PROGRAM EDUKACYJNY W KOPALNI SOLI W WIELICZCE

Transkrypt

1 PROGRAM EDUKACYJNY W KOPALNI SOLI W WIELICZCE Opracowanie: Anna i Piotr Rogozińscy Podziemne lekcje prowadzone w ramach projektu Wiedza na wagę soli są doskonałą formą popularyzacji naszego, a nawet światowego, dziedzictwa kulturowego, jakie stanowi zabytkowa Kopalnia Soli w Wieliczce. Wychodząc na przeciw współczesnej nowoczesnej szkole, w której zajęcia przekraczają już często granicę sali lekcyjnej, dajemy możliwość połączenia wyjątkowej oferty turystycznej z wartościową lekcją opartą na podstawie programowej danego stopnia edukacji. Dzięki takiemu projektowi dajemy młodzieży możliwość rozwijania umiejętności interaktywnych współzawodnictwa, wykorzystywania teoretycznych informacji w praktyce, selekcjonowania wiedzy itd. Natomiast nauczyciele otrzymują kolejną ciekawą możliwość zrealizowania celów edukacyjnych w niebanalnej formie. BLOK NAUK HUMANISTYCZNYCH SŁONY SMAK BIZNESU Scenariusz lekcji dla szkoły ponadgimnazjalnej Cele edukacyjne ogólne: poczucie przynależności do swojego regionu, kraju, zdobycie wiedzy na temat dziedzictwa kulturowego własnego regionu zdobycie przez uczniów umiejętności wykorzystania posiadanych wiadomości podczas wykonywania zadań i rozwiązywania problemów nabycie umiejętności wyszukiwania, selekcjonowania i krytycznej analizy informacji stworzenie warunków odpowiednich do nauki poprzez mądrą zabawę wprowadzenie ucznia w krąg informacji dotyczących pracy w specyficznych warunkach, wartości surowców naturalnych dla kraju, społeczeństwa, nauki kształtowanie u uczniów postaw warunkujących sprawne i odpowiedzialne funkcjonowanie we współczesnym świecie uczenie istnienia w kulturze, przede wszystkim w jej wymiarze symbolicznym i aksjologicznym, tak by stawała się wewnętrzną i osobistą własnością młodego człowieka Obszary edukacji: Historyczna, polonistyczna, regionalna, ekonomiczna Kluczowe pojęcia Pojęcia dotyczące tematyki soli i kopalni: Sól kamienna, sól warzona, solanka, ługowanie soli (wypłukiwanie), bałwan solny (blok solny, któremu nadawano kształt walca, żeby łatwiej go było transportować), żupy solne, żupnik, Wielka Sól Magnum Sal, drogi solne, prasoł, warzelnik, pokutnik, nosicz, szyb, szybik, podszybie, nadszybie, komora, UNESCO, kaszt (drewniane zabezpieczenia komór drążonych w kopalni), urobek, kruszacy (górnicy, którzy ręcznie za pomocą 1

2 żelaznych kilofków odspajali od ociosów czystą sól), ociosy (skały ścian komory), cumy (torby, których kruszacy nosili odzyskaną sól), podłużnia (chodnik prowadzący ze wschodu na zachód, wzdłuż złoża) poprzecznia (chodniki biegnące z północy na południe), bulgi (skórzane worki do transportu wody z podziemnych cieków na powierzchnię), kierat, paternoster (urządzenie do wypompowywania wodnych wycieków), sztygarówka (pomieszczenie przy szybach szybikach oraz na miejscach, gdzie praca trwała bardzo długo. W pomieszczeniach przebywał sztygar, nadzorujący pracę górników.) Pojęcia dotyczące tematyki przedsiębiorczości: Marketing, marketing mix, dystrybucja, promocja, badanie rynku, kształtowanie rynku, strategia przedsiębiorstwa, kontrola skuteczności działań marketingowych Metody Edukacyjna gra indor Rozmowa Praca w grupach Praca z materiałem źródłowym (ekspozycja muzealna) Prezentacja multimedialna Uczeń potrafi: Odpowiednio zachować się podczas zwiedzania kopalni, czyli miejsca o zaostrzonych zasadach bezpieczeństwa. Sytuować wydarzenia, zjawiska i procesy historyczne w czasie, porządkować je i ustalać związki przyczynowo-skutkowe. Wyszukiwać i porównywać informacje pozyskane z różnych źródeł i formułując wnioski. Zanalizować i zinterpretować różne teksty kultury. Rozumie rolę postaw przedsiębiorczych w rozwoju gospodarczym. Rozumie mechanizmy funkcjonowania gospodarki rynkowej i roli państwa w gospodarce. Zna pojęcie marketingu, jego główne zasady. Umiejętnie komunikować się grupie. Korzystać aktywnie z posiadanej wiedzy z różnych dziedzin. Czas: Cała wycieczka trwa ok. 3 godz. Lekcja pod ziemią min. Przebieg zajęć Uczniowie zwiedzają trasę turystyczną w Kopalni Soli Wieliczka i zastanawiają się nad funkcjonowaniem tej instytucji jako przedsiębiorstwa działającego w obszarach turystyki, kultury, a także zdrowia. Na warsztatach w jednej z solnych komór przeprowadzone zostaną zajęcia łączące zagadnienia historyczne panowanie Kazimierza Wielkiego oraz podstawy przedsiębiorczości marketing, jako podstawa funkcjonowania przedsiębiorstwa. Postać króla, założyciela i reformatora kopalni, ma być punktem wyjścia do rozważań na temat zasad marketingu i jego kluczowej roli w biznesie. 2

3 Treści poruszane na lekcji multimedialnej: 1. Informacje dotyczące polityki gospodarczej Kazimierza Wielkiego: Kazimierz Wielki Solny Przedsiębiorca 1368 król ustanawia statut Królewskich śup Solnych. Unormował on stosunki w górnictwie solnym, uregulował sprzedaż soli i zorganizował zakup materiałów dla kopalni. Rozwóz i sprzedaż soli oddał mieszczanom, zwanym PRASOŁAMI. Zakupywali oni sól w Wieliczce po oznaczonej cenie, wywozili ją do wskazanych miejscowości i tam sprzedawali po również ustalonej cenie. W imieniu króla administracją i dzierżawą kopalni, warzelni i gospodarstw żupnych, zajmował się ŻUPNIK W XIV wieku wpływy z żup Krakowskich stanowiły 1/3 dochodów skarbu państwa. Dzięki nim przez wiele stuleci finansowano budowę mieszczańskich kamienic w Krakowie, renesansowego zamku wawelskiego, licznych kościołów i klasztorów. W 1364 roku powstała Akademia Krakowska, pierwszy uniwersytet na ziemiach polskich, w całości finansowany z pieniędzy z handlu solą Kazimierz Wielki w liczbach Powiększył państwo przeszło dwukrotnie z 102 do 244 tysięcy km² Wprowadził jednolitą walutę srebrny grosz Dokonał lokacji około 100 miast i 1000 wsi Za jego czasów wzniesiono 53 zamki, a 27 miast opasano murami obronnymi Był ostatnim monarchą z dynastii Piastów ( ) 2. Treści z zakresu wiedzy o marketingu: Definicje marketingu: Sztuka i wiedza wyboru rynków docelowych oraz pozyskiwania, utrzymywania i wzrostu liczby odbiorców poprzez tworzenie, przekazywanie i dostarczanie wartości wyższych. Philip Kotler, najpopularniejszy na świecie znawca marketingu Specjalista od marketingu przekształca potrzebę odbiorcy w możliwości osiągnięcia zysku Główne zasady marketingu: Celowy wybór i kształtowanie rynku stanowi to strategiczną decyzję przedsiębiorstwa Badania rynku pozwolą na uzyskanie informacji o potrzebach, pragnieniach i motywach kierujących zachowaniami rynkowymi potencjalnych nabywców, a także umożliwiają zdobywanie informacji o konkurentach. Zintegrowane oddziaływanie na rynek, za pomocą narzędzia zwanego MARKETING MIX Planowanie działań rynkowych, to znaczy zbieranie i analiza odpowiednich informacji oraz projektowanie zamierzonych działań i oceny ich przewidywanych skutków Kontrola skuteczności działań marketingowych poprzez sprawdzanie, czy w działaniach praktycznych uzyskano zamierzony w planie efekt rynkowy Marketing MIX to zespół zintegrowanych elementów, za pośrednictwem których przedsiębiorstwo oddziałuje na procesy rynkowe. Elementy te można kształtować, w zależności od sytuacji rynkowej oraz innych czynników. Elementy marketingu MIX: Produkt Cena Dystrybucja Promocja 3

4 PRZYSŁOWIA I POWIEDZENIA ZE SZCZYPTĄ SOLI: Z ziarnkiem (ze szczyptą soli), łac. Cum grano salis z odrobiną rezerwy, sceptycyzmu, nie biorąc rzeczy całkiem dosłownie. Być solą w oku (komuś) zawadzać, doskwierać, stać na drodze, budzić niechęć i zawiść Witać (przyjmować) chlebem i solą gościnnie, czołobitnie; takie powitanie było u wielu ludów słowiańskich symbolem przyjaźni i gościnności. Czapką, papką i solą ludzie ludzi niewolą czapkowaniem (ukłonami, grzecznością), chlebem i solą (poczęstunkiem) można ludzi ująć, zjednać, pozyskać, przychylnie usposobić. Ja nie z soli, ani z roli, ale z tego, co mnie boli (wyrosłem) tak Stefan Czarniecki ( , jeden z najwybitniejszych dowódców polskich, wzór żołnierza i patrioty, organizator walki wyzwoleńczej przeciw Szwedom) mawiał do dostojników i magnatów, którym nie podobało się, że zasiadają w senacie obok niego, rycerza z prostej, szlacheckiej zagrody. Z soli z dzierżawy żup solnych; z roli z majątków ziemskich. Nasyp mu soli na ogon żartobliwa rada dawana tradycyjnie dzieciom, jak złapać ptaka albo zająca. Przymierze soli niezłomne, sól była w starożytności symbolem niezniszczalności, gdyż sama się nie psuje i chroni inne ciała od zepsucia. Rozsypanie soli uważane było za złowróżbny znak przez Rzymian. Przesąd ten dotrwał do dzisiaj, ale żeby odwrócić zło (zazwyczaj chodzi o groźbę kłótni) wystarczy rzucić szczyptę wysypanej soli przez lewe ramię. Ciekawostka: na obrazie Leonarda da Vinci, Ostatnia wieczerza rozpoznajemy Judasza m.in. po tym, że nieostrożnie przewraca solniczkę. Sól ziemi składnik najważniejszy, nieodzowny, przenośnie ludzie najcenniejsi, wybrani, wybrańcy. Spożyć czyjąś sól skorzystać z jego gościnności; u Arabów spożycie przez gościa potrawy z podaną przez gospodarza solą tworzy rodzaj świętej więzi między tymi ludźmi, wzbraniającej każdemu z nich obmawiania drugiego albo szkodzenia mu. Żydzi, Grecy i Rzymianie używali soli przy ofiarach. Do dziś nie zaginął jeszcze zwyczaj wrzucania garstki soli do trumny, ponieważ sól, jako symbol nieśmiertelności, odstrasza diabła. Zmienić się w słup soli Lot mieszkał wraz z rodziną w Sodomie, którą Bóg chciał zniszczyć za grzechy. Aniołowie pragną wyprowadzić dobrego Lota z miasta skazanego na zagładę, ale nie pozwalają rodzinie oglądać się za siebie, żona Lota nie powstrzymała ciekawości, obejrzała się i została zamieniona w słup soli. Zjesz beczkę soli, nim poznasz do woli przysłowie powszechne w całej Europie, w różnych odmianach, od czasów starożytnych. CIEKAWOSTKI O SOLI I KOPALNI SOLI W WIELICZCE: 9 września 1978 Wieliczka została wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa Kultury i Przyrody UNESCO wśród pierwszych 12 obiektów na świecie z takim oto opisem: "Zabytkowa Kopalnia Soli w Wieliczce stanowi jedyny obiekt górniczy na świecie, czynny bez przerwy od średniowiecza do chwili obecnej. Jej oryginalne wyrobiska (chodniki, pochylnie, komory eksploatacyjne, jeziora, szyby, szybiki) o łącznej długości około 300 km usytuowano na 9 poziomach, sięgających do głębokości 327 m ilustrują wszystkie etapy rozwoju techniki górniczej w poszczególnych epokach historycznych." Kopalnia Soli w liczbach: okres eksploatacji to około 700 lat. Eksploatacja została zakończona w 1996 r. Czas założenia to pierwsza połowa XII w. Natomiast powierzchnia Kopalni to około 10 km², szerokość złoża 0,5 1,5 km, długość to ok. 10 km, a głębokość 327 m. pierwsza wzmianka o soli pochodzi z chińskiego opisu środków leczniczych, w którym znajduje się wzmianka o ponad 40 rodzajach soli i sposobach jej uzyskiwania (Peng-Tzau-Kan-Mu, 2700 r p.n.e) Najstarsze ślady produkcji warzelniczej w okolicach Wieliczki i Bochni pochodzą ze środkowego okresu neolitu (ok lat p.n.e.). Eksploatowano wówczas, znajdujące się na tym 4

5 terenie, naturalne źródła solne, a sól otrzymywano przez odparowywanie wydobytej z niej solanki. sól jest najważniejszą kopaliną w Polsce oraz surowcem naturalnym występującym na wszystkich kontynentach Wielickie pokłady soli kamiennej powstały głęboko pod powierzchnią ziemi około 15 mln lat temu, poprzez odparowywanie wody z mórz oraz słonych jezior, które się tutaj znajdowały. Początki rozwoju górnictwa bazującego na odkryciu pokładów soli kamiennej datuje się na wiek XIII. Źródła solne, niegdyś obfite, w następstwie nadmiernej eksploatacji zaczęły się wyczerpywać, dlatego przystąpiono do pogłębiania tych źródeł, czyli studzien. w Tybecie i w Etiopii wybijano z soli monety, używane jako środek płatniczy Rzymianie odkryli zdolności konserwujące soli. Stosowali ją do przedłużenia świeżości mięs, ryb, warzyw, czy serów W średniowieczu sól nazywano białym złotem, była bardzo cenna, dlatego wyznaczała szlaki handlowe zwane drogami solnymi Stary Testament przypisuje soli właściwości podtrzymujące życie i trwanie w pełni sił. Sól nie tylko zaspokaja życiowe potrzeby człowieka (Hi 6, 6), lecz stanowi także przepisany Prawem Mojżeszowym niezbędny dodatek do każdej ofiary: "Każdy dar należący do ofiary pokarmowej ma być posolony" sól jest uważana za czynnik antybakteryjny, ponieważ ogranicza wzrost bakterii w wielu rodzajach żywności. Sól konserwuje żywność poprzez zmniejszanie ilości "wolnych" cząsteczek wody. Bakterie do prawidłowego wzrostu potrzebują wilgoci, więc gdy są pozbawione "wolnej" wody związanej przez sól, nie mogą się one rozwijać sól kamienna to najstarszy rodzaj soli. Wydobywa się ją w kopalniach podziemnych w postaci bloków, kamieni lub brył. Następnie poddaje się ją procesowi krystalizacji i oczyszczania z zanieczyszczeń. W efekcie otrzymujemy drobne ziarna, białego kruszcu. W soli kamiennej podstawową substancją jest chlorek sodu. sól morską otrzymuje się w sposób naturalny, przez odparowanie wody morskiej pod wpływem ciepła słonecznego. Wykonuje się to w specjalnych odstojnikach, nazywanych inaczej salinami. W wyższej temperaturze odparowywanie zachodzi szybciej, a uzyskana sól jest bardziej delikatna, mniej zanieczyszczona i ma bielszy kolor. Inspiracje Zaprojektowanie kampanii promocyjnej dla nowego produktu lub usługi w ofercie Kopalni Soli Wieliczka. Analiza produktu według zasad marketingu. Zastosowanie marketingu mix. 5

6 Notki o nauczycielach: Anna Płachczewska-Rogozińska magister polonistyki i ukrainistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz absolwentka studiów podyplomowych Komunikacja w Biznesie w Wyższej Szkole Ekonomicznej im. Józefa Tischnera. Wieloletni nauczyciel licealny i animator kultury; pilot wycieczek krajowych i zagranicznych; trener umiejętności miękkich (m.in. zarządzania sobą w czasie, technik radzenia sobie ze stresem), a także przedsiębiorczości i technik biurowych. Obecnie z mężem, Piotrem, prowadzi w Krakowie agencję turystyczno-eventową VIA CRACOVIA Inny Sposób Podróżowania, w której zajmuje się tworzeniem niekonwencjonalnych projektów organizacji wolnego czasu. Są to między innymi: Gry Miejskie - nowatorska forma zwiedzania przestrzeni miejskiej, WOMEN TEAM warsztaty rozwoju osobistego dla kobiet aktywnych. W kreowaniu inicjatyw edukacyjnych ma już doświadczenie, ponieważ prowadziła w 2009 roku lekcje muzealne w innej krakowskiej instytucji. Wielbicielka postaci i muzyki Mozarta, tematyki kobiecej w kulturze, aktywna miłośniczka fitness. Piotr Rogoziński absolwent studiów doktoranckich Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie, wieloletni nauczyciel historii i WOS-u na wszystkich poziomach edukacji szkolnej, opiekun laureatów konkursów przedmiotowych, uczestnik wielu programów edukacyjnych odpowiadających współczesnym potrzebom nowoczesnej szkoły w Polsce. Posiadający doskonały kontakt z młodzieżą wychowawca. Z żoną Anną współtworzy w Krakowie agencję turystyczno-eventową VIA CRACOVIA Inny Sposób Podróżowania, odpowiada za tworzenie ciekawych ofert z zakresu turystyki industrialnej na terenie Krakowa i Małopolski (szlak Twierdzy Kraków, Małopolski Szlak Techniki oraz mniej znanych obiektów Szlaku Architektury Drewnianej). Propagator aktywnego sposobu spędzania wolnego czasu, promujący zwiedzanie południowej Małopolski z perspektywy szlaków rowerowych. Pasjonat historii kolei, poszukiwacz śladów I wojny światowej na naszych ziemiach, zapalony fotograf. EWA STATEK magister chemii Wydziału Chemii Uniwersytetu Jagiellońskiego, absolwentka studiów podyplomowych z zakresu przedsiębiorczości Politechniki Krakowskiej oraz kursu kwalifikacyjnego z oligofrenopedagogiki. Nauczyciel dyplomowany uczący w szkołach średnich (liceum ogólnokształcące, technikum) chemii i podstaw przedsiębiorczości, o uprawnieniach egzaminatora maturalnego z chemii. Lubi nowe wyzwania, pracę z dziećmi. młodzieżą i dorosłymi w latach 90 tych ubiegłego wieku była trenerem przedsiębiorczości dla dorosłych. Wciąż uczestniczy w wielu programach i warsztatach edukacyjnych wspierających pracę w szkole. Kocha polskie morze. ELŻBIETA WASIL studiowała polonistykę na Akademii Pedagogicznej (obecnie Uniwersytet Pedagogiczny) w Krakowie. Technik turystyki. Pracownik działu projektów kulturalnych i międzynarodowych Fundacji Turleja w Krakowie ( ). W latach dyrektor programowy Centrum Edukacyjnego BLIŻEJ PRZEDSZKOLA, gdzie zajmowała się m.in. tworzeniem ogólnopolskiego miesięcznika dla nauczycieli BLIŻEJ PRZEDSZKOLA wychowanie i edukacji, a także organizacją szkoleń i konferencji. Trener umiejętności miękkich (m.in. komunikacja interpersonalna, budowanie zespołów, zarządzanie sobą w czasie, wizerunek firmy i pracownika), a także technik biurowych. Pasjonują ją fotografia i podróże. Interesuje się coachingiem i rozwojem osobistym. 6