ni to ro wa na pod ką tem nad ci śnie nia tęt ni cze go. Każ da ko bie ta sto su ją ca do ust ne ta blet ki an ty kon - cep cyj ne trze ciej ge ne ra cji wy ma ga mo ni to ro wa nia pod ką tem za krze pi cy żyl nej. Dla pa cjen tów sto su ją cych ni tro gli ce ry nę Czy kie dy kol wiek miał/a Pan/i za wro ty gło wy, bó le gło wy lub za czer wie nie nie twa rzy po wzię ciu ni tro - gli ce ry ny? (naj częst sze dzia ła nia nie po żą da ne) Jak szyb ko ni tro gli ce ry na zno si ból w klat ce pier - sio wej? (sto suj ni tro gli ce ry nę, kie dy pa cjent ma ob - ja wy dła wi cy pod czas ćwi czeń; kie ruj do le ka rza, je - że li ból nie prze cho dzi w od po wied nim cza sie po ni - tro gli ce ry nie ani po od po czyn ku) Dla pa cjen tów z ra kiem pier si (zob. py ta nia w Roz dzia le 17) Dla pa cjen tów z bó lem sta wów Czy ostat nio miał/a Pan/i wy syp kę lub wy le wy pod - skór ne wy glą da ją ce jak krop ki? (go rącz ka reu ma - tycz na, in fek cyj ne za pa le nie wsier dzia). Je śli tak: czy ob ja wy te po ja wi ły się po wi zy cie u den ty - sty? (in fek cyj ne za pa le nie wsier dzia) Czy za uwa żył/a Pan/i, że ból sta wów lub in ne do le - gli wo ści na si la ją się 1-2 go dzi ny po przy ję ciu le ków (od po wiedź aler gicz na) Przy po ja wie niu się bó lu le wej gór nej czę ści mię śnia czwo ro bocz ne go/ le we go bar ku: czy w cią gu ostat - nim 3 ty go dni był/a Pan/i le czo na z po wo du ja kiejś in fek cji?

8 862 DODATKI DO DA TEK A-1 Badanie - lista kontrolna Na le ży pa mię tać, że nie jest to ba da nie fi zjo te ra peu - tycz ne, któ re ma na ce lu oce nę funk cji ukła du ru chu; jest to krót kie ba da nie, któ re ma na ce lu wy kry cie pro - ble mów spo za ukła du ru chu i jest ono je dy nie ele men - tem peł ne go ba da nia. Za sto so wa nie mo de lu za pro po - no wa ne go w Roz dzia le 1 skła da się z na stę pu ją cych ele men tów: Ze bra nia wy wia du cho ro bo we go Oce ny czyn ni ków ry zy ka Ana li zy ob ra zu kli nicz ne go Oce ny współ ist nie ją cych ob ja wów Prze glą du ob ja wów zwią za nych z po szcze gól ny mi ob ja wa mi Pierw szym kro kiem w pro ce sie dia gno stycz nym jest po twier dze nie (lub wy klu cze nie) po trze by fi zjo te - ra pii. Po niż sza li sta mo że być po moc na w uzy ska niu od po wie dzi na to py ta nie: Py ta nia Czy roz po zna nie na pi sa ne na skie ro wa niu jest wła ści we? Czy ist nie ją ce za bu rze nia moż na za kwa li fi ko - wać do jed nej z czte rech ka te go rii za pro po no - wa nych w Gu ide? Czy w wy wia dzie i w ba da niu przed mio to wym nie stwier dza się ob ja wów ostrze gaw czych i/lub alar mo wych? Iza wsze na le ży za py tać: Czy był Pan/i ba da - ny/a przez le ka rza? WY WIAD CHO RO BO WY Wy wiad do ty czą cy (peł na li sta zob. Ryc. 2-2): Cho rób ukła du krą że nia Cho rób ukła du od de cho we go Cho rób no wo two ro wych Prze by tych nie daw no ope ra cji Cu krzy cy Ura zów Za ka żeń (ja kich kol wiek) Gruź li cy U ko biet: cią że, po ro dy, po ro nie nia, abor cje i in ne Oce na sta nu psy chicz ne go i uwa run ko wań spo łecz - nych Orien ta cja (co do oso by, miej sca i cza su) Lęk, de pre sja, na pa dy lę ko we Da le kie po dró że w ostat nim cza sie Nara że nie zwią za ne z za wo dem/śro do wi skiem ży cia Sto so wa ne le ki CZYN NI KI RY ZY KA (WY BRA NE) Nad uży wa nie sub stan cji psy cho ak tyw nych Nad uży wa nie al ko ho lu Wy ko ny wa ny za wód Wiek Prze moc do mo wa In deks ma sy cia ła (BMI) Hi ste rek to mia/oofo rek to mia Płeć Sie dzą cy tryb ży cia Po cho dze nie Na ra że nie na pro mie nio wa nie ra so we/et nicz ne Wie lu part ne rów sek su al nych Pa le nie pa pie ro sów/ty to niu Da le kie po dró że OB RAZ KLI NICZ NY Za sa dy ba da nia przed mio to we go: Do da tek D -1 Ba da nie koń czyn li sta kon tro l na: Do da tek D -2 Oce na dło ni i pa znok ci: Do da tek D -3 Oce na na czyń ob wo do wych: Do da tek D -4 Stan ogól ny Ba da nie kwa dran ta gór ne go i dol ne go Skó ra Układ mię śnio wo -szkie le to wy Układ ner wo wo -mię śnio wy Układ krą że nio wo -od de cho wy Układ mo czo wo -płcio wy OB JA WY DO DAT KO WE Za wsze na le ży za py tać: Czy wy stę pu ją jesz cze ja kie - kol wiek in ne ob ja wy o do wol nej lo ka li za cji? Je że li pa cjent ne gu je, na le ży za py tać: Czy wy stę po wa ły u Pan/i któ reś z na stę pu ją cych ob ja - wów: Krew w mo czu, stol cu, wy mio ci nach, wy dzie li nie Za bu rze nia w od da wa niu mo czu lub stol ca Splą ta nie Ka szel Pro ble my z żu ciem/prze ły ka niem/mó wie niem Zawro ty gło wy, omdle nia, mrocz ki przed ocza mi Ka pa nie, są cze nie się mo czu Go rącz ka, dresz cze, po ty (w dzień lub w no cy) Bó le gło wy Ko ła ta nie ser ca Bó le sta wów Po gor sze nie pa mię ci Nud no ści, wy mio ty, po gor sze nie ape ty tu Mro wie nie, drę twie nie Po gor sze nie wzro ku lub słu chu Wy syp ka lub in ne zmia ny skór ne Na głe osła bie nie Obrzęk lub guz ki o do wol nej lo ka li za cji Pro ble my z od dy cha niem Pro ble my ze snem Ból lub uczu cie tęt nie nia w brzu chu lub gdzie kol - wiek in dziej Nad mier na męcz li wość, ospa łość

9 DODATKI 863 PO ZO STA ŁE TE STY/BA DA NIA Oce na pod ło ża emo cjo nal ne go (Kwe stio na riusz Bó lu McGill, Oce na wy ol brzy mia nia ob ja wów i za cho wań cho ro bo wych, Ozna ki Wad del la zob. Roz dział 3) Spe cjal ne te sty (ob jaw Gold fla ma, te sty na obec ność rop nia w mię śniu bio dro wo -lę dź wio wym lub za sło no - wym, tęt nie nie aor ty brzusz nej, pal pa cyj ne, prze - zskór ne ba da nie na rzą dów we wnętrz nych, osłu chi wa - nie szme rów na czy nio wych [tęt ni ca udo wa], ob jaw Blum ber ga, ba da nie pier si i in ne) KOŃ CO WY KROK: PRZE GLĄD OB JA WÓW ZWIĄ ZA NYCH ZPO SZCZE GÓL NY MI UKŁA DA MI Do da tek D -5: Prze gląd ob ja wów zwią za nych z po - szcze gól ny mi ukła da mi (zob. Prze gląd Sys te mów) Ten for mu larz mo że być ko pio wa ny do użyt ku w prak ty ce kli nicz nej Z książ ki: Dia gno za róż ni co wa dla FI ZJO TE RA PEU TÓW. Kie dy kie ro wać pa cjen ta do in ne go spe cja li sty? Go od man CC, Sny der TE, (ang. Dif fe ren tial dia gno sis for phy si cal the ra pi sts: scre ening for re - fer ral), wyd. 4, Phi la del phia, Saun ders, 2007.

10 864 DODATKI DO DA TEK A-2 Objawy alarmowe Stwier dze nie któ re go kol wiek z po niż szych ob ja - wów nie mu si być po wo dem mak sy mal ne go sku - pie nia na nich, ale ra czej ma alar mo wać fi zjo te ra - peu tę, któ ry po szu ku je ukła do wych lub na rzą do - wych ob ja wów i przy czyn bó lu. Ko lej nym kro kiem po win no być po szu ki wa nie współ ist nie ją cych ob ja - wów. Fi zjo te ra peu ta prze pro wa dza dal sze ba da nie, chy ba że ob ja wy alar mo we za czną two rzyć spój ną gru pę. WY WIAD CHO RO BO WY (DO TY CZĄ CY PA CJEN TA IJE GO RO DZI NY) Cho ro ba no wo two ro wa w wy wia dzie u pa cjen ta lub wnaj bliż szej ro dzi nie Prze by te za ka że nie w okre sie ostat nich 6 ty go dni (np. mo no nu kle oza, in fek cja gór nych dróg od de cho - wych, za ka że nie ukła du mo czo we go, za ka że nie bak te ryj ne (np. pa cior kow co we lub gron kow co we) lub wi ru so we (od ra, za pa le nie wą tro by), zwłasz cza kie dy po 1-3 ty go dniach od in fek cji po ja wi ły się ob - ja wy neu ro lo gicz ne (ze spół Gu il la in -Barr?), bó le sta wo we lub bó le ple ców Na wra ca ją ce cy klicz nie prze zię bie nia lub gry py; tzn. pa cjent zgła sza, że nie mo że po zbyć się tych in - fek cji, bo cią gle na wra ca ją Nie daw ny uraz, np. wy pa dek ko mu ni ka cyj ny lub upa dek (zła ma nie; w każ dym wie ku) al bo mniej szy uraz u oso by star szej z oste ope nią/oste opo ro zą Im mu no su pre sja w wy wia dzie (np. przyj mo wa nie le ków ste ro ido wych, stan po prze szcze pie niu na rzą - du, za ka że nie HIV) Wy wiad sto so wa nia do żyl nie nar ko ty ków (za ka że - nie) CZYN NI KI RY ZY KA Czyn ni ki ry zy ka róż nią się w za leż no ści od ob cią żeń ro dzin nych, wy wia du cho ro bo we go i obec nych cho - rób lub sta nu zdro wia. Na przy kład czyn ni ki ry zy - ka cho rób ser ca bę dą in ne niż czyn ni ki ry zy ka oste - opo ro zy lub za bu rzeń rów no wa gi. Jak i in ne zmien - ne bra ne pod uwa gę przy po dej mo wa niu de cy zji, tak iwy stę po wa nie po je dyn cze go czyn ni ka ry zy ka mo - że, ale nie mu si być czymś istot nym i po win no być ana li zo wa ne w opar ciu o peł ny ob raz kli nicz ny pa - cjen ta. Nad uży wa nie sub stan cji Nad uży wa nie al ko ho lu psy cho ak tyw nych Wy ko ny wa ny za wód Wiek Prze moc do mo wa In deks ma sy cia ła (BMI) Hi ste rek to mia/oofo rek to mia Płeć Sie dzą cy tryb ży cia Po cho dze nie ra so we/et nicz ne Na ra że nie na pro mie nio wa nie Pa le nie pa pie ro sów/ty to niu Wie lu part ne rów sek su al nych Da le kie po dró że OB RAZ KLI NICZ NY Nie zna na przy czy na, nie zna ny me cha nizm, pod - stęp ny po czą tek Ob ja wy, któ re nie ustę pu ją po mi mo fi zjo te ra pii Pod ję ta in ter wen cja nie zmie nia ob ra zu kli nicz ne go al bo stan pa cjen ta się po gar sza Ob ja wy, któ re po cząt ko wo ustę pu ją po in ter wen cji, apopew nym cza sie na si la ją się ozna cza ją po trze bę prze pro wa dze nia do kład niej sze go ba da nia. Zna czą ca utra ta wa gi lub przy bra nie na wa dze bez zmia ny die ty (po wy żej 10% ma sy cia ła w cią gu od 10 do 21 dni) Stop nio we, po stę pu ją ce lub na wra ca ją ce ob ja wy (go rzej/le piej/go rzej) Nie ustę po wa nie ob ja wów po od po czyn ku, zmia nie po zy cji, za sto so wa niu cie pła, zwłasz cza je że li wcze - śniej te ob ja wy ustę po wa ły Ob ja wy nie pro por cjo nal ne do stop nia uszko dze nia Ob ja wy utrzy mu ją ce się po za prze wi dy wa ny okres go je nia Nie moż ność zmia ny na si le nia ob ja wów (wy zwo le - nia, przy wo ła nia, zmniej sze nia, usu nię cia, na si le - nia) pod czas ba da nia Ob ja wy nie pa su ją ce do za kła da ne go me cha ni zmu lub wzor ca ner wo wo -mię śnio we go i mię śnio wo - -szkie le to we go Trud ny do okre śle nia wzo rzec ob ja wów Na le ży za kła dać, że ro sną ca ma sa (bo le sna lub nie) ma cha rak ter gu za no wo two ro we go do pó ki się te go nie wy klu czy. W przy pad ku na czy nia ka na le ży ocze ki wać zmniej sze nia wiel ko ści z cza sem Po me no pau zal ne krwa wie nie z dróg rod nych (krwa wie nie, któ re po ja wia się po ro ku lub póź niej od ostat niej mie siącz ki [róż ni ce za le żą od te go, czy ko bie ta sto su je hor mo nal ną te ra pię za stęp czą i ja - kich środ ków uży wa]) Ob ja wy obu stron ne (zob. Roz dział 1): Drę twie nie, mro wie nie Pie cze nie Obrzę ki Pal ce pa łecz ko wa te lub Osła bie nie zmia ny w ło ży sku Wy syp ka, in ne zmia ny skór ne lub zmia ny pig men ta cji skó ry pa znok cio wym Zmia ny w na pię ciu mię śnio wym lub za kre sie ru chu uosób zuszko dze nia mi neu ro lo gicz ny mi (np. z mó - zgo wym po ra że niem dzie cię cym, ura zem rdze nia krę go we go, mó zgu, stward nie niem roz sia nym)