Dotyczy: Ustawy z dnia z dnia 11 marca 2004 r. o Agencji Rynku Rolnego i organizacji niektórych rynków rolnych (zwanej dalej: Ustawą o ARR ),

Transkrypt

1

2 Uwagi do projektu ustawy o zmianie ustawy o Agencji Rynku Rolnego i organizacji niektórych rynków rolnych oraz zmianie niektórych innych ustaw (zwanego dalej Projektem ). Dotyczy: Ustawy z dnia z dnia 11 marca 2004 r. o Agencji Rynku Rolnego i organizacji niektórych rynków rolnych (zwanej dalej: Ustawą o ARR ), Zarządzenia Prezesa Agencji Rynku Rolnego z dnia 17 lutego 2017 r. w sprawie wprowadzenia Warunków Monitorowania umów na dostarczanie produktów rolnych, Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1308/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r. ustanawiające wspólną organizację rynków produktów rolnych oraz uchylające rozporządzenia Rady (EWG) nr 922/72, (EWG) nr 234/79, (WE) nr 1037/2001 i (WE) nr 1234/2007 (zwanego dalej: Rozporządzeniem ). 1. Uwagi Ogólne: W ocenie zgłaszającego uwagi obecne brzmienie przepisów zawartych w Rozdziale 7C i 9C Ustawy o ARR zostało sformułowane w sposób zakłócający właściwe funkcjonowania rynku wewnętrznego. Tym samym obowiązujące w Polsce przepisy naruszają wytyczne zawarte w przepisach Rozporządzenia. Rozporządzenie nakłada na Państwa członkowskie obowiązek zapewnienia takiego wprowadzania przepisów Rozporządzenia, która nie zakłóca funkcjonowania rynku. Wytyczne takie pod adresem państw członkowskich zostały sformułowane wprost m. in. w art. 168 ust. 2 zdanie 2 oraz art. 168 ust. 7 zdanie 1 Rozporządzenia. Obecnie obowiązujące przepisy Rozdziału 7C i 9C Ustawy o ARR doprowadzają do poważnych utrudnień skupu zbóż, w związku ze znacznymi ograniczeniami wynikającymi z przepisów oraz ryzykiem jakie nakłada na podmioty skupujące produkty rolne komentowane uregulowania (kary pieniężne przewidziane w art. 40i Ustawy o ARR). Strona 1 z 8

3 Powyższa uwaga dotyczy w szczególności produktów takich jak zboża (a) oraz innych, które mogą być także przez samych producentów przechowywane przez dłuższy okres. Producenci takich produktów świadomie, działając w swoim interesie wybierają moment zbycia takich produktów rolnych samodzielnie, unikając podpisywania umów na ich zbycie z wyprzedzeniem, tj. np. umów kontraktacyjnych. W ten sposób Producenci unikają ryzyka, jakie związane jest w sposób naturalny z podpisaniem umowy, która ustala na przyszłość wszystkie istotne warunki, zanim realia danego sezonu będą znane lub przynajmniej przewidywalne. Powyższe doprowadziło do wykształcenia się istotnej z punktu widzenia prawidłowości funkcjonowania runku wewnętrznego praktyki otwartego skupu, która to praktyka jest szczególnie popularna wśród małych i średnich gospodarstw rolnych w okresie żniw. W takich przypadkach umowa zawierana jest tuż przed dostawą lub też w momencie dostawy, zaś decyzję o sprzedaży producent lub jego przedstawiciel podejmuje dopiero po zbadaniu produktów oraz po ścisłym określeniu ceny w oparciu o obowiązujący w danym momencie u nabywcy cennik oraz zasady potrąceń. Z punktu widzenia nabywców produktów rolnych takich jak zboża, których to ceny przed żniwami i po żniwach, w zależności od sytuacji rynkowej, pogodowej, urodzaju etc. mogą się znacznie różnić, zawarcie umowy ze znacznym wyprzedzeniem i uprzednie ustalenie wszystkich jej warunków jest rozwiązaniem korzystnym. Jednak wielu producentów odmawia zawarcia umowy obejmujących dostawę Produktów rolnych z wyprzedzeniem, pomimo składanych im ofert ze strony nabywców pierwotnych. Obecnie obowiązujące uregulowania, zgodnie z ich literalnym brzemieniem w całości wykluczają, zawierania umów w trybie otwartego skupu. Ich zawarcie zagrożone jest ogromnymi karami finansowymi, których ewentualności odstrasza skutecznie nabywców od zawierania tego typu umów. Wyjaśnienia Agencji Rynku Rolnego dotyczące tego zagadnienia, zgodnie z którymi prawo zezwala na zawarcie umowy jednorazowej na zasadzie otwartego skupu jedynie w wyjątkowych sytuacjach, w żaden sposób tego istotnego problemu nie rozwiązują. Po pierwsze nie wynika to z literalnej wykładni obowiązujących Strona 2 z 8

4 przepisów, po drugie kryterium wyjątkowości okoliczności nie da się zdefiniować w sposób pozwalający uniknąć ryzyko naruszenia przepisów. W tym kontekście producenci produktów rolnych, w szczególności zbóż na rynku wewnętrznym, wydają się nieprzygotowani do wprowadzonych rozwiązań prawnych. Nie uświadamiają sobie, że nabywcy takich produktów winni odmawiać nabywania ich produktów w drodze otwartego skupu, aby uniknąć naruszenia przepisów, a co za tym idzie kar finansowych. W skrajnym przypadku komentowane regulacje prawne doprowadzą do sytuacji niekorzystnej z punktu widzenia samych producentów rolnych, co stoi w oczywistej sprzeczności ratio legis komentowanych przepisów. Zdaniem zgłaszającego uwagi zmiany przepisów zaproponowane w Projekcie: 1.1. są zmianami w dobrym kierunku w zakresie, w jakim ograniczają zakres przedmiotowy (wyłączenie niektórych produktów rolnych z zakresu zastosowania) oraz podmiotowy stosowania art. 168 ust. 4 i 6 Rozporządzenia, 1.2. są zmianami niewystarczająco ograniczającymi zastosowanie art. 168 ust. 4 i 6 w zakresie omówionym szczegółowo poniżej, 1.3. są zmianami, które wciąż nie precyzują wystarczająco sytuacji prawnej nabywców oraz warunków na jakich umowy dotyczące nabywania produktów rolnych winny być zawierane. Dodatkowo, naszym zdaniem: przepisy art. 38q ww. ustawy mają na celu ochronę producentów rolnych (rolników) przed nieuczciwym wykorzystywaniem przewagi kontraktowej przez nabywców produktów rolnych. W związku z powyższym zasadnym wydawałoby się, aby przepisy te obejmowały wyłącznie rolników będących osobami fizycznymi oraz ich zrzeszenia. W stosunkach pomiędzy przedsiębiorcami (pozostającymi z reguły w stałych stosunkach gospodarczych) a więc w przypadku, kiedy rolnikiem jest osobna prawna, która prowadzi gospodarstwo w formie spółki prawa handlowego nie zachodzi z reguły dysproporcja w postaci wykorzystywania przewagi kontraktowej przez jedną ze stron i obie strony mają w równym stopniu możliwość kształtowania warunków łączącej je umowy, a ewentualne nadużycia w tym Strona 3 z 8

5 zakresie mogą być kontrolowane w trybie ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwej konkurencji. Tym samym przepisy nie mogą wprowadzać nieuzasadnionej przewagi przedsiębiorcy, będącego równocześnie producentem rolnym, albowiem w zakresie działalności przedsiębiorstwa mieści się pewnego rodzaju ryzyko, które firma ta powinna uwzględniać, w szczególności w zakresie choćby ubezpieczenia zbiorów albo możliwości zakupu na wolnym rynku w celu realizacji kontraktów, Przepis art. 38q ww. ustawy w dalszym ciągu posługuje się sformułowaniem każde dostarczenie produktów rolnych, co nasuwa wątpliwości interpretacyjne czy obowiązek zawarcia umowy dotyczy każdej pojedynczej dostawy czy też realizowanych w ramach jednej umowy wielu dostaw, realizowanych partiami w określonym w umowie okresie czasu. Zasadnym byłoby usunięcie słowa każdy albo przynajmniej wskazane, iż obowiązek zawarcia umowy dotyczy całości dostaw a nie każdej poszczególnej dostawy, oczywistym jest bowiem, iż w przypadku realizacji umów o dużej ilości oraz wartości, nie są one dostarczane jednym transportem a partiami, stosownie do możliwości załadunkowych i przewozowych, Nie zostało również wyjaśnione, zwłaszcza w przypadku umów długoterminowych, czy przez określenie terminów dostaw, wystarczy wskazanie w umowie pewnego przedziału czasowego, który następnie jest doprecyzowany za pomocą ustalanego w trakcie obowiązywania umowy harmonogramu dostaw poszczególnych partii towaru określonego w umowie. Praktyką jest ustalanie szczegółowych harmonogramów dostaw poszczególnych partii towaru po zawarciu samej umowy, albowiem zwłaszcza co do umów zawieranych z dużym wyprzedzeniem, np. na etapie rozpoczęcia procesu produkcyjnego, brak jest możliwości szczegółowego określenia przez strony w umowie terminów dostaw (tj. precyzyjnego określenia dat, wraz ze wskazaniem ilości poszczególnych partii dostaw). W dalszym ciągu proponowana ustawa nie zawiera postanowień, które umożliwiałyby nabywcy zwolnienie się od odpowiedzialności za brak zawarcia umowy przed dostawą produktów rolnych, w sytuacji gdy umowa została sporządzona, podpisana przez nabywcę i przesłana do rolnika, ale ten Strona 4 z 8

6 pomimo próśb nie odesłał (skanem, faxem, pocztą) podpisanej przez siebie umowy. Nie zostało również doprecyzowane, czy przez pojęcie siły wyższej należy rozumieć wyłącznie wszystkie przypadki wskazane w rozporządzeniu nr 1306/2013, czy też strony mogą przypadki te dowolnie modyfikować, byleby uwzględnić istotę celu, dla których przepisy te zostały wprowadzone (zwolnienie z obowiązku świadczenia w przypadku braku możliwości wyprodukowania określonych produktów rolnych). Istotnym jest również wskazanie wymogu, że aby producent rolny mógł powołać się na siłę wyższą, obowiązany byłby do złożenia odpowiednich dokumentów potwierdzających wystąpienie siły wyższej. Prosimy dodatkowo o wyjaśnienie, czy w przypadku zawierania umów określających ilość towaru z tolerancją (np. 100 t +/- 5%) na ilość zakupioną powyżej przykładowych 100 t trzeba zawrzeć kolejną umowę/aneks do umowy (przed odbiorem ostatniej partii towaru). 2. Uwaga dotycząca zmiany art. 38q ust. 1 Ustawy o ARR, dot. art. 1 pkt 2 lit. a Projektu 2.1. Ograniczenie przedmiotowe zastosowania komentowanego przepisu: Projektowane brzmienie komentowanej jednostki redakcyjnej obejmuje ograniczony w stosunku do obowiązującego katalog produktów rolnych podlegający regulacjom zawartym w tym przepisie. Ograniczenie to obejmujące m. in. wyłączenia z przedmiotowych regulowań takich produktów jak: ryż (b), susz paszowy (d), nasiona (e) oraz inne. Zmiany w tym zakresie należy ocenić pozytywnie Konieczności dalej idących zmian (ograniczeń): Jednak zdaniem zgłaszającego uwagi z komentowanego przepisu powinny zostać wyłączone w szczególności zboża (a) oraz inne produkty rolne, w przypadku skupu których producenci zwyczajowo wybierają moment zbycia produktów rolnych samodzielnie. To w odniesieniu do tych produktów funkcjonuje właśnie praktyka Strona 5 z 8

7 otwartego skupu, która to praktyka jest niezgodna z obowiązującymi uregulowaniami. 3. Uwaga dotycząca wprowadzenia art. 38q ust. 1a Ustawy o ARR, dot. art. 1 pkt 2 lit. b Projektu. Wprowadzenie możliwości zawierania umów dotyczących nabywania produktów rolnych również w formie dokumentowej i elektronicznej ocenić należy pozytywnie. Konieczności zachowywania formy pisemnej sensu stricto znacznie utrudniałaby prowadzenie działalności skupowej. 4. Uwaga dotycząca uchylenia art. 38q ust. 2 Ustawy o ARR, dot. art. 1 pkt 2 lit. c Projektu. Projekt w tym zakresie ocenić należy pozytywnie. Przez uchylenie ust. 2 art. 38q Ustawy o ARR ustawodawca ogranicza w stosunku do pierwotnego brzmienia zakres podmiotów, które zobowiązane są do stosowania w umowach przepisów zawartych w art. 168 ust. 4 i 6 Rozporządzenia. W związku z komentowaną zmianą przepisy te obejmować jedynie umowy zawierane pomiędzy producentem a pierwszym nabywcą (będącym przetwórcą lub dystrybutorem). 5. Uwaga dotycząca wprowadzenia dodatkowej jednostki redakcyjnej - ust. 1d do art. 38q Ustawy o ARR, dot. art. 1 pkt 2) lit. b) Projektu. Zdaniem zgłaszającego uwagi celowe wydaje się wprowadzenie do Ustawy o ARR przepisu przewidującego możliwości złożenia przez producenta pisemnego oświadczenia zawierającego sprzeciw wobec warunków Umowy spełniających wymogi przewidziane przez Ustawie o ARR i Rozporządzeniu, jeżeli w jego przekonaniu naruszają one jego interesy. Chodzi o rozwiązanie analogiczne do przepisu zawartego w art. 168 ust. 6 Rozporządzenia (ostatni akapit), przewidującego możliwość sprzeciwienia się przez producenta minimalnemu okresu obowiązywania umowy. Strona 6 z 8

8 Zgodnie z postulowanym przepisem producent mógłby sprzeciwić się w szczególności zapisom: - narzucającym konieczność zawarcia umowy w określonym czasie przed dostawą, - określającym czas, na jaki umowa zostaje zawarta, - umożliwiającym odroczenie w czasie ustaleń co do określonych warunków umowy. Proponowane brzmienie przepisu ust. 1d: Producent uprawniony jest do sprzeciwienia się stosowaniu postanowień zawartych w art. 168 ust. 4 a i c oraz ust. 6 Rozporządzenia, poprzez złożenie wobec nabywcy pierwotnego oświadczenia o sprzeciwieniu się stosowaniu określonych przepisów art. 38q ust. 1 ustawy oraz art. 168 ust. 4 i 6 Rozporządzenia. W przypadku złożenia powołanego wyżej oświadczenia umowa zawarta między producentem a nabywcą pierwotnym może zostać zawarta z pominięciem warunków wskazanych w sprzeciwie. 6. Uwaga dotycząca wprowadzenia zmiany ust. 1 i wprowadzenia ust. 1a do art. 38q Ustawy o ARR, dot. art. 1 pkt 4 lit. a i b Projektu. Zdaniem zgłaszającego uwagi celowe wydaje się uchylenie w całości zapisów zawartych w rozdziale 9C Ustawy o ARR. Zapewnienie stosowania przepisów poprzez wprowadzenie kar pieniężnych jest nieproporcjonalnym do zamierzonego celu rygoryzmem. Nabywcy dla celów zabezpieczenia swojej sytuacji prawnej są zobowiązani do stosowania zapisów art. 38q Ustawy o ARR niezależnie od kar grożących z tytułu ich naruszenia. Wskazać należy, ze zawarcie umowy naruszającej postanowienia ustawy o ARR skutkować będzie dla nabywcy nieważnością bezwzględną umowy na podstawie art. 58 Kodeksu cywilnego. Zgodnie z tym przepisem Czynność prawna sprzeczna z ustawą Strona 7 z 8

9 albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna. W przypadku naruszenia postanowień ustawy nabywcę dotyka sankcja nieważności przewidziana w płaszczyźnie cywilnoprawnej. Wprowadzanie dodatkowo kar pieniężnych wydaje się w tym przypadku niecelowe. Wskazać należy, że kary pieniężne obciążają tylko jedną stronę wadliwej umowy nabywcę, zaś naruszenie przepisów Ustawy o ARR lub Rozporządzenia nie oznacza dla nabywcy żadnego przysporzenia w jego majątku. Strona 8 z 8