Jan Wojtiuk Michał Ficoń Wyższa Szkoła Edukacja w Sporcie 2016

Transkrypt

1 Jan Wojtiuk Michał Ficoń Wyższa Szkoła Edukacja w Sporcie 2016

2 Piramida optymalnego przygotowania motorycznego zawodnika. Szerokie ujęcie wymagające pracy przynajmniej pięciu specjalistów: Trener Dyscypliny Sportowej Trener Przygotowania Motorycznego Dietetyk Psycholog Sportu Fizjolog

3 Podstawą i fundamentem przygotowania motorycznego wg koncepcji treningu funkcjonalnego FMS jest motoryczność podstawowa stanowiąca bazę do rozbudowy motoryczności ukierunkowanej i zdolności technicznych i taktycznych danej dyscypliny sportowej. Piramida optymalnego przygotowania motorycznego wg FMS. Skill Technika Performance Motoryczność Ukierunkowana Movement Motoryczność Podstawowa

4 Mobilność - zdolność układu nerwowo-mięśniowego do wykonywania efektywnego ruchu stawu/stawów w pełnym i bezbolesnym zakresie ruchu. Stabilność - aktywna kontrola mięśniowa położenia stawu, pozwalająca przenosić siły i momenty sił w połączeniu z elastycznością tkanki mięśniowej oraz mobilnością stawów. Motoryczność podstawowa warunkowana przez zdolności koordynacyjne układu nerwowomięśniowego: mobilność i stabilność. Movement Motoryczność Podstawowa

5 Jedną z możliwości jest wykorzystanie metody FMS, gdzie podłożem koncepcji treningu funkcjonalnego stała się konieczność indywidualnej oceny sportowców pod kątem określenia jakości ruchu. Wczesne wykrycie i wyeliminowanie asymetrii oraz ograniczeń fundamentalnych wzorców ruchowych korzystnie wpływa na ergonomię ruchu zmniejszając ryzyko urazów i przeciążeń, poprawiając znacznie działanie systemu czucia głębokiego. Głównym celem jest ochrona narciarza - obniżenie ryzyka kontuzji lub innego urazu przeciążeniowego.

6 Motoryczność ukierunkowana jest to zbiór wszystkich cech motorycznych takich jak: moc, siła, wytrzymałość, szybkość i zwinność. Performance Motoryczność Ukierunkowana

7 7. Brzuszki 'brutalbenk' 8. Maksymalna ilość przeskoków bokiem w czasie 90 sekund na 1. Bieg na dystansie 3 km skrzyni o wysokości 42cm. 2. Skoki w 'hexagonie 3. Przysiad z maksymalnym ciężarem 4. Maksymalna ilość przysiadów z ciężarem 1,5 masy ciała 5. Wyciskanie w leżeniu na ławce płaskiej z maksymalnym ciężarem 6. Maksymalna ilość podciągnięć na drążku

8 Technika określana jako specyficzne wzorce ruchowe występujące i charakterystyczne w wybranej dyscyplinie sportowej. Skill Technika

9 FMS - 7 testów ruchowych mających na celu ocenę jakości podstawowych wzorców ruchowych. Wzorce ruchowe, są to takie ruchy, których wykonanie pozwala na jednoczesną ocenę funkcjonalnej ruchomości i stabilności, koordynacji nerwowo-mięśniowej całego układu ruchu. Odpowiedni stopień sprawności jest niezbędny do ich wykonania. FMS opiera się na założeniu, że kompleksowa ocena czynności układu ruchu i kontroli motorycznej nie powinna mieć wyizolowanego charakteru, wymaga zastosowania testów ruchowych oceniających funkcjonalne wzorce ruchowe leżące u podstawy motoryczności człowieka.

10 FMS to seria 7 prostych testów ruchowych z jasnym i przejrzystym systemem oceny. Ocena funkcjonalna z wykorzystaniem testu FMS nie jest czasochłonna i nie wymaga drogiego i skomplikowanego sprzętu. FMS - 7 testów które pomogą ocenić: ruchomość stawów koordynację mięśniowonerwową stabilność lokalną i globalną (funkcjonalną) słabe ogniwa łańcucha kinematycznego jakość wykonywania prawidłowych wzorców ruchowych.

11 Metodyka postępowania w 7 testach ruchowych FMS: Ocena wykonywana jest bez rozgrzewki. W każdym z testów wykonujemy 3 powtórzenia. Oceniamy zawsze najlepszą próbę. Jeżeli w testach asymetrycznych mamy różne oceny, zawsze do oceny ogólnej wpisujemy niższy wynik słabszej ze stron. W razie wątpliwości przyznajemy zawsze niższą ocenę. Test wykonujemy w stroju sportowym z płaskim obuwiem.

12 Każdy z 7 testów jest oceniany oddzielnie w skali od 3 pkt. do 0 pkt. (4 możliwe wyniki). Maksymalny do uzyskania łączny wynik to 21 pkt pkt. Oznacza, że badany jest zdrowy i jego ciało porusza się w prawidłowym wzorcu ruchowym, ryzyko urazu przeciążeniowego jest minimalne pkt. Oznacza, że u badanego występują asymetrie i kompensacje, wzorce ruchowe są zaburzone, ryzyko urazu przeciążeniowego wynosi od 25-35%. Poniżej 15 pkt. Oznacza, że u badanego prawdopodobieństwo odniesienia kontuzji wynosi ponad 50%.

13 Wszystkie testy posiadają szczegółowe kryteria oceny jakościowej wykonywanego ruchu, które należy spełnić aby uzyskać dany wynik. Ocena poszczególnych testów wymaga dokładnej obserwacji sposobu wykonania ruchu w płaszczyźnie strzałkowej i czołowej (z boku i przodu). W razie wątpliwości zawsze przyznajemy niższy wynik. W testach asymetrycznych 2,3,4,5 i 7, oceniających osobno prawą i lewą stronę, w przypadku wystąpienia asymetrii wyników, należy zawsze do oceny końcowej uwzględnić niższy uzyskany wynik słabszej ze stron.

14 3 pkt. Wykonanie prawidłowe wzorca ruchowego. Badany wykonuje prawidłowy ruch bez widocznych kompensacji, zgodnie ze szczegółowymi kryteriami oceny dla danego testu. 2 pkt. Wykonanie wzorca ruchowego z elementami kompensacji. Badany wykonuje ruch z widocznymi kompensacjami. 1 pkt. Niezdolność do wykonania ruchu z elementami kompensacji. 0 pkt. Wystąpienie dolegliwości bólowych. Badany odczuwa jakikolwiek ból podczas wykonywania wzorca ruchowego. Zalecana konsultacja medyczna lub fizjoterapeutyczna.

15 1. Głęboki przysiad (DS). 2. Przeniesienie nogi nad płotkiem (HS). 3. Przysiad w wykroku (ILL). 4. Ruchomość obręczy barkowej (SM). 5. Aktywne uniesienie wyprostowanej nogi (ASLR). 6. Wyprost ramion w podporze (TSPU). 7. Stabilność rotacyjna (RS).

16 Test 1: Deep Squat (DS) - głęboki przysiad. Służy do oceny stawów biodrowych, barkowych, kolan, kręgosłupa i stawów skokowych. Pozycja wyjściowa: Stopy ustawione równolegle na szerokość bioder, drążek nad głową trzymany na szerokości barków. Komenda: Wykonaj maksymalny przysiad bez odrywania stóp. Ocena 3pkt. Prosty tułów, biodra poniżej poziomu uda, kolana i tyczka nad stopami, stopy równolegle.

17 Ocena 2 pkt. Prosty tułów, biodra poniżej poziomu uda, kolana i tyczka nad stopami, stopy równolegle, piety na desce (kompensacja). Ocena 1 pkt. Zgięcie w odcinku lędźwiowym, biodra powyżej poziomu uda, kolana poza linią stóp. Możliwe przyczyny dysfunkcji: Ograniczenie mobilności w piersiowej części kręgosłupa, obręczy barkowej, kończyn dolnych. Zaburzenie koordynacji nerwowomięśniowej, stabilności, balansu mięśniowego. Ocena 0 pkt. Wystąpienie dolegliwości bólowych.

18 Test 2: Hurdle Step (HS) - przeniesienie nogi nad płotkiem. Służy do oceny stabilizacji bocznej miednicy, tułowia i bioder. Pozycja wyjściowa: Stopy ustawione równolegle, dotykają siebie, palce stóp dotykają podstawy (deski), drążek na ramionach, płotek ustawiony na wysokości guzowatości kości piszczelowej. Komenda: Podnieś stopę na wysokość kolana i postaw piętę za płotkiem, wróć do pozycji wyjściowej.

19 Ocena 3 pkt. Biodra, kolan i stopy w osi w płaszczyźnie strzałkowej, brak lub min. ruch w odcinku lędźwiowym, drążek i płotek w linii. Ocena 2 pkt. Zaburzenia osiowości, duży widoczny ruch w odcinku lędźwiowym, drążek i płotek nie są równolegle. Ocena 1 pkt. Kontakt stopy z płotkiem, utrata równowagi. Ocena 0 pkt. Wystąpienie dolegliwości bólowych. Możliwe przyczyny dysfunkcji: Ograniczona stabilność, koordynacja nerwowo-mięśniowa po stronie nogi podporowej. Ograniczona mobilność po stronie kończyny przenoszonej. Brak koordynacji i stabilności mięśni obręczy biodrowej.

20 Test 3: In-Line Lunge (ILL) - przysiad w wykroku. Służy do oceny stawu skokowego i stabilności kolana. Pozycja wyjściowa: Pozycja wykroczno-zakroczna na podstawie (deska). Odległość między stopami: podłoże guzowatości kości piszczelowej, ręka po stronie nogi zakrocznej trzyma drążek na wysokości szyjnego kręgosłupa, ręka po stronie wykrocznej na wysokości lędźwiowego kręgosłupa. Drążek dotyka kości krzyżowej, odcinka piersiowego kręgosłupa i głowy.

21 Komenda: Wykonaj przysiad dotykając kolanem nogi zakrocznej podstawy, wróć do pozycji wyjściowej. Ocena 3 pkt. Tułów nieruchomo, stopy w linii, kolano dotyka podstawy (deska) za piętą. Ocena 2 pkt. Ruch tułowia, stopy nie osiowo, kolano nie dotyka podstawy (deska). Ocena 1 pkt. Utrata równowagi. Ocena 0 pkt. Wystąpienie dolegliwości bólowych. Możliwe przyczyny dysfunkcji: Ograniczona mobilność w obrębie biodra zarówno po stronie wykrocznej jak i zakrocznej. Ograniczona stabilność stawu skokowego, kolanowego nogi wykrocznej.

22 Możliwe przyczyny dysfunkcji: Dysfunkcja napięcia oraz ograniczona stabilność w obrębie mięśni odwodzących i przywodzących w stawie biodrowym. Ograniczenia ruchu w stawie biodrowym na skutek funkcjonalnego zmniejszenia mięśni zginających biodro. Ograniczona stabilność, koordynacja nerwowomięśniowa po stronie nogi podporowej.

23 Test 4: Shoulder Mobility (SM) - Ocena ruchomości obręczy barkowej. Służy do oceny zakresu ruchu w obręczy barkowej. Pomiar: Długość dłoni (najdłuższy palec i 1 kresa na nadgarstku). Komenda: Zaciśnij pięści i złącz ze sobą za plecami. Ocena 3 pkt. Odległość między pięściami wynosi nie więcej niż 1 długość dłoni. Ocena 2 pkt. Odległość między pięściami wynosi nie więcej niż 1,5 długości dłoni.

24 Ocena 1 pkt. Odległość między pięściami wynosi ponad 1,5 długości dłoni. Ocena 0 pkt. Wystąpienie dolegliwości bólowych. Możliwe przyczyny dysfunkcji: Ograniczony zakres ruchu, nadmierna rotacja zewnętrzna, ograniczona rotacja wewnętrzna. Nieprawidłowa postawa, zaokrąglenie pleców, pro-trakcja łopatki, skrócenie mięśni klatki piersiowej i tułowia (np. piersiowy większy i najszerszy grzbietu).

25 Test 5: Active Straight Leg Raise (ASLR) - Aktywne uniesienie wyprostowanej nogi. Służy do oceny mięśni grupy kulszowo-goleniowej i aktywnej pracy mięsni kończyny dolnej. Komenda: Utrzymując kontakt nogi z podłożem, unieś drugą kończynę prostą w kolanie maksymalnie do góry. Pozycja wyjściowa: Leżenie tyłem, podstawa (deska) pod kolanami, ramiona odwiedzione do 30 0, głowa spoczywa na podłożu.

26 Ocena 3 pkt. Kostka uniesionej nogi znajduje się pomiędzy biodrami, a połową uda, kończyna na podłożu pozostaje w pozycji neutralnej. Ocena 2 pkt. Kostka uniesionej nogi znajduje się pomiędzy połową uda, a środkiem rzepki. Ocena 0 pkt. Wystąpienie dolegliwości bólowych. Możliwe przyczyny dysfunkcji: Ograniczona długość funkcjonalna mięśni grupy kulszowogoleniowej. Ograniczona mobilność stawów biodrowych. Brak stabilności tułowia. Ocena 1 pkt. Kostka uniesionej nogi znajduje się poniżej środka rzepki.

27 Test 6: Trunk Stability Push Up (TSPU) - Wyprost ramion w podporze. Służy do oceny stabilizacji tułowia. Komenda: Przejdź do podporu przodem. Pozycja wyjściowa: Leżenie przodem, stopy razem, kolana wyprostowane, kciuki ustawione na szerokość wyrostków barkowych. Pozycja wyjściowa dla mężczyzn - kciuk na wysokości czoła, dla kobiet - kciuk na wysokości żuchwy.

28 Ocena 3 pkt. Całe ciało unosi się jednocześnie płynnym ruchem do góry. Mężczyźni kciuk ustawiony na wysokości czoła. Kobiety kciuk ustawiony na wysokości żuchwy. Ocena 2 pkt. Całe ciało unosi się jednocześnie. Mężczyźni kciuk ustawiony na wysokości żuchwy. Kobiety kciuk ustawiony na wysokości obojczyka. Ocena 1 pkt. Mężczyźni: niezdolny do wykonania pompki z kciukiem na wysokości żuchwy. Kobiety: niezdolna do wykonania pompki z kciukiem na wysokości obojczyka. Ocena 0 pkt. Wystąpienie dolegliwości bólowych.

29 Możliwe przyczyny dysfunkcji: Ograniczona stabilność tułowia kompleksu miednicznolędźwiowego w płaszczyźnie strzałkowej. Ograniczony poziom siły mięśniowej mięśni obręczy barkowej.

30 Test 7: Rotational Stability (RS) - Test stabilności rotacyjnej. Sprawdza stabilność rotacyjną tułowia i asymetrie. Pozycja wyjściowa: Klęk podparty. Podstawa (deska) między stopami i kolanami, kciuki dotykają podstawy, biodra nad kolanami, dłonie pod barkami.

31 Komenda: Unieś kończyny po tej samej stronie do wyprostu, a następnie dotknij kolanem łokcia. Ocena 3 pkt. Wzorzec został wykonany z kończynami uniesionymi po tej samej stronie, utrzymując stabilny tułów i równoległy do podłoża, kolano i łokieć w jednej linii z podstawą. Ocena 2 pkt. Wzorzec został wykonany z kończynami uniesionymi po przeciwnych stronach ciała, utrzymując stabilny tułów i równoległy do podłoża, kolano i łokieć w jednej linii z podstawą. Ocena 1 pkt. Niezdolność do wykonania powtórzenia z kończynami uniesionymi po przeciwnych stronach ciała, utrzymując stabilny tułów i równoległy do podłoża, kolano i łokieć w jednej linii z podstawą.

32 Ocena 0 pkt. Wystąpienie dolegliwości bólowych. Możliwe przyczyny dysfunkcji: Ograniczona stabilność tułowia kompleksu miednicznolędźwiowego w wielu płaszczyznach. Ograniczony poziom stabilności obręczy barkowej.

33 Schemat działań korygujących zakłada w pierwszej kolejności wdrożyć strategie postępowania korekcyjnego ukierunkowaną na poprawę mobilności i koordynacji ruchowej. W drugiej fazie działań korekcyjnych następuje reedukacja programowania motorycznego, w trzeciej ostatniej fazie stosuje się progresje funkcjonalne. Identyfikacja Wzorców Ruchowych Mobilność Warunki Statyczne Podstawowy Kontrola Motoryczna Trening Motoryczny Koordynacja Warunki Dynamiczne Ukierunkowany

34 Ogólne zasady postępowania korekcyjnego i treningu funkcjonalnego po przeprowadzeniu oceny z wykorzystaniem systemu FMS zakładają, że w pierwszej kolejności należy się zająć asymetrią, czyli tymi zadaniami ruchowymi, w których uzyskano różny wynik dla prawej i lewej strony, gdyż asymetria jest gorsza od słabszej symetrii. Wynika to z licznych badań naukowych i obserwacji, które wykazały, że asymetria w układzie ruchu w sposób istotny zwiększa ryzyko urazu. W dalszej kolejności w postępowaniu korygującym powinno zwrócić się uwagę na te testy i zadania ruchowe, w których osiągnięto niższe wyniki.

35 Over Powered Athlete: zawodnik, który ma bardzo dobrze rozwiniętą motorykę ukierunkowaną (siłę, moc, szybkość), jednak brakuje podstaw w postaci mobilności aparatu ruchu, stabilności i koordynacji ruchowej, bez powyższych składowych w dużym stopniu jest utrudnione przyswojenie i osiągnięcie wysokiego poziomu techniki danej dyscypliny i prowadzenia walki taktycznej. Zawodnik jest szybki i silny, jednak nie może w pełni skorzystać ze swoich cech, często doznając zerwań, naciągnięć lub poważniejszych kontuzji. Technika (Skill) Motoryczność Ukierunkowana (Performance) Motoryczność Podstawowa (Movement)

36 Under Powered Athlete: sportowiec mający bardzo dobrze rozwiniętą motorykę podstawową, jednak brak rozwiniętej motoryki ukierunkowanej uprawianej dyscypliny sportu co w późniejszym okresie przygotowań przełoży się na obniżony poziom techniki i umiejętności taktycznych. Zawodnik o ograniczonym potencjale kierunkowym dyscypliny - brak działań będzie skutkował obniżeniem poziomu sportowego, nie prowadzi do kontuzji. Technika (Skill) Motoryczność Ukierunkowana (Performance) Motoryczność Podstawowa (Movement)

37 Under Skilled Athlete: zawodnik mający bardzo dobrze rozwiniętą bazę motoryczną, jednak ograniczone umiejętności techniczno-taktyczne, nie występuje ryzyko odniesienia kontuzji. Technika (Skill) Motoryczność Ukierunkowana (Performance) Motoryczność Podstawowa (Movement) Zawodnik bez odpowiedniej pracy treningowej warunkuje zatrzymaniem rozwoju w danej dyscyplinie sportowej. Brak opanowania umiejętności technicznych i taktycznych będzie skutkował tym, że sportowiec zatrzyma się na pewnym poziomie bez możliwości przeskoczenia obecnego poziomu.

38 Zapraszamy na studia podyplomowe i szkolenia. Właściwe proporcje poszczególnych zdolności warunkują wysoką formę sportową i dają możliwość do osiągania wysokich wyników oraz predysponują do mistrzostwa sportowego obniżając znacząco ryzyko kontuzji. Należy zidentyfikować i ustalić priorytety treningowe. Test FMS wskazuje właściwą drogę planowania treningu sportowego zawodnika.