Wpływ środków odurzających na organizm człowieka. Definicja narkotyku i narkomanii.

Transkrypt

1 Studenckie Koło Naukowe przy Katedrze i Zakładzie Stomatologii Zachowawczej AM w Lublinie Marta Chmielewska, Magdalena Furtak, Emilia Lipiec Kierownik Katedry: Prof. dr hab. n. med. T. Bachanek Opiekun koła: dr n. med. Barbara Tymczyna Wpływ środków odurzających na organizm człowieka. Definicja narkotyku i narkomanii. Narkomania, mimo swej długiej historii istnienia do niedawna nie była rozpatrywana jako międzynarodowy problem socjo-medyczny. Dopiero na początku dwudziestego wieku zjawisko to otrzymało nowe wymiary-masowości i epidemicznego sposobu rozprzestrzeniania. Wtedy też zaczęto interesować się tym problemem od strony medycznej, społecznej, następnie psychologicznej i wreszcie ekonomicznej. Szerzeniu się narkomanii sprzyjało: ekspansja transportu, handel międzynarodowy oraz postęp technologiczny i rozwój laboratoryjnej produkcji środków odurzających, czyli środków wykazujących zazwyczaj działanie euforyzujące, psychopobudzające lub halucynogenne. U osoby przyjmującej doprowadzają do charakterystycznego stanu zwanego odurzeniem. Odurzenie określane jest jako jednorazowe wprowadzenie do organizmu leku czy innego środka, który wywołuje zmiany w psychice[4]. Środki odurzające, z uwagi na swe działanie bywają często nadużywane. Według Światowej Organizacji Zdrowia nadużywanie oznacza przyjmowanie leku lub innego środka niezgodnie z jego przeznaczeniem leczniczym czy socjalnym. Związane jest ono zwykle z subiektywnym uczuciem przyjemności, dobrym samopoczuciem, intensywnością doznań zmysłowych, ułatwieniem procesów kojarzenia i myślenia. Na fakt, że dana substancja bywa nadużywana mają wpływ różnorodne czynniki: dostępność, koszt, l

2 droga podawania, a także skłonności osobnicze, uwarunkowania genetyczne, czynniki psychiczne i wreszcie szybkość, z jaką rozwija się tolerancja na działanie odurzające nadużywanego środka. Obszerną podgrupą środków odurzających, są narkotyki. Narkotyk to każda substancja pochodzenia roślinnego lub syntetycznego, która wprowadzona do organizmu jest zdolna zmodyfikować jego jedną lub kilka funkcji i doprowadzić do powstania uzależnienia, czyli niepowstrzymanego pragnienia, które rozwija się pod wpływem wielokrotnie powtarzanego stosowania danej substancji. Środki, których przyjmowanie prowadzi do zależności działają poprzez różne mechanizmy, jednak ich wspólną cechą jest wytwarzanie pozytywnego wzmocnienia, czemu towarzyszy wzrost aktywności dopaminergicznej drogi mezolimbicznej [ l ]. U podstaw rozwoju uzależnienia leży wiele różnych czynników biologicznych, środowiskowych, psychologicznych, gdyż przyczyny nadużywania środków odurzających mają wielorakie podłoże. Są to najczęściej stany lękowe, depresyjne, próby ucieczki przed problemami, przykre przeżycia. Wyróżnia się dwa typy zależności: psychiczną i fizyczną. O zależności psychicznej ( emocjonalnej) mówimy wówczas, gdy w psychice dochodzi do takich zmian, że poszukiwanie narkotyku czy innego środka i potrzeba jego zażycia staje się nadrzędnym motywem postępowania. Zaspokojenie tego pragnienia zmniejsza napięcie, które wkrótce po zaprzestaniu działania środka pojawia się znowu. Tego rodzaju zależność wywołują nadużywane narkotyki o działaniu euforyzującym, takie jak: kokaina czy amfetamina. Uzależnienie psychiczne bardzo szybko rozwija się również po alkoholu i nikotynie. Zależność fizyczna, z kolei przejawia się w tym, że do zachowania pozornych objawów zdrowia konieczne jest ciągłe przyjmowanie środka. Jest to stan adaptacyjny powstający w konsekwencji długotrwałego stosowania narkotyku, a wyrażający się intensywnymi zaburzeniami fizjologicznymi w przypadku przerwy w jego zażywaniu lub po zniesieniu jego efektów przez podanie właściwych antagonistów. Zjawisko to pozostaje w najbardziej bezpośrednim związku z farmakologicznym działaniem narkotyku na żywą komórkę. Intensywność uzależnienia fizycznego nie zawsze jest taka sama. Zależy przede wszystkim od rodzaju narkotyku i związana jest z osobowością zażywającego. Klasyczną oznaką tego typu zależności jest występowanie tzw. syndromu braku, będącego faktycznie objawem głodu na związek, który został wprowadzony do metabolizmu komórek zróżnicowanych. Syndrom braku cechuje szereg objawów natury psychicznej i fizycznej, które są specyficzne dla

3 rodzaju środka odurzającego. Stan ten ulega poprawie lub zanika po wprowadzeniu środka o tych samych lub podobnych efektach psychofarmakologicznych[3]. W sytuacji, gdy zmiany adaptacyjne powstałe w wyniku stosowania środka uzależniającego nie są kompensowane dalszym jego stosowaniem, występuje zespół abstynencji, w którym dominują objawy pobudzenia nerwowego, a w zespołach powikłanych mogą pojawiać się napady drgawek kloniczno-tonicznych. Zespoły abstynencji mają bardzo nieprzyjemny przebieg dla pacjenta, dlatego też osoba uzależniona fizycznie poszukuje substancji, która uzależnienie wywołała nie tyle dla przyjemności, co dla uniknięcia przykrych, a nierzadko nawet groźnych dla życia objawów zespołu abstynencji, Na szybkość powstawania uzależnienia istotny wpływ ma rozwój zjawiska tolerancji, czyli stanu adaptacyjnego odznaczającego się zmniejszoną odczynowością na tę samą ilość narkotyku bądź też potrzebą ciągłego zwiększania dawek dla osiągnięcia efektu, jaki wcześniej był osiągany po mniejszej ilości tego samego środka. Należy podkreślić, że tolerancja jest zazwyczaj krzyżowa, co oznacza, że jednocześnie zmniejsza się wrażliwość organizmu na działanie innych psychoaktywnych środków, których osoba aktualnie nie zażywa. Dotyczy to zwykle substancji z tej samej grupy bądź też wykazujących podobny mechanizm działania. Według współczesnych koncepcji, narkomania nie jest choroba jednolitą, lecz szeregiem rozmaitych jednostek diagnostycznych ze wspólnym mianownikiem, którym jest narkotyk w szerokim pojęciu. Różnią się one między sobą zarówno pod względem rodzaju narkotyku jako czynnika etiologicznego, jak i pod względem obrazu klinicznego, rodzaju uzależnienia i końcowego efektu. Grupa ekspertów światowej Organizacji Zdrowia określiła narkomanię jako stan okresowego lub chronicznego zatrucia wywołanego powtarzalnym wprowadzaniem do organizmu związków narkotycznych. Ten sam komitet ekspertów rozróżnia w narkomanii jako chorobie dwa różniące się od siebie stany-nałóg i przyzwyczajenie. Pierwszy stan cechuje silne pragnienie dalszego brania narkotyku oraz zdobycia go za wszelką cenę, psychiczne i fizyczne uzależnienie od jego efektów, a ponadto tendencja do zwiększania dawek w miarę zażywania. Przyzwyczajenie tym różni się od nałogu, iż mimo obecności uzależnienia psychicznego od efektów narkotyku brak jest zależności fizycznej, a więc brak syndromu abstynencyjnego, jak też mała tendencja lub jej brak do zwiększania dawek narkotyku. Poniżej zestawione zostały środki odurzające i używki powodujące uzależnienia.

4 ZWIĄZKI PSYCHOPOBUDZAJĄCE I PSYCHOENERGIZUJĄCE POCHODNE KANNABINOLU (HASZYSZ I MARIHUANA) Haszysz jest to żywica otrzymywana z konopi, a marihuana to suszone liście i kwiatostany tej rośliny. Podstawową substancją czynną tych związków jest tetrahydrokanabinol. Najsilniejsze działanie psychoaktywne wywołują, gdy stosowane są drogą wziewną, palone w formie papierosów lub spalane w fajce. Kannabinole znoszą napięcie psychiczne, wywołują stan dobrego samopoczucia, euforii, zmieniają percepcję bodźców wzrokowych i słuchowych, zaburzone poczucie czasu, wydłużają czas reakcji na bodźce, pogarszają zdolność wykonywania wyuczonych czynności. U osób nie przyzwyczajonych do ich stosowania mogą wywołać napady panicznego lęku. Tolerancja na ich działanie rozwija się stosunkowo wolno. U osób nadużywających marihuanę lub haszysz stwierdza się pogorszenie pamięci, trudności w skupieniu uwagi, mogą też rozwijać się psychozy, dotyczy to głównie osób z obciążeniami rodzinnymi. Ponadto u osób stosujących te środki mogą pojawić się następujące objawy: obniżenie odporności organizmu, nieżyty oskrzeli, ataki astmatyczne, tachykardia, hipotensję ortostatyczną, przekrwienie i obrzęk spojówek (czerwone oczy), rozszerzenie źrenic, suchość błon śluzowych, mogą też rozwijać się zmiany przednowotworowe. [4] ZWIĄZKI O DZIAŁANIU HALUCYNOGENNYM Związki te wywołujące objawy psychoz oraz uzależnienie psychiczne mają najmniej poznane do tej pory mechanizmy działania. Wszystkie jednak, choć w różnym stopniu, mają działanie psychozomimetyczne (psychozotwórcze), psychodeliczne, czyli halucynogenne. Wywołują zależność typu Hzergidu. W porównaniu do opioidów nie powodują uzależnienia fizycznego jedynie psychiczne. Ośrodkowe działanie psychodyslektyków polega na aktywowaniu mechanizmów serotoninergicznych mózgu. Związki halucynogenne wpływają głównie na nastrój, słabiej zaznaczony jest ich wpływ na autonomiczny układ nerwowy. Wywołują one iluzje wzrokowe, rzadziej słuchowe, połączone z objawami depersonalizacji, zaburzenie myślenia, częste zmiany nastroju: od euforii do depresji. Halucynacje, zwłaszcza po LSD, mogą powracać nawet po długim czasie, po miesiącach a nawet latach po zaprzestaniu jest stosowania, są to tzw. odbłyski (flashback). Tolerancja na działanie halucynogenne pojawia się po 3-4 dniach stosowania. U osób

5 uzależnionych z czasem rozwijają się psychozy toksyczne, których objawami są napady panicznego lęku, zaburzenia koordynacji ruchów, mowy, drżenia mięśniowe, tachykardia, suchość błon śluzowych, rozszerzenie źrenic. [4] LSD Jest to dietyloamid kwasu a-lizergowego. Wywołuje objawy już w bardzo małych dawkach kilkudziesięciu ug. Tolerancja wytwarza się po 3-4 dniach stosowania. [4] MESKALINA, PSYLOCYBINA, FENCYKLIDYNA, EXTASY GRUPA AMFETAMIN - AMFETAMINA, FENMENTRAZYNA, METAMFETAMINA Mechanizm działania tych związków na centralny i obwodowy układ nerwowy polega na aktywności układu katecholaminergicznego mózgu przez blokowanie wychwytu zwrotnego dopaminy, noradrenaliny i serotoniny oraz hamowanie rozkładu tych neuroprzekaźników. Skutkiem ich działania jest zatem zwiększenie stężenia amin katecholowych w przestrzeni synaptycznej i silniejsze ich oddziaływanie na receptory adrenergiczne. [2] Efekty działania: Działanie obwodowe: wzrost ciśnienia krwi, hipertermia, zaburzenia rytmu serca, rozkurcz mięśni gładkich oskrzeli, suchość ust, skurcz zwieracza pęcherza moczowego Działanie ośrodkowe: pobudzenie psychiczne z przyspieszeniem procesów reakcji na bodźce, zniesienie zmęczenia, przejściowy wzrost koncentracji, bezsenność, hamowanie łaknienia, działanie anorektyczne, objawy euforii, omamy dotykowe, aktywacja ośrodka oddechowego, podniesienie progu bólowego Amfetamina pozornie zwiększa aktywność psychiczną i fizyczną organizmu, co jest wynikiem jej działania euforycznego, utraty samokrytycyzmu i przejściowej poprawy samopoczucia.

6 Amfetamina długotrwale stosowana wywołuje euforię i powstające na tym tle silne uzależnienie psychiczne przy jednoczesnym wystąpieniu zjawiska tolerancji i uczulenia. Kliniczne zastosowanie polega na leczeniu narkolepsji (napadowej senności) jak również otyłości, z powodu jej działania anorektycznego. Jest ona również skuteczna w leczeniu zespołu nadaktywności ruchowej u dzieci z zaburzeniami psychicznymi. Przy przedawkowaniu objawami zatrucia są: niepokój, oszołomienie, drżenie mięśniowe, bezsenność, gorączka, halucynacje, wzrost agresywności i libido, napady paniki, tendencje samobójcze, krwotoki domózgowe, śpiączka. [4] HEROINA Diacetylomorfinon powszechnie znany pod nazwą heroiną, jest narkotykiem należącym do grupy opioidów, podobnie jak w Polsce dożylnie podawany kompot". Na substancje tego typu rośnie szybko tolerancja, co powoduje konieczność podnoszenia dawki. Kompot" jest substancją płynną, zawierającą głównie opium i morfinę, nazywany polską heroiną, uzyskiwany ze słomy makowej, jest bardzo toksyczny i silnie uzależniający. Na ogół pierwsza próba przyjęcia heroiny kończy się wymiotami, co jest wyrazem nietolerancji tej substancji. Efekty działania: Ze strony układu nerwowego: stan płytkiej euforii z pobudzeniem a następnie oszołomieniem, NARKORYCZNE LEKI PRZECIWBÓLOWE Efekty działania narkotycznych leków przeciwbólowych występują dzięki ich powinowactwu do receptorów opioidowych, których obecność stwierdzono w neuronach różnych okolic mózgu i rdzenia kręgowego oraz splotu śródściennego regulującego czynność motoryczną układu pokarmowego, moczowego i płciowego. Efekty działania opioidów: Działanie przeciwbólowe Ze strony ośrodkowego układu nerwowego: spowolnienie procesów myślowych, zmiany nastroju: euforia, utrudnienie koncentracji, upośledzenie uwagi i zdolności

7 skupienia, pobudzenie psychoruchowe, zniesienie emocji, lęku, uczucie zagrożenia, strachu, poprawa nastroju, silne zwężenie źrenic, hipertermia Ze strony układu oddechowego: zmniejsza wrażliwość neuronów ośrodka oddechowego na ciśnienie cząstkowe CO2, zwalnia i spłyca oddech, wpływa na ośrodek kaszlu rdzenia przedłużonego, hamuje odruch kaszlu Ze strony układu pokarmowego: przy pierwszorazowym podaniu dochodzi do pobudzenia ośrodka wymiotnego z wystąpieniem nudności i wymiotów, w późniejszym okresie następuje zahamowanie ośrodka wymiotnego; zaparcia spastyczne będące wynikiem zahamowania perystaltyki; wzrost napięcia zwieraczy; skurcz odźwiernika żołądka. Ze strony układu moczowego: upośledzenie opróżniania pęcherza moczowego spowodowane wzrostem napięcia zwieracza Ze strony układy hormonalnego: wpływają na wzrost wydzielania hormony antydiuretycznego, co powoduje zmniejszenie wydzielania moczu Inne: wzrost stężenia histaminy w osoczu, hamują działanie skurczowe macicy, co wydłuża poród; przechodząc przez barierę łożyskową powodują depresję oddechową noworodków [4] MORFINA (preparaty: M-Eslon, Kapanol, MST Continus) Jest to alkaloid fenantrenowy występujący w opium, otrzymywany z niedojrzałych torebek owoców maku lekarskiego. [2] Wskazaniami klinicznymi do stosowania morfiny są silne i bardzo silne bóle o różnorodnej przyczynie, jak również zespoły bólowe przebiegające z męczącym, suchym kaszlem. Jednak przy systematycznym stosowaniu powodują zależność lękową, natomiast przy nagłym odstawieniu - zespół abstynencji. Drogi podania - po podaniu doustnym morfina wchłaniana jest z przewodu pokarmowego a początek jej działania występuje po 30 min, przy podaniu dożylnym po 2,3 min, przy podaniu domięśniowym lub podskórnym po 15 min. Działanie maksymalne utrzymuje się do 1,5 godziny, natomiast średni czas działania wynosi 4-5 godzin. Metabolizm morfiny przebiega w wątrobie gdzie ulega przemianie do związku o nazwie 6-glukuronian morfiny, który prawdopodobnie odgrywa główną rolę w działaniu przeciwbólowym, ze

8 względu na to, że ma on 20 razy silniejsze powinowactwo do receptorów opioidowych ośrodkowego układu nerwowego niż sama morfina. Dawkowanie - przy podaniu doustnym dawka terapeutyczna wynosi 0,2-0,4 mg/kg m.c.; dożylnym: 0,05-0,1 mg/kg m.c.; podskórnym lub domięśniowym: 0,1-0,15 mg/kg m.c.. Po przekroczeniu dawki terapeutycznej, przypadkowym przedawkowaniu u osób uzależnionych mogą wystąpić objawy zatrucia, na które składają się: nasilająca się senność przechodząca w głęboką śpiączkę, upośledzenie czynności oddechowej ze znaczną sinicą, bezdech, zwężenie źrenic, zapaść krążeniowa, obniżenie temperatury ciała, zmniejszenie napięcia mięsni szkieletowych, drgawki. [4] KODEINA (preparaty: Antidol, Ascodan, Sirupus Pini, Efferalgan - Codeine) Metylowa pochodna morfiny (około dziesięciokrotnie od niej słabsza) o działaniu ośrodkowym, przeciwkaszlowym, przeciwbólowym, uspokajającym, przeciwbiegunkowym. Po długim okresie stosowania może wywoływać zależność psychiczną i fizyczną. Dobrze wchłania się z przewodu pokarmowego, maksymalne stężenie w surowicy występuje po l godzienie, natomiast czas działania wynosi 3 godziny. Metabolizowana jest w wątrobie, wydalana z moczem. W śladowych ilościach przechodzi do mleka matki. Dawkowanie - dawka terapeutyczna: 300mg, maksymalna dawka jednorazowa: loomg. [4] PETYDYNA (preparaty: Dolargan, Dolcontral) Syntetyczna pochodna fenylopiperydydyny. Podstawowe działanie przeciwbólowe, stosowana przy silnych i bardzo silnych bólach o różnej etiologii (pourazowe, pooperacyjne, w przebiegu chorób nowotworowych), przyjmowana jako opioid z wyboru w silnych bólach w przebiegu kolki nerkowej, moczowodowej, żółciowej; w łagodzeniu boli porodowych, nerwobólach. Przy podaniu domięśniowym lub podskórnym początek działania występuje po 15 minutach a efekt utrzymuje się przez 3-4 godzin. [4]

9 FENTANY (preparaty: Durogesics, Fentanyl) Syntetyczna pochodna fenylopiperydyny. Działa około 100 razy silniej od morfiny, efekt przeciwbólowy występuje szybko i trwa krótko. Po podaniu dożylnym początek działania występuje po 30 sęk. i utrzymuje się przez min. [4] TRAMADOL (preparaty: Tramal, Tramadol) Syntetyczna pochodna fenantrenowa o działaniu przeciwbólowym, sedatywnym, przeciwkaszlowym. Stosowana przy silnych bólach pourazowych, pooperacyjnych, nowotworowych, bolesnych zabiegach diagnostycznych, bólach wieńcowych. Po podaniu doustnym początek działanie występuje od 20 do 30 min., maksymalne stężenie we krwi po 2 godzinach, efekt przeciwbólowy utrzymuje się przez 4-6 godzin. [4] KOKAINA Kokaina jest alkaloidem otrzymywanym z liści krzewu koka. W lecznictwie była stosowana jako środek do znieczulania miejscowego. Kokaina w ykazuje 3 podstawowe kierunki działania: Na układ współczulny: silny skurcz naczyń krwionośnych, wzrost ciśnienia tętniczego, rozszerzenie źrenic, suchość w jamie ustnej Na układ krążenia: zblednięcie błon śluzowych, zmniejszenie krwawienia i obrzęku Na ośrodkowy układ nerwowy: wywołuje pobudzenie psychoruchowe z następującą depresją obejmującą ważne dla życia ośrodki pnia mózgu, usuwa objawy zmęczenia, poprawia nastrój, znosi uczucie głodu Kokaina działa krótko, stosowana jest zazwyczaj w postaci tabaczki do nosa lub do palenia crack, lub też dożylnie pod postacią chlorowodorku. Wywołuje ona zależność typu psychicznego, psychicznego psychicznego wyniku długotrwałego przyjmowania rozwija się tolerancja. Nie dochodzi jednak do wyraźnego zespołu abstynencyjnego po nagłym odstawieniu. U osób uzależnionych obserwuje się zmiany charakterologiczne, zaburzenia snu, wyniszczenie organizmu, uszkodzenie błon śluzowych. Przedłużone stosowanie kokainy prowadzi d rozwoju psychoz toksycznych z halucynacjami, urojeniami, omamami wzrokowymi, czuciowymi i słuchowymi.

10 Dawkowanie - dawka terapeutyczna: do 50mg, dawka śmiertelna przy podaniu doustnym: 1,0 - l,5g, przy podaniu podskórnym mg. Objawami zatrucia są wzrost ciśnienia, zaburzenia rytmu, bladość powłok, uczucie lęku, niepokój, agresywność, hipertermia. Następnie może rozwinąć się depresja ośrodka oddechowego, zapaść, drgawki, utrata świadomości. [4] LEKI NASENNE I USPOKAJAJĄCE Pochodne kwasu barbiturowego, glutarowego, ureidy, a także uważane za bezpieczniejsze- pochodne benzodiazepiny, należą do środków o potencjalnie silnych działaniach uzależniających wywołana przez nie zależność określana jest jako zależność od środków uspokajająco-nasennych, podobne efekty wywołuje alkohol. Uzależnienie od powyższych środków bywa konsekwencja stosowania ich w celach leczniczych. Charakterystyczny jest fakt, że szybko rozwija się zjawisko tolerancji na działanie stanowiące przyczynę nadużywania(stany euforyczne, podwyższenie nastroju) zaś nie rozwija się na działanie depresyjne na ośrodek oddechowy, co niekiedy prowadzi do samobójstw w wyniku porażenia tego ośrodka. Efekty działania: Na układ nerwowy: spowolnienie ruchów i mowy, zaburzenia równowagi, problemy z koncentracją, nadmierną senność. Barbiturany nasilają aktywność mikrosomalnych enzymów wątrobowych, co ma znaczenie rozwoju tolerancji metabolicznej i funkcjonalnej, prowadząc do silnej zależności fizycznej i psychicznej. Odstawienie grozi zespołem abstynencji, którego objawami są: stany lękowe, omamy, drżenia mięśniowe, zaburzenia ze strony układu krążenia i pokarmowego, niewydolność oddechowa, śpiączka. W zespołach powikłanych występują również drgawki, czasem padaczka. Pochodne benzodiazepiny również uzależniają, choć uważa się je za bezpieczniejsze od klasycznych leków nasennych, groźne natomiast dla życia są ich interakcje z alkoholem, mogą dawać stan majaczeniowy(delirium o etiologii mieszanej). Preparaty: Flunitrazepam, Triazolan, Fenobarbital. [4] 10

11 ŚRODKI STOSOWANE DROGĄ WZIEWNĄ Właściwości psychoaktywne posiadają również kleje i rozpuszczalniki produkowane na bazie toluenu, benzenu, benzyny, czterochlorku węgla. Choć ich działanie jest często bagatelizowane, stanowią one bardzo niebezpieczną grupę środków uzależniających. Są to substancje łatwo dostępne i powszechnie stosowane w gospodarstwach domowych i dlatego są często pierwszym kontaktem młodzieży ze środkami psychoaktywnymi. Stosowanie inhalatów może prowadzić do uszkodzenia szpiku kostnego, wątroby, nerek, zmian degeneracyjnych mózgu i zaburzeń rytmu serca. Zależność wywołana przez te środki jest bardzo trudna do leczenia. UŻYWKI WYWOŁUJĄCE UZALEŻNIENIA ALKOHOL ETYLOWY Alkohol metylowy metabolizowany jest w wątrobie przy udziale dehydrogenazy alkoholowej do aldehydu octowego, który odpowiada za objawy obwodowe zatrucia alkoholem etylowym takie jak: nudności, wymioty, uczucie duszności, zaburzenia rytmu serca, rozszerzenie naczyń, spadek ciśnienia krwi oraz temperatury. Już niskie stężenia alkoholu rzędu 0,05% powodują opóźnienie reakcji na bodźce i spowolnienie procesów myślowych. Przy stężeniach % występuje pobudzenie psychoruchowe, objawy o charakterze euforii, często zachowania agresywne. Stężenie wyższe (powyżej 0.3%) powodują upośledzenie równowagi, chwiejny chód, podwójne widzenie, spadek napięcia mięśni szkieletowych, spadek ciśnienia, hipotermię, senność. Przy stężeniach % następuje upośledzenie funkcji oddechowych, pacjent zapada w sen narkotyczny. Dawka śmiertelna g czystego alkoholu, co odpowiada wódki wypitej w krótkim okresie czasu. Alkohol etylowy nadużywany jest ze względu na swoje działanie ośrodkoweuspokajające, przedwiekowe, euforyczne, przez co doprowadza do silnej zależności psychiczno-fizycznej. Zaprzestanie spożywania, a nawet ograniczenie wypijanych ilości, powoduje wystąpienie alkoholowego zespołu abstynencji. Trwa z reguły do 10 dni, przy czym objawy są różne: obniżony nastrój, stany lękowe, zaburzenia snu, koszmary senne. Zaburzeniom psychicznym towarzyszą zaburzenia somatyczne, jak tachykardia, zaburzenia ortostatyczne, drżenia mięśniowe, bóle głowy, nadmierna potliwość, wymioty, biegunka. Zespół abstynencji przebiegający z majaczeniem i napadami drgawek jest bezwzględnym wskazaniem do hospitalizacji, zespoły niepowikłane mogą być leczone ambulatoryjnie. [4] 11

12 NIKOTYNA Nikotyna, związek występujący w liściach tytoniu, stosowana w małych dawkach pobudza receptory nikotynowe, w dużych natomiast hamuje przepływ impulsów przez zwoje układu wegetatywnego, podobnie działa na receptory w płytce nerwowo-mięśniowej i ośrodkowym układzie nerwowym. Wchłania się przez skórę, błony śluzowe dróg oddechowych i układu pokarmowego. Nikotyna przenika przez barierę łożyskową oraz do mleka kobiet karmiących. U nałogowych palaczy dochodzi do przewlekłego zatrucia nikotynowego, nikotynowego, w którym stwierdza się labilność układu wegetatywnego, zmiany zarostowe w naczyniach krwionośnych, nadciśnienie tętnicze, stany zapalne błon śluzowych. Ponadto u kobiet występują zaburzenia miesiączkowania, przedwczesne porody, poronienia, bezpłodność. Nikotyna należy do środków uzależniających, około 40% osób palących uzależnia się od niej fizycznie i psychicznie. U nałogowych palaczy już kilka godzin po wypaleniu ostatniego papierosa pojawiają się objawy zespołu abstynencji- nerwowość, agresywność, zaburzenia koncentracji, wzrost apetytu. Nasilenie tych objawów zależy od czasu trwania nałogu oraz dobowe ilości wypalonych papierosów. [4] Piśmiennictwo: 1. Ryzyko uzależnień." Czesław Cekiera wyd l Lublin Farmakologia" pod red. Prof. dr hab. med. Wojciecha Kostowskiego, Prof. dr hab. med. Piotra Kulikowskiego wyd V Warszawa 1996 str 672, Narkotyki i człowiek" Dr Stevan P. Petrović wyd I Farmakologia" pod red. Prof. dr hab. Grażyny Rajtar-Cynke. Wyd I Lublin 2002 str , ,