KONSTRUKCJA EFEKTYWNYCH BIOCENOZ DEGRADUJĄCYCH FORMALDEHYD I JEGO POCHODNE W UCIĄśLIWYCH ŚCIEKACH PRZEMYSŁOWYCH*

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "KONSTRUKCJA EFEKTYWNYCH BIOCENOZ DEGRADUJĄCYCH FORMALDEHYD I JEGO POCHODNE W UCIĄśLIWYCH ŚCIEKACH PRZEMYSŁOWYCH*"

Transkrypt

1 Biotechnologia 2(1-2) 2003, KONSTRUKCJA EFEKTYWNYCH BIOCENOZ DEGRADUJĄCYCH FORMALDEHYD I JEGO POCHODNE W UCIĄśLIWYCH ŚCIEKACH PRZEMYSŁOWYCH* Paweł Kaszycki, Kamila Czechowska, Przemysław Petryszak, Henryk Kołoczek Streszczenie. W pracy badano procesy biologicznej degradacji formaldehydu i jego pochodnych, obecnych w ściekach przemysłu meblarskiego. Skonstruowano biocenozę składającą się z bakteryjnych mikroorganizmów autochtonicznych oraz droŝdŝy metylotroficznych. Wykazano, Ŝe wprowadzenie metylotrofów do toksycznych ścieków stwarza warunki rozwoju Ŝycia biologicznego i efektywnej biodegradacji róŝnorodnych zanieczyszczeń organicznych. Zaproponowano koncepcję stworzenia aktywnego biopreparatu, przeznaczonego do oczyszczania ścieków przemysłowych zawierających letalne stęŝenia formaldehydu, w oparciu o mieszane biocenozy pro- i eukariotyczne. Słowa kluczowe: formaldehyd, ścieki przemysłowe, droŝdŝe metylotroficzne, biodegradacja WSTĘP SkaŜenie bio- i geosfery formaldehydem (Fd) oraz produktami jego połączeń chemicznych stanowi niezwykle powaŝne zagroŝenie ekologiczne pomimo prób opracowania i wdraŝania alternatywnych, bezodpadowych technologii syntez chemicznych. Związek ten zajmuje wysoką pozycję na liście substancji uciąŝliwych dla środowiska [Dz.Ustaw z 31 grudnia 1997], gdzie moŝna go zidentyfikować w ponad połowie z 20 głównych grup odpadów, w tym w szeregu grup odpadów niebezpiecznych. Spośród substancji organicznych obecnych w ściekach przemysłowych formaldehyd naleŝy do najbardziej toksycznych, co wiąŝe się z jego duŝą reaktywnością chemiczną, a zwłaszcza silnymi własnościami redukującymi [Walker 1964, Bardana i Montanaro 1991, Chang i Gershwin 1992, Karta charakterystyki 1993]. Fd w postaci monomerycznej tworzy trwałe połączenia z grupami aminowymi białek oraz kwasami nukleinowymi, a takŝe łatwo wchodzi w reakcję z naturalnymi składnikami występującymi w środowisku. Łączy się on równieŝ z wieloma substratami w procesach technologicznych róŝnych gałęzi przemysłu, powodując powstawanie uciąŝliwych produktów ubocznych, jak np. w syntezach chemicznych, petrochemii, produkcji nawozów, tworzyw sztucznych, * Praca finansowana z grantu KBN 3 P04G

2 92 P. Kaszycki i in. farb, lakierów, jak równieŝ płyt wiórowych, laminatów, Ŝywic syntetycznych oraz produkcji papierów i klejów. W szczególności, jako odpad pochodzący z produkcji płyt wiórowych i laminatów, formaldehyd moŝe występować zarówno w formie monomerycznej ( Fd wolny ), jak i w połączeniach ( Fd związany ), tworząc Ŝywice formaldehydowo-melaminowe, mocznikowe i fenolowe. StęŜenia Fd pojawiające się w ściekach wahają się w bardzo szerokich granicach: od ok. 100 mg/dm 3 aŝ do ok mg/dm 3 i więcej, jak np. w przypadku produkcji Ŝywic syntetycznych oraz w przemyśle meblarskim [Biczysko 1969, BoŜko i Grabińska-Łoniewska 1973, Apolinarski 1990]. Do oczyszczania ścieków zawierających duŝe ładunki Fd i jego pochodnych stosuje się niekiedy metody fizykochemiczne, które jednakŝe są kosztowne, a często charakteryzują się niską wydajnością albo wręcz okazują się nieskuteczne. Obecnie, bardziej uzasadnione wydaje się być wykorzystanie nowoczesnych metod biotechnologii środowiskowej, tanich i wysoce efektywnych w biologicznym rozkładzie Fd przez drobnoustroje. W tym celu prowadzone są prace nad konstrukcją wyspecjalizowanych i adaptowanych biocenoz o aktywnościach ukierunkowanych pod kątem specyficznych zanieczyszczeń [Tyszka i in. 1998]. Biodegradacja egzogennego formaldehydu moŝliwa jest dzięki wykorzystaniu potencjału enzymatycznego mikroorganizmów metylotroficznych [BoŜko i Grabińska- -Łoniewska 1973], zdolnych do przyswajania prostych związków jednowęglowych, takich jak metanol, Fd, kwas mrówkowy [Michalik 1975]. DroŜdŜe metylotroficzne, wykorzystujące enzymy tzw. szlaku metylotroficznego [Gleeson i Sudbery 1988, Sibirny i in. 1988], wydają się być szczególnie przydatne do biologicznego oczyszczania ścieków zawierających formaldehyd [Tyszka i in. 1999, Malec i in. 1997, Kaszycki i Kołoczek 2000, 2002]. MoŜna je zastosować zarówno jako niezaleŝne elementy procesu oczyszczania (biologiczne filtry w oparciu o monokultury droŝdŝowe), jak i składniki złoŝonych, specjalnie skonstruowanych, aktywnych biocenoz drobnoustrojów. Celem niniejszej pracy było określenie moŝliwości efektywnej biodegradacji zanieczyszczeń formaldehydem i jego pochodnymi w ściekach przemysłowych, cechujących się szczególną uciąŝliwością, pochodzących z przemysłu meblarskiego znaczącego krajowego producenta mebli, płyt wiórowych i laminatów. MATERIAŁY I METODY Ścieki przeznaczone do badań, pochodzące z dwóch strumieni technologicznych zakładu produkcyjnego, charakteryzowały się duŝą zmiennością ładunku zanieczyszczeń oraz znaczną heterogenicznością składu chemicznego. W skład pierwszego (ściek nr 1) wchodziły komponenty celulozowo-papiernicze, pochodne klejów, melamina i odcieki z impregnarek. Próba oznaczana dalej jako ściek nr 2 była ściekiem pochodzącym z linii produkcji wydziału formaliny technicznej. Jego główne obciąŝenie stanowiła monomeryczna forma Fd, rozpuszczalniki, kleje oraz mocznik. Wybrane parametry charakteryzujące ścieki zostały podane w tabeli 1. Materiał biologiczny, warunki hodowli mikroorganizmów oraz warunki inkubacji z próbami ścieków Analizy toksyczności ścieków oraz badania biodegradacji zanieczyszczeń prowadzono z wykorzystaniem szczepów droŝdŝy metylotroficznych gatunku Hansenula Acta Sci. Pol.

3 Konstrukcja efektywnych biocenoz polymorpha, wchodzących w skład kolekcji drobnoustrojów Zakładu Biochemii AR w Krakowie. Ze szczepu wyjściowego (typ dziki), na drodze naturalnej selekcji oraz środowiskowej mutagenezy pozyskano szereg wyspecjalizowanych szczepów o zwiększonej oporności na formaldehyd i podwyŝszonym potencjale biodegradacji Fd oraz jego pochodnych, m.in. szczep H. polymorpha mutant D-14 [Tyszka i in. 1999]. Tabela 1. Ogólna charakterystyka badanych ścieków Table 1. General characteristics of the studied wastewaters Nr próby Sample No. Ściek nr 1 Wastewater#1 Ściek nr 2 Wastewater#2 Fd wolny Fd free [mg/l] FD CAŁK. Fd total [mg/l] ChZT-Mn COD-Mn [mg O 2/l] ph ,31 Obecność bakterii Occurence of bacteria Ściek surowy: brak Ŝycia biologicznego* ,45 rak *warunki rozwoju mikroorganizmów autochtonicznych opisano w Wynikach * growth conditions for autochthonous microorganisms have been described in the Results Opis Description Biała, lepka, bezwonna, szybko sedymentująca ciecz. Obecność substancji włóknistych. Brązowa ciecz o intensywnym zapachu mocznika i formaldehydu. Hodowle prowadzono w temp. 30 ºC, w objętościach ml w kolbach o poj. 300 ml, przy ciągłym wytrząsaniu ( rpm), bez dodatkowego napowietrzania, bez symulowanego przepływu ścieków. Próby ścieków w szeregu wariantach rozcieńczeń zaszczepiano czystymi kulturami droŝdŝy, znajdującymi się w fazie logarytmicznego wzrostu o gęstości ok. 8x10 7 komórek/ml. Kultury droŝdŝy metylotroficznych wykorzystywane w doświadczeniach hodowano jałowo w optymalnych podłoŝach wzrostowych, zawierających 0.2% pepton kazeinowy (ICN Biomedicals), 0.2% ekstrakt droŝdŝowy (ICN Biomedicals), roztwór soli mineralnych (3 g/l (NH 4 ) 2 SO 4, 0.2 g/l CaCl 2. 5 H 2 O, 0.5 g/l KH 2 PO 4 i 0.3 g/l MgSO 4. 7H 2 O) oraz 2% (v/v) metanol jako jedyne źródło węgla. Ogólny poziom biomasy droŝdŝy oznaczano metodą turbidymetryczną poprzez pomiar gęstości optycznej zawiesin przy długości fali 540 nm. Testy toksyczności ścieków prowadzono ponadto z wykorzystaniem nieadaptowanej bakteryjnej biocenozy o wyjściowej gęstości ok komórek/ml, utworzonej z kilkudziesięciu gatunków i szczepów bakteryjnych [Kaszycki i in. 2001a]. Liczebność bakterii i droŝdŝy określano metodą płytkową, dokonując posiewów mikrobiologicznych odpowiednich rozcieńczeń zawiesiny drobnoustrojów na szalki Petri ego, zawierające optymalne podłoŝe hodowlane zestalone 2% agarem. Równolegle do testów ilościowych, prowadzono obserwacje mikroskopowe biocenoz. W eksperymentach sporządzano kaŝdorazowo odpowiednie próby kontrolne, obejmujące hodowle mikroorganizmów w nieobecności ścieków lub teŝ obserwacje ścieków niezaszczepionych. Pomiary stęŝeń formaldehydu i wartości ChZT Próby ścieków do analiz poddawano wirowaniu na wirówce laboratoryjnej MPW-2 (10000 rpm, 3 min) w celu oddzielenia biomasy oraz cząstek stałych. Biotechnologia 2(1-2) 2003

4 94 P. Kaszycki i in. Ze względu na obecność w ściekach formaldehydu w postaci wolnej (monomerycznej) oraz w postaci szeregu jego chemicznych połączeń, stęŝenie Fd oznaczano równolegle dwiema metodami: formaldehyd całkowity metodą z kwasem chromotropowym, według Polskiej Normy PN-76 Z-04045/04 [1985], bez uprzedniej destylacji próbek; absorbancję próbek określano przy długości fali 570 nm; formaldehyd wolny metodą z acetyloacetonem (metoda Nash'a [1953 ], według opisu American Society for Testing and Materials [1992]), bez uprzedniej destylacji próbek; absorbancję próbek określano przy długości fali 412 nm. Chemiczne zapotrzebowanie tlenu (ChZT) w próbach oznaczano w celu stwierdzenia ogólnego ładunku zanieczyszczeń oraz podatności skaŝeń na biodegradację. Ze względu na znaczną heterogeniczność chemiczną prób ścieków przeznaczonych do badań, wysoką zawartość formaldehydu i lotnych związków organicznych (w tym fenoli) zmiany ChZT mierzono metodą nadmanganianową (utlenialność, ChZT-Mn). Oznaczanie chemicznego zapotrzebowania tlenu (ChZT-Mn) metodą nadmanganianową wykonano zgodnie z Polską Normą PN-85/C-04578/02 [1986]. Do kolb stoŝkowych o pojemności 300 ml odmierzano 100 ml badanej próby, dodawano 10 ml kwasu siarkowego (1:3) i 10 ml nadmanganianu potasu (0,01N). Kolby umieszczano we wrzącej łaźni wodnej na 30 minut. Następnie dodawano 10 ml szczawianu sodowego (0,01N) i miareczkowano na gorąco nadmanganianem potasu. Identycznie postępowano z próbami ślepymi. WYNIKI I DYSKUSJA Testy przeŝywalności biocenoz bakteryjnych (początkowa gęstość biomasy: 10 9 komórek/ml) w obecności analizowanych ścieków wykazały toksyczny wpływ obu prób na drobnoustroje. Ściek nr 1 przejawiał silny efekt toksyczny w stęŝeniu 50%, powodując obniŝenie liczebności bakterii w stosunku do próby kontrolnej o ok. 6 rzędów wielkości w czasie 48 godzin. Ściek nr 2 był natomiast letalny dla bakterii juŝ w stęŝeniu 5%. W przypadku biocenozy droŝdŝowej H. polymorpha (początkowa gęstość zawiesiny: 8x10 7 komórek/ml, rys. 1) ściek nr 2 wywierał silny efekt toksyczny przy stęŝeniach znacznie wyŝszych, i tak np. w stęŝeniu wynoszącym 7% 24-godzinna inkubacja hodowli droŝdŝy nie prowadziła do znaczącego spadku przeŝywalności, a istotne, ok. 100-krotne obniŝenie liczebności Ŝywych komórek obserwowano dopiero po 72 godzinach. W ścieku nr 1 o stęŝeniu 50% liczebność Ŝywych komórek droŝdŝy utrzymywała się na początkowym poziomie; co więcej, juŝ po 24 godzinach odnotowano spontanicznie rozwijającą się autochtoniczną florę bakteryjną, osiągającą po 72 godz. gęstość przekraczającą 10 9 komórek/ml. Prawdopodobnie, rozwój tych autochtonicznych mikroorganizmów, występujących w surowym ścieku w formie przetrwalników, był moŝliwy w wyniku zmniejszenia się stęŝenia monomerycznego formaldehydu w środowisku hodowli na skutek jego biologicznego rozkładu przez droŝdŝe metylotroficzne (patrz: tekst poniŝej oraz rys. 3). PowyŜszą tezę potwierdzają obserwacje spontanicznego rozwoju mikroflory autochtonicznej w ścieku nr 1 rozcieńczonym 10-krotnie (rys. 2), w którym poziom formaldehydu spadał poniŝej progu toksyczności wobec bakterii (ok. 40 mg/l). Wynik ten jest zgodny z danymi innych autorów wskazujących na zahamowanie rozwoju flory bakte- Acta Sci. Pol.

5 Konstrukcja efektywnych biocenoz ryjnej i negatywny wpływ na osad czynny przy stęŝeniach Fd rzędu setek mg/l [Biczysko 1969, Sawiniak i Sikora 1978, Apolinarski 1990, Kaszycki i Kołoczek 2002, Karta charakterystyki 1993]. Dynamiczny rozwój autochtonicznej biocenozy bakteryjnej wskazuje równocześnie, Ŝe bakterie wykorzystywały do swojego wzrostu zanieczyszczenia obecne w ścieku, w tym równieŝ formaldehyd wolny. Znalazło to potwierdzenie w wynikach biodegradacji zaprezentowanych w zestawieniu w tabeli 2. NaleŜy jednak podkreślić, Ŝe proces biooczyszczania przebiegał w ścieku silnie (10-krotnie) rozcieńczonym i prowadzenie go w skali technicznej spowodowałoby znaczny wzrost nakładów ekonomicznych. Rys. 1. Testy toksyczności ścieków wykorzystanych w badaniach wobec hodowli droŝdŝy metylotroficznych H. polymorpha D14. Liczebność komórek: w próbie kontrolnej (słupki jasne), w ścieku nr 1 o stęŝeniu 50% (słupki ciemnoszare), w ścieku nr 2 o stęŝeniu 7% (słupki jasnoszare) Fig. 1. Wastewater toxicity tests over the culture of methylotrophic yeast H. polymorpha D14. Number of cells per ml: in the control sample (light bars), in the wastewater no.1. at 50% concentration (dark grey bars), and in the wastewater no.2. at 7% concentration (light grey bars) Analiza toksyczności ścieków pozwoliła na określenie optymalnych warunków rozcieńczeń prób w celu poddania ich biologicznemu oczyszczaniu z wykorzystaniem droŝdŝy metylotroficznych. I tak, stęŝenia ścieków w dalszych testach biodegradacji zanieczyszczeń ustalono na 50% i 7%, odpowiednio dla ścieku 1 oraz 2. Biotechnologia 2(1-2) 2003

6 96 P. Kaszycki i in. Rys. 2. Wzrost liczebności bakterii autochtonicznych w ścieku nr 1 (stęŝenie: 10%) Fig. 2. Growth of autochthonous bacteria number in wastewater no. 1 (concentration: 10%) Po zaszczepieniu ścieku nr 1 (stęŝenie 50%) hodowlą H. polymorpha D14 obserwowano dynamiczną, trwającą ok. 24 godziny, fazę zaniku Fd w postaci monomerycznej (rys. 3.A). NaleŜy nadmienić, Ŝe podobną kinetykę biodegradacji Fd wolnego stwierdzono we wcześniejszych pracach autorów, obejmujących badania biologicznego rozkładu Fd i jego połączeń chemicznych w ściekach modelowych i rzeczywistych [Kaszycki i Kołoczek 2000, 2002, Kaszycki i in. 2001]. W przypadku Fd całkowitego (Fd wolny + związany) kinetyka jego zaniku wykazuje charakterystyczny dwufazowy przebieg (rys. 3.A), który moŝna wyjaśnić szybką biodegradacją formy monomerycznej oraz następującym po niej długotrwałym i powolnym biologicznym utlenianiu połączeń chemicznych Fd. Pomimo znacznego wydłuŝenia tego drugiego procesu fakt, iŝ stosunkowo trudno degradowalne pochodne Fd podlegały rozkładowi przez mikroorganizmy w warunkach prowadzonego testu, ma doniosłe znaczenie z punktu widzenia moŝliwości poszukiwania rozwiązania problemu uciąŝliwych ścieków przemysłowych. Dotychczas, w szeregu pracach zwracano uwagę na trudności związane z przeprowadzeniem efektywnej biodegradacji Fd w postaci związanej chemicznie [Apolinarski 1990, Sosnowska 1996, Kaszycki i Kołoczek 2002]. Jak wspomniano wcześniej, spadek stęŝenia Fd wolnego w ścieku umoŝliwił proliferację bakterii autochtonicznych. W efekcie, róŝnorodne zanieczyszczenia obecne w ścieku 2 poddane były biooczyszczaniu przez nowo wytworzoną, złoŝoną biocenozę, utworzoną z bakterii autochtonicznych i droŝdŝy metylotroficznych. Taka mieszana biocenoza wykazywała stabilność składu w czasie trwania testów (do 200 godzin). Mikrofotografię biocenozy aktywnej w ścieku nr 1 przedstawiono na rysunku 4. Spadek ogólnego ładunku zanieczyszczeń w ścieku mierzony poziomem ChZT-Mn zilustrowano na rysunku 3B. Acta Sci. Pol.

7 Konstrukcja efektywnych biocenoz Tabela 2. Porównanie efektywności degradacji zanieczyszczeń w ściekach poddanych biooczyszczaniu Table 2. Comparison of contaminant degradation efficiency in biologically treated wastewater samples Ściek nr 1 / Wastewater # 1 StęŜenie: 10% / Concentration: 10% Biocenoza aktywna: mikroorganizmy autochtoniczne Active biocenosis: autochthonous microorganisms Czas [d] / Time [d] 0 8 Efektywność biodegradacji Biodegradation efficiency [%] Fd wolny / Fd free [mg/l] 40,5 4,5 88,9 Fd całkowity / Fd total [mg/l] ,6 31,4 ChZT Mn / COD-Mn [mg O 2/l] ,4 Ściek nr 1 / Wastewater # 1 StęŜenie: 50% / Concentration: 50% Biocenoza aktywna: mikroorganizmy autochtoniczne wzbogacone droŝdŝami metylotroficznymi H.polymorpha Active biocenosis: autochthonous microorganisms bioaugmented with methylotrophic yeasts H.polymorpha Fd wolny / Fd free [mg/l] ,3 Fd całkowity / Fd total [mg/l] ,3 ChZT Mn / COD-Mn [mg O 2/l] ,0 Ściek nr 2 / Wastewater #2 StęŜenie: 7% / Concentration: 7% Biocenoza aktywna: droŝdŝe metylotroficzne H.polymorpha D14 / Active biocenosis: methylotrophic yeasts H. polymorpha D14 Fd wolny / Fd free [mg/l] ,1 Fd całkowity / Fd total [mg/l] ,6 ChZT Mn / COD-Mn [mg O 2/l] ,3 Porównanie efektów biodegradacji w ścieku nr 1 w sumarycznym zestawieniu w tabeli 2. pokazuje spektakularny wzrost efektywności procesu w przypadku wykorzystania konsorcjum bakteryjno-droŝdŝowego, sugerując synergistyczne działanie kokultury mikroorganizmów pro- i eukariotycznych. We wcześniejszych pracach autorów wskazywano na korzyści wynikające z zastosowania biocenoz mieszanych, konstruowanych na bazie odpowiednio wyselekcjonowanych i adaptowanych drobnoustrojów, w celu optymalizacji i ukierunkowanego rozkładu szczególnie uciąŝliwych zanieczyszczeń [Kaszycki i in. 1997, Tyszka i in. 1998]. Wykazano równieŝ moŝliwość wytworzenia złoŝonych biocenoz aktywnych w środowisku ścieków przemysłowych, w oparciu o osad czynny oczyszczalni ścieków oraz zintegrowane z nim droŝdŝe metylotroficzne [Kaszycki i in. 1997, Kaszycki i Kołoczek 2002]. W przypadku ścieku nr 2, wobec jego silnie toksycznego oddziaływania na drobnoustroje oraz wobec stwierdzonego braku przejawów Ŝycia biologicznego, testy biodegradacji zanieczyszczeń prowadzono wyłącznie po zaszczepieniu rozcieńczonych prób Biotechnologia 2(1-2) 2003

8 98 P. Kaszycki i in. Rys. 3. Biodegradacja Fd oraz redukcja całkowitego ładunku zanieczyszczeń w ścieku nr 1 (stęŝenie: 50%) przez mieszaną biocenozę, utworzoną z drobnoustrojów autochtonicznych wzbogaconych kulturą droŝdŝy metylotroficznych H. polymorpha D14 Fig. 3. Formaldehyde biodegradation and total contaminant load reduction in wastewater sample no. 1 (concentration: 50%) by the mixed biocenosis of autochthonous microorganisms bioaugmented with methylotrophic yeast H. polymorpha D14 (stęŝenie 7%) hodowlą droŝdŝy H. polymorpha. Obserwacje kinetyczne spadku poziomu Fd wolnego, całkowitego oraz ChZT przedstawiono na rysunku 5, a zestawienie wyników oczyszczania ścieku w ciągu 8 dni inkubacji z droŝdŝami zamieszczono w tabeli 2. Przebieg procesu biologicznego utleniania zanieczyszczeń wykazuje szereg analogii do kinetyk uzyskanych w przypadku ścieku 1 (rys. 3). Zaobserwowane znaczące obniŝenie stęŝenia Fd oraz całkowitego ładunku zanieczyszczeń wskazują na duŝy Acta Sci. Pol.

9 Konstrukcja efektywnych biocenoz potencjał metaboliczny droŝdŝy metylotroficznych, zastosowanych w postaci monokultury, umoŝliwiający rozkład róŝnorodnych składników ścieku 2, w tym Fd wolnego oraz związanego. W kolejnym etapie badań przewiduje się test biologicznego rozkładu zanieczyszczeń za pomocą biocenozy utworzonej z wcześniej wyizolowanych autochtonów, obecnych w ścieku nr 1, wzbogaconych o metylotrofy eukariotyczne (H.polymorpha). Rys. 4. Mikroskopowy obraz mieszanej biocenozy utworzonej z bakterii autochtonicznych i droŝdŝy metylotroficznych H. polymorpha D14 podczas biooczyszczania ścieku nr 1 o stęŝeniu 50% (5. dzień trwania procesu) Fig. 4. Microscopic image of mixed biocenosis consisting of autochthonous bacteria bioaugmented with methylotrophic yeast H. polymorpha D14 (5 th day of treatment of wastewater no.1 at 50% concentration) Badane ścieki, a w szczególności próba nr 2, stanowią zagroŝenie dla osadów czynnych i nie nadają się do bezpośredniego oczyszczania w biologicznych oczyszczalniach ścieków. Uzyskane wyniki stwarzają moŝliwość rozwiązania problemu ścieków nr 1 i 2 metodą biologiczną, za pomocą wyspecjalizowanych osadów czynnych, pracujących jako niezaleŝny, wstępny etap oczyszczania. Ostatecznym celem prowadzonych prac jest rozwiązanie problemu ścieków o duŝej uciąŝliwości w taki sposób, aby strumienie ścieków poprodukcyjnych po wstępnym podczyszczeniu moŝna było odprowadzić do zbiorowej oczyszczalni komunalnej. W podsumowaniu naleŝy stwierdzić, Ŝe Fd w postaci wolnej (monomerycznej), aczkolwiek silnie trujący wobec organizmów Ŝywych, jest jednocześnie znacznie Biotechnologia 2(1-2) 2003

10 100 P. Kaszycki i in. łatwiej biologicznie rozkładalny. Z drugiej strony natomiast, pochodne Fd, choć zazwyczaj mniej toksyczne, trudniej podlegają biodegradacji i poprzez wydłuŝenie procesu biooczyszczania stanowią uciąŝliwe składniki ścieków poprodukcyjnych. Wyniki niniejszej pracy wskazują nie tylko na moŝliwość, ale i na konieczność tworzenia konsorcjów drobnoustrojów zawierających przedstawicieli róŝnych grup mikroorganizmów w celu zintensyfikowania redukcji ładunku zanieczyszczeń w ściekach zawierających uciąŝliwe i toksyczne odpady. Jednocześnie, wprowadzenie do toksycznych ścieków droŝdŝy metylotroficznych stwarza warunki rozwoju Ŝycia biologicznego, zapewniając powstanie biocenozy o duŝej bioróŝnorodności. Prowadzi to do zwiększenia potencjału biologicznego i wzrostu tolerancji wobec toksycznych i heterogenicznych ścieków przemysłowych. Rys. 5. Biodegradacja Fd oraz redukcja całkowitego ładunku zanieczyszczeń w ścieku nr 2 (stęŝenie: 7%), zaszczepionym kulturą droŝdŝy metylotroficznych H. polymorpha D14 Fig. 5. Formaldehyde biodegradation and total contaminant load reduction in wastewater sample no. 2 (concentration: 7%) inoculated with methylotrophic yeast H. polymorpha D14 Acta Sci. Pol.

11 Konstrukcja efektywnych biocenoz Obecność u droŝdŝy metylotroficznych aktywności biochemicznych ukierunkowanych na rozkład połączeń chemicznych Fd stwarza moŝliwość podjęcia prac nad intensyfikacją biodegradacji Fd związanego. Zaobserwowane w przypadku ścieku 1 współdziałanie mikroorganizmów autochtonicznych sugeruje perspektywę konstrukcji osadu czynnego zintegrowanego z mikroorganizmami droŝdŝowymi. Tak skonstruowany osad pozwoli wyeliminować zagroŝenie spowodowane obecnością toksycznych form Fd w ściekach i umoŝliwi doprowadzenie ich do komór napowietrzania oczyszczalni komunalnych. Opisane w niniejszej pracy wyniki dowodzą równieŝ, Ŝe moŝliwe będzie skonstruowanie nowego biopreparatu, efektywnie degradującego zanieczyszczenia formaldehydowe w ściekach przemysłowych pochodzących z róŝnorodnych źródeł. Biopreparat taki powstanie na bazie wyizolowanych i namnoŝonych autochtonów, wzbogaconych o kultury droŝdŝy metylotroficznych. WNIOSKI 1. Ścieki poprodukcyjne przemysłu meblarskiego, zawierające formaldehyd oraz jego chemiczne połączenia, wykazują toksyczny wpływ na biocenozy bakteryjne i stanowią istotne zagroŝenie dla osadów czynnych biologicznych oczyszczalni ścieków. Toksycznośćścieków wobec kultur droŝdŝy metylotroficznych jest znacznie mniejsza. 2. Badane ścieki, po ich odpowiednim rozcieńczeniu, mogą zostać poddane biologicznemu oczyszczaniu za pomocą monokultur droŝdŝy metylotroficznych lub teŝ mieszanych biocenoz bakteryjno-droŝdŝowych, wykorzystując synergistyczne działanie drobnoustrojów. 3. Wprowadzenie metylotrofów do środowiska ścieków stwarza warunki rozwoju Ŝycia biologicznego i efektywnej biodegradacji róŝnorodnych zanieczyszczeń organicznych. 4. Biodegradacja Fd całkowitego zawartego w ściekach ma charakter dwufazowy: po fazie szybkiego utlenienia formy monomerycznej Fd następuje wydłuŝony proces rozkładu połączeń chemicznych Fd. PIŚMIENNICTWO American Society for Testing and Materials; Proposed test method for formaldehyde in water; ASTM D-19 Proposal P 216. Apolinarski M., Badania procesu biologicznego oczyszczania ścieków toksycznych z produkcji płyt wiórowych laminowanych. Gaz, Woda i Technika Sanitarna 12, Bardana E.J. Jr., Montanaro A., Formaldehyde: an analysis of its respiratory, cutaneous, and immunologic effects. Ann. Allergy 66, Biczysko J., Badania nad oczyszczaniem ścieków z produkcji Ŝywic fenolowoformaldehydowych. Przemysł Chemiczny 48, 10, BoŜko L., Grabińska-Łoniewska A., Biodegradacja formaldehydu. Postępy Mikrobiologii 12, Chang C.C., Gershwin M.E., Perspectives on formaldehyde toxicity: separating fact from fantasy. Regul. Toxicol. Pharmacol. 16, Biotechnologia 2(1-2) 2003

12 102 P. Kaszycki i in. Dziennik Ustaw z dn. 31 grudnia Rozporządzenie Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 24 grudnia 1997 r. w sprawie klasyfikacji odpadów. Gleeson M.A., Sudbery P.E., The methylotrophic yeasts. Yeast 4, Karta charakterystyki substancji niebezpiecznych nr 0014, Centralny Instytut Ochrony Pracy, Warszawa Kaszycki P., Kołoczek H., Malec P., MoŜliwości zastosowania mikroorganizmów, wykorzystujących rzadko spotykane szlaki metaboliczne, w biodegradacji toksycznych składników ścieków przemysłowych. Mikrobiologia Medycyna 1: 3 8. Kaszycki P., Krzemińska H., Malec P., Kołoczek H., Metody współczesnej biotechnologii w procesach biodegradacji zanieczyszczeń. 3. Biologiczna utylizacja formaldehydu w ściekach przemysłowych przez droŝdŝe metylotroficzne. Ekologia i Technika 2, Kaszycki P., Kołoczek H., Formaldehyde and methanol biodegradation with the methylotrophic yeast Hansenula polymorpha in a model wastewater system. Microbiological Research 154, Kaszycki P., Tyszka M., Malec P., Kołoczek H., Formaldehyde and methanol biodegradation with methylotrophic yeast Hansenula polymorpha. An application to real wastewater treatment. Biodegradation 12, Kaszycki P., Szumilas P., Kołoczek H., 2001a. Biopreparat przeznaczony do likwidacji środowiskowych skaŝeń węglowodorami i ich pochodnymi. InŜynieria Ekologiczna 4, Biopreparaty w ochronie i uŝytkowaniu środowiska, Kaszycki P., Kołoczek H., Biodegradation of formaldehyde and its derivatives in industrial wastewater with methylotrophic yeast Hansenula polymorpha and with the yeastbioaugmented activated sludge. Biodegradation 13, 2, Malec P., Kaszycki P., Kołoczek H., Biotechnologia osadu czynnego: wykorzystanie droŝdŝy metylotroficznych w procesie biologicznego utleniania związków jednowęglowych oraz niektórych ich połączeń. Mikrobiologia Medycyna 3: Michalik J., Metanol w metaboliźmie drobnoustrjów. Post. Mikrobiologii 14, Nash T., The colorimetric estimation of formaldehyde by means of the Hantzsch reaction. Biochemistry 55, Polski Komitet Normalizacji i Miar, Oznaczanie formaldehydu na stanowiskach pracy metodą kolorymetryczną z kwasem chromotropowym. PN-76 Z-04045/04. Polski Komitet Normalizacji, Miar i Jakości, Badania zapotrzebowania tlenu i zawartości węgla organicznego. Oznaczanie chemicznego zapotrzebowania tlenu (ChZT) metodą nadmanganianową. PN-85/C-04578/02. Sawiniak W., Sikora J.; Badania nad oczyszczaniem ścieków z produkcji formaldehydu i ftalanów. Przemysł Chemiczny 57, Sibirny A.A., Titorenko V.I., Gonchar M.V., Ubiyvovk V.M., Ksheminskaya G.P., Vitvitskaya O.P., Genetic control of methanol utilization in yeasts. J. Basic Microbiol. 28, Sosnowska B., Formaldehyd i jego połączenia w ściekach zakładowych. Fundacja Ekologiczna Czysta Wisłoka z/s w Tarnowie. Fundacyjny Ośrodek Szkolenia i Informacji Technicznej. Warsztaty Ochrony Wód. Tyszka M., Kaszycki P., Kołoczek H., Metody współczesnej biotechnologii w procesach biodegradacji zanieczyszczeń. 1. Ukierunkowane modyfikacje biocenozy osadu czynnego z biologicznych oczyszczalni ścieków. Ekologia i Technika 6, Tyszka M., Kaszycki P., Kołoczek H., Metody współczesnej biotechnologii w procesach biodegradacji zanieczyszczeń. 2. Drobnoustroje metylotroficzne oraz ich mutanty perspektywy wykorzystania w procesach biologicznego utleniania jednowęglowych ksenobiotyków. Ekologia i Technika 1, Walker J.F., Formaldehyde. Reinhold Publ. Co., NY, London, 3rd Edn., series no Acta Sci. Pol.

13 Konstrukcja efektywnych biocenoz CONSTRUCTION OF EFFECTIVE BIOCENOSES ABLE TO DEGRADE FORMALDEHYDE AND ITS DERIVATIVES PRESENT IN HEAVY-LOADED INDUSTRIAL WASTEWATER Abstract. Biological process of degradation of formaldehyde and its derivatives present in furniture industry wastewater was studied. A biocenosis consisting of bacterial autochthonous microorganisms and methylotrophic yeast was constructed. It was shown that the introduction of methylotrophs into toxic wastewater enabled the development of organic life and the efficient biodegradation of various organic contaminants. The idea of generating active microbial community based on mixed pro- and eukaryotic biocenoses was proposed. Such a community could be applied to treat industrial wastewater containing lethal formaldehyde concentrations. Key words: formaldehyde, industrial wastewater, methylotrophic yeast, biodegradation Paweł Kaszycki (paw@ogr.ar.krakow.pl), Kamila Czechowska, Przemysław Petryszak, Henryk Kołoczek (koloczek@ogr.ar.krakow.pl), Zakład Biochemii, Akademia Rolnicza w Krakowie, Al. 29 Listopada 54, Kraków. Biotechnologia 2(1-2) 2003

BADANIA PODATNOŚCI ŚCIEKÓW Z ZAKŁADU CUKIERNICZEGO NA OCZYSZCZANIE METODĄ OSADU CZYNNEGO

BADANIA PODATNOŚCI ŚCIEKÓW Z ZAKŁADU CUKIERNICZEGO NA OCZYSZCZANIE METODĄ OSADU CZYNNEGO oczyszczanie, ścieki przemysłowe, przemysł cukierniczy Katarzyna RUCKA, Piotr BALBIERZ, Michał MAŃCZAK** BADANIA PODATNOŚCI ŚCIEKÓW Z ZAKŁADU CUKIERNICZEGO NA OCZYSZCZANIE METODĄ OSADU CZYNNEGO Przedstawiono

Bardziej szczegółowo

ĆWICZENIE NR 3 BADANIE MIKROBIOLOGICZNEGO UTLENIENIA AMONIAKU DO AZOTYNÓW ZA POMOCĄ BAKTERII NITROSOMONAS sp.

ĆWICZENIE NR 3 BADANIE MIKROBIOLOGICZNEGO UTLENIENIA AMONIAKU DO AZOTYNÓW ZA POMOCĄ BAKTERII NITROSOMONAS sp. ĆWICZENIE NR 3 BADANIE MIKROBIOLOGICZNEGO UTLENIENIA AMONIAKU DO AZOTYNÓW ZA POMOCĄ BAKTERII NITROSOMONAS sp. Uwaga: Ze względu na laboratoryjny charakter zajęć oraz kontakt z materiałem biologicznym,

Bardziej szczegółowo

OCZYSZCZANIE ŚCIEKÓW PRZEMYSŁOWYCH O DUŻEJ ZAWARTOŚCI OLEJÓW NA ZŁOŻU BIOLOGICZNYM

OCZYSZCZANIE ŚCIEKÓW PRZEMYSŁOWYCH O DUŻEJ ZAWARTOŚCI OLEJÓW NA ZŁOŻU BIOLOGICZNYM ścieki przemysłowe, złoże biologiczne Katarzyna RUCKA, Małgorzata BALBIERZ* OCZYSZCZANIE ŚCIEKÓW PRZEMYSŁOWYCH O DUŻEJ ZAWARTOŚCI OLEJÓW NA ZŁOŻU BIOLOGICZNYM Przedstawiono wyniki laboratoryjnych badań

Bardziej szczegółowo

BIOCHEMICZNE ZAPOTRZEBOWANIE TLENU

BIOCHEMICZNE ZAPOTRZEBOWANIE TLENU BIOCHEMICZNE ZAPOTRZEBOWANIE TLENU W procesach samooczyszczania wód zanieczyszczonych związkami organicznymi zachodzą procesy utleniania materii organicznej przy współudziale mikroorganizmów tlenowych.

Bardziej szczegółowo

Osad nadmierny Jak się go pozbyć?

Osad nadmierny Jak się go pozbyć? Osad nadmierny Jak się go pozbyć? AquaSlat Ltd. Rozwiązanie problemu Osad nadmierny jest niewygodnym problemem dla zarządów oczyszczalni i społeczeństwa. Jak dotąd nie sprecyzowano powszechnie akceptowalnej

Bardziej szczegółowo

HODOWLA PERIODYCZNA DROBNOUSTROJÓW

HODOWLA PERIODYCZNA DROBNOUSTROJÓW Cel ćwiczenia: Celem ćwiczenia jest porównanie zdolności rozkładu fenolu lub wybranej jego pochodnej przez szczepy Stenotrophomonas maltophilia KB2 i Pseudomonas sp. CF600 w trakcie prowadzenia hodowli

Bardziej szczegółowo

1. Regulamin bezpieczeństwa i higieny pracy... 10 2. Pierwsza pomoc w nagłych wypadkach... 12 Literatura... 12

1. Regulamin bezpieczeństwa i higieny pracy... 10 2. Pierwsza pomoc w nagłych wypadkach... 12 Literatura... 12 Spis treści III. Wstęp... 9 III. Zasady porządkowe w pracowni technologicznej... 10 1. Regulamin bezpieczeństwa i higieny pracy... 10 2. Pierwsza pomoc w nagłych wypadkach... 12 Literatura... 12 III. Wskaźniki

Bardziej szczegółowo

Zastosowanie biopreparatów w procesie oczyszczania ścieków

Zastosowanie biopreparatów w procesie oczyszczania ścieków 1 Zastosowanie biopreparatów w procesie oczyszczania ścieków Patrycja Malucha Kierownik Działu Technologii Wody i Ścieków ENERGOPOMIAR Sp. z o.o., Zakład Chemii i Diagnostyki Wiadomości ogóle o dotyczące

Bardziej szczegółowo

BIOTECHNOLOGIA OGÓLNA

BIOTECHNOLOGIA OGÓLNA BIOTECHNOLOGIA OGÓLNA 1. 2. 3. 4. 5. Ogólne podstawy biologicznych metod oczyszczania ścieków. Ścieki i ich rodzaje. Stosowane metody analityczne. Substancje biogenne w ściekach. Tlenowe procesy przemiany

Bardziej szczegółowo

MULTI BIOSYSTEM MBS. Nowoczesne technologie oczyszczania ścieków przemysłowych Multi BioSystem MBS

MULTI BIOSYSTEM MBS. Nowoczesne technologie oczyszczania ścieków przemysłowych Multi BioSystem MBS MULTI BIOSYSTEM MBS Nowoczesne technologie oczyszczania ścieków przemysłowych Multi BioSystem MBS TECHNOLOGIA MBS ZAPEWNIA: Efektywność oczyszczania, mająca na uwadze proekologiczne wartości; Aspekty ekonomiczne,

Bardziej szczegółowo

OZNACZANIE UTLENIALNOŚCI WÓD NATURALNYCH

OZNACZANIE UTLENIALNOŚCI WÓD NATURALNYCH OZNACZANIE UTLENIALNOŚCI WÓD NATURALNYCH WPROWADZENIE Utlenialność wody jest to umowny wskaźnik określający zdolność wody do pobierania tlenu z nadmanganianu potasowego (KMnO4) w roztworze kwaśnym lub

Bardziej szczegółowo

Rola oczyszczalni ścieków w w eliminowaniu ciekach

Rola oczyszczalni ścieków w w eliminowaniu ciekach Rola oczyszczalni ścieków w w eliminowaniu SCCP i MCCP w odprowadzanychściekach ciekach Ministerstwo Gospodarki, Warszawa, 18.11.2011 Jan Suschka Przypomnienie w aspekcie obecności ci SCCP/MCCP w ściekach

Bardziej szczegółowo

SPRAWOZDANIE Z ĆWICZEŃ Z HIGIENY, TOKSYKOLOGII I BEZPIECZEŃSTWA ŻYWNOŚCI

SPRAWOZDANIE Z ĆWICZEŃ Z HIGIENY, TOKSYKOLOGII I BEZPIECZEŃSTWA ŻYWNOŚCI Data.. Imię, nazwisko, kierunek, grupa SPRAWOZDANIE Z ĆWICZEŃ Z HIGIENY, TOKSYKOLOGII I BEZPIECZEŃSTWA ŻYWNOŚCI OCENA JAKOŚCI WODY DO PICIA Ćwiczenie 1. Badanie właściwości fizykochemicznych wody Ćwiczenie

Bardziej szczegółowo

Wpływ azotynów i zewnętrznych źródeł węgla na efektywność usuwania azotu w procesie nitryfikacji denitryfikacji w reaktorze SBR

Wpływ azotynów i zewnętrznych źródeł węgla na efektywność usuwania azotu w procesie nitryfikacji denitryfikacji w reaktorze SBR Politechnika Gdańska, Wydział Inżynierii Lądowej i Środowiska Wpływ azotynów i zewnętrznych źródeł węgla na efektywność usuwania azotu w procesie nitryfikacji denitryfikacji w reaktorze SBR J. MAJTACZ,

Bardziej szczegółowo

woda do 1000 ml ph=6,9-7,1. Po sterylizacji dodać nystatynę (końcowe stężenie ok. 50 μg/ml). Agar z wyciągiem glebowym i ekstraktem drożdżowym (YS)

woda do 1000 ml ph=6,9-7,1. Po sterylizacji dodać nystatynę (końcowe stężenie ok. 50 μg/ml). Agar z wyciągiem glebowym i ekstraktem drożdżowym (YS) Ćwiczenie 1, 2, 3, 4 Skrining ze środowiska naturalnego: selekcja promieniowców zdolnych do produkcji antybiotyków. Testowanie zdolności do syntezy antybiotyków przez wyselekcjonowane szczepy promieniowców

Bardziej szczegółowo

2. Stan gospodarki odpadami niebezpiecznymi w regionie Polski Południowej

2. Stan gospodarki odpadami niebezpiecznymi w regionie Polski Południowej KOMPLEKSOWY PROGRAM GOSPODARKI ODPADAMI NIEBEZPIECZNYMI W REGIONIE POLSKI POŁUDNIOWEJ 16 2. Stan gospodarki odpadami niebezpiecznymi w regionie Polski Południowej 2.1. Analiza ilościowo-jakościowa zinwentaryzowanych

Bardziej szczegółowo

BIODEGRADACJA TŁUSZCZÓW W ŚCIEKACH, ODPADACH I GRUNCIE

BIODEGRADACJA TŁUSZCZÓW W ŚCIEKACH, ODPADACH I GRUNCIE Jacek Kiepurski BIODEGRADACJA TŁUSZCZÓW W ŚCIEKACH, ODPADACH I GRUNCIE Wprowadzenie Tłuszcze odprowadzane do kanalizacji dopłyną do oczyszczalni ścieków lub w przypadku braku systemu oczyszczającego bezpośrednio

Bardziej szczegółowo

Wanda Wołyńska Instytut Biotechnologii Przemysłu Rolno-Spożywczego Oddział Cukrownictwa. IBPRS Oddział Cukrownictwa Łódź, czerwiec 2013r.

Wanda Wołyńska Instytut Biotechnologii Przemysłu Rolno-Spożywczego Oddział Cukrownictwa. IBPRS Oddział Cukrownictwa Łódź, czerwiec 2013r. Wanda Wołyńska Instytut Biotechnologii Przemysłu Rolno-Spożywczego Oddział Cukrownictwa Łódź, 25-26 czerwiec 2013r. 1 Badania fizyko-chemiczne wód i ścieków wykonywane są w różnych celach i w zależności

Bardziej szczegółowo

Kryteria klasyfikacji substancji i mieszanin - zagroŝenie dla środowiska. Dr Andrzej Kalski Biuro do Spraw Substancji i Preparatów Chemicznych

Kryteria klasyfikacji substancji i mieszanin - zagroŝenie dla środowiska. Dr Andrzej Kalski Biuro do Spraw Substancji i Preparatów Chemicznych Kryteria klasyfikacji substancji i mieszanin - zagroŝenie dla środowiska Dr Andrzej Kalski Biuro do Spraw Substancji i Preparatów Chemicznych Substancje i mieszaniny stwarzające zagroŝenie dla środowiska

Bardziej szczegółowo

OCENA MOŻLIWOŚCI OCZYSZCZANIA ŚCIEKÓW Z ZAKŁADU PRZEMYSŁU CUKIERNICZEGO

OCENA MOŻLIWOŚCI OCZYSZCZANIA ŚCIEKÓW Z ZAKŁADU PRZEMYSŁU CUKIERNICZEGO ścieki przemysłowe, przemysł cukierniczy, oczyszczanie ścieków Katarzyna RUCKA, Piotr BALBIERZ, Michał MAŃCZAK * OCENA MOŻLIWOŚCI OCZYSZCZANIA ŚCIEKÓW Z ZAKŁADU PRZEMYSŁU CUKIERNICZEGO Przeprowadzono ocenę

Bardziej szczegółowo

Procesy biotransformacji

Procesy biotransformacji Biohydrometalurgia jest to dział techniki zajmujący się otrzymywaniem metali przy użyciu mikroorganizmów i wody. Ma ona charakter interdyscyplinarny obejmujący wiedzę z zakresu biochemii, geomikrobiologii,

Bardziej szczegółowo

GOSPODARKA ODPADAMI. Oznaczanie metodą kolumnową wskaźników zanieczyszczeń wymywanych z odpadów

GOSPODARKA ODPADAMI. Oznaczanie metodą kolumnową wskaźników zanieczyszczeń wymywanych z odpadów GOSPODARKA ODPADAMI Ćwiczenie nr 5 Oznaczanie metodą kolumnową wskaźników zanieczyszczeń wymywanych z odpadów I. WPROWADZENIE: Nieodpowiednie składowanie odpadków na wysypiskach stwarza możliwość wymywania

Bardziej szczegółowo

POLITECHNIKA GDAŃSKA WYDZIAŁ CHEMICZNY

POLITECHNIKA GDAŃSKA WYDZIAŁ CHEMICZNY POLITECHNIKA GDAŃSKA WYDZIAŁ CHEMICZNY KATEDRA TECHNOLOGII CHEMICZNEJ INSTRUKCJA DO ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH METODY BIOTECHNOLOGICZNE W OCHRONIE ŚRODOWISKA BADANIE AKTYWNOŚCI DEHYDROGENAZ MIKROORGANIZMÓW

Bardziej szczegółowo

BADANIA TECHNOLOGICZNE OCZYSZCZANIA ŚCIEKÓW Z PRZEMYSŁU CUKIERNICZEGO METODĄ OSADU CZYNNEGO

BADANIA TECHNOLOGICZNE OCZYSZCZANIA ŚCIEKÓW Z PRZEMYSŁU CUKIERNICZEGO METODĄ OSADU CZYNNEGO Katarzyna RUCKA*, Michał MAŃCZAK*, Piotr BALBIERZ* ścieki przemysłowe, reaktor SBR, biologiczne oczyszczanie ścieków BADANIA TECHNOLOGICZNE OCZYSZCZANIA ŚCIEKÓW Z PRZEMYSŁU CUKIERNICZEGO METODĄ OSADU CZYNNEGO

Bardziej szczegółowo

Zakład G ospodarki K omunalnej Sp. z o.o. 05-530 G óra Kalwaria, ul. Św. Antoniego 1 tel. 0-22 727 35 46, fax. 0-22 727 23 32 e-mail: zgk@post.

Zakład G ospodarki K omunalnej Sp. z o.o. 05-530 G óra Kalwaria, ul. Św. Antoniego 1 tel. 0-22 727 35 46, fax. 0-22 727 23 32 e-mail: zgk@post. Laboratorium naliz W ody i Ś cieków OFERT CENOW Góra Kalwaria 11.02.2014 a). nalizy fizyko- chemiczne : zot amonowy Zakres : (0,015-2,0) mg/l PBL07 wyd.02 z Na podstawie testu Hach Lange LCK 304 dn.27.02.2012

Bardziej szczegółowo

Wprowadzenie. Danuta WOCHOWSKA Jerzy JEZNACH

Wprowadzenie. Danuta WOCHOWSKA Jerzy JEZNACH Danuta WOCHOWSKA Jerzy JEZNACH Katedra Kształtowania Środowiska SGGW Department of Environmental Improvement WAU Skuteczność hydrofitowego systemu doczyszczania ścieków komunalnych obciąŝonych zmiennym

Bardziej szczegółowo

GOSPODARKA ODPADAMI. Oznaczanie metodą kolumnową wskaźników zanieczyszczeń wymywanych z odpadów

GOSPODARKA ODPADAMI. Oznaczanie metodą kolumnową wskaźników zanieczyszczeń wymywanych z odpadów GOSPODARKA ODPADAMI Ćwiczenie nr 5 Oznaczanie metodą kolumnową wskaźników zanieczyszczeń wymywanych z odpadów I. WPROWADZENIE Nieodpowiednie składowanie odpadków na wysypiskach stwarza możliwość wymywania

Bardziej szczegółowo

Wykaz stosowanych metod badawczych

Wykaz stosowanych metod badawczych Wykaz stosowanych metod badawczych Badany obiekt/ grupa obiektów woda Badana cecha / Metoda badawcza Badanie fizykochemiczne StęŜenie azotu amonowego StęŜenie chloru wolnego i chloru ogólnego StęŜenie

Bardziej szczegółowo

Oczyszczanie ścieków w reaktorach BPR z całkowitą redukcją osadu nadmiernego

Oczyszczanie ścieków w reaktorach BPR z całkowitą redukcją osadu nadmiernego Oczyszczanie ścieków w reaktorach BPR z całkowitą redukcją osadu nadmiernego Osad nadmierny jest niewygodnym problemem dla zarządów oczyszczalni i społeczeństwa. Jak dotąd nie sprecyzowano powszechnie

Bardziej szczegółowo

Utylizacja osadów ściekowych

Utylizacja osadów ściekowych Utylizacja osadów ściekowych Ćwiczenie nr 1 BADANIE PROCESU FERMENTACJI OSADÓW ŚCIEKOWYCH 1. CHARAKTERYSTYKA PROCESU Fermentacją nazywamy proces przemiany biomasy bez dostępu tlenu. Znalazł on zastosowanie

Bardziej szczegółowo

Nowe preparaty biobójcze o dużej skuteczności wobec bakterii z rodzaju Leuconostoc jako alternatywa dla coraz bardziej kontrowersyjnej formaliny.

Nowe preparaty biobójcze o dużej skuteczności wobec bakterii z rodzaju Leuconostoc jako alternatywa dla coraz bardziej kontrowersyjnej formaliny. Nowe preparaty biobójcze o dużej skuteczności wobec bakterii z rodzaju Leuconostoc jako alternatywa dla coraz bardziej kontrowersyjnej formaliny. Formaldehyd (formalina jest ok. 40% r-rem formaldehydu)

Bardziej szczegółowo

BADANIA TOKSYCZNOŚCI ZANIECZYSZCZEŃ ORGANIZMÓW WODNYCH (PN -90/C-04610/01;03;05)

BADANIA TOKSYCZNOŚCI ZANIECZYSZCZEŃ ORGANIZMÓW WODNYCH (PN -90/C-04610/01;03;05) BADANIA TOKSYCZNOŚCI ZANIECZYSZCZEŃ ORGANIZMÓW WODNYCH (PN -90/C-04610/01;03;05) Magdalena Retkiewicz 26.03.2014 ZANIECZYSZCZENIA WÓD Zanieczyszczenie wód niekorzystne zmiany właściwości fizycznych, chemicznych

Bardziej szczegółowo

Uzdatnianie wody. Ozon posiada wiele zalet, które wykorzystuje się w uzdatnianiu wody. Oto najważniejsze z nich:

Uzdatnianie wody. Ozon posiada wiele zalet, które wykorzystuje się w uzdatnianiu wody. Oto najważniejsze z nich: Ozonatory Dezynfekcja wody metodą ozonowania Ozonowanie polega na przepuszczaniu przez wodę powietrza nasyconego ozonem O3 (tlenem trójatomowym). Ozon wytwarzany jest w specjalnych urządzeniach zwanych

Bardziej szczegółowo

Zagospodarowanie pofermentu z biogazowni rolniczej

Zagospodarowanie pofermentu z biogazowni rolniczej Zagospodarowanie pofermentu z biogazowni rolniczej ERANET: SE Bioemethane. Small but efficient Cost and Energy Efficient Biomethane Production. Biogazownie mogą być zarówno źródłem energii odnawialnej

Bardziej szczegółowo

Autor. Patrycja Malucha ENERGOPOMIAR Sp. z o.o. Zakład Chemii i Diagnostyki

Autor. Patrycja Malucha ENERGOPOMIAR Sp. z o.o. Zakład Chemii i Diagnostyki Autor Patrycja Malucha ENERGOPOMIAR Sp. z o.o. Zakład Chemii i Diagnostyki Biopreparaty to produkty ze specjalnie wyselekcjonowanymi mikroorganizmami, głównie bakteriami i grzybami. W ochronie środowiska

Bardziej szczegółowo

Potencjał metanowy wybranych substratów

Potencjał metanowy wybranych substratów Nowatorska produkcja energii w biogazowni poprzez utylizację pomiotu drobiowego z zamianą substratu roślinnego na algi Potencjał metanowy wybranych substratów Monika Suchowska-Kisielewicz, Zofia Sadecka

Bardziej szczegółowo

Zakład Biologii Sanitarnej i Ekotechniki ĆWICZENIE 2 BUDOWA I FUNKCJE ENZYMÓW. ZASTOSOWANIE BADAŃ ENZYMATYCZNYCH W INŻYNIERII ŚRODOWISKA.

Zakład Biologii Sanitarnej i Ekotechniki ĆWICZENIE 2 BUDOWA I FUNKCJE ENZYMÓW. ZASTOSOWANIE BADAŃ ENZYMATYCZNYCH W INŻYNIERII ŚRODOWISKA. ĆWICZENIE 2 BUDOWA I FUNKCJE ENZYMÓW. ZASTOSOWANIE BADAŃ ENZYMATYCZNYCH W INŻYNIERII ŚRODOWISKA. /Opiekun merytoryczny: dr hab. Teodora M. Traczewska, prof. nadzw. PWr modyfikacja: dr inż. Agnieszka Trusz-Zdybek

Bardziej szczegółowo

Budowa i eksploatacja oczyszczalni ściek. cieków w Cukrowni Cerekiew. Cerekiew S.A.

Budowa i eksploatacja oczyszczalni ściek. cieków w Cukrowni Cerekiew. Cerekiew S.A. Budowa i eksploatacja oczyszczalni ściek cieków w Cukrowni Cerekiew Cerekiew S.A. Spis treści Część ogólna, Charakterystyka techniczna obiektów, Etapy budowy, Przeprowadzenie rozruchu wstępnego, Przeprowadzenie

Bardziej szczegółowo

Inżynieria Środowiska II stopnia (I stopień / II stopień) ogólnoakademicki (ogólno akademicki / praktyczny) dr hab. Lidia Dąbek, prof. PŚk.

Inżynieria Środowiska II stopnia (I stopień / II stopień) ogólnoakademicki (ogólno akademicki / praktyczny) dr hab. Lidia Dąbek, prof. PŚk. Załącznik nr 7 do Zarządzenia Rektora nr 10/12 z dnia 21 lutego 2012r. KARTA MODUŁU / KARTA PRZEDMIOTU Kod modułu Nazwa modułu Nazwa modułu w języku angielskim Obowiązuje od roku akademickiego 2012/2013

Bardziej szczegółowo

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 1188

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 1188 ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 1188 wydany przez POLSKIE CENTRUM AKREDYTACJI 01-382 Warszawa, ul. Szczotkarska 42 Wydanie nr 6, Data wydania: 24 lipca 2015 r. Nazwa i adres AB 1188,,WODOCIĄGI

Bardziej szczegółowo

Recenzja rozprawy doktorskiej mgr inż. Olgi Andrzejczak. pt. Badania osadu czynnego z zastosowaniem technik cyfrowej analizy obrazu mikroskopowego

Recenzja rozprawy doktorskiej mgr inż. Olgi Andrzejczak. pt. Badania osadu czynnego z zastosowaniem technik cyfrowej analizy obrazu mikroskopowego Łódź, 27.03.2019 r. Dr. hab. Przemysław Bernat, prof. UŁ Uniwersytet Łódzki Wydział Biologii i Ochrony Środowiska Katedra Mikrobiologii Przemysłowej i Biotechnologii Recenzja rozprawy doktorskiej mgr inż.

Bardziej szczegółowo

ĆWICZENIE 5 MECHANIZMY PROMUJĄCE WZROST ROŚLIN

ĆWICZENIE 5 MECHANIZMY PROMUJĄCE WZROST ROŚLIN ĆWICZENIE 5 MECHANIZMY PROMUJĄCE WZROST ROŚLIN CZĘŚĆ TEORETYCZNA Mechanizmy promujące wzrost rośli (PGP) Metody badań PGP CZĘŚĆ PRAKTYCZNA 1. Mechanizmy promujące wzrost roślin. Odczyt. a) Wytwarzanie

Bardziej szczegółowo

I. Pobieranie próbek. Lp. Wykaz czynności Wielkość współczynnika

I. Pobieranie próbek. Lp. Wykaz czynności Wielkość współczynnika Koszty i wykaz badań wykonywanych w Wojewódzkim Inspektoracie Ochrony Środowiska w Poznaniu 1. Stawka podstawowa wynosi 40,41 zł. 2. Wyliczenie kosztów usługi następuje w sposób następujący: koszt usługi

Bardziej szczegółowo

KARTA CHARAKTERYSTYKI

KARTA CHARAKTERYSTYKI Zgodnie z Dz.U. Nr 140 poz. 1171 z 2002r. Dystrybutor: Data aktualizacji: 01.12.2004 METTLER-TOLEDO Sp. z o.o. ul. Poleczki 21 02-822 WARSZAWA tel. (22) 545 06 80 fax. (22) 545 06 88 1. Identyfikacja substancji

Bardziej szczegółowo

3.10 Czyszczenie i konserwacja kanalizacji 121 3.11 Kontrola odprowadzania ścieków rzemieślniczo-przemysłowych (podczyszczanie ścieków) 127 3.

3.10 Czyszczenie i konserwacja kanalizacji 121 3.11 Kontrola odprowadzania ścieków rzemieślniczo-przemysłowych (podczyszczanie ścieków) 127 3. Spis treści 1. Wiadomości ogólne, ochrona wód 17 1.1 Gospodarkawodna 17 1.2 Polskie prawo wodne 25 1.2.1 Rodzaj wód 27 1.2.2 Własność wód 27 1.2.3 Koizystaniezwód 28 1.2.3.1 Powszechne koizystaniezwód

Bardziej szczegółowo

Oznaczanie aktywności cytotoksycznej chemoterapeutyków wobec komórek nowotworowych

Oznaczanie aktywności cytotoksycznej chemoterapeutyków wobec komórek nowotworowych Wydział Chemiczny Politechniki Gdańskiej Katedra Technologii Leków i Biochemii Kultury tkankowe i komórkowe roślin i zwierząt Oznaczanie aktywności cytotoksycznej chemoterapeutyków wobec komórek nowotworowych

Bardziej szczegółowo

E.coli Transformer Kit

E.coli Transformer Kit E.coli Transformer Kit zestaw do przygotowywania i transformacji komórek kompetentnych Escherichia coli. Metoda chemiczna. wersja 1117 6 x 40 transformacji Nr kat. 4020-240 Zestaw zawiera komplet odczynników

Bardziej szczegółowo

Współczesne techniki zamraŝania

Współczesne techniki zamraŝania Współczesne techniki zamraŝania Temat: Odporność drobnoustrojów na niskie temperatury i jej wpływ na jakość produktów mroŝonych. Piotr Chełstowski Sem. 9 SUChiKl Spis treści: 1. Wstęp 2. Odporność drobnoustrojów

Bardziej szczegółowo

Kierunek i poziom studiów: Biotechnologia, poziom pierwszy Sylabus modułu: Metody biotechnologiczne w ochronie środowiska (1BT_27)

Kierunek i poziom studiów: Biotechnologia, poziom pierwszy Sylabus modułu: Metody biotechnologiczne w ochronie środowiska (1BT_27) Uniwersytet Śląski w Katowicach str. 1 Kierunek i poziom studiów: Biotechnologia, poziom pierwszy Sylabus modułu: Metody biotechnologiczne w ochronie środowiska (1BT_27) 1. Informacje ogólne koordynator

Bardziej szczegółowo

C 6 H 12 O 6 2 C 2 O 5 OH + 2 CO 2 H = -84 kj/mol

C 6 H 12 O 6 2 C 2 O 5 OH + 2 CO 2 H = -84 kj/mol OTRZYMYWANIE BIOETANOLU ETAP II (filtracja) i III (destylacja) CEL ĆWICZENIA: Celem ćwiczenia jest przeprowadzenie procesu filtracji brzeczki fermentacyjnej oraz uzyskanie produktu końcowego (bioetanolu)

Bardziej szczegółowo

Rola normalizacji w ochronie wód. Jeremi Naumczyk Marzec, 2018

Rola normalizacji w ochronie wód. Jeremi Naumczyk Marzec, 2018 Rola normalizacji w ochronie wód Jeremi Naumczyk Marzec, 2018 Cel normalizacji Opracowywanie i publikowanie norm dotyczących procedur badania wód Procedury podane w normach są w przepisach prawnych (rozporządzenia

Bardziej szczegółowo

Granulowany Węgiel Aktywny z łupin orzechów kokosowych BT bitumiczny AT antracytowy

Granulowany Węgiel Aktywny z łupin orzechów kokosowych BT bitumiczny AT antracytowy Granulowany Węgiel Aktywny z łupin orzechów kokosowych BT bitumiczny AT antracytowy Granulowany Węgiel Aktywny GAC (GAC ang. Granular Activated Carbon) jest wysoce wydajnym medium filtracyjnym. Węgiel

Bardziej szczegółowo

OCENA FUNKCJONOWANIA OCZYSZCZALNI ŚCIEKÓW W DYNOWIE THE EVALUATION OF WASTEWATER TREATMENT PLANT IN DYNÓW

OCENA FUNKCJONOWANIA OCZYSZCZALNI ŚCIEKÓW W DYNOWIE THE EVALUATION OF WASTEWATER TREATMENT PLANT IN DYNÓW Uniwersytet Rolniczy im. H. Kołłątaja w Krakowie OCENA FUNKCJONOWANIA OCZYSZCZALNI ŚCIEKÓW W DYNOWIE Abstrakt W artykule przedstawiono charakterystykę jakościową ścieków dopływających i odpływających z

Bardziej szczegółowo

1 X. dx dt. W trakcie hodowli okresowej wyróżnia się 4 główne fazy (Rys. 1) substrat. czas [h]

1 X. dx dt. W trakcie hodowli okresowej wyróżnia się 4 główne fazy (Rys. 1) substrat. czas [h] stężenie [g l -1 ] Ćwiczenie 3: Bioreaktor mikrobiologiczny Cel ćwiczenia: Wyznaczanie równania kinetycznego wzrostu mikroorganizmów oraz współczynników stechiometrycznych w hodowli okresowej szczepu Bacillus

Bardziej szczegółowo

Roman Marecik, Paweł Cyplik

Roman Marecik, Paweł Cyplik PROGRAM STRATEGICZNY ZAAWANSOWANE TECHNOLOGIE POZYSKIWANIA ENERGII ZADANIE NR 4 Opracowanie zintegrowanych technologii wytwarzania paliw i energii z biomasy, odpadów rolniczych i innych Roman Marecik,

Bardziej szczegółowo

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 1188

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 1188 ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 1188 wydany przez POLSKIE CENTRUM AKREDYTACJI 01-382 Warszawa, ul. Szczotkarska 42 Wydanie nr 7, Data wydania: 20 maja 2016 r. Nazwa i adres AB 1188,,WODOCIĄGI

Bardziej szczegółowo

1276:1997 13368 (ATCC

1276:1997 13368 (ATCC Działanie bakteriobójcze Środka biobójczego Clinell GAMA Healthcare Ltd. zbadane za pomocą Europejskiego Standardowego Testu według normy BS EN 1276:1997 wobec: Klebsiella pneumoniae NCTC 13368 (ATCC 700603).

Bardziej szczegółowo

Gliwice, r.

Gliwice, r. WYDZIAŁ INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ENERGETYKI KATEDRA BIOTECHNOLOGII ŚRODOWISKOWEJ UL. AKADEMICKA 2 44-100 GLIWICE T: +48 32 237 29 15 T: +48 32 237 28 24 F: +48 32 237 29 46 kbs@polsl.gliwice.pl N I P :

Bardziej szczegółowo

SPRAWOZDANIE Z BADAŃ MIKROBIOLOGICZNYCH Nr 20006/11859/09

SPRAWOZDANIE Z BADAŃ MIKROBIOLOGICZNYCH Nr 20006/11859/09 SPRAWOZDANIE MOŻE BYĆ POWIELANE TYLKO W CAŁOŚCI. INNA FORMA KOPIOWANIA WYMAGA PISEMNEJ ZGODY LABORATORIUM. SPRAWOZDANIE Z BADAŃ MIKROBIOLOGICZNYCH Nr 20006/11859/09 BADANIA WŁASNOŚCI PRZECIWDROBNOUSTROJOWYCH

Bardziej szczegółowo

CHARAKTERYSTYKA WYBRANYCH PARAMETRÓW JAKOŚCI WODY ZASILAJĄCEJ ZUW GOCZAŁKOWICE

CHARAKTERYSTYKA WYBRANYCH PARAMETRÓW JAKOŚCI WODY ZASILAJĄCEJ ZUW GOCZAŁKOWICE CHARAKTERYSTYKA WYBRANYCH PARAMETRÓW JAKOŚCI WODY ZASILAJĄCEJ ZUW GOCZAŁKOWICE Anna Nowacka1, Maria Włodarczyk-Makuła2, Damian Panasiuk3 1),2) Politechnika 3) NILU Częstochowska, Wydział InŜynierii i Ochrony

Bardziej szczegółowo

Zastosowanie biopreparatów w procesie oczyszczania wód i ścieków

Zastosowanie biopreparatów w procesie oczyszczania wód i ścieków Patrycja Malucha ENERGOPOMIAR Sp. z o.o. Zakład Chemii i Diagnostyki Dział Technologii Wody i Ścieków Zastosowanie biopreparatów w procesie oczyszczania wód i ścieków Wstęp Biopreparaty to produkty ze

Bardziej szczegółowo

SPRAWOZDANIE Z BADAŃ MIKROBIOLOGICZNYCH Nr 20005/11858/09

SPRAWOZDANIE Z BADAŃ MIKROBIOLOGICZNYCH Nr 20005/11858/09 SPRAWOZDANIE MOŻE BYĆ POWIELANE TYLKO W CAŁOŚCI. INNA FORMA KOPIOWANIA WYMAGA PISEMNEJ ZGODY LABORATORIUM. SPRAWOZDANIE Z BADAŃ MIKROBIOLOGICZNYCH Nr 20005/11858/09 BADANIA WŁASNOŚCI PRZECIWDROBNOUSTROJOWYCH

Bardziej szczegółowo

OFERTA TEMATÓW PROJEKTÓW DYPLOMOWYCH (MAGISTERSKICH) do zrealizowania w Katedrze INŻYNIERII CHEMICZNEJ I PROCESOWEJ

OFERTA TEMATÓW PROJEKTÓW DYPLOMOWYCH (MAGISTERSKICH) do zrealizowania w Katedrze INŻYNIERII CHEMICZNEJ I PROCESOWEJ OFERTA TEMATÓW PROJEKTÓW DYPLOMOWYCH (MAGISTERSKICH) do zrealizowania w Katedrze INŻYNIERII CHEMICZNEJ I PROCESOWEJ Badania kinetyki utleniania wybranych grup związków organicznych podczas procesów oczyszczania

Bardziej szczegółowo

Podczyszczanie ścieków przemysłowych przed zrzutem do. Opracował mgr inż. St.Zawadzki

Podczyszczanie ścieków przemysłowych przed zrzutem do. Opracował mgr inż. St.Zawadzki Podczyszczanie ścieków przemysłowych przed zrzutem do kanalizacji komunalnej Opracował mgr inż. St.Zawadzki ROZPORZĄDZENIE MINISTRA BUDOWNICTWA z dnia 14 lipca 2006 r. w sprawie sposobu realizacji obowiązków

Bardziej szczegółowo

2. Identyfikacja zagroŝeń Substancja nie jest klasyfikowana jako niebezpieczna. Nie stanowi zagroŝenia dla zdrowia ludzi i zwierząt.

2. Identyfikacja zagroŝeń Substancja nie jest klasyfikowana jako niebezpieczna. Nie stanowi zagroŝenia dla zdrowia ludzi i zwierząt. KARTA CHARAKTERYSTYKI SUBSTANCJI NIEBEZPIECZNEJ OLEJ RYCYNOWY Data wydania: 09.2002 Data aktualizacji: 09.2009 1. Identyfikacja substancji/identyfikacja producenta, dystrybutora Nazwa substancji: Olej

Bardziej szczegółowo

XXI Regionalny Konkurs Młody Chemik FINAŁ część I

XXI Regionalny Konkurs Młody Chemik FINAŁ część I Katowice, 16.12.2009 XXI Regionalny Konkurs Młody Chemik FINAŁ część I ZADANIE 1. KRZYśÓWKA ZWIĄZKI WĘGLA I WODORU (9 punktów) RozwiąŜ krzyŝówkę. Litery z wyszczególnionych pól utworzą hasło nazwę węglowodoru:

Bardziej szczegółowo

Wpływ promieniowania na wybrane właściwości folii biodegradowalnych

Wpływ promieniowania na wybrane właściwości folii biodegradowalnych WANDA NOWAK, HALINA PODSIADŁO Politechnika Warszawska Wpływ promieniowania na wybrane właściwości folii biodegradowalnych Słowa kluczowe: biodegradacja, kompostowanie, folie celulozowe, właściwości wytrzymałościowe,

Bardziej szczegółowo

E.coli Transformer Zestaw do przygotowywania i transformacji komórek kompetentnych Escherichia coli

E.coli Transformer Zestaw do przygotowywania i transformacji komórek kompetentnych Escherichia coli E.coli Transformer Zestaw do przygotowywania i transformacji komórek kompetentnych Escherichia coli Wersja 0211 6x40 transformacji Nr kat. 4020-240 Zestaw zawiera komplet odczynników do przygotowania sześciu

Bardziej szczegółowo

CENTRUM TRANSFERU TECHNOLOGII W OBSZARZE OZE. BioProcessLab. Dr inż. Karina Michalska

CENTRUM TRANSFERU TECHNOLOGII W OBSZARZE OZE. BioProcessLab. Dr inż. Karina Michalska CENTRUM TRANSFERU TECHNOLOGII W OBSZARZE OZE BioProcessLab Dr inż. Karina Michalska PLAN PREZENTACJI 1.Opieka merytoryczna 2.Obszar badawczy 3.Wyposażenie 4.Oferta współpracy OPIEKA MERYTORYCZNA 1. Praca

Bardziej szczegółowo

ZRÓWNOWAŻONA OCENA NA PRZYKŁADZIE MATERIAŁU TERMOIZOLACYJNEGO

ZRÓWNOWAŻONA OCENA NA PRZYKŁADZIE MATERIAŁU TERMOIZOLACYJNEGO ZRÓWNOWAŻONA OCENA NA PRZYKŁADZIE MATERIAŁU TERMOIZOLACYJNEGO Zrównoważony rozwój informacje ogólne EKOLOGICZNE środowisko naturalne Zrównoważone warunki życia SPOŁECZNE oddziaływania i warunki socjalne

Bardziej szczegółowo

Spis treści. Wstęp... 9

Spis treści. Wstęp... 9 Spis treści Wstęp... 9 1. Szkło i sprzęt laboratoryjny 1.1. Szkła laboratoryjne własności, skład chemiczny, podział, zastosowanie.. 11 1.2. Wybrane szkło laboratoryjne... 13 1.3. Szkło miarowe... 14 1.4.

Bardziej szczegółowo

DEZYNFEKCJA WODY CHLOROWANIE DO PUNKTU

DEZYNFEKCJA WODY CHLOROWANIE DO PUNKTU DEZYNFEKCJA WODY CHLOROWANIE DO PUNKTU PRZEŁAMANIA WPROWADZENIE Ostatnim etapem uzdatniania wody w procesie technologicznym dla potrzeb ludności i przemysłu jest dezynfekcja. Proces ten jest niezbędny

Bardziej szczegółowo

OPIS PRZEDMIOTÓW REALIZOWANYCH W KATEDRZE MIKROBIOLOGII ŚRODOWISKOWEJ

OPIS PRZEDMIOTÓW REALIZOWANYCH W KATEDRZE MIKROBIOLOGII ŚRODOWISKOWEJ OPIS PRZEDMIOTÓW REALIZOWANYCH W KATEDRZE MIKROBIOLOGII ŚRODOWISKOWEJ STUDIA STACJONARNE PIERWSZEGO STOPNIA - INŻYNIERSKIE Mikrobiologia Rola mikrobiologii. Świat mikroorganizmów: wirusy, bakterie, archebakterie,

Bardziej szczegółowo

MODYFIKACJA TREŚCI SPECYFIKACJI ISTOTNYCH WARUNKÓW ZAMÓWIENIA

MODYFIKACJA TREŚCI SPECYFIKACJI ISTOTNYCH WARUNKÓW ZAMÓWIENIA Teresin, dnia 14.12.2006 r. GZGK 3410/4/06 MODYFIKACJA TREŚCI SPECYFIKACJI ISTOTNYCH WARUNKÓW ZAMÓWIENIA Dotyczy: zadania pn. Wykonywanie prac związanych z nadzorem technologicznym nad eksploatacją Gminnej

Bardziej szczegółowo

Wykaz badań prowadzonych przez laboratorium - woda

Wykaz badań prowadzonych przez laboratorium - woda 1 Temperatura 0 50 0 C (pomiar bezpośredni) 2 Chlor wolny 0,03 2,00 mg/l 0,02 2,00 mg/l 3 Mętność 0,10-1000 NTU (metoda nefelometryczna) 4 Barwa 5-70 mg/l Pt (metoda wizualna) 5 Zapach (metoda organoleptyczna)

Bardziej szczegółowo

Dezintegracja osadów planowane wdrożenia i oczekiwane efekty

Dezintegracja osadów planowane wdrożenia i oczekiwane efekty Dezintegracja osadów planowane wdrożenia i oczekiwane efekty Poznań, 23-24.10.2012r. Plan prezentacji I. Wstęp II. III. IV. Schemat Wrocławskiej Oczyszczalni Ścieków Gospodarka osadowa Lokalizacja urządzeń

Bardziej szczegółowo

OCZYSZCZANIE ŚCIEKÓW I WÓD TECHNOLOGICZNYCH Z RÓŻNYCH GAŁĘZI PRZEMYSŁU Z ZASTOSOWANIEM ZAAWANSOWANYCH TECHNOLOGII: BIOLOGICZNEJ I ULTRAFILTRACJI

OCZYSZCZANIE ŚCIEKÓW I WÓD TECHNOLOGICZNYCH Z RÓŻNYCH GAŁĘZI PRZEMYSŁU Z ZASTOSOWANIEM ZAAWANSOWANYCH TECHNOLOGII: BIOLOGICZNEJ I ULTRAFILTRACJI OCZYSZCZANIE ŚCIEKÓW I WÓD TECHNOLOGICZNYCH Z RÓŻNYCH GAŁĘZI PRZEMYSŁU Z ZASTOSOWANIEM ZAAWANSOWANYCH TECHNOLOGII: BIOLOGICZNEJ I ULTRAFILTRACJI MGR INŻ. ANNA MUSIELAK DI (FH) DR. TECHN. SIMON JABORNIG

Bardziej szczegółowo

Wykaz metod badawczych realizowanych w Laboratorium Usług Badawczych Lubelskiej Spółdzielni Usług Mleczarskich w Lublinie z dnia r.

Wykaz metod badawczych realizowanych w Laboratorium Usług Badawczych Lubelskiej Spółdzielni Usług Mleczarskich w Lublinie z dnia r. Strona z Wykaz metod badawczych realizowanych w Laboratorium Usług Badawczych Lubelskiej Spółdzielni Usług Mleczarskich w Lublinie z dnia 0.0.0 r. Laboratorium badawcze akredytowane przez PCA, Nr AB. Laboratorium

Bardziej szczegółowo

S YLABUS MODUŁU (PRZEDMIOTU) Informacje ogólne. Biotechnologie ochrony środowiska. Prof. dr hab. Elżbieta Kalisińska

S YLABUS MODUŁU (PRZEDMIOTU) Informacje ogólne. Biotechnologie ochrony środowiska. Prof. dr hab. Elżbieta Kalisińska Załącznik Nr 3 do Uchwały Senatu PUM 14/2012 S YLABUS MODUŁU (PRZEDMIOTU) Informacje ogólne Kod modułu Rodzaj modułu Wydział PUM Kierunek studiów Specjalność Poziom studiów Forma studiów Rok studiów Nazwa

Bardziej szczegółowo

Zanieczyszczenia organiczne takie jak WWA czy pestycydy są dużym zagrożeniem zarówno dla środowiska jak i zdrowia i życia człowieka.

Zanieczyszczenia organiczne takie jak WWA czy pestycydy są dużym zagrożeniem zarówno dla środowiska jak i zdrowia i życia człowieka. Projekt współfinansowany ze środków Narodowego Centrum Nauki (NCN) oraz Narodowego Centrum Badań i Rozwoju (NCBIR) w ramach projektu (TANGO1/266740/NCBR/2015) Mgr Dariusz Włóka Autor jest stypendystą programu

Bardziej szczegółowo

Trociny, wióry, ścinki, drewno, płyta wiórowa i fornir zawierające substancje niebezpieczne 14. 03 01 82 Osady z zakładowych oczyszczalni ścieków

Trociny, wióry, ścinki, drewno, płyta wiórowa i fornir zawierające substancje niebezpieczne 14. 03 01 82 Osady z zakładowych oczyszczalni ścieków 1. 02 01 01 Osady z mycia i czyszczenia 2. 02 01 03 Odpadowa masa roślinna 3. 02 01 04 Odpady tworzyw sztucznych (z wyłączeniem opakowań) 4. 02 01 08* Odpady agrochemikaliów zawierające substancje, w tym

Bardziej szczegółowo

CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA SZYBKOŚĆ REAKCJI CHEMICZNYCH. ILOŚCIOWE ZBADANIE SZYBKOŚCI ROZPADU NADTLENKU WODORU.

CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA SZYBKOŚĆ REAKCJI CHEMICZNYCH. ILOŚCIOWE ZBADANIE SZYBKOŚCI ROZPADU NADTLENKU WODORU. CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA SZYBKOŚĆ REAKCJI CHEMICZNYCH. ILOŚCIOWE ZBADANIE SZYBKOŚCI ROZPADU NADTLENKU WODORU. Projekt zrealizowany w ramach Mazowieckiego programu stypendialnego dla uczniów szczególnie uzdolnionych

Bardziej szczegółowo

Elżbieta Arłukowicz Streszczenie rozprawy doktorskiej

Elżbieta Arłukowicz Streszczenie rozprawy doktorskiej Elżbieta Arłukowicz Streszczenie rozprawy doktorskiej Analiza zmienności ilościowej i jakościowej tlenowej flory bakteryjnej izolowanej z ran przewlekłych kończyn dolnych w trakcie leczenia tlenem hiperbarycznym

Bardziej szczegółowo

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1)

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 6 listopada 2002 r. w sprawie metodyk referencyjnych badania stopnia biodegradacji substancji powierzchniowoczynnych zawartych w produktach, których stosowanie

Bardziej szczegółowo

Krzysztof Stańczyk. CZYSTE TECHNOLOGIE UśYTKOWANIA WĘGLA

Krzysztof Stańczyk. CZYSTE TECHNOLOGIE UśYTKOWANIA WĘGLA Krzysztof Stańczyk CZYSTE TECHNOLOGIE UśYTKOWANIA WĘGLA GŁÓWNY INSTYTUT GÓRNICTWA Katowice 2008 Spis treści Wykaz skrótów...7 1. Wprowadzenie...11 1.1. Wytwarzanie i uŝytkowanie energii na świecie...11

Bardziej szczegółowo

ANALIZA EFEKTYWNOŚCI USUWANIA ZANIECZYSZCZEŃ ZE ŚCIEKÓW W OCZYSZCZALNI W WOLI DALSZEJ K/ŁAŃCUTA

ANALIZA EFEKTYWNOŚCI USUWANIA ZANIECZYSZCZEŃ ZE ŚCIEKÓW W OCZYSZCZALNI W WOLI DALSZEJ K/ŁAŃCUTA Polish Journal for Sustainable Development Tom 19 rok 215 * JUSTYNA KOC-JURCZYK, ŁUKASZ JURCZYK Uniwersytet Rzeszowski, Wydział Biologiczno-Rolniczy Katedra Biologicznych Podstaw Rolnictwa i Edukacji Środowiskowej

Bardziej szczegółowo

TECHNIKI SEPARACYJNE ĆWICZENIE. Temat: Problemy identyfikacji lotnych kwasów tłuszczowych przy zastosowaniu układu GC-MS (SCAN, SIM, indeksy retencji)

TECHNIKI SEPARACYJNE ĆWICZENIE. Temat: Problemy identyfikacji lotnych kwasów tłuszczowych przy zastosowaniu układu GC-MS (SCAN, SIM, indeksy retencji) TECHNIKI SEPARACYJNE ĆWICZENIE Temat: Problemy identyfikacji lotnych kwasów tłuszczowych przy zastosowaniu układu GC-MS (SCAN, SIM, indeksy retencji) Prowadzący: mgr inż. Anna Banel 1 1. Charakterystyka

Bardziej szczegółowo

Laboratorium 5. Wpływ temperatury na aktywność enzymów. Inaktywacja termiczna

Laboratorium 5. Wpływ temperatury na aktywność enzymów. Inaktywacja termiczna Laboratorium 5 Wpływ temperatury na aktywność enzymów. Inaktywacja termiczna Prowadzący: dr inż. Karolina Labus 1. CZĘŚĆ TEORETYCZNA Szybkość reakcji enzymatycznej zależy przede wszystkim od stężenia substratu

Bardziej szczegółowo

Instrukcje do ćwiczeń oraz zakres materiału realizowanego na wykładach z przedmiotu Inżynieria bioprocesowa na kierunku biotechnologia

Instrukcje do ćwiczeń oraz zakres materiału realizowanego na wykładach z przedmiotu Inżynieria bioprocesowa na kierunku biotechnologia 1 Zakład Mikrobiologii UJK Instrukcje do ćwiczeń oraz zakres materiału realizowanego na wykładach z przedmiotu Inżynieria bioprocesowa na kierunku biotechnologia 2 Zakład Mikrobiologii UJK Zakres materiału

Bardziej szczegółowo

WYKRYWANIE ZANIECZYSZCZEŃ WODY POWIERZA I GLEBY

WYKRYWANIE ZANIECZYSZCZEŃ WODY POWIERZA I GLEBY WYKRYWANIE ZANIECZYSZCZEŃ WODY POWIERZA I GLEBY Instrukcja przygotowana w Pracowni Dydaktyki Chemii Zakładu Fizykochemii Roztworów. 1. Zanieczyszczenie wody. Polska nie należy do krajów posiadających znaczne

Bardziej szczegółowo

Oznaczanie dekstranu w sokach cukrowniczych

Oznaczanie dekstranu w sokach cukrowniczych Oznaczanie dekstranu w sokach cukrowniczych mgr inż. Aneta Antczak Instytut Chemicznej Technologii Żywności Specjalistyczne Laboratorium Analityki Cukrowniczej Instytut Chemicznej Technologii Żywności

Bardziej szczegółowo

Zakład Technologii Wody, Ścieków i Odpadów

Zakład Technologii Wody, Ścieków i Odpadów Zakład Technologii Wody, Ścieków i Odpadów Katedra Inżynierii Sanitarnej. Wydział Budownictwa i Architektury Semestr zimowy 2017/18 harmonogram zajęć przedmiotów z formą zajęć laboratoryjnych Chemia Budowlana

Bardziej szczegółowo

Nasze innowacje REMEDIACJA ŚRODOWISKA WODNO- GRUNTOWEGO

Nasze innowacje REMEDIACJA ŚRODOWISKA WODNO- GRUNTOWEGO Nasze innowacje REMEDIACJA ŚRODOWISKA WODNO- GRUNTOWEGO KILKA SŁÓW O NAS Ponad 25 lat doświadczenia Interdyscyplinarna działalność w zakresie ochrony środowiska: Remediacja biologiczna i chemiczna; Niwelowanie

Bardziej szczegółowo

ALDEHYDY, KETONY. I. Wprowadzenie teoretyczne

ALDEHYDY, KETONY. I. Wprowadzenie teoretyczne ALDEYDY, KETNY I. Wprowadzenie teoretyczne Aldehydy i ketony są produktami utlenienia alkoholi. Aldehydy są produktami utlenienia alkoholi pierwszorzędowych, a ketony produktami utlenienia alkoholi drugorzędowych.

Bardziej szczegółowo

Nowa rola gospodarki wodno-ściekowej w rozwoju miast i ograniczaniu zmian klimatycznych

Nowa rola gospodarki wodno-ściekowej w rozwoju miast i ograniczaniu zmian klimatycznych II Forum Ochrony Środowiska Ekologia stymulatorem rozwoju miast Nowa rola gospodarki wodno-ściekowej w rozwoju miast i ograniczaniu zmian klimatycznych Marek Gromiec Warszawa, 15 luty 2016 Paradygmat NEW

Bardziej szczegółowo

ĆWICZENIE NR 5 ANALIZA NMR PRODUKTÓW FERMENTACJI ALKOHOLOWEJ

ĆWICZENIE NR 5 ANALIZA NMR PRODUKTÓW FERMENTACJI ALKOHOLOWEJ ĆWICZENIE NR 5 ANALIZA NMR PRODUKTÓW FERMENTACJI ALKOHOLOWEJ Uwaga: Ze względu na laboratoryjny charakter zajęć oraz kontakt z materiałem biologicznym, studenci zobowiązani są uŝywać fartuchów i rękawiczek

Bardziej szczegółowo

1. Oznaczanie aktywności lipazy trzustkowej i jej zależności od stężenia enzymu oraz żółci jako modulatora reakcji enzymatycznej.

1. Oznaczanie aktywności lipazy trzustkowej i jej zależności od stężenia enzymu oraz żółci jako modulatora reakcji enzymatycznej. ĆWICZENIE OZNACZANIE AKTYWNOŚCI LIPAZY TRZUSTKOWEJ I JEJ ZALEŻNOŚCI OD STĘŻENIA ENZYMU ORAZ ŻÓŁCI JAKO MODULATORA REAKCJI ENZYMATYCZNEJ. INHIBICJA KOMPETYCYJNA DEHYDROGENAZY BURSZTYNIANOWEJ. 1. Oznaczanie

Bardziej szczegółowo

VII. Pałeczki Gram-dodatnie: Corynebacterium, Listeria, Erysipelothtix, Lactobacillus - ćwiczenia praktyczne

VII. Pałeczki Gram-dodatnie: Corynebacterium, Listeria, Erysipelothtix, Lactobacillus - ćwiczenia praktyczne VII. Pałeczki Gram-dodatnie: Corynebacterium, Listeria, Erysipelothtix, Lactobacillus - ćwiczenia praktyczne Ćwiczenie 1. Wykonanie barwionych preparatów mikroskopowych preparat barwiony metodą Grama z

Bardziej szczegółowo

REDUKCJA FOSFORU OGÓLNEGO W ŚCIEKACH Z MAŁYCH PRZYDOMOWYCH OCZYSZCZALNI

REDUKCJA FOSFORU OGÓLNEGO W ŚCIEKACH Z MAŁYCH PRZYDOMOWYCH OCZYSZCZALNI Anna Wiejak* REDUKCJA FOSFORU OGÓLNEGO W ŚCIEKACH Z MAŁYCH PRZYDOMOWYCH OCZYSZCZALNI Zawartość fosforu jest jednym z parametrów kontrolowanych podczas określania skuteczności oczyszczania ścieków przez

Bardziej szczegółowo

Wykaz metod badawczych realizowanych w Laboratorium Usług Badawczych Lubelskiej Spółdzielni Usług Mleczarskich w Lublinie z dnia r.

Wykaz metod badawczych realizowanych w Laboratorium Usług Badawczych Lubelskiej Spółdzielni Usług Mleczarskich w Lublinie z dnia r. Strona z Wykaz metod badawczych realizowanych w Laboratorium Usług Badawczych Lubelskiej Spółdzielni Usług Mleczarskich w Lublinie z dnia..0 r. Laboratorium badawcze akredytowane przez PCA, Nr AB. Laboratorium

Bardziej szczegółowo