Prawo karne część ogólna

Transkrypt

1 Skrypty Becka Barbara Namysłowska-Gabrysiak Prawo karne część ogólna 5. wydanie

2 SKRYPTY BECKA Prawo karne część ogólna

3 W sprzedaży: A. Marek PRAWO KARNE, wyd. 10 Studia Prawnicze L. Gardocki PRAWO KARNE, wyd. 17 Podręczniki Prawnicze F. Prusak PRAWO KARNE SKARBOWE Podręczniki Prawnicze M. Gałązka, R. G. Hałas, S. Hypś, D. Szeleszczuk, K. Wiak KODEKS KARNY CZĘŚĆ SZCZEGÓLNA, wyd. 2 Repetytoria C. H. Beck KODEKS KARNY, KODEKS POSTĘPOWANIA KARNEGO, KODEKS KARNY WYKONAWCZY, wyd. 27 Teksty Ustaw Becka KODEKS KARNY, KODEKS POSTĘPOWANIA KARNEGO, KODEKS KARNY WYKONAWCZY, KOSZTY SĄDOWE KARNE, wyd. 16 Edycja Sądowa KODEKS KARNY, KODEKS POSTĘPOWANIA KARNEGO, wyd. 19 Edycja Prokuratorska KODEKS POSTĘPOWANIA KARNEGO Z WPROWADZENIEM, wyd. 26 Twoje Prawo testy-prawnicze.pl

4 Prawo karne część ogólna Barbara Namysłowska-Gabrysiak doktor nauk prawnych Uniwersytetu Warszawskiego 5. wydanie rozszerzone i zaktualizowane WYDAWNICTWO C. H. BECK WARSZAWA 2011

5 Redakcja: Magdalena Cymerska Wydawnictwo C. H. Beck 2011 Wydawnictwo C. H. Beck Sp. z o.o. ul. Bonifraterska 17, Warszawa Skład i łamanie: Wydawnictwo C. H. Beck Druk i oprawa: P. W. P. Interdruk, Warszawa ISBN ISBN e-book

6 SPIS TREŚCI Wykaz skrótów... Wykaz wybranej literatury... IX XI Przedmowa do piatego wydania... XVII Rozdział I. Zasady prawa karnego i obowiązywania ustawy karnej Zasady prawa karnego... 2 I. Zasada odpowiedzialności karnej za czyn... 2 II. Zasada winy... 2 III. Zasada odpowiedzialności indywidualnej i osobistej... 3 IV. Zasada humanitaryzmu... 7 V. Zasada nullum crimen nulla poena sine lege poenali anteriori certa Zasady obowiązywania ustawy karnej... 9 I. Obowiązywanie ustawy karnej pod względem czasu... 9 II. Obowiązywanie ustawy karnej pod względem miejsca i osób Przykłady wyroków Tablice Rozdział II. Przestępstwo Przestępstwo I. Czyn Pojęcie Skutek czynu. Związek przyczynowy Podział przestępstw ze względu na skutek przestępny oraz formę czynu II. Podmiot przestępstwa Pojęcie Podział przestępstw ze względu na podmiot III. Czyn zabroniony pod groźbą kary. Ustawowe znamiona przestępstwa IV. Bezprawność czynu V. Wina w prawie karnym VI. Społeczna szkodliwość Przykłady wyroków Tablice... 53

7 VI Spis treści Rozdział III. Zbieg przestepstw i przepisów ustawy Zbieg przestępstw I. Rzeczywisty zbieg przestępstw II. Pozorny zbieg przestępstw Zbieg przepisów ustawy I. Kumulatywny zbieg przepisów II. Pozorny zbieg przepisów Przykłady wyroków Tablice Rozdział IV. Formy popełnienia przestępstwa Formy zjawiskowe popełnienia przestępstwa I. Sprawstwo II. Współsprawstwo III. Sprawstwo kierownicze IV. Sprawstwo polegające na wykorzystaniu innej osoby przez polecenie jej wykonania określonego czynu V. Podżeganie i pomocnictwo Formy stadialne popełnienia przestępstwa I. Przygotowanie II. Usiłowanie III. Usiłowanie nieudolne Przykłady wyroków Tablice Rozdział V. Wyłączenie odpowiedzialności karnej Okoliczności wyłączające bezprawność (kontratypy) I. Kontratypy ustawowe II. Kontratypy pozaustawowe Okoliczności wyłączające winę I. Stan wyższej konieczności II. Błąd III. Niepoczytalność IV. Rozkaz Okoliczność wyłączająca społeczną szkodliwość czynu Społeczna szkodliwość Przykłady wyroków Tablice Rozdział VI. Kary Pojęcie kary Rodzaje kar I. Kara grzywny II. Kara ograniczenia wolności III. Kara pozbawienia wolności IV. Kara 25 lat pozbawienia wolności i kara dożywotniego pozbawienia wolności

8 Spis treści VII 3. Przykłady wyroków Tablice Rozdział VII. Środki karne Podział środków karnych I. Pozbawienie praw publicznych II. Zakaz zajmowania określonego stanowiska, wykonywania określonego zawodu lub prowadzenia określonej działalności gospodarczej III. Zakaz prowadzenia działalności związanej z wychowaniem, leczeniem, edukacją małoletnich lub z opieką nad nimi IV. Obowiązek powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach, zakaz kontaktowania się z określonymi osobami, zakaz zbliżania się do określonych osób, zakaz opuszczania określonego miejsca pobytu bez zgody sądu lub nakaz opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym V. Zakaz wstępu na imprezę masową VI. Zakaz wstępu do ośrodków gier i uczestnictwa w grach hazardowych VII. Zakaz prowadzenia pojazdów VIII. Przepadek przedmiotów IX. Obowiązek naprawienia szkody X. Nawiązka XI. Świadczenie pieniężne XII. Podanie wyroku do publicznej wiadomości Przykłady wyroków Tablice Rozdział VIII. Zasady wymiaru kar i środków karnych Sądowy wymiar kary I. Nadzwyczajne złagodzenie kary II. Zaostrzenie kary III. Odstąpienie od wymierzenia kary Przykłady wyroków Tablice Rozdział IX. Środki związane z poddaniem sprawcy próbie Warunkowe umorzenie postępowania Warunkowe zawieszenie wykonania kary Warunkowe przedterminowe zwolnienie Przykłady wyroków Tablice Rozdział X. Środki zabezpieczające Rodzaje środków zabezpieczających I. Środki o charakterze izolacyjno-leczniczym II. Środki o charakterze administracyjnym Przykłady wyroków Tablice

9 VIII Spis treści Rozdział XI. Przedawnienie. Zatarcie skazania Przedawnienie I. Przedawnienie ścigania II. Przedawnienie wyrokowania III. Przedawnienie wykonania kary Zatarcie skazania Przykłady wyroków Tablice Indeks rzeczowy

10 WYKAZ SKRÓTÓW 1. Akty normatywne KC... Kodeks cywilny KK... Kodeks karny z 1997 r. KPK... Kodeks postępowania karnego z 1997 r. KKW... Kodeks karny wykonawczy z 1997 r. KW... Kodeks wykroczeń NielU... ustawa z r. o postępowaniu w sprawach nieletnich (tekst jedn. Dz.U. z 2010 r. Nr 33, poz. 178 ze zm.) OdpPodZbU... ustawa z r. o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary (Dz.U. Nr 197, poz ze zm.) 2. Organy orzekające SA... Sąd Apelacyjny SN... Sąd Najwyższy 3. Czasopisma An. UMCS... Annales Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej AUWr... Acta Uniwersitatis Wratislaviensis Gaz. Praw.... Gazeta Prawnicza GS... Gazeta Sądowa Jur.... Jurysta KZS... Krakowskie Zeszyty Sądowe MoP... Monitor Prawniczy MP... Monitor Polski NP... Nowe Prawo OSA... Orzecznictwo Sądu Apelacyjnego OSN... Orzecznictwo Sądu Najwyższego OSNKW... Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Karna i Wojskowa OSPiKA... Orzecznictwo Sądów Polskich i Komisji Arbitrażowych OSNPG... Orzecznictwo Sądu Najwyższego Prokuratury Generalnej Pal.... Palestra PiP... Państwo i Prawo PiŻ... Prawo i Życie

11 X Wykaz skrótów PPK... Przegląd Prawa Karnego Probl. Pr. Kar.... Problemy Prawa Karnego Prok. i Pr.... Prokuratura i Prawo PS... Przegląd Sądowy PUG... Przegląd Ustawodastwa Gospodarczego RPEiS... Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny SI... Studia Iuridica WPP... Wojskowy Przegląd Prawniczy 4. Inne skróty art.... artykuł Dz.U.... Dziennik Ustaw NSA... Naczelny Sąd Administracyjny nast.... następny (a, e) SN... Sąd Najwyższy tekst jedn.... tekst jednolity ust.... ustęp w zw.... w związku zd.... zdanie ze zm.... ze zmianami zob.... zobacz

12 WYKAZ WYbRANEj LITERATURY I. Podręczniki i komentarze E. Bieńkowska, B. Kunicka-Michalska, G. Rejman, J. Wojciechowska, Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz, Warszawa K. Buchała, A. Zoll, Kodeks karny. Część ogólna z komentarzem, Kraków K. Buchała, A. Zoll, Kodeks karny. Część szczególna z komentarzem, Kraków M. Flemming, W. Kutzmann, Przestępstwa przeciwko porządkowi publicznemu. Rozdział XXXII kodeksu karnego. Komentarz, Warszawa M. Flemming, J. Wojciechowska, Zbrodnie wojenne. Przestępstwa przeciwko pokojowi, państwu i obronności. Rozdział XVI, XVII, XVIII k.k. Komentarz, Warszawa L. Gardocki, Prawo karne, Warszawa R. Góral, Kodeks karny praktyczny komentarz, Warszawa A. Marek, Komentarz do Kodeksu karnego. Część ogólna, Warszawa A. Marek, Prawo karne, Warszawa A. Marek, Prawo karne w pytaniach i odpowiedziach, Toruń Nowa kodyikacja karna kodeks karny. Krótkie komentarze. Wyd. Ministerstwo Sprawiedliwości, Departament Kadr i Szkolenia B. Michalski, Przestępstwa przeciwko mieniu. Rozdz. XXXV kodeksu karnego. Komentarz, Warszawa A. Wąsek, Kodeks karny. Komentarz. Tom I (art. 1 31), Gdańsk J. Wojciechowski, Kodeks karny komentarz, orzecznictwo, Warszawa Projekt Kodeksu karnego wraz z uzasadnieniem (druki sejmowe nr 1274 i 1942). II. Podręczniki i komentarze do Kodeksu karnego z 1969 r. I. Andrejew, Kodeks karny z komentarzem, Warszawa I. Andrejew, Polskie prawo karne w zarysie, Warszawa J. Baia, K. Mioduski, M. Siewierski, Kodeks karny. Komentarz, wyd. 3., Warszawa K. Buchała, Prawo karne materialne, wyd. 2., Warszawa K. Buchała, Z. Ćwiąkalski, M. Szewczyk, A. Zoll, Komentarz do Kodeksu karnego. Część ogólna, wyd. 3., Warszawa K. Buchała, A. Zoll, Polskie prawo karne, Warszawa M. Cieślak, Polskie prawo karne. Zarys ujęcia systemowego, wyd. 2., Warszawa L. Gardocki, Prawo karne, Warszawa M. Król-Bogumilska, Formy winy w prawie karnym w świetle psychologii, Warszawa 1991.

13 XII Wykaz wybranej literatury A. Marek, Prawo karne w pytaniach i odpowiedziach, Toruń System prawa karnego, pod red. I. Andrejewa, t. IV, O przestępstwach w szczególności, cz. I, Wrocław Warszawa 1985; cz. II, Wrocław Warszawa S. Śliwiński, Polskie prawo karne materialne. Część ogólna, Warszawa J. Śliwowski, Prawo karne, Warszawa W. Wolter, Nauka o przestępstwie, Warszawa III. Ważniejsze monograie A. Adamski, Karalność hackingu na podstawie przepisów Kodeksu karnego z 1997 r., PS 1998, Nr I. Andrejew, Oceny prawne karcenia nieletnich, Warszawa T. Bojarski, Społeczna szkodliwość czynu i wina w projekcie k.k., [w:] Problemy kodyikacji prawa karnego. Księga ku czci Profesora Mariana Cieślaka, Kraków K. Buchała, Kara grzywny, problem orzekania i nowelizacji kodeksu, Pal. 1988, Nr 6. K. Buchała, Niektóre problemy wykładni znamion przestępstw przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji, Prok. i Pr. 1998, Nr K. Buchała, Niektóre zagadnienia nowelizacji prawa karnego, PiP 1996, z. 3. K. Buchała, Prace nad nowym Kodeksem karnym próba podsumowania, PiP 1998, z K. Buchała, System kar, środków karnych i zabezpieczających w projekcie Kodeksu karnego z 1990 r., PiP 1991, z. 6. K. Buchała, System sądowego wymiaru kary w projekcie k.k., [w:] Problemy kodyikacji prawa karnego. Księga pamiątkowa ku czci Profesora Mariana Cieślaka, Kraków K. Buchała, Założenia modelu sankcji i ich orzekania według projektu Kodeksu karnego, [w:] Problemy reformy prawa karnego, red. T. Bojarski, E. Skrętowicz, Lublin K. Buchała, L. Kubicki, Zasady odpowiedzialności karnej w przyszłej konstytucji, PiP 1987, z. 10. A. Bulsiewicz, Odpowiedzialność karna z powodu cudzych czynów (de lege lata i de lege ferenda), Wyd. Uniwersytetu Warszawskiego, SI. Tom 33, Warszawa R. Citowicz, Spory wokół rozumienia umyślności i jej postaci, Prok. i Pr. 1999, Nr 6. B. Czarnecka-Dzialuk, Z. Ostrihanska, D. Wójcik, Zasady odpowiedzialności nieletnich wobec kodyikacji karnej, PiP 1998, z M. Czekaj, Posługiwanie się niebezpiecznym przedmiotem jako znamię przestępstwa w Kodeksie karnym, Prok. i Pr. 1999, Nr 2. Z. Ćwiąkalski, Błąd co do bezprawności czynu w polskim prawie karnym. Zagadnienia teorii i praktyki, Kraków Z. Ćwiąkalski, Odpowiedzialność karna nieletnich (w świetle Kodeksu karnego), Pal. 1999, Nr 1 2. W. Daszkiewicz, Odpowiedzialność karna z powodu cudzych czynów (de lege lata i de lege ferenda), Wyd. Uniwersytetu Warszawskiego, SI. Tom 33, Warszawa M. Dąbrowska-Kardas, P. Kardas, Odpowiedzialność za spowodowanie wypadku komunikacyjnego w świetle regulacji nowego Kodeksu karnego z 1997 r., cz. 1, Pal. 1999, Nr 1 2. M. Dietrich, B. Namysłowska, Prawo karne część ogólna, Warszawa T. Dukiet-Nagórska, Przestępczość zawodowa w prawie obowiązującym i projekcie Kodeksu karnego, [w:] Problemy nauk penalnych. Prace oiarowane Pani Profesor Oktawii Górniok, Katowice 1996.

14 Wykaz wybranej literatury XIII M. Filar, O niektórych ogólnych zasadach odpowiedzialności karnej w projekcie Kodeksu karnego z sierpnia 1990 r. polemicznie, [w:] Problemy reformy prawa karnego, Lublin M. Filar, Ochrona jednostki w nowym Kodeksie karnym, PiP 1998, z B. Fischer, Ludzie i komputery, PiŻ 1998, Nr 35. D. Gajdus, Czynny żal w polskim prawie karnym, Toruń Z. Gostyński, Nowe instytucje prawa karnego nawiązujące do prawa karnego skarbowego, Prok. i Pr. 1998, Nr 10. Z. Gubiński, Główne ogniwa reformy prawa karnego, PiP 1981, z. 7. A. Guzik, O dwóch martwych przepisach w k.k., Jur. 1999, Nr 2 3. S. Hoc, Niektóre aspekty ochrony tajemnicy państwowej i służbowej, WPP 1998, Nr 3 4. P. Hofmański, W sprawie nowelizacji przepisów o obronie koniecznej, [w:] Z problematyki prawa karnego, Białystok P. Jakubski, Wina i jej stopniowalność na tle Kodeksu karnego, Prok. i Pr. 1999, Nr 4. W. Jaroch, Przestępstwa ubezpieczeniowe, MoP 1998, Nr 11. H. H. Jescheck, Część ogólna projektu z 1990 r. polskiego Kodeksu karnego w świetle prawnoporównawczym, PiP 1992, z. 12. Z. Jędrzejewski, Uwagi o pojęciu przestępstwa w projekcie Kodeksu karnego, PiP 1993, z. 10. T. Kaczmarek, Ogólne dyrektywy wymiaru kary jako problem kodyikacyjny, [w:] Problemy reformy prawa karnego, red. T. Bojarski, E. Skrętowicz, Lublin P. Kardas, M. Rodzynkiewicz, Projekt Kodeksu karnego w świetle opinii sędziów i prokuratorów, cz. 2, WPP 1995, Nr 3 4. B. Kolasiński, Kara grzywny w Kodeksie karnym, Prok. i Pr. 1999, Nr 3. L. Kubicki, Nowa kodyikacja karna a Konstytucja RP, PiP 1998, z J. Kulesza, Pozbawienie praw rodzicielskich lub opiekuńczych w świetle projektu Kodeksu karnego, PiP 1992, z. 3. B. Kunicka-Michalska, System wymiaru grzywien w nowym Kodeksie karnym, MoP 1998, Nr 3. B. Kunicka-Michalska, Zasada nullum crimen, nulla poena sine lege w projekcie Kodeksu karnego w świetle norm międzynarodowych, [w:] Problemy kodyikacji prawa karnego. Księga ku czci Profesora Mariana Cieślaka, Kraków E. Kunze, Odstąpienie od przygotowania do przestępstwa w nowym Kodeksie karnym, Prok. i Pr. 1998, Nr 10. E. Kunze, Przygotowanie przestępstwa w ujęciu polskiego prawa karnego, Poznań S. Lelental, Warunkowe przedterminowe zwolnienie w projekcie kodyikacji karnej, [w:] Problemy nauk penalnych. Prace oiarowane Pani Profesor Oktawii Górniok, Katowice S. Łagodziński, Przestępstwa przeciwko mieniu w Kodeksie karnym (wybrane zagadnienia), Prok. i Pr. 1999, Nr 2. J. Majewski, Grzywna w projekcie nowego k.k., PS 1994, Nr A. Makuch, Środki karne w projekcie k.k. a kary dodatkowe w obowiązującym prawie karnym, An. UMCS, 1991, Nr 38. W. Marcinkowski, Koncepcja odpowiedzialności zredukowanej w świetle art k.k., Prok. i Pr. 1999, Nr 6. A. Marek, Myśl Cezarego Beccarii we współczesnej nauce prawa karnego, Pal. 1994, Nr 5 6.

15 XIV Wykaz wybranej literatury A. Marek, Naprawienie szkody wyrządzonej przestępstwem. (Releksje na tle projektu nowej kodyikacji karnej), [w:] Problemy kodyikacji prawa karnego, Księga pamiątkowa ku czci Profesora Mariana Cieślaka, Kraków A. Marek, Nowy Kodeks karny geneza i podstawowe założenia, MoP 1997, Nr 9. A. Marek, Nowy Kodeks karny zasady odpowiedzialności, nowa polityka karna, MoP 1997, Nr 12. A. Marek, Odpowiedzialność karna za spowodowanie lekkich uszkodzeń ciała przez sprawcę wypadku w komunikacji, Prok. i Pr. 1999, Nr 3. A. Marek, Polskie prawo karne na tle standardów europejskich, PiP 1994, z. 5. A. Marek, Problemy penalizacji przestępczości zorganizowanej, [w:] Problemy nauk penalnych. Prace oiarowane Pani Profesor Oktawii Górniok, Katowice A. Marek, Reforma prawa karnego uwagi i postulaty, NP 1981, Nr 7 8. W. Mącior, O usiłowaniu reformowania prawa karnego, PiP 1992, z. 10. W. Mącior, W sprawie reformy prawa karnego, PiP 1991, z. 10. R. Mądro, G. Teresiński, K. Wróblewski, Rozstrój zdrowia jako znamię przestępstwa z art. 157 k.k., Prok. i Pr. 1998, Nr 10. M. Melezini, Czy system stawek dziennych przy wymiarze grzywny?, NP 1982, Nr 3 4. Z. Mielnik, Przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu w ujęciu nowego Kodeksu karnego, RPEiS 1997, z. 4. P. Pałka, Odpowiedzialność karna, Jur. 1998, Nr S. Pawela, Warunkowe zwolnienie w nowym k.k., GS 1999, Nr 2. K. Poklewski-Koziełł, Wokół postulatu zniesienia kary śmierci w Polsce, PiP 1988, z. 2. H. Pracki, Zakres stosowania kary pozbawienia wolności, Prok. i Pr. 1996, Nr 10. M. Prandota, Winien, nie winien, GS 1998, Nr 11. L. Przybylczak, Instytucja warunkowego przedterminowego zwolnienia w nowym Kodeksie karnym i Kodeksie karnym wykonawczym, Prok. i Pr. 1998, Nr 9. A. Ratajczak, Kodyikacja konieczna?, GS 1996, Nr 19. G. Rejman, Odpowiedzialność karna lekarza, Warszawa Z. Sienkiewicz, Kilka uwag o funkcjach obowiązku naprawienia szkody w projekcie Kodeksu karnego, PS 1994, Nr 1. Z. Sienkiewicz, O funkcjach przepadku przedmiotów w projekcie Kodeksu karnego, PiP 1997, z. 4. Z. Sienkiewicz, Samoistne orzeczenie środków karnych w nowym Kodeksie karnym, PiP 1997, z. 6. O. Sitarz, Obowiązek naprawienia szkody i nawiązka jako środki karne w projekcie Kodeksu karnego, [w:] Problemy nauk penalnych. Prace oiarowane Pani Profesor Oktawii Górniok, Katowice J. Skorupka, Wybrane aspekty przestępstw przeciwko obrotowi gospodarczemu, PS 1999, Nr 2. J. Skupiński, O zamiarze szybkiego uchwalenia nowego Kodeku karnego krytycznie, PiP 1990, z. 8. A. Spotowski, Kara grzywny według stawek dziennych w prawie karnym RFN, NP 1982, Nr 3 4. A. Spotowski, Zezwolenie uprawnionego i zgoda pokrzywdzonego a odpowiedzialność karna, PiP 1972, z. 3. B. Stańdo-Kawecka, Odpowiedzialność karna nieletnich a nowy Kodeks karny, Pal. 1998, Nr 9 10.

16 Wykaz wybranej literatury XV R. A. Stefański, Nowe ujęcie recydywy w znowelizowanym Kodeksie karnym, Prok. i Pr. 1996, Nr 4. R. A. Stefański, Odpowiedzialność za spowodowanie lekkiego wypadku drogowego, Prok. i Pr. 1998, Nr R. A. Stefański, Wypadek w komunikacji jako przestępstwo w nowym Kodeksie karnym, Prok. i Pr. 1998, Nr 10. P. Stępniak, Propozycje zmian organizacyjnych w zakresie stosowania środków probacji, [w:] Problemy nauk penalnych. Prace oiarowane Pani Profesor Oktawii Górniok, Katowice M. Szewczyk, System środków karnych w projekcie nowego prawa karnego, [w:] Problemy kodyikacji prawa karnego. Księga ku czci Profesora Mariana Cieślaka, Kraków W. Szkotnicki, Nowa regulacja prawna kary grzywny w projektowanych zmianach prawa karnego, Prok. i Pr. 1995, Nr 5. J. Szumski, O celowości recepcji systemu grzywien stawek dziennych, PiP 1991, z. 2. J. Szumski, Prawnokarne sposoby reakcji wobec osób uzależnionych od alkoholu i narkotyków na tle projektów legislacyjnych, [w:] Problemy nauk penalnych. Prace oiarowane Pani Profesor Oktawii Górniok, Katowice J. Szumski, Problem kary dożywotniego pozbawienia wolności, PiP 1996, z. 1. J. Szumski, Prowadzenie pojazdu po użyciu alkoholu, Jur. 1996, Nr J. Szumski, Uwagi o samoistnej karze grzywny, Prok. i Pr. 1999, Nr 1. A. J. Szwarc, Karnoprawne funkcje reguł sportowych, Poznań M. Tarnawski, Co dalej z projektem Kodeksu karnego?, Pal. 1994, Nr 1 2. M. Tarnawski, Ogólne releksje o nowym Kodeksie karnym, Pal. 1999, Nr 1 2. A. Walczak-Żochowska, Systemy postępowania z nieletnimi w państwach europejskich. Studium prawnoporównawcze, Warszawa S. Waltoś, A. Wąsek, Harmonizacja prawa karnego w Europie z polskiej perspektywy, Część I Pal. 1996, Nr 11 12, Część II Pal. 1997, Nr 1 2. J. Warylewski, W sprawie prawnokarnego postrzegania eutanazji. Artykuł polemiczny, PiP 1999, z. 3. J. Waszczyński, W sprawie ciągłości przestępstw w Projekcie KK, PiP 1991, z. 9. A. Wąsek, Ewolucja prawnokarnego pojęcia winy w powojennej Polsce, PPK 1990, Nr 4. A. Wąsek, Projekt Kodeksu karnego a międzynarodowe standardy praw człowieka, [w:] Problemy ewolucji prawa karnego, red. T. Bojarski, Lublin A. Wąsek, Stany konieczności w części ogólnej projektu k.k. z 1991 r., [w:] Problemy kodyikacji prawa karnego. Księga ku czci Profesora Mariana Cieślaka, Kraków A. Wąsek, Z problematyki usiłowania nieudolnego, PiP 1985, z J. Wąsik, Projekt reanimacji kary dożywotniego pozbawienia wolności, [w:] Problemy reformy prawa karnego, Lublin Z. Wiernikowski, Działanie w granicach uprawnienia lub obowiązku prawnego jako okoliczność wyłączająca bezprawność czynu, PiP 1987, z. 3. L. Wilk, Obowiązek denuncjacji w prawie karnym (art. 240 k.k.), Prok. i Pr. 1999, Nr 1. J. Wojciechowska, Czy uchwalimy nowy Kodeks karny znoszący karę śmierci?, [w:] Problemy nauk penalnych. Prace oiarowane Pani Profesor Oktawii Górniok, Katowice J. Wojciechowski, Odpowiedzialność za stare przestępstwa pod rządami nowego Kodeksu karnego, MoP 1997, Nr 12. J. W. Wójcik, Przestępczość komputerowa. Uregulowania w nowym Kodeksie karnym, GS 1998, Nr 10.

17 XVI Wykaz wybranej literatury J. W. Wójcik, Włamywacze komputerowi, PiŻ 1998, Nr 37. W. Wróbel, Wokół krytyki nowego Kodeksu karnego, PiP 1998, z M. Wysocki, Przemoc wobec osoby w rozumieniu art. 191 k.k., Prok. i Pr. 1999, Nr 3. R. Zakrzewski, Ochrona informacji w nowym Kodeksie karnym, GS 1998, Nr R. Zakrzewski, Przestępstwa przeciwko ochronie informacji, PUG 1998, Nr 10. J. Zientek, Rola stopnia społecznej szkodliwości czynu w nowym Kodeksie karnym, Prok. i Pr. 1998, Nr 9. A. Zoll, Kodeksy niezależne ideologicznie. Wywiad, GS 1997, Nr 4. A. Zoll, Materialne określenie przestępstwa w projekcie Kodeksu karnego, [w:] Problemy kodyikacji prawa karnego. Księga ku czci Profesora Mariana Cieślaka, Kraków A. Zoll, Ogólne zasady odpowiedzialności karnej w projekcie Kodeksu karnego, PiP 1990, z. 10. A. Zoll, Okoliczności wyłączające bezprawność czynu. Zagadnienia ogólne, Warszawa A. Zoll, Podstawy teoretyczne regulacji współdziałania przestępnego w projekcie Kodeksu karnego, PiP 1995, z. 6. A. Zoll, Problemy tzw. przestępstwa ciągłego w propozycjach projektu Kodeksu karnego, PS 1994, Nr 3. A. Zoll, Regulacja błędu w projekcie Kodeksu karnego, [w:] Problemy nauk penalnych. Prace oiarowane Pani Profesor Oktawii Górniok, Katowice A. Zoll, Społeczny projekt nowelizacji k.k., Gaz. Praw. 1981, Nr 20. A. Zoll, Założenia politycznokryminalne Kodeksu karnego w świetle wyzwań współczesności, PiP 1998, z A. Zoll, Założenia polityki karnej w projekcie Kodeksu karnego, PiP 1994, z. 5.

18 PRZEDMOWA DO PIĄTEGO WYDANIA Kodeks karny, który wszedł w życie w dniu r., doczekał się już licznych opracowań monograicznych i komentatorskich. Skrypt Prawo karne, przekazywany Czytelnikom, nie aspiruje do miana komentarza do Kodeksu karnego. Nie jest również ambicją autorki polemika z twórcami Kodeksu. Stanowi on swoiste uzupełnienie, suplement do podręcznika Prawo karne, autorstwa prof. dr. hab. Lecha Gardockiego, proponując nieco inne podejście do tej trudnej materii. W zamierzeniu autorki skryptu ma on stanowić pomoc dla osób uczących się prawa karnego w ramach studiów uniwersyteckich, aplikantów, ale również dla osób pragnących poznać podstawy prawa karnego. W celu ułatwienia zrozumienia poszczególnych instytucji prawa karnego skrypt zawiera szereg kazusów i przykładów opartych tam, gdzie było to możliwe o orzecznictwo Sądu Najwyższego oraz o poglądy prezentowane w doktrynie. Dodatkowym elementem, służącym lepszej orientacji w tekście oraz lepszemu zapamiętaniu omawianych instytucji, są wytłuszczenia w tekście, schematy, które odzwierciedlają wypróbowane mnemotechniki stosowane przez uczących się studentów, oraz tzw. checklist, czyli swoiste formularze ułatwiające weryikację wszystkich przesłanek koniecznych do stosowania opisywanych instytucji prawnokarnych. Specjalnie z myślą o praktykach, zwłaszcza sędziach, adwokatach i prokuratorach, w skrypcie zamieszczono wzory wyroków z uzasadnieniami, pozwalającymi również studentom i aplikantom poznać metodologię pracy sędziego w sprawach karnych, i pod tym względem stanowi to pewne novum w zakresie metod dydaktycznych, stosowanych zwłaszcza na polskich uniwersytetach. Wyroki te zostały opracowane przez Marcina Dietricha. Wspomniane wzory zostały opracowane w oparciu o sprawy rozpoznawane w polskich sądach na różnych poziomach instancyjnych w latach , a następnie dostosowane przez dr Annę Zientarę do obecnego stanu prawnego. Ze względu na charakter i objętość skryptu, jak też wspomnianą wcześniej złożoność teoretycznych koncepcji opisujących poszczególne instytucje prawa karnego, autorka nie przedstawia wszystkich poglądów na określony temat, wskazując wyłącznie jej zdaniem najważniejsze. Tam, gdzie było to konieczne, zwłaszcza w braku jednoznacznych głosów doktryny, przedstawiono sposób interpretacji przepisów zaprezentowany w uzasadnieniu do projektu Kodeksu karnego przez twórców kodyikacji karnej. Niniejszy skrypt zawiera również wykaz nowych pozycji literatury tematu, jak też orzeczeń i glos opartych na Kodeksie karnym. Na początku książki podano wykaz ważniejszych pozycji odnoszących się do Kodeksu karnego z 1969 r., jak i do Kodeksu karnego z 1997 r., a ponadto na początku każdego rozdziału przedstawiono opracowania ukazujące się w trakcie prac nad projektem Kodeksu karnego, poświęcone poszczególnym instytucjom karnym,

19 XVIII Przedmowa a także orzeczenia Sądu Najwyższego i Sądów Apelacyjnych wydane na podstawie przepisów Kodeksu karnego z 1997 r. Z nadzieją, że zaproponowany sposób podejścia do nauki części ogólnej prawa karnego spodoba się Państwu, autorka i Wydawnictwo czekają na wszelkie uwagi i komentarze, które pozwolą na ulepszanie skryptu w kolejnych jego wydaniach. Barbara Namysłowska-Gabrysiak

20 ROZDZIAł I ZASADY PRAWA KARNEGO I ObOWIĄZYWANIA USTAWY KARNEj Literatura: K. Buchała, L. Kubicki, Zasady odpowiedzialności karnej w przyszłej konstytucji, PiP 1987, z. 10; M. Filar, Podstawy odpowiedzialności karnej w nowym Kodeksie karnym, Pal. 1997, Nr 11 12; L. Gardocki, Zasady obowiązywania ustawy. O reformie prawa karnego, Pal. 1996, Nr 3 4; B. Kunicka-Michalska, Zasada nullum crimen, nulla poena sine lege w projekcie KK w świetle norm międzynarodowych, [w:] Problemy kodyikacji prawa karnego. Księga ku czci profesora Mariana Cieślaka, Kraków 1993; A. Marek, Myśl Cezarego Beccarii we współczesnej nauce prawa karnego, Pal. 1994, Nr 5 6; tenże, Nowy Kodeks karny zasady odpowiedzialności, nowa polityka karna, MoP 1997, Nr 12; B. Namysłowska-Gabrysiak, Komentarz do ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny niedozwolone, Kraków 2004; taż, Odpowiedzialność karna podmiotów zbiorowych, MoP 2002, Nr 23; B. Nita, A. R. Światłowski, Zakaz łącznego stosowania przepisów ustawy dawnej na tle art. 4 1 KK, Prok. i Pr. 2001, Nr 3; R. A. Stefański, Ustawa względniejsza dla sprawcy, Prok. i Pr. 1995, Nr 9; A. Światłowski, O retroaktywności prawa karnego, PS 1994, Nr 3; A. Wąsek, Ewolucja prawnokarna pojęcia winy w powojennej Polsce, PPK 1990, Nr 4; J. Wojciechowski, Odpowiedzialność za stare przestępstwa pod rządami nowego Kodeksu karnego, MoP 1997, Nr 12. Orzecznictwo: wyrok SN z r., II KRN 154/91, OSNKW 1992, Nr 1; postanowienie SA w Katowicach z r., II AKz 277/98, BSA w Katowicach 1999, Nr 2; postanowienie SA w Warszawie z r., II AKz 470/98, BSA w Warszawie 1999, Nr 2; wyrok SA w Lublinie z r., II AKa 155/98, BSA w Lublinie 1999, Nr 1; wyrok SA w Białymstoku z r., II AKa 109/98, BSA w Białymstoku 1999, Nr 4; wyrok SA w Katowicach z r., II AKa 228/98, BSA w Katowicach 1999, Nr 4; uchwała SN z r., I KZP 37/98, OSNKW 1999, Nr 3 4; postanowienie SA w Lublinie z r., II AKa 109/98, BSA w Lublinie 1999, Nr 2; postanowienie SN z r., I KZP 25/99, OSNKW 1999, Nr 9 10; wyrok SN z r., II KKN 335/99, Prok. i Pr. 2000, Nr 9; wyrok SN z r., III KKN 356/99, Prok. i Pr. 2001, Nr 2; postanowienie SN z r., I KZP 5/07, Biuletyn Prawa Karnego 2007, Nr 10; wyrok z r., IV KK 407/07, Biuletyn Prawa Karnego 2008, Nr 4; wyrok SN z r., WA 40/08, OSNKW 2008, Nr 1, poz. 194; wyrok SA w Krakowie z r., II AKa 92/08, KZS 2008, Nr 11, poz. 49.