ARGUMENTACJA PRAWNICZA II

Transkrypt

1 ARGUMENTACJA PRAWNICZA II Pytania: 1/ jakie są konsekwencje open texture of law? 2/ czy możliwe jest sformułowanie wzorów rozstrzygania problemów prawnych? dyskurs dogmatycznoprawny 3/ do jakich argumentów odwołujemy się w dyskursie prawniczym? (tekst prawny, język prawa, system norm prawnych, cele i wartości prawa) Ad. 1 open texture of law H. Hart - otwartość znaczeniowa języka prawnego (potencjalna nieostrość znaczeniowa zwrotów języka prawnego) - otwartość semantyczna systemu prawa rola reguły uznania 1/ identyfikacja reguł prawnych - praktyka społeczna, wyznacza normatywne kryteria obowiązywania reguł prawnych, - pozwala na ustalenie źródeł prawa i relacji hierarchicznej nadrzędności i podrzędności - normatywna koncepcja źródeł prawa w systemie prawa stanowionego 2/ inne normy (pozaprawne) wchodzą do systemu prawa jako klauzule generalne i inne rodzaje odesłań pozaprawnych) 1

2 - otwarta tekstowość nie jest tożsama z nieostrością znaczeniową - to sytuacja dyskrecjonalności sędziowskiej 3/ dyskrecjonalność sędziowska hard cases definicja systemu prawa (polemika Hart Dworkin) - konieczne jest odróżnianie zakresu znaczenia (może być niedookreślone) a istoty znaczenia pojęcia pranego (jest jednoznaczna) - tylko marginalne zakresy znaczenia są niepewne - same dyrektywy interpretacyjne nie wystarczą, gdyż same odnoszą się do języka i często wymagają doprecyzowania > wykładnia gramatyczna to rzadkość - konieczne jest wartościowanie odwołanie się do wartości - spór o charakter wartości pozaprawne (Hart sędzia czyni je obowiązującymi dla danego stanu faktycznego, Dworkin sędzia poszukuje prawa) Pytanie o zakres swobody uznania sędziowskiego: sędzia działa w kontekście obowiązującego prawa, rola due process of law DI wykładni, reguły myślenia dedukcyjnego i subsumpcyjnego (sylogizm prawniczy), zasady prawa, cele społeczne normatywny luz decyzyjny - pojęcie szersze niż dyskrecjonalność - sytuacja luzu decyzyjnego wymaga znajomości: > semantycznych i epistemicznych aspektów dyskrecjonalności; > wiedzy o fundamentach społecznych i kulturowych prawa; > znajomości statusu ontologii społecznej i ontologii prawa > związków między prawem a językiem > związków między moralnością a prawem. 2

3 Zadania sędziego: 1/ prawidłowe ustalenia walidacyjne i interpretacyjne; 2/ ustalenie interesu chronionego prawem i określenie granic autonomicznego prywatnego kształtowania stosunków prawnych np. art. 140 k.c.; art. 353¹ k.c. 3/ wartościowanie rzeczywistych procesów myślowych np. kwota i sposób zadośćuczynienia; 4/ ochrona prawidłowych stosunków społecznych prawo sąsiedzkie. TEZA: współcześnie aksjologiczna nieautonomiczność praktyki prawniczej powoduje, iż ideologia swobodnej decyzji stosowania prawa jest nowoczesnym paradygmatem praktyki stosowania prawa. Niepożądane jest podejmowanie działań interpretacyjnych typu subsumpcyjnego przez podmiot inny niż dokonujący stosowania prawa in concreto np. wykładni zwrotu oczywista bezzasadność to, jakie czynniki wpływają bądź powinny wpływać na te pojęcia powinny dokonywać organy zewnętrzne wobec sądu orzekającego. Zob. szerzej: E. Łętowska, Interpretacja a subsumpcja zwrotów niedookreślonych i nieostrych, Państwo i Prawo 2011, nr

4 Ad. 2 czy możliwe jest sformułowanie wzorów rozstrzygania problemów prawnych? dyskurs dogmatycznoprawny praktyczny wymiar dogmatyki prawniczej wyraża się przekonaniu, że zarówno dogmatyka, jak i praktyka prawnicza składają się na praktykę społeczną, w której dochodzi do ustalenia treściowej zawartości prawa zdania deontyczne formułowane przez dogmatykę są w istocie sporami o zawartość norm prawnych (zob. szerzej: A. Grabowski, Dyskurs prawniczy jako przypadek szczególny ogólnego dyskursu praktycznego, (w:) J. Stelmach (red.), Studia z filozofii prawa, t.2, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2003). Manuel Atienza, Juan Ruiz Manero: dogmatyka prawnicza jest dyscypliną normatywną bo: - zajmuje się normami prawnymi; - punkt widzenia dogmatyk jest wewnętrzny; - proponują lub sugerują kryteria służące rozwiązywaniu problemów pranych; - dostarczają wzorów dla stosowania, interpretacji i modyfikowania prawa Jan M. Broekman pozytywizacja prawa w dogmatykach prawniczych - działanie dogmatyk prawnych jest procesem, w którym prawo jest upozytywniane wobec otwartej tekstowości prawa - dogmatyki są składnikiem minimalnej zawartości pozytywizmu prawniczego (zob. J.M.Broekman, Minimalna zawartość pozytywizmu. Pozytywizm w prawie i w teorii prawa, Studia Prawno Ekonomiczne 1987, t. XXXVIII). 4

5 dogmatyka prawa ocenia prawo i praktykę stosowania prawa z punktu widzenia wartości formalnych systemu prawa oraz wartości instrumentalnych i zasadniczych (niezrelatywizowanych instrumentalnie słuszność, sprawiedliwość. Czy klaryfikacyjna teoria wykładni jest bardziej właściwa dla wykładni doktrynalnej, a derywacyjna teoria wykładni dla wykładni operatywnej? ( pogląd wyrażony w artykule K. Płeszka, T. Gizbert Studnicki, Dwa ujęcia wykładni prawa. Próba konfrontacji, Zeszyty Naukowe UJ, Prace z Nauk Politycznych 1984, z. 20) Czy też: cel wykładni decyduje o tym, czy wykładnia ma charakter doktrynalny czy operatywny (W. Lang, L. Morawski, T. Gawrysiak, Koncepcja prawodawcy doskonałego i jej zastosowanie w prawoznawstwie, Państwo i Prawo 1976, nr 1. Reguły metodologiczne (reguły walidacyjne i reguły egzegezy) w dogmatyce prawa są regułami kreującymi normy prawne, i jako takie są stosowane w praktyce prawniczej (Z. Ziembiński, Szkice z metodologii szczegółowych nauk prawnych, PWN, Warszawa Poznań 1983) > struktura powierzchniowa dogmatyki prawniczej (ustalanie sensu tekstu prawnego) a struktura głęboka dogmatyki prawniczej ( systematyzowanie metod rozstrzygania problemów dogmatycznych na gruncie przyjmowanej teorii idealizacyjnej racjonalnego prawodawcy) 5

6 Modele relacji dogmatyka praktyka 1/ hermeneutyka prawnicza H. G. Gadamer rozumienie interpretacja zastosowanie poznanie i zastosowanie to ten sam proces zastosowanie nie jest wtórną aplikacją pytanie Wittgensteina: co powoduje, że takie a nie inne zastosowanie reguły jest poprawne? znaczeniem reguły jest sposób, jaki się ja powszechnie stosuje w życiu społecznym 2/ koncepcja Arystotelesa episteme a fronesis zbiory reguł nie mogą przewidzieć wszystkich przypadków/ewentualności kierowanie się regułą jest rodzajem praktyki społecznej każdy akt mowy (reguła prawna) uwarunkowany jest istnieniem wspólnoty komunikacyjnej, która pełni funkcję transcendentalnego a priori - dogmatyka prawnicza: standardy ustalania i uzasadniania prawidłowego zastosowania norm prawnych - prawo uzyskuje operatywność w wyniku opracowania dogmatycznego - autoreferencjalna struktura dogmatyk rekompensuje open texture - odwołanie do dogmatyk przydaje argumentacji obiektywności pewność prawa 3/ Klaus Günther: dyskursy dotyczące uzasadnień a dyskursy dotyczące zastosowania -wykazanie ważności (obowiązywania) normy a jej bezstronne zastosowanie - norma prawna prima facie a norma zastosowania 6

7 Modele rozumowań prawniczych: 1/ dedukcyjne sylogizm prawniczy; 2/ niededukcyjne uzasadnianie konkluzji, prawo to dyskurs/proces komunikacyjny; 3/ opisowe i normatywne. Rodzaje twierdzeń uzasadnianych w prawoznawstwie: 1/ o bezpośrednim/pośrednim obowiązywaniu norm prawnych; 2/ uzasadnienie aksjologiczne norm prawnych; 3/ twierdzenia wtórne o stosunkach pomiędzy normami prawnymi; 4/ twierdzenia określające kwalifikację prawną poszczególnych czynów i stanów faktycznych > ustalanie istnienia faktów prawnych (twierdzenia dogmatyczne i pozadogmatyczne); Uzasadnianie twierdzeń to nie tylko stwierdzanie wartości logicznej zdań, ale kryteria uznawania danych zdań za zasadne. Kryteria te oraz podstawowe założenia ontologiczne procesu poznawczego tworzą paradygmat poznawczy. Nie jest możliwa całkowicie neutralna aksjologiczna teoria zjawisk prawnych > odesłania do wymogów słuszności, sprawiedliwości ratio legis. 7

8 Ocena jest słuszna, gdy nawiązuje do odpowiednio skonkretyzowanego zbioru ocen moralnych (kwestia stosowania klauzul generalnych0 W pełni rozwinięta normatywna koncepcja źródeł prawa została sformułowana przed rozpoczęciem konstruowania systemu prawa. 8