PROGRAM EDUKACYJNY W KOPALNI SOLI W WIELICZCE

Transkrypt

1 PROGRAM EDUKACYJNY W KOPALNI SOLI W WIELICZCE Opracowanie: Anna i Piotr Rogozińscy Podziemne lekcje prowadzone w ramach projektu Wiedza na wagę soli są doskonałą formą popularyzacji naszego, a nawet światowego, dziedzictwa kulturowego, jakie stanowi zabytkowa Kopalnia Soli w Wieliczce. Wychodząc na przeciw współczesnej nowoczesnej szkole, w której zajęcia przekraczają już często granicę sali lekcyjnej, dajemy możliwość połączenia wyjątkowej oferty turystycznej z wartościową lekcją opartą na podstawie programowej danego stopnia edukacji. Dzięki takiemu projektowi dajemy młodzieży możliwość rozwijania umiejętności interaktywnych współzawodnictwa, wykorzystywania teoretycznych informacji w praktyce, selekcjonowania wiedzy itd. Natomiast nauczyciele otrzymują kolejną ciekawą możliwość zrealizowania celów edukacyjnych w niebanalnej formie. BLOK NAUK HUMANISTYCZNYCH POLSKA SOLĄ STOI Scenariusz lekcji dla szkoły podstawowej klasa IV VI Cele edukacyjne ogólne: Zainteresowanie przeszłością. Zainteresowanie światem, jego różnorodnością, bogactwem i pięknem. Zdobycie umiejętności obserwacji zjawisk przyrodniczych i dokonywania ich opisu. Uczenie istnienia w kulturze, przede wszystkim w jej wymiarze symbolicznym i aksjologicznym, tak by stawała się ona wewnętrzną i osobistą własnością dziecka. Rozwijanie poczucia przynależności do grupy rodzinnej, społeczności lokalnej, grupy etnicznej, narodu, państwa, społeczności europejskiej i światowej. Umiejętność działania w różnych sytuacjach szkolnych i pozaszkolnych (wycieczki, odpowiednie zachowanie się podczas zwiedzania obiektów objętych specjalnymi zasadami bezpieczeństwa np. kopalni) Stworzenie warunków odpowiednich do nauki poprzez mądrą zabawę. Wprowadzenie ucznia w krąg informacji dotyczących pracy w specyficznych warunkach, wartości surowców naturalnych dla kraju, społeczeństwa, nauki. Obszary edukacji: Historyczna, polonistyczna, regionalna, przyrodnicza _ Uczeń potrafi: Odpowiednio zachować się podczas zwiedzania kopalni, czyli miejsca o zaostrzonych zasadach bezpieczeństwa 1

2 Scharakteryzować zawód górnika na czym polega praca, czym różni się od innych zawodów, jakimi narzędziami posługuje się górnik itd. Wytłumaczyć co to jest dziedzictwo kulturowe i dlaczego Kopalnia Soli do niego się zalicza. Dostrzegać kulturowe walory najbliższego regionu. Obserwować zjawiska i procesy przyrodnicze i opowiadać o nich. Określić formy ochrony środowiska przyrodniczego w najbliższej okolicy. Przestrzegać podstawowych zasad bezpieczeństwa, w tym poruszać się po drogach publicznych, rozpoznawać sygnały alarmowe itd. Zorganizować pracę w grupie, przestrzegać zasad w grach i zabawach _ Treści nauczania Mój dom, moja rodzina i sąsiedztwo. Elementy historii rodzinnej, regionalnej oraz życia codziennego w Polsce i w różnych krajach i epokach. Społeczeństwo. Prawa i obowiązki obywatelskie. Postawy prospołeczne i aspołeczne. Przykłady różnych systemów społecznych: brać górnicza. Praca. Jej znaczenie w życiu indywidualnym i zbiorowym. Organizacja pracy i jej efekty w różnych epokach i współcześnie etos pracy górnika. Zróżnicowanie regionalne Polski efektem warunków przyrodniczych i działalności człowieka, zasoby środowiska przyrodniczego, ich ochrona i wykorzystanie. Zagospodarowanie terenu w miejscu zamieszkania ucznia, uwarunkowania życia ludzi danego obszaru od czynników przyrodniczych i pozaprzyrodniczych, krajobraz najbliższej okolicy. Moja ojczyzna. Wydarzenia i osoby o zasadniczym znaczeniu dla losów narodu i państwa polskiego rozwój Żup Solnych w Polsce i ich wpływ na gospodarkę i kulturę. Poznanie współzależności człowieka i środowiska. Poznanie zachowań sprzyjających bezpieczeństwu ludzi i przyrody. Wyrobienie poczucia odpowiedzialności za środowisko. Metody: Wykład z elementami pogadanki Rozmowa Praca w grupach Praca z materiałem źródłowym (ekspozycja muzealna) Prezentacja multimedialna _ Kluczowe pojęcia: Pojęcia dotyczące tematyki soli i kopalni: warzenie soli, solanka, ługowanie soli (wypłukiwanie), bałwan solny (blok solny, któremu nadawano kształt walca, żeby łatwiej go było transportować), żupy solne, żupnik, Wielka Sól Magnum Sal, drogi solne, prasoł, warzelnik, pokutnik, nosicz, szyb, szybik, podszybie, nadszybie, komora, UNESCO, kaszta (drewniane zabezpieczenia komór drążonych w kopalni), urobek, kruszacy (górnicy, którzy ręcznie za pomocą żelaznych kilofków odspajali od ociosów czystą sól), ociosy (skały oderwane od ścian komory, do których przyczepiona jest sól), cumy (torby, których kruszacy nosili odzyskaną sól), podłużnia (chodnik prowadzący ze wschodu na zachód, wzdłuż złoża) poprzecznia (chodniki biegnące z północy na południe), bulgi (skórzane worki do transportu wody z podziemnych cieków na powierzchnię), kierat, paternoster (urządzenie do 2

3 wypompowywania wodnych wycieków), sztygarówka (pomieszczenie przy szybach szybikach oraz na miejscach, gdzie praca trwała bardzo długo. W pomieszczeniach przebywał sztygar, nadzorujący pracę górników.) Pojęcia dotyczące tematyki kontekstowej: neolit, Kazimierz Wielki, rozkwit gospodarczy, Akademia Krakowska, kolonizacja, prawo składu, przymus drogowy, dzierżawa Czas: Cała wycieczka trwa ok. 3 godz. Lekcja pod ziemią min. Przebieg zajęć 1. Zwiedzanie kopalni w formie współzawodnictwa. Dzieciom podczas wycieczki cały czas towarzyszy przewodnik oraz nauczyciel. Na początku nauczyciel dzieli dzieci na 3-4 grupy w zależności od liczebności klasy. Grupy otrzymują nazwy: ŻUPNICY administratorzy i dzierżawcy, którzy w imieniu króla nadzorowali wydobycie i handel solą; PRASOŁOWIE handlarze solą; WARZELNICY pozyskiwali sól z solanki; GÓRNICY SOLNI. Nazwy nie są przypadkowe, mają wprowadzić w tematykę historyczną, kiedy to za panowania Kazimierza Wielkiego sól była towarem bardzo dochodowy i znaczącym dla gospodarki kraju. Zabawa polega na Zbieraniu kryształów soli podczas zwiedzania dzieci muszą uważnie słuchać tego, o czym opowiada przewodnik, ponieważ po każdym przystanku zostaną grupom zadane po 2 pytania, jeśli odpowiedzą dobrze dostaną kryształki soli. Kiedy wycieczka dojdzie do sali, w której odbędzie się krótka lekcja, grupy policzą kryształki soli, ta która zwycięży otrzyma od swojego nauczyciela nagrodę w postaci najlepszych ocen. Pytania do gry 1. Ile lat ma kopalnia? 2. Skąd się wzięła sól w Wieliczce? 3. Kim był Skarbnik? 4. Co to jest kaszt? 5. Co znajdywało się w pierwszej wydobytej bryle soli? 6. Dlaczego drewno malowano na biało? 7. Jak nazywa się niebezpieczny gaz w kopalni? 8. Do czego służył kierat? 9. Co to jest solanka? 10. Kto budował kaszty? 11. Skąd przybyła Kinga do Wieliczki? 12. Do czego służył paternoster? 13. Wymień trzy dowolne zawody górnicze. 14. Wymień poznane rozdaje soli. 15. Kogo dotyczy przysłowie Zastał Polskę drewnianą a zostawił murowaną? 16. Co można było kupić za bałwana w czasach króla Kazimierza Wielkiego? 2. Lekcja multimedialna. Tematyka lekcji będzie się skupiać głównie na znaczeniu soli w gospodarce, a także kulturze Polski za panowania ostatniego Piasta. Wykład z elementami rozmowy z grupą: Jakie znaczenie miała sól w średniowiecznej Polsce, czy obecnie znaczenie soli jest nadal takie ważne? Dlaczego sól nazywano białym złotem? Otrzymane od króla albo księcia prawo eksploatacji żup solnych zapewniało znaczne dochody: 3

4 A ów co wlezie do soli, I tegoć głowa nie boli (...) Bo każda rzecz, co w sól wchodzi, Już jej nie leda co szkodzi Mikołaj Rej, Krótka rozprawa między panem, wójtem, a plebanem Przytoczenie legendy o św. Kindze Skąd wzięła się sól w Wieliczce?...Około 700 lat temu żyła sobie księżna Kinga, córka króla Węgier, Beli IV. Miała ona zostać małżonką księcia krakowskiego i sandomierskiego, Bolesława Wstydliwego. Ich ślub odbył się Roku Pańskiego Zanim jednak doszło do zaślubin cały dwór węgierski zastanawiał się, jaki wspaniały posag ofiarować księżniczce, aby nie powstydziła się swojego pochodzenia. Król Bela IV postanowił wreszcie, że da córce skrzynię złota i srebra, aby przyszły zięć mógł dzięki temu powiększyć drużynę wojów i wygrywać kolejne wojny. Jednak Kinga poprosiła ojca, aby dał jej coś, co uraduje wszystkich jej poddanych. Dostojnicy węgierskiego dworu wreszcie uradzili, że najlepszym podarunkiem dla jej przyszłych poddanych będzie sól....potrzebują jej wszyscy, zarówno biedni, jak i bogaci. Sól nadaje smaku wszelkiemu jadłu, może również służyć za lekarstwo. Sprawa okazała się jednak trudna do realizacji. Trzeba by było sprowadzić do Polski co najmniej tysiąc beczułek soli, aby starczyło dla każdego. Pewnego dnia, gdy księżna modliła się w intencji rozwiązania problemu, usłyszała głos z nieba: Weź twój pierścień zaręczynowy i wrzuć go do solnej góry! Nazajutrz król węgierski wysłał córkę do miejsca, gdzie w jego królestwie wydobywano sól i polecił, aby wybrała sobie sztolnię, która się jej najbardziej podoba. Kinga oczywiście wybrała najlepszą i do niej właśnie wrzuciła swój drogocenny pierścień ze słowami: Ja, Kinga, królewska córa, biorę sobie ciebie, solna góro, na własność jako ślubny posag! Niedługo później węgierski orszak wyruszył w stronę Krakowa. Książę Bolesław wyjechał naprzeciw swojej wybrance. Spotkanie miało się odbyć w niewielkiej osadzie, o nazwie Wieliczka. Zbliżając się do umówionego miejsca, księżniczka znowu usłyszała głos z nieba: Tutaj! Każ kopać! Robotnicy żwawo zabrali się do kopania i już na głębokości kilku łokci natrafili na pierwszą bryłkę soli. Ku zdziwieniu zgromadzonych, gdy się jej bliżej przyjrzano, to w jej wnętrzu zatopiony był zaręczynowy pierścień królewny. A potem zaczęto kopać głębiej, coraz głębiej i wydobywać coraz więcej soli. Wreszcie było jej tyle, że starczyło dla wszystkich mieszkańców i starcza jej po dziś dzień. Tak właśnie, jak chciała szlachetna węgierska księżniczka. 1 Krótka historia pozyskiwania soli na tych terenach (od okresu neolitu, poprzez założenie kopalni i jej rozkwit za czasów Kazimierza Wielkiego). Pokłady soli w Wieliczce powstały około 15 milionów lat temu na skutek wysychania polodowcowych mórz i słonych jezior zalegających na tym terenie. Złoża zostały sfałdowane w trakcie wypiętrzania się Karpat. Składają się z dwóch warstw: górnej (złoża bryłowe) i dolnej (złoża pokładowe). Wielickie złoża rozciągają się pasmem długości ok. 10 km wzdłuż północnej granicy Karpat ze wschodu na zachód i mają szerokość od 0,5 do 1,5 km. Najstarsze ślady produkcji warzelniczej w okolicach Wieliczki i Bochni pochodzą ze środkowego okresu neolitu (ok lat p.n.e.). Eksploatowano wówczas, znajdujące się na tym terenie, naturalne źródła solne, a sól otrzymywano przez odparowywanie wydobytej z niej solanki. Urządzenia solankowe składając się z rowków, zbiorników, palenisk, magazynu oraz licznych naczyń glinianych używanych do suszenia soli. Podobną technologią posługiwano się jeszcze w XI stuleciu, kiedy Wieliczka była już znanym, dużym ośrodkiem solowarskim. Początki rozwoju górnictwa bazującego na odkryciu pokładów soli kamiennej datuje się na wiek XIII. Źródła solne, niegdyś obfite, w następstwie nadmiernej eksploatacji zaczęły się wyczerpywać, dlatego przystąpiono do pogłębiania tych źródeł, czyli studzien. Książę Bolesław V w dokumencie z 1249 r. obiecuje 1 Na podstawie: Julian Majka, Baśnie i legendy górników wielickich, Kraków 1984, s

5 Cystersom w Wąchocku 1 / 3 część soli na wypadek jej znalezienia. Angażuje więc górników i skłania do energiczniejszego poszukiwania soli kamiennej, zarówno w Wieliczce jak i w Bochni. W obu tych miejscowościach wykazywano duże zainteresowanie tymi pracami, zwłaszcza mieszkańcy Bochni odkryciem soli chcieli księciu udowodnić, że planowane tam miasto ma rację bytu. Największy jednak rozkwit przeżywa kopalnia za panowania Kazimierza Wielkiego, który uczynił z niej wspaniale prosperujące przedsiębiorstwo na skalę międzynarodową. Sylwetka Kazimierza Wielkiego i jego wkład w rozwój gospodarczy i kulturalny kraju odbudowa państwa po rozbiciu dzielnicowym sprowadzanie osadników, nietykalność dla Żydów, którzy jako dobrzy przedsiębiorcy płacili znaczne podatki; - liczne lokacje miast - budowa umocnień i murów obronnych - budowa licznych zamków (Orle Gniazda) - rozwój handlu przywileje dla kupców z polskich miast: przywilej składu, prawo przymusu drogowego - otoczenie szczególną opieką górników solnych 1368 zostały spisane prawa zwyczajowe górników wielickich. (Ten akt normujący zwyczajowe prawo górnicze regulował zarządzenia kopalni w Wieliczce i Bochni, warzelniach i gospodarstwach żupnych. Żupnik, jako administrator, bądź dzierżawca, nadzorował w imieniu króla wydobycie i handel solą. W okresie staropolskim sól była artykułem bardzo drogim, gdyż służyła nie tylko do przyprawiania potraw, ale była podstawowym środkiem konserwującym. W XIV wieku wpływy z Żup Krakowskich stanowiły 1 / 3 dochodów skarbu państwa. Dzięki nim przez wiele stuleci finansowano budowę mieszczańskich kamienic w Krakowie, renesansowego zamku wawelskiego, licznych kościołów i klasztorów 2. Kazimierz Wielki w liczbach Powiększył państwo przeszło dwukrotnie z 102 do 244 tysięcy km 2 Wprowadził jednolitą walutę srebrny grosz Dokonał lokacji około 100 miast i 1000 wsi Za jego czasów wzniesiono 53 zamki, a 27 miast opasano murami obronnymi Był ostatnim monarchą z dynastii Piastów ( ) Kazimierz Wielki ważne daty 1343 zawarł w Kaliszu pokój wieczysty z zakonem krzyżackim założył pierwszy na ziemiach polskich uniwersytet Akademię Krakowską (późniejszy Uniwersytet Jagielloński) 1364 organizuje zjazd monarchów w Krakowie 1370 umiera na skutek upadku z konia Kazimierz Wielki i sól 1368 ustanawia statut Królewskich Żup Solnych Unormował on stosunki w górnictwie solnym, uregulował sprzedaż soli i zorganizował zakup materiałów dla kopalni. Rozwóz i sprzedaż soli oddał mieszczanom, zwanym prasołami. Zakupywali oni sól w Wieliczce po oznaczonej cenie, wywozili ją do wskazanych miejscowości i tam sprzedawali po również ustalonej cenie. Kazimierz Wielki zapamiętaj! Politykę króla charakteryzuje hasło : jeden król, jedno prawo, jedna moneta Kronikarz Jan Długosz tak pisał o królu: Zastawszy Polskę gliniana, drewnianą i nieschludną, pozostawił ją murowaną, ozdobną i wspaniałą 2 Cyt. za: A. Wolańska, Wieliczka. Zabytkowa Kopalnia Soli. Przewodnik. 5

6 Materiały pomocnicze Julian Majka, Legendy górników wielickich (tytuły legend: Legenda o Cudownym, Pierścieniu, On" czyli Skarbnik, Ojdola, córko Trudgóra, Krasnoludki są w kopalni, Tajemnicza Barbórka, Wiekopomna Laska, Solarz i Wielicha) PRZYSŁOWIA I POWIEDZENIA ZE SZCZYPTĄ SOLI: Z ziarnkiem (ze szczyptą soli), łac. Cum grano salis z odrobiną rezerwy, sceptycyzmu, nie biorąc rzeczy całkiem dosłownie. Być solą w oku (komuś) zawadzać, doskwierać, stać na drodze, budzić niechęć i zawiść Witać (przyjmować) chlebem i solą gościnnie, czołobitnie; takie powitanie było u wielu ludów słowiańskich symbolem przyjaźni i gościnności. Czapką, papką i solą ludzie ludzi niewolą czapkowaniem (ukłonami, grzecznością), chlebem i solą (poczęstunkiem) można ludzi ująć, zjednać, pozyskać, przychylnie usposobić. Ja nie z soli, ani z roli, ale z tego, co mnie boli (wyrosłem) tak Stefan Czarniecki ( , jeden z najwybitniejszych dowódców polskich, wzór żołnierza i patrioty, organizator walki wyzwoleńczej przeciw Szwedom) mawiał do dostojników i magnatów, którym nie podobało się, że zasiadają w senacie obok niego, rycerza z prostej, szlacheckiej zagrody. Z soli z dzierżawy żup solnych; z roli z majątków ziemskich. Nasyp mu soli na ogon żartobliwa rada dawana tradycyjnie dzieciom, jak złapać ptaka albo zająca. Przymierze soli niezłomne, sól była w starożytności symbolem niezniszczalności, gdyż sama się nie psuje i chroni inne ciała od zepsucia. Rozsypanie soli uważane było za złowróżbny znak przez Rzymian. Przesąd ten dotrwał do dzisiaj, ale żeby odwrócić zło (zazwyczaj chodzi o groźbę kłótni) wystarczy rzucić szczyptę wysypanej soli przez lewe ramię. Ciekawostka: na obrazie Leonarda da Vinci, Ostatnia wieczerza rozpoznajemy Judasza m.in. po tym, że nieostrożnie przewraca solniczkę. Sól ziemi składnik najważniejszy, nieodzowny, przenośnie ludzie najcenniejsi, wybrani, wybrańcy. Spożyć czyjąś sól skorzystać z jego gościnności; u Arabów spożycie przez gościa potrawy z podaną przez gospodarza solą tworzy rodzaj świętej więzi między tymi ludźmi, wzbraniającej każdemu z nich obmawiania drugiego albo szkodzenia mu. Żydzi, Grecy i Rzymianie używali soli przy ofiarach. Do dziś nie zaginął jeszcze zwyczaj wrzucania garstki soli do trumny, ponieważ sól, jako symbol nieśmiertelności, odstrasza diabła. Zmienić się w słup soli Lot mieszkał wraz z rodziną w Sodomie, którą Bóg chciał zniszczyć za grzechy. Aniołowie pragną wyprowadzić dobrego Lota z miasta skazanego na zagładę, ale nie pozwalają rodzinie oglądać się za siebie, żona Lota nie powstrzymała ciekawości, obejrzała się i została zamieniona w słup soli. Zjesz beczkę soli, nim poznasz do woli przysłowie powszechne w całej Europie, w różnych odmianach, od czasów starożytnych. CIEKAWOSTKI O SOLI I KOPALNI SOLI W WIELICZCE: 9 września 1978 Wieliczka została wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa Kultury i Przyrody UNESCO wśród pierwszych 12 obiektów na świecie z takim oto opisem: "Zabytkowa Kopalnia Soli w Wieliczce stanowi jedyny obiekt górniczy na świecie, czynny bez przerwy od średniowiecza do chwili obecnej. Jej oryginalne wyrobiska (chodniki, pochylnie, komory eksploatacyjne, jeziora, szyby, szybiki) o łącznej długości około 300 km usytuowano na 9 poziomach, sięgających do głębokości 327 m ilustrują wszystkie etapy rozwoju techniki górniczej w poszczególnych epokach historycznych." Kopalnia Soli w liczbach: okres eksploatacji to około 700 lat. Eksploatacja została zakończona w 1996 r. Czas założenia to pierwsza połowa XII w. Natomiast powierzchnia Kopalni to około 10 km², szerokość złoża 0,5 1,5 km, długość to ok. 7 km, a głębokość 327 m. 6

7 pierwsza wzmianka o soli pochodzi z chińskiego opisu środków leczniczych, w którym znajduje się wzmianka o ponad 40 rodzajach soli i sposobach jej uzyskiwania (Peng-Tzau-Kan-Mu, 2700 r p.n.e) Najstarsze ślady produkcji warzelniczej w okolicach Wieliczki i Bochni pochodzą ze środkowego okresu neolitu (ok lat p.n.e.). Eksploatowano wówczas, znajdujące się na tym terenie, naturalne źródła solne, a sól otrzymywano przez odparowywanie wydobytej z niej solanki. sól jest najważniejszą kopaliną w Polsce oraz surowcem naturalnym występującym na wszystkich kontynentach Wielickie pokłady soli kamiennej powstały głęboko pod powierzchnią ziemi około 15 mln lat temu, poprzez odparowywanie wody z mórz oraz słonych jezior, które się tutaj znajdowały. Początki rozwoju górnictwa bazującego na odkryciu pokładów soli kamiennej datuje się na wiek XIII. Źródła solne, niegdyś obfite, w następstwie nadmiernej eksploatacji zaczęły się wyczerpywać, dlatego przystąpiono do pogłębiania tych źródeł, czyli studzien. w Tybecie i w Etiopii wybijano z soli monety, używane jako środek płatniczy Rzymianie odkryli zdolności konserwujące soli. Stosowali ją do przedłużenia świeżości mięs, ryb, warzyw, czy serów W średniowieczu sól nazywano białym złotem, była bardzo cenna, dlatego wyznaczała szlaki handlowe zwane drogami solnymi Stary Testament przypisuje soli właściwości podtrzymujące życie i trwanie w pełni sił. Sól nie tylko zaspokaja życiowe potrzeby człowieka (Hi 6, 6), lecz stanowi także przepisany Prawem Mojżeszowym niezbędny dodatek do każdej ofiary: "Każdy dar należący do ofiary pokarmowej ma być posolony" sól jest uważana za czynnik antybakteryjny, ponieważ ogranicza wzrost bakterii w wielu rodzajach żywności. Sól konserwuje żywność poprzez zmniejszanie ilości "wolnych" cząsteczek wody. Bakterie do prawidłowego wzrostu potrzebują wilgoci, więc gdy są pozbawione "wolnej" wody związanej przez sól, nie mogą się one rozwijać sól kamienna to najstarszy rodzaj soli. Wydobywa się ją w kopalniach podziemnych w postaci bloków, kamieni lub brył. Następnie poddaje się ją procesowi krystalizacji i oczyszczania z zanieczyszczeń. W efekcie otrzymujemy drobne ziarna, białego kruszcu. W soli kamiennej podstawową substancją jest chlorek sodu. sól morską otrzymuje się w sposób naturalny, przez odparowanie wody morskiej pod wpływem ciepła słonecznego. Wykonuje się to w specjalnych odstojnikach, nazywanych inaczej salinami. W wyższej temperaturze odparowywanie zachodzi szybciej, a uzyskana sól jest bardziej delikatna, mniej zanieczyszczona i ma bielszy kolor. Inspiracje Po wycieczce dzieci na podstawie legendy o św. Kindze mają przygotować scenariusz inscenizacji oraz zilustrować ją za pomocą komiksu. W klasie może zostać przeprowadzony konkurs, a najlepsza praca zostać nadesłana do Kopalni. Po zakończeniu projektu Kopalnia może zamieścić prace na stronie internetowej lub zorganizować wystawę. 7

8 Notki o nauczycielach: Anna Płachczewska-Rogozińska magister polonistyki i ukrainistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz absolwentka studiów podyplomowych Komunikacja w Biznesie w Wyższej Szkole Ekonomicznej im. Józefa Tischnera. Wieloletni nauczyciel licealny i animator kultury; pilot wycieczek krajowych i zagranicznych; trener umiejętności miękkich (m.in. zarządzania sobą w czasie, technik radzenia sobie ze stresem), a także przedsiębiorczości i technik biurowych. Obecnie z mężem, Piotrem, prowadzi w Krakowie agencję turystyczno-eventową VIA CRACOVIA Inny Sposób Podróżowania, w której zajmuje się tworzeniem niekonwencjonalnych projektów organizacji wolnego czasu. Są to między innymi: Gry Miejskie - nowatorska forma zwiedzania przestrzeni miejskiej, WOMEN TEAM warsztaty rozwoju osobistego dla kobiet aktywnych. W kreowaniu inicjatyw edukacyjnych ma już doświadczenie, ponieważ prowadziła w 2009 roku lekcje muzealne w innej krakowskiej instytucji. Wielbicielka postaci i muzyki Mozarta, tematyki kobiecej w kulturze, aktywna miłośniczka fitness. Piotr Rogoziński absolwent studiów doktoranckich Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie, wieloletni nauczyciel historii i WOS-u na wszystkich poziomach edukacji szkolnej, opiekun laureatów konkursów przedmiotowych, uczestnik wielu programów edukacyjnych odpowiadających współczesnym potrzebom nowoczesnej szkoły w Polsce. Posiadający doskonały kontakt z młodzieżą wychowawca. Z żoną Anną współtworzy w Krakowie agencję turystyczno-eventową VIA CRACOVIA Inny Sposób Podróżowania, odpowiada za tworzenie ciekawych ofert z zakresu turystyki industrialnej na terenie Krakowa i Małopolski (szlak Twierdzy Kraków, Małopolski Szlak Techniki oraz mniej znanych obiektów Szlaku Architektury Drewnianej). Propagator aktywnego sposobu spędzania wolnego czasu, promujący zwiedzanie południowej Małopolski z perspektywy szlaków rowerowych. Pasjonat historii kolei, poszukiwacz śladów I wojny światowej na naszych ziemiach, zapalony fotograf. EWA STATEK magister chemii Wydziału Chemii Uniwersytetu Jagiellońskiego, absolwentka studiów podyplomowych z zakresu przedsiębiorczości Politechniki Krakowskiej oraz kursu kwalifikacyjnego z oligofrenopedagogiki. Nauczyciel dyplomowany uczący w szkołach średnich (liceum ogólnokształcące, technikum) chemii i podstaw przedsiębiorczości, o uprawnieniach egzaminatora maturalnego z chemii. Lubi nowe wyzwania, pracę z dziećmi. młodzieżą i dorosłymi w latach 90 tych ubiegłego wieku była trenerem przedsiębiorczości dla dorosłych. Wciąż uczestniczy w wielu programach i warsztatach edukacyjnych wspierających pracę w szkole. Kocha polskie morze. 8