SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY. Sprawozdanie śródokresowe

Transkrypt

1 KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia r. COM(2016) 795 final SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY Sprawozdanie śródokresowe w sprawie udziału Unii Europejskiej w podwyższeniu kapitału Europejskiego Funduszu Inwestycyjnego i odpowiedniego zwiększenia wsparcia z Europejskiego Funduszu Inwestycyjnego dotyczącego działań na rzecz przedsiębiorstw, w szczególności małych i średnich przedsiębiorstw zgodnie z art. 4 decyzji Parlamentu Europejskiego i Rady nr 562/2014/UE z dnia 15 maja 2014 r. w sprawie udziału Unii Europejskiej w podwyższeniu kapitału Europejskiego Funduszu Inwestycyjnego PL PL

2 1. WPROWADZENIE Zgodnie z art. 4 decyzji nr 562/ niniejsze sprawozdanie śródokresowe zawiera ocenię stopnia, w jakim osiągnięto cel dotyczący zwiększenia wsparcia z Europejskiego Funduszu Inwestycyjnego (EFI) przeznaczonego na działania uzupełniające działania państw członkowskich na rzecz przedsiębiorstw, w szczególności małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP), w okresie od 2014 r. do trzeciego kwartału 2016 r. 1.1 EFI a) Struktura kapitału EFI został utworzony w 1994 r. 2 przez Europejski Bank Inwestycyjny (EBI), Wspólnotę Europejską, obecnie Unię Europejską (UE), reprezentowaną przez Komisję, oraz szereg publicznych i prywatnych instytucji finansowych. Jego kapitał statutowy wynosił 2 mld ECU (w okresie późniejszym przeliczono na EUR po kursie 1 do 1) i był podzielony na udziałów. Wpłaty wkładów kapitałowych udziałowców ustalono na poziomie 20 %. Komisja dokonała subskrypcji 600 udziałów o wartości nominalnej 600 mln ECU, z których wpłacono 120 mln ECU. W wyniku pierwszego podwyższenia kapitału rozpoczętego w 2007 r. kapitał statutowy EFI zwiększył się do kwoty 3 mld EUR (wyemitowano nowych udziałów). Komisja dokonała subskrypcji 300 dodatkowych udziałów po cenie ustalanej corocznie na podstawie wzoru uzgodnionego przez udziałowców EFI. Dywidendy z tytułu udziału kapitałowego w EFI otrzymane w latach pokrywały część kosztu subskrypcji, pozostałą część pokryto z budżetu. Pozwoliło to na utrzymanie udziału kapitałowego UE na poziomie 30 %. W 2014 r. w wyniku drugiego podwyższenia kapitału kapitał EFI zwiększył się do kwoty 4,5 mld EUR poprzez wyemitowanie nowych udziałów. Komisja jest upoważniona do dokonania subskrypcji maksymalnie 450 dodatkowych udziałów w latach W ogólnym budżecie UE udostępniono łączne środki do maksymalnej kwoty 178 mln EUR. Decyzję w sprawie przeznaczenia udziału w dywidendach EFI zawieszono do następnej rewizji zasad finansowych mających zastosowanie do budżetu ogólnego Unii lub najpóźniej do czasu sporządzenia niniejszego sprawozdania śródokresowego 3. W momencie publikacji niniejszego sprawozdania kapitał statutowy EFI obejmuje udziałów, z których wyemitowano udziały. EBI posiada wyemitowane udziały (59,9 %), Komisja (w imieniu UE) posiada wyemitowane udziały (28,1 %), a 30 instytucji finansowych posiada razem 526 wyemitowanych udziałów (12,0 %). b) Zarządzanie 1 Decyzja Parlamentu Europejskiego i Rady nr 562/2014/UE z dnia 15 maja 2014 r. w sprawie udziału Unii Europejskiej w podwyższeniu kapitału Europejskiego Funduszu Inwestycyjnego, Dz.U. L 156 z , s Decyzja Rady 94/375/WE z dnia 6 czerwca 1994 r. w sprawie członkostwa Wspólnoty w Europejskim Funduszu Inwestycyjnym, Dz.U. L 173 z , s Oświadczenie Parlamentu Europejskiego i Rady w odniesieniu do Decyzji 562/2014. Komisja zaproponowała, aby dywidendy wypłacane przez EFI w latach zostały wykorzystane do pokrycia kosztów nowych udziałów, COM(2014) 66 final. 2

3 Statut i regulamin wewnętrzny EFI określają ramy dotyczące powoływania jego organów decyzyjnych, ich roli i stosowanych przez nie procedur 4, w tym: walnego zgromadzenia oraz zarządu i dyrektora generalnego działających pod nadzorem Komisji Obrachunkowej. c) Działalność operacyjna Zadaniem EFI jest wspieranie europejskich MŚP poprzez udzielanie im pomocy w zdobywaniu dostępu do finansowania. Do zadań EFI należy opracowywanie, rozwijanie i udostępnianie rozwiązań w zakresie kapitału wysokiego ryzyka i kapitału wzrostu, gwarancji i instrumentów mikrofinansowych ukierunkowanych w szczególności na MŚP i segmenty rynku o średniej kapitalizacji, mających na celu stymulowanie dalszych inwestycji w UE oraz zwiększanie efektu mnożnikowego zasobów budżetowych UE i wkładów państw członkowskich, we współpracy ze właściwymi służbami Komisji. Działania EFI obejmują sprzyjanie realizacji celów UE dotyczących wspierania innowacji, badań i rozwoju, przedsiębiorczości, wzrostu i zatrudnienia poprzez kierowanie produktów finansowych do instytucji pośrednictwa finansowego, takich jak banki, instytucje świadczące usługi w zakresie gwarancji, leasingu i mikrofinansów, fundusze private equity i fundusze venture capital. EFI prowadzi działalność głównie w państwach członkowskich, krajach kandydujących i potencjalnych krajach kandydujących oraz państwach należących do Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu. EFI wdraża obecnie ponad 80 upoważnień w imieniu podmiotów udzielających upoważnienia, zwłaszcza EBI i Komisji, w imieniu których (i na których ryzyko) EFI dokonuje inwestycji kapitałowych i udziela gwarancji. Upoważnienie EBI dotyczące środków dostępnych w ramach kapitału wysokiego ryzyka i upoważnienie grupy EBI w zakresie zwiększenia ryzyka (EIB Risk Enhancement Mandate, EREM) stanowią odpowiednio największy instrument kapitałowy i największy instrument dłużny. Przy wykorzystaniu zasobów budżetowych UE EFI stosuje instrumenty kapitałowe i dłużne dostępne w ramach instrumentów programu na rzecz konkurencyjności przedsiębiorstw oraz małych i średnich przedsiębiorstw (COSME) 5 oraz programów InnovFin 6, Erasmus+ 7 i EaSI 8. W kontekście wspólnych europejskich działań na rzecz ożywienia zablokowanego kanału kredytowego na rzecz MŚP, z zachowaniem komplementarności i synergii z innymi instrumentami finansowymi dostępnymi dla MŚP na poziomie paneuropejskim, EFI wdraża także znaczące upoważnienia ze strony państw członkowskich i organów zarządzających zasobami w ramach europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych, funduszy funduszy, przedsiębiorstw, instytucji prywatnych i publicznych oraz zapewnia współinwestowanie ze środków własnych w działania gospodarcze oparte na finansowaniu kapitałowym i dłużnym Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1287/2013 z dnia 11 grudnia 2013 r. ustanawiające program na rzecz konkurencyjności przedsiębiorstw oraz małych i średnich przedsiębiorstw (COSME) ( ), Dz.U. L 347 z , s InnovFin Fundusze unijne dla innowatorów jest to wspólna inicjatywa EBI i UE podjęta zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1291/2013 z dnia 11 grudnia 2013 r. ustanawiającym Horyzont 2020 program ramowy w zakresie badań naukowych i innowacji ( ), Dz.U. L 347 z , s Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1288/2013 z dnia 11 grudnia 2013 r. ustanawiające Erasmus+ : unijny program na rzecz kształcenia, szkolenia, młodzieży i sportu, Dz.U. L 347 z , s Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1296/2013 z dnia 11 grudnia 2013 r. w sprawie programu Unii Europejskiej na rzecz zatrudnienia i innowacji społecznych ( EaSI ), Dz.U. L 347 z , s

4 d) Wymogi kapitałowe i przewidywany poziom zdolności kredytowej Działalność EFI wiąże się z różnymi rodzajami ryzyka, co znajduje odzwierciedlenie w konieczności utrzymania pewnego poziomu alokacji kapitału ekonomicznego. Zobowiązania EFI ze środków własnych w odniesieniu do udziałów w kapitale własnym są obecnie ograniczone statutem EFI do poziomu 50 % środków własnych EFI (bez rezerwy na poziomie wartości godziwej). Pułap zobowiązań ze środków własnych w ramach operacji gwarancyjnych stanowi trzykrotność kwoty kapitału subskrybowanego. Zarządzanie ryzykiem i kapitałem EFI pomogło w utrzymaniu jego ratingu kredytowego na stabilnym poziomie AAA, co niedawno ponownie potwierdziły największe agencje ratingowe. Szeroka gama produktów EFI oraz ich zakres geograficzny i sektorowy stanowią podstawę umiarkowanej i zrównoważonej ekspozycji na ryzyko. 1.2 Przegląd dotyczący podwyższenia kapitału a) Główne cele Główne cele podwyższenia kapitału były następujące: rozwój rynków kapitału pożyczkowego dla MŚP w celu dywersyfikacji źródeł płynności dla banków i przedsiębiorstw leasingowych działających na rzecz MŚP; poprawa dostępu MŚP do finansowania w odpowiedzi na wniosek Rady Europejskiej w sprawie zwiększenia wyjątkowej zdolności EFI w zakresie wsparcia jakości kredytowej; wspieranie wzrostu EFI jako głównego inwestora na rynku wysokiego ryzyka i rynku kapitału wzrostu; wzmocnienie roli EFI w inwestycjach mikrofinansowych i inwestycjach o oddziaływaniu społecznym, umożliwiające przełomowe udziały w kapitale własnym w nowych przedsiębiorstwach społecznych i instytucjach finansowych; umożliwienie podziału ryzyka w ramach upoważnień EFI poprzez współinwestowanie; wsparcie ratingu EFI na poziomie AAA poprzez nowe zastrzyki kapitałowe i wykazanie wzrostu jego znaczenia w ramach polityki. b) Procedury zatwierdzania Po zatwierdzeniu przez zarząd podwyższenia kapitału i związanych z tym warunków dnia 14 kwietnia 2014 r. walne zgromadzenie zatwierdziło to podwyższenie dnia 27 maja 2014 r. W tym samym dniu walne zgromadzenie zatwierdziło także uzgodnienia dotyczące emisji i subskrypcji nowych udziałów, w tym zapłaty ceny udziału. c) Subskrypcje udziałowców Zgodnie z decyzją nr 562/2014 UE może dokonać subskrypcji maksymalnie 450 nowych udziałów w latach , zabezpieczonych łącznymi środkami budżetowymi do 4

5 maksymalnej kwoty 178 mln EUR. Komisja dokonała ogółem subskrypcji 332 udziałów, których łączny koszt wyniósł ,08 EUR (co daje średnią cenę za jeden udział równą ,68 EUR). EBI dokonał pełnej subskrypcji 923 udziałów, do których był uprawniony. 15 instytucji finansowych dokonało pełnej subskrypcji odpowiednich części podwyższenia kapitału, do których instytucje te były uprawnione, a 4 inne instytucje finansowe dokonały subskrypcji ponad 50 % udziałów, do których były uprawnione, co stanowi łącznie 193 nowe udziały. d) Działania prowadzące do zakończenia podwyższenia kapitału do 2017 r. Pozostało 118 nowych udziałów, które zostały zatwierdzone, ale niewyemitowane, przy czym wszystkie te udziały są zarezerwowane przez Komisję. Z początkowej łącznej maksymalnej kwoty 178 mln EUR przeznaczonej na udziały UE pozostaje kwota zasobów budżetowych wynosząca 44,5 mln EUR. EFI dokonał prowizorycznej kalkulacji przewidywanej ceny kupna i sprzedaży jednego udziału w 2017 r., uzyskując kwotę ok EUR 9. Pozostająca kwota budżetu pozwala zatem UE na dokonanie subskrypcji kolejnych 102 udziałów, zakładając powyższą cenę za jeden udział. W wyniku tego UE dokona subskrypcji 434 zamiast 450 nowych udziałów, ze względu na wyższy niż przewidywano wzrost ceny za udział w tym okresie. Na zakończenie operacji podwyższenia kapitału UE będzie zatem w posiadaniu udziałów (29,6 % kapitału statutowego). Udział kapitałowy UE zostanie w związku z tym rozmyty w porównaniu z wcześniejszym udziałem wynoszącym 30 %. 2. OSIĄGNIĘCIA EFI W LATACH ZWIĄZANE Z PODWYŻSZENIEM KAPITAŁU 2.1 Przegląd sytuacji na trzeci kwartał 2016 r. Do dnia 30 września 2016 r. działalność EFI wzrastała średnio o 40 % w skali roku 10 w porównaniu z 2013 r. EFI uczestniczył w 607 transakcjach, a wielkość inwestycji wyniosła 16,9 mld EUR. Spośród tych transakcji 370 opierało się na środkach własnych EFI. W wyniku transakcji uruchomiono ze środków własnych EFI kwotę 5,8 mld EUR, z czego ponad 4 mld EUR zainwestowano w połączeniu ze środkami w ramach upoważnień, którymi zarządza EFI. Wynikająca z tego duża kapitalizacja była czynnikiem decydującym o skutecznym uruchomieniu Europejskiego Funduszu na rzecz Inwestycji Strategicznych (EFIS) 11 przez EFI. Pozwoliło to EFI na wykonanie płatności zaliczkowych w ramach pierwszych transakcji oraz na szybkie wdrożenie InnovFin (w którym EFI posiada transzę uprzywilejowaną) i inwestycji kapitałowych ze środków dostępnych w ramach upoważnienia dotyczącego kapitału wysokiego ryzyka EFIS (w ramach których EFI systematycznie współinwestuje 5 %). 9 W oparciu o niepoddane audytowi sprawozdanie finansowe za trzeci kwartał. 10 CAGR (średnioroczna stopa wzrostu) na podstawie wielkości prognozowanej na koniec 2016 r. 11 Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/1017 z dnia 25 czerwca 2015 r. w sprawie Europejskiego Funduszu na rzecz Inwestycji Strategicznych, Europejskiego Centrum Doradztwa Inwestycyjnego i Europejskiego Portalu Projektów Inwestycyjnych, Dz.U. L 169 z , s. 1. 5

6 Równolegle EFI dalej wzmacniało swoje powiązania z istniejącymi udziałowcami poprzez zwiększenie ich udziałów kapitałowych oraz wprowadzenie dodatkowych podmiotów odgrywających ważną rolę w finansowaniu europejskich MŚP jako nowych udziałowców. 2.2 Kapitał własny (kapitał wysokiego ryzyka i kapitał wzrostu) Dodatkowa zdolność do podejmowania ryzyka wynikająca z podwyższenia kapitału pozwoliła EFI w szczególności na znaczne rozszerzenie zakresu oddziaływania jego inwestycji kapitałowych pod względem zarówno zainwestowanych kwot, jak i tempa wdrażania. a) Nowe operacje w ramach EFIS / kapitału wysokiego ryzyka związane z podwyższeniem kapitału Kapitał wysokiego ryzyka umożliwił EFI realizację jego strategii kapitałowej w segmentach kapitału wysokiego ryzyka i kapitału wzrostu przez prawie 15 lat oraz pozwolił na zwiększenie inwestycji poprzez hybrydowe finansowanie dłużne/kapitałowe. EFI współinwestuje ze środków własnych w połączeniu ze środkami w ramach upoważnień. W lipcu 2015 r. środki kapitałowe EBI w ramach kapitału wysokiego ryzyka wzrosły o 2,5 mld EUR (osiągając kwotę 9,5 mld EUR) w ramach okna dla MŚP EFIS na rzecz inwestycji typu private equity i inwestycji dotyczących transferu technologii w MŚP i przedsiębiorstwach o średniej kapitalizacji. Na koniec 2015 r. zobowiązania dotyczące EFIS wyniosły 1,4 mld EUR i dotyczyły 45 funduszy. Wynikające z tego finansowanie osiągnęło kwotę 14,6 mld EUR (tj. wskaźnik dźwigni finansowej prawie 1:11). Pierwszym rokiem pełnego funkcjonowania instrumentu współinwestowania typu mezzanine w ramach upoważnienia dotyczącego kapitału wysokiego ryzyka był 2015 r. Ten hybrydowy instrument finansowania dłużnego i kapitałowego o wartości 100 mln EUR umożliwił EFI współinwestowanie w przedsiębiorstwa docelowe w połączeniu z funduszami typu mezzanine. Do września 2016 r. zobowiązania w ramach instrumentu współfinansowania typu mezzanine wyniosły ogółem 72 mln EUR (w tym kwota 4 mln EUR pochodziła ze środków własnych EFI), co było związane z promowaniem szerszego wykorzystania rozwiązań opartych na współinwestowaniu i ukierunkowaniem działań na wyraźnie zidentyfikowane braki w pozyskiwaniu funduszy. W okresie od stycznia 2014 r. do września 2016 r. EFI przeznaczył kwotę 5,0 mld EUR na zobowiązania w ramach kapitału wysokiego ryzyka, w tym 250 mln EUR ze środków własnych. b) Podział ryzyka EFI w ramach upoważnień UE jednolity unijny finansowy instrument kapitałowy Jednolity unijny finansowy instrument kapitałowy obejmuje instrument kapitałowy na rzecz wzrostu COSME (COSME EFG) i instrument podwyższonego ryzyka InnovFin dla MŚP (instrument kapitałowy InnovFin) w ramach programu Horyzont 2020, który obejmuje także pilotażową inicjatywę dla aniołów biznesu. W obu przypadkach zasoby budżetowe UE udostępnia się w połączeniu ze środkami własnymi EFI. 6

7 COSME EFG umożliwia EFI inwestowanie w fundusze zapewniające kapitał własny i finansowanie typu mezzanine dla MŚP w fazie ekspansji i wzrostu, posiadających duży potencjał wzrostu, w szczególności MŚP prowadzących działalność transgraniczną. Do września 2016 r. zatwierdzono dziewięć inwestycji w ramach EFG, w wyniku czego połączone zobowiązania wyniosły 107 mln EUR, w tym 5 mln EUR ze środków własnych EFI. Za pośrednictwem instrumentu kapitałowego InnovFin EFI dokonuje ukierunkowanych inwestycji w transfer technologii, anioły biznesu, fundusze venture capital, fundusz funduszy zapewniający kapitał własny przedsiębiorstwom, które znajdują się na wczesnym etapie, tj. w fazie przedzalążkowej, fazie zalążkowej i fazie rozruchu, i które mogły jeszcze nie wygenerować dochodów ze sprzedaży produktów. EFI udostępnia ponad 1,7 mld EUR na rzecz przedsiębiorstw w państwach członkowskich i krajach stowarzyszonych w ramach programu Horyzont EFI przeznaczył łączną kwotę 130 mln EUR na zobowiązania na rzecz siedmiu funduszy kapitałowych, w tym 26,5 mln EUR ze środków własnych EFI. W wyniku wprowadzenia nowego produktu kapitałowego w ramach EFIS stworzono instrument finansowy będący wynikiem sekurytyzacji w ramach EFIS, który łączy unijny instrument kapitałowy InnovFin ze zobowiązaniem na kwotę 270 mln EUR objętym unijną gwarancją w ramach EFIS oraz zobowiązaniem na kwotę 290 mln EUR w ramach środków własnych EFI. c) Rozwój inwestycji o oddziaływaniu społecznym: akcelerator oddziaływania społecznego Akcelerator oddziaływania społecznego jest inicjatywą EFI zapoczątkowaną w 2013 r. jako część strategii grupy EBI w odniesieniu do inwestycji o określonym oddziaływaniu; strategia ta związana jest z szerszym celem w ramach polityki UE, jakim jest utworzenie zrównoważonego rynku finansowania na rzecz przedsiębiorczości społecznej w UE. Akcelerator oddziaływania społecznego jest funduszem funduszy mającym na celu utworzenie portfela inwestycji kapitałowych w ramach funduszy o oddziaływaniu społecznym. Przyczynia się on do promowania włączenia społecznego, zapewnienia alternatywnych możliwości zatrudnienia dla zmarginalizowanych grup społecznych i do wzrostu gospodarczego. W latach EFI nadal budował solidne i odpowiednio zróżnicowane kanały funkcjonowania akceleratora oddziaływania społecznego w całej Europie, zapewniając dostępność szerokiej gamy możliwości finansowania, w tym instrumentów dłużnych lub hybrydowych instrumentów dłużnych/kapitałowych. Akcelerator oddziaływania społecznego jest finansowany ze środków instrumentu finansowania o oddziaływaniu społecznym w ramach upoważnienia EBI w zakresie zwiększenia ryzyka (189 mln EUR). Łączne zobowiązania związane z akceleratorem oddziaływania społecznego osiągnęły kwotę 243 mln EUR w momencie jego ostatecznego zamknięcia w lipcu 2015 r. dzięki dodatkowym inwestycjom dokonanym przez bułgarski bank rozwoju i fiński fundusz innowacji Sitra oraz kwocie 11,5 mln EUR ze środków własnych EFI. 7

8 d) Zasięg regionalny EFI rozszerzył zasięg swoich regionalnych działań kapitałowych, które zapoczątkował w 2006 r.; obecnie EFI zarządza 12 funduszami funduszy, a całkowite zobowiązania na poziomie funduszu funduszy wynoszą 3,7 mld EUR. W 2016 r. EFI wraz ze swoimi partnerami regionalnymi utworzył trzy fundusze funduszy skierowane głównie do Estonii (60 mln EUR), Szwecji (582 mln SEK, tj. ok. 60,5 mln EUR) i Niderlandów (200 mln EUR), obejmujące środki z zasobów europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych lub Europejskiego Funduszu na rzecz Inwestycji Strategicznych. EFI inwestuje również swoje środki własne w połączeniu z funduszami podmiotów udzielających upoważnienia w ramach innych regionalnych funduszy funduszy, dokonując współinwestycji w ramach upoważnienia dotyczącego kapitału wysokiego ryzyka, pozwalającego na częściowe finansowanie tych inicjatyw. EFI rozszerzył swoją działalność także w ramach inicjatywy Europejski Fundusz Aniołów Biznesu. W ramach Europejskiego Funduszu Aniołów Biznesu EFI zapewnia kapitał własny aniołom biznesu i innym inwestorom nieinstytucjonalnym, przyczyniając się do zwiększenia ich zdolności inwestycyjnej poprzez współinwestowanie w innowacyjne przedsiębiorstwa w fazie zalążkowej, wczesnej lub wzrostowej. Europejski Fundusz Aniołów Biznesu obejmuje obecnie Austrię, Niemcy, Irlandię, Niderlandy, Hiszpanię i Danię, co stanowi znaczne rozszerzenie jego działalności od czasu jego uruchomienia w 2012 r. Na koniec września 2016 r. inicjatywa Europejski Fundusz Aniołów Biznesu osiągnęła wymiar 265 mln EUR, w tym co najmniej 8 mln EUR stanowiły zobowiązania w ramach środków własnych EFI Instrumenty dłużne (gwarancje, sekurytyzacja i mikrofinanse) Obok nowych upoważnień wdrażanych w latach opartych wyłącznie na uruchamianiu środków podmiotów udzielających upoważnienia rozpoczęto wdrażanie znacznej liczby upoważnień ukierunkowanych w szczególności na instrumenty dłużne w połączeniu ze współinwestowaniem lub dzieleniem ryzyka ze strony EFI. Dodatkowo EFI zwiększył swoją działalność związaną z ryzykiem własnym w ramach operacji wsparcia jakości kredytowej. a) Upoważnienie EBI w zakresie zwiększenia ryzyka Upoważnienie EBI w zakresie zwiększenia ryzyka zostało zawarte przez EBI i EFI w marcu 2014 r. w celu wsparcia zagrożonego finansowania europejskich przedsiębiorstw poprzez dodatkowe gwarancje, instrumenty dłużne i kapitałowe. Na określony wyżej cel przeznacza się łącznie maksymalną kwotę 6 mld EUR, w tym kwota 4 mld EUR pochodzi z EBI, a maksymalna kwota 2 mld EUR z EFI. Produkty/ okna w ramach upoważnienia EBI w zakresie zwiększenia ryzyka porozwalają na intensyfikację prowadzonych już działań lub wzmocnienie alternatywnych narzędzi finansowania w celu spełnienia nowych, konkretnych potrzeb rynkowych: papiery typu ABS wspierające jakość kredytową (EREM ABS CE) służą do zapewnienia wsparcia do maksymalnej kwoty 1,95 mld EUR na rzecz zwiększenia zdolności w zakresie transz typu mezzanine w ramach sekurytyzacji zabezpieczonej aktywami, co powoduje uwolnienie zasobów dla jednostek inicjujących w celu udzielenia pożyczek dla MŚP lub małych przedsiębiorstw o średniej kapitalizacji; 8

9 upoważnienie grupy EBI w zakresie zwiększenia ryzyka na rzecz banków spółdzielczych i mniejszych instytucji poszerza zakres pośredników grupy EBI, w szczególności uwzględniając małe banki spółdzielcze i inne mniejsze instytucje, których działalność dotyczy przede wszystkim mniejszych MŚP i przedsiębiorstw typu start-up. Z kolei od jednostek inicjujących oczekuje się wykorzystania uwolnionych zasobów w celu zwiększenia działalności pożyczkowej na rzecz MŚP; pożyczone fundusze nowy segment, z którego korzysta EFI poza tradycyjnymi kanałami bankowymi w celu rozszerzenia dostępności finansowania pomostowego dla MŚP i małych przedsiębiorstw o średniej kapitalizacji. W wyniku korzystania z tego znaczącego źródła wartość dostępnych środków wzrosła do 725 mln EUR w styczniu 2016 r. Inicjatywa dotycząca upoważnienia grupy EBI w zakresie zwiększenia ryzyka na rzecz MŚP Upoważnienie grupy EBI w zakresie zwiększenia ryzyka wymaga udziału środków własnych EFI w połączeniu z finansowaniem udostępnianym przez EBI. Dotychczas w ramach 42 transakcji uruchomiono środki własne EFI do maksymalnej kwoty 333 mln EUR, przy całkowitej zainwestowanej kwocie 1,2 mld EUR. b) Wkłady kapitałowe EFI w instrumenty budżetowe UE (i) Instrument InnovFin do celów gwarancji dla MŚP Od 2014 r. EFI oferował pośrednikom finansowym gwarancje o nieograniczonym zakresie lub kontrgwarancje, co pozwoliło im na zapewnianie finansowania dłużnego na korzystnych warunkach dla innowacyjnych MŚP i małych przedsiębiorstw o średniej kapitalizacji w państwach członkowskich i krajach stowarzyszonych 12. Przewiduje się, że środki w kwocie 1,1 mld EUR z budżetu UE i ekspozycja EFI na maksymalną kwotę 4,0 mld EUR pozwolą na udostępnienie finansowania dłużnego dla innowacyjnych przedsiębiorstw na poziomie około 10 mld EUR oraz uruchomią inwestycje na kwotę około 14 mld EUR. EFI zawarł 88 transakcji gwarancyjnych na łączną kwotę 3,8 mld EUR, w tym 68 transakcji było zabezpieczonych przez EFIS na łączną kwotę 3,0 mld EUR. Wsparcie oferowane przez EFIS pozwoliło na znaczne przyspieszenie wdrażania instrumentu InnovFin do celów gwarancji dla MŚP od stycznia 2015 r. (ii) Europejski Fundusz na rzecz Inwestycji Strategicznych Grupa EBI i UE wspólnie uruchomiły EFIS w celu zapewnienia pomocy w przezwyciężaniu obecnej luki inwestycyjnej w UE poprzez uruchomienie finansowania prywatnego na rzecz inwestycji strategicznych. Fundusz jest zabezpieczony gwarancją na kwotę 16 mld EUR z budżetu UE i alokacją kapitału własnego EBI na kwotę 5 mld EUR

10 EFI realizuje inicjatywę okno dla MŚP w ramach EFIS, udzielając gwarancji i dokonując inwestycji kapitałowych na kwotę 5,5 mld EUR 13. Przewiduje się, że do lata 2018 r. wielkość inwestycji w MŚP i przedsiębiorstwa o średniej kapitalizacji wyniesie 82,5 mld EUR (przy dźwigni finansowej na poziomie 15x). Obecny stan wdrażania potwierdza te wstępne szacunki, a także wskazuje na osiąganie celów dużo wcześniej niż planowano 14. EFI korzysta ze swoich środków własnych w celu przyspieszenia wdrażania produktów EFIS przed formalnym zatwierdzeniem przepisów dotyczących EFIS, uruchamiając środki z funduszy własnych do maksymalnej kwoty 500 mln EUR w formie płatności zaliczkowych do czasu uzyskania przez strukturę EFIS pełnej operacyjności. c) Wsparcie inicjatywy na rzecz MŚP przez EFI Inicjatywa Komisji i grupy EBI na rzecz MŚP przyczynia się do stymulowania finansowania MŚP poprzez zapewnienie częściowego zabezpieczenia w odniesieniu do ryzyka związanego z pożyczkami udzielanymi dla MŚP w ramach portfeli inicjujących instytucji finansowych. Europejskie fundusze strukturalne i inwestycyjne zapewniają większość funduszy unijnych, które obejmują wkład z instrumentów na poziomie UE (w ramach programów COSME lub Horyzont 2020 ) oraz współfinansowanie ze środków EBI i ze środków własnych EFI. EFI oferuje wybranym pośrednikom finansowym portfel gwarancji o nieograniczonym zakresie lub instrument sekurytyzacyjny. Taka ochrona przed stratą i ewentualna ulga w kapitale pozwalają pośrednikom finansowym na udzielanie pożyczek dla MŚP, świadczenie usług leasingowych lub udzielanie gwarancji na korzystnych warunkach. Działania te obejmują obecnie Hiszpanię, Bułgarię, Finlandię, Maltę, Włochy i Rumunię, przy czym planuje się ich rozszerzenie na inne państwa członkowskie. Dotychczas EFI powierzono kwotę około 1 mld EUR ze środków europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych w połączeniu z przewidywanym zobowiązaniem do maksymalnej kwoty 1,8 mld EUR ze środków EBI i kwoty 150 mln EUR ze środków własnych EFI. d) Zwiększenie działalności EFI w zakresie sekurytyzacji na rzecz MŚP w ramach środków własnych EFI Ułatwiając transakcje sekurytyzacyjne poprzez wsparcie jakości kredytowej, EFI udziela gwarancji instytucjom finansowym, a tym samym przyczynia się do dywersyfikacji ich źródeł finansowania i do uzyskania ekonomiczniej i regulacyjnej ulgi w kapitale poprzez transfer ryzyka kredytowego, co powoduje zwiększenie zdolności banków do udzielania pożyczek dla MŚP. Od 2014 r. działania EFI mające na celu pomoc w przywróceniu wysokiej jakości sekurytyzacji na rzecz MŚP spowodowały udzielenie gwarancji na kwotę 2,8 mld EUR. Zasięg geograficzny zwiększył się znacząco i obejmuje 12 państw. Szacuje się, że uzyskany w wyniku dźwigni finansowej wolumen dodatkowej działalności pożyczkowej na rzecz MŚP prowadzonej przez jednostki inicjujące osiągnie kwotę 9,6 mld EUR. Ogółem w ramach 13 W wyniku podwyższenia o kwotę 500 mln EUR przeniesioną z okna Infrastruktura i innowacje w ramach EFIS zgodnie z decyzją rady kierowniczej EFIS. 14 Zgodnie ze stanem na listopad 2016 r., na podstawie bieżących zobowiązań, przewiduje się osiągnięcie poziomu ponad 80 % wartości docelowej wynoszącej 82,5 mld EUR. 10

11 działalności EFI w zakresie sekurytyzacji na rzecz MŚP w tym samym okresie uruchomiono kwotę ponad 2,2 mld EUR ze środków własnych EFI. Działalność EFI związana z EREM ABS CE zapewniła również wsparcie transz typu mezzanine w ramach transakcji sekurytyzacyjnych na rzecz MŚP/małych przedsiębiorstw o średniej kapitalizacji, w tym zarówno transakcji syntetycznych, jak i transakcji prawdziwej sprzedaży. EFI wykorzystał również kwotę 105 mln EUR ze środków własnych, aby zakupić więcej transz uprzywilejowanych w ramach nowo utworzonego produktu zabezpieczonej aktywami sekurytyzacji na rzecz inwestycji bezpośrednich w MŚP. 2.4 Udziałowcy Poprzez udział instytucji finansowych w podwyższeniu kapitału z 2014 r EFI wzmocnił swoją publiczno-prywatną strukturę udziałów. W wyniku działań EFI na rzecz poszerzenia bazy udziałowców dołączyło do niego sześć kolejnych instytucji finansowych z Hiszpanii, Włoch, Słowenii, Francji i Turcji, w związku z czym EFI ma obecnie ogółem 30 udziałowców będących instytucjami finansowymi. Ponadto w dniu 10 października 2016 r. na walnym zgromadzeniu zatwierdzono przyjęcie nowego członka, czesko-morawskiego banku gwarancji i rozwoju CMZR. Każde ewentualne dalsze poszerzenie kręgu udziałowców będących instytucjami finansowymi odbędzie się w oparciu o zwiększenie zasięgu geograficznego działalności i jej ukierunkowaniu na wspieranie europejskich MŚP. EFI dodatkowo wzmocnił współpracę z instytucjami finansowymi, powołując w 2015 r. r. dział ds. relacji korporacyjnych. 2.5 Zdolność kredytowa Większe agencje ratingowe konsekwentnie potwierdzały rating kredytowy EFI na poziomie AAA i podkreślały dużą kapitalizację EFI, uwypuklając szczególnie podwyższenie kapitału z 2014 r. 3. PERSPEKTYWY GŁÓWNEJ DZIAŁALNOŚĆ EFI 3.1 Dodatkowe działania w przyszłości EFI nieustannie stara się wypełniać zidentyfikowane luki rynkowe w zakresie finansowania europejskich MŚP i przedsiębiorstw o średniej kapitalizacji, w tym poprzez uruchamianie środków własnych w połączeniu ze środkami przyznanymi w ramach upoważnienia, takimi jak środki z europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych. a) Produkt kapitałowy wspierający MŚP ( okno dla MŚP ) w ramach EFIS W lipcu 2016 r. EFI, EBI i Komisja wprowadziły produkt przeznaczony do celów inwestycji kapitałowych w UE, którego całkowita zdolność inwestycyjna wynosząca mln EUR jest ukierunkowana na inwestycje kapitałowe w ramach szerokiego spektrum potrzeb finansowych i rozwiązań w zakresie udzielania finansowania (takich jak współinwestowanie, 11

12 transfer technologii, fundusz funduszy, oddziaływania społecznego itd.). Produkt kapitałowy okno dla MŚP dzieli się na dwie kategorie, w ramach których EFI przeznacza środki własne do maksymalnej kwoty 340 mln EUR na rozwój/ rozszerzenie działalności (okno 1) i na inwestycje na wczesnym etapie rozwoju (okno 2). Platforma współpracy dla krajowych banków i instytucji prorozwojowych umożliwia im dopasowanie całkowitego budżetu przeznaczonego na inwestycje w ramach produktu kapitałowego okno dla MŚP w ramach EFIS w relacji jeden do jednego. b) Dodatkowa działalność w zakresie instrumentów dłużnych (i) Dalsze wsparcie w ramach EFIS na rzecz InnovFin do celów gwarancji dla MŚP Opracowywany jest nowy instrument gwarancji w ramach InnovFin do celów gwarancji dla MŚP, który obejmuje pożyczki typu mezzanine. Środki EFI do maksymalnej kwoty 300 mln EUR zostaną połączone ze środkami EFIS w celu pokrycia całkowitej kwoty pożyczek wynoszącej do 2 mld EUR w okresie (ii) Instrumenty finansowe do celów mikrofinansowania (EaSI) Zgodnie z rozporządzeniem (UE) nr 1296/2013 Komisja i grupa EBI zamierzają uzupełnić upoważnienie gwarancyjne o instrument mający na celu udzielanie uprzywilejowanych i podporządkowanych pożyczek instytucjom prowadzącym działalność w zakresie mikrofinansowania i przedsiębiorczości społecznej, które z kolei rozszerzą finansowanie na mikroprzedsiębiorstwa i przedsiębiorstwa społeczne. Środki własne EFI do maksymalnej kwoty 28,5 mln EUR (w tym środki w ramach upoważnienia EBI w zakresie zwiększenia ryzyka) mają być uruchamiane w połączeniu ze środkami EBI i EaSI w przewidywanej całkowitej kwocie 200 mln EUR. (iii) Dodatkowe działania w zakresie sekurytyzacji na rzecz MŚP W następstwie pomyślnego wprowadzenia inwestycji bezpośrednich w ramach sekurytyzacji ukierunkowanej na MŚP EFI rozważa obecnie zwiększenie swojej obecności w tym segmencie rynku, z możliwością przeznaczenia na ten cel kwoty 300 mln EUR ze środków własnych w okresie trzech lat. c) Zwiększenie EFIS (EFIS 2.0) We wrześniu 2016 r. Komisja zaproponowała zwiększenie całkowitej zdolności inwestycyjnej EFIS 15 (tj. wzrost całkowitej kwoty wywołanych inwestycji z 315 mld EUR do 500 mld EUR) wraz z przedłużeniem okresu inwestycyjnego do 2020 r. Ponadto Komisja zaproponowała zwiększenie gwarancji w ramach EFIS o 10 mld EUR do maksymalnej całkowitej kwoty 26 mld EUR. Opierając się na bardzo pomyślnym rozpoczęciu realizacji działań w ramach EFIS, w szczególności wdrażanego przez EFI okna dla MŚP, nowa propozycja pociąga za sobą zwiększenie środków w ramach tego działania o kwotę 5 mld 15 COM(2016) 597 final, 2016/0276(COD). 12

13 EUR udostępnianą dla inwestycji na rzecz MŚP i przedsiębiorstw o średniej kapitalizacji za pośrednictwem EFI. Wynikiem tych działań będzie uruchomienie znaczących dodatkowych środków własnych EFI w połączeniu ze środkami EFIS w latach Wpływ na wykorzystanie kapitału EFI a) Wykorzystanie kapitału (i) Udziały kapitałowe Zobowiązania EFI w ramach środków własnych w obszarze udziałów kapitałowych są ograniczone pułapem określonym w pkt 1.1. lit. d). Przekłada się to na kwotę 891 mln EUR dostępną do celów udziałów kapitałowych według stanu na wrzesień 2016 r. Całkowita kwota netto zobowiązań typu private equity wynosząca 659 mln EUR odpowiada wykorzystaniu pułapu na poziomie 74 %. (ii) Gwarancje Na koniec września 2013 r. ekspozycja EFI związana z operacjami gwarancyjnymi na własne ryzyko wyniosła 2,9 mld EUR, pozostawiając margines w wysokości 6,1 mld EUR dla tego rodzaju transakcji. Znaczny wzrost działalności gwarancyjnej w okresie od 2014 r. do końca września 2016 r. spowodował podwojenie ekspozycji EFI do kwoty 5,8 mld EUR przy pułapie wynoszącym 12,9 mld EUR. (iii) Zakończenie procesu podwyższenia kapitału z 2014 r. W 2017 r. przewiduje się zakończenie procesu podwyższenia kapitału z 2014 r. poprzez ostatni pomocniczy okres subskrypcji dla pozostałych zatwierdzonych udziałów w EFI zarezerwowanych przez UE. Wartość nominalna zostanie potwierdzona niezwłocznie po rocznym walnym zgromadzeniu EFI, które odbędzie się w pierwszej połowie 2017 r. 16. Dokonanie przez UE subskrypcji jej pozostałych udziałów spowoduje zwiększenie odpowiedniego marginesu dostępnego do celów dodatkowych operacji EFI, co będzie stanowiło podstawę dalszej realizacji inwestycji EFI określonych w pkt 3.1. b) Optymalizacja wykorzystania kapitału EFI aktywnie pracuje nad zarządzaniem długoterminową stabilnością kapitału w celu uzyskania stałej stopy wzrostu oczekiwanej dla jego działalności. Przewiduje się wprowadzenie różnych środków w celu zmniejszenia wykorzystania kapitału EFI, w tym aktywniejsze zarządzanie portfelem w szczególności w obszarze udziałów kapitałowych. 4. WNIOSKI Proces podwyższenia kapitału własnego jeszcze się wprawdzie nie zakończył, szczególnie ze względu na zaległą decyzję UE w sprawie 118 pozostałych udziałów, jednak już doprowadził on do zwiększenia finansowania udostępnianego MŚP i przedsiębiorstwom o średniej 16 Cenę jednego udziału oblicza się poprzez zastosowanie formuły RSPU (Replacement Share Purchase Undertaking) i w oparciu o sprawozdanie sporządzone przez audytorów zewnętrznych EFI po zatwierdzeniu sprawozdania finansowego i określeniu przeznaczenia dochodu netto na rocznym walnym zgromadzeniu. 13

14 kapitalizacji. Podwyższenie kapitału spowodowało również powstanie dodatkowej zdolności do przyjmowania ryzyka, umożliwiając zwiększenie wolumenu i tempa realizacji inwestycji kapitałowych w MŚP, dzięki czemu kapitał EFI uzyskał znaczny efekt mnożnikowy. Podwyższenie to spowodowało również zwiększenie działalności EFI prowadzonej na własne ryzyko w ramach działań wspierających jakość kredytową, w szczególności w zakresie gwarancji i sekurytyzacji, uruchamiając tym samym finansowanie prywatne i zwiększając dostęp MŚP do finansowania. Udostępniony budżet prawdopodobnie jednak nie wystarczy, aby dokonać pełnej subskrypcji pozostałych 118 udziałów zarezerwowanych dla UE. Doprowadzi to do nieznacznego rozmycia udziałów UE. Głównym powodem takiego stanu rzeczy jest (i) większy niż przewidziano wzrost ceny za jeden udział w danym okresie 17 oraz (ii) decyzja o niewykorzystywaniu dywidend otrzymanych dotychczas przez UE z EFI na zakup dodatkowych udziałów, jak to miało miejsce w przypadku podwyższenia kapitału z 2007 r. Rozmycie nie będzie miało bezpośredniego wpływu na statutowe prawa UE jako udziałowca, lecz spowoduje odpowiedni choć nieznaczny spadek jej udziału w przyszłych dywidendach.dotychczasowe wyniki wskazują, że subskrypcja pozostałych zarezerwowanych udziałów umożliwi dalsze zwiększenie działalności EFI w odniesieniu do MŚP i przedsiębiorstw o średniej kapitalizacji. Jednak zakres tej dodatkowej działalności jest ograniczony przez pułapy określone w statucie EFI i potrzebę zapewnienia stabilnego ratingu kredytowego AAA 18. Obecny margines w ramach pułapów pozwala EFI na utrzymanie dodatkowej działalności w nadchodzących latach, a ponadto jest jeszcze za wcześnie, aby prognozować jego potrzeby kapitałowe po 2018 r. Należy się jednak spodziewać dalszego uruchomienia środków własnych EFI w ramach EFIS 2.0, po jego przyjęciu. Jednocześnie gwarancje w ramach EFIS umożliwią EFI osiągnięcie jeszcze większego efektu mnożnikowego jego kapitału. 17 Większy niż przewidziano wzrost ceny za udział w EFI jest głównie spowodowany lepszymi niż pierwotnie prognozowano wynikami finansowymi EFI. 18 Zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 462/2013 z dnia 21 maja 2013 r. zmieniającym rozporządzenie (WE) nr 1060/2009 w sprawie agencji ratingowych, Dz.U. L 146 z