Ustawa o państwowej kompensacie przysługującej ofiarom niektórych przestępstw

Transkrypt

1 Krótkie Komentarze Becka Paweł Janda Andrzej Kiełtyka Ustawa o państwowej kompensacie przysługującej ofiarom niektórych przestępstw Komentarz C. H. Beck

2 KRÓTKIE KOMENTARZE BECKA Ustawa o państwowej kompensacie przysługującej ofiarom niektórych przestępstw

3 Polecamy nasze publikacje: Robert Zawłocki, Michał Królikowski (red.) KODEKS KARNY. CZĘŚĆ OGÓLNA. KOMENTARZ DO ART. 1 31, Tom 1 Duże Komentarze Becka Robert Zawłocki, Michał Królikowski (red.) KODEKS KARNY. CZĘŚĆ OGÓLNA. KOMENTARZ DO ART , Tom 2 Duże Komentarze Becka Andrzej Wąsek, Robert Zawłocki (red.) KODEKS KARNY. CZĘŚĆ SZCZEGÓLNA. KOMENTARZ DO ART , Tom 1, wyd. 4 Duże Komentarze Becka Andrzej Wąsek, Robert Zawłocki (red.) KODEKS KARNY. CZĘŚĆ SZCZEGÓLNA. KOMENTARZ DO ART , Tom 2, wyd. 4 Duże Komentarze Becka Lech Garlicki (red.) KONWENCJA O OCHRONIE PRAW CZŁOWIEKA I PODSTA- WOWYCH WOLNOŚCI. KOMENTARZ DO ART. 1 18, Tom 1 Duże Komentarze Becka Andrzej Sakowicz, Adam Górski, Katarzyna T. Boratyńska, Andrzej Ważny KODEKS POSTĘPOWANIA KARNEGO. KOMENTARZ, wyd. 3 Komentarze Becka Jerzy Lachowski WARUNKOWE ZWOLNIENIE Z RESZTY KARY POZBAWIENIA WOLNOŚCI Monografie Prawnicze

4 Ustawa o państwowej kompensacie przysługującej ofiarom niektórych przestępstw Komentarz Paweł Janda Andrzej Kiełtyka WYDAWNICTWO C. H. BECK WARSZAWA 2010

5 Ustawa o państwowej kompensacie przysługującej ofiarom niektórych przestępstw Stan prawny: 1 lipca 2010 r. Redakcja: Urszula Danilczuk Wydawnictwo C. H. Beck 2010 Wydawnictwo C. H. Beck Sp. z o.o. ul. Bonifraterska 17, Warszawa Skład i łamanie: Wydawnictwo C. H. Beck Druk i oprawa: Elpil, Siedlce ISBN

6 Spis treści Przedmowa Wykaz skrótów Wykaz literatury XIII A. Tekst ustawy Ustawa z dnia 7 lipca 2005 r. o państwowej kompensacie przysługującej ofiarom niektórych przestępstw (Dz.U. Nr 169, poz ze zm.) B. Komentarz Wprowadzenie Ustawa o państwowej kompensacie przysługującej ofiarom niektórych przestępstw Rozdział 1. Przepisy ogólne Art. 1. Zakres przedmiotowy Art. 2. Objaśnienie pojęć Rozdział 2. Zasady i tryb przyznawania kompensaty Art. 3. Wysokość kompensaty Art. 4. Ograniczenie do terytorium RP Art. 5. Warunki przyznania Art. 6. Górny pułap kompensaty Art. 7. Okoliczności przyznania lub nieprzyznania Art. 8. Właściwość sądu Art. 9. Forma wniosku Art. 10. Organ pomocniczy Art. 11. Niedopuszczalność skargi kasacyjnej Art. 12. Wypłata kompensaty Art. 13. Zwrot kompensaty Art. 14. Roszczenie zwrotne Skarbu Państwa Rozdział 3. Współpraca organów pomocniczych i organów orzekających w Rzeczypospolitej Polskiej z organami pomocniczymi i organami orzekającymi w innych państwach członkowskich Unii Europejskiej VII IX V

7 Spis treści Art. 15. Przekazywanie wniosków organom UE Art. 16. Informacje uzupełniające Art. 17. Koszty tłumaczeń i innych czynności Art. 18. Potwierdzenie otrzymania wniosku Art. 19. Czynności organów pomocniczych w państwach członkowskich Art. 20. Przesłuchanie Art. 21. Odpis postanowienia Art. 22. Korespondencja; protokoły z przesłuchań Rozdział 4. Przepisy końcowe Art. 23. Stosowanie ustawy Art. 24. Wejście w życie C. Akty wykonawcze i dyrektywy Dyrektywa Rady 2004/80/WE z dnia 29 kwietnia 2004 r. odnosząca się do kompensaty dla ofiar przestępstw Decyzja Komisji 2006/337/WE z dnia 19 kwietnia 2006 r. ustnawiająca standardowe formularze służące przekazywaniu wniosków i orzeczeń na mocy dyrektywy Rady 2004/80/WE odnoszącej się do kompensaty dla ofiar przestępstw Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 7 września 2005 r. w sprawie wniosku o przyznanie kompensaty Indeks rzeczowy VI

8 Przedmowa Uchwalenie r. ustawy o państwowej kompensacie przysługującej ofiarom niektórych przestępstw umyślnych, zapoczątkowało nowy etap w rozwoju instytucji chroniących prawa pokrzywdzonych. Po raz pierwszy niektórym osobom pokrzywdzonym przestępstwami (ofiarom), przyznano prawo uzyskania stosownych świadczeń odszkodowawczych bezpośrednio od państwa. Staje się to istotne zwłaszcza wówczas, gdy zawodzą inne sposoby uzyskania takich świadczeń, przewidziane przede wszystkim prawem karnym i cywilnym. O trudnościach jakie napotykało wprowadzenie do polskiego prawa państwowej kompensaty, świadczą m.in. dwie kolejne nowelizacje ustawy, w tym tak fundamentalna, jak odnosząca się do zmiany jej tytułu i wprowadzająca obecną nazwę: o państwowej kompensacie przysługującej ofiarom niektórych przestępstw. Stosowanie tej nowej instytucji napotyka niekiedy na trudności. Nie jest ona także zbytnio znana, o czym świadczy ciągle niewielka liczba wniosków o przyznanie kompensaty, składanych przez osoby uprawnione. Państwowa kompensata jest również interesującą instytucją prawa z uwagi na jej interdyscyplinarność i międzynarodowe uwarunkowania. Mamy nadzieję, że niniejszy Komentarz, ułatwi pracę tym, którzy stosują ustawę oraz przybliży problematykę państwowej kompensaty osobom zainteresowanym jej uzyskaniem. Rzeszów, czerwiec 2010 r. Autorzy VII

9

10 Wykaz skrótów 1. Źródła prawa EKPCz Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z r. (Dz.U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284 ze zm.) EwidLU ustawa z r. o ewidencji ludności i dowodach osobistych (t.j. Dz.U. z 2006 r. Nr 139, poz. 993 ze zm.) FUSU ustawa z r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz ze zm.) KC ustawa z r. Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93 ze zm.) KK ustawa z r. Kodeks karny (Dz.U. Nr 88, poz. 553 ze zm.) KKS ustawa z r. Kodeks karny skarbowy (t.j. Dz.U. z 2007 r. Nr 111, poz. 765 ze zm.) KKW ustawa z r. Kodeks karny wykonawczy (Dz.U. Nr 90, poz. 557 ze zm.) KompensataU ustawa z r. o państwowej kompensacie przysługującej ofiarom niektórych przestępstw (Dz.U. Nr 169, poz ze zm.) Konstytucja RP.... Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze zm.) KPC ustawa z r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) KPK ustawa z r. Kodeks postępowania karnego (Dz.U. Nr 89, poz. 555 ze zm.) KRO ustawa z r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U. Nr 9, poz. 59 ze zm.) PDOFizU ustawa z r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2010 r. Nr 51, poz. 307 ze zm.) PomSpołU ustawa z r. o pomocy społecznej (t.j. Dz.U. z 2009 r. Nr 175, poz ze zm.) IX

11 Wykaz skrótów ProkU ustawa z r. o prokuraturze (t.j. Dz.U. z 2008 r. Nr 7, poz. 39 ze zm.) RegUProkR rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z r. Regulamin wewnętrznego urzędowania powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury (Dz.U. Nr 49, poz. 296) RegUProkR z 2007 r... rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z r. Regulamin wewnętrznego urzędowania powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury (Dz.U. Nr 169, poz ze zm.) Zasady techniki prawodawczej załącznik do rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z r. w sprawie Zasad techniki prawodawczej (Dz.U. Nr 100, poz. 908) 2. Czasopisma ARE Analizy, Raporty, Ekspertyzy Dz.U Dziennik Ustaw Dz.Urz Dziennik Urzędowy KZS Krakowskie Zeszyty Sądowe OSA Orzecznictwo Sądów Apelacyjnych OSNC Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna OSNKW Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Karna i Wojskowa OSNPG Orzecznictwo Sądu Najwyższego wydawane przez Prokuraturę Generalną OSNwSK Orzecznictwo Sądu Najwyższego w Sprawach Karnych OSP Orzecznictwo Sądów Polskich Pal Palestra PiP Państwo i Prawo Pr. i Pod. UE Prawo i Podatki Unii Europejskiej Prok. i Pr Prokuratura i Prawo Prok. i Pr. wkł.... Prokuratura i Prawo dodatek orzecznictwo PS Przegląd Sądowy Rzeczp Rzeczpospolita WPP Wojskowy Przegląd Prawniczy Zb. Orz Zbiory Orzecznictwa X

12 3. Organy orzekające ETPCz Europejski Trybunał Praw Człowieka NSA Naczelny Sąd Administracyjny SA Sąd Apelacyjny SN Sąd Najwyższy US Urząd Skarbowy Wykaz skrótów 4. Literatura M. Arciszewski, Kompensata M. Arciszewski, Kompensata dla ofiar przestępstw, Pr. i Pod. UE 2006, Nr 2 E. Bieńkowska, L. Mazowiecka, Ofiara przestępstwa.. E. Bieńkowska, L. Mazowiecka, Ofiara przestępstwa w dokumentach międzynarodowych, Warszawa 2009 E. Bieńkowska, L. Mazowiecka, Uprawnienia pokrzywdzonego... E. Bieńkowska, L.Mazowiecka, Uprawnienia pokrzywdzonego przestępstwem, Warszawa 2009 M. Gabriel-Węglowski, Regulamin M. Gabriel-Węglowski, Regulamin prokuratury. Komentarz, Warszawa 2009 A. Góra-Błaszczykowska, Środki zaskarżania.. A. Góra-Błaszczykowska, Środki zaskarżania. Art KPC, Warszawa 2009 T. Marcinkowki, Medycyna T. Marcinkowki, Medycyna sądowa dla prawników, Warszawa 1993 M. Niełaczna, Kompensata M. Niełaczna, Kompensata dla ofiar przestępstw. Analiza Prawna, Analizy, Raporty, Ekspertyzy, Warszawa 2007, Nr 3 S. Pieprzny, Państwowa kompensata S. Pieprzny, Państwowa kompensata dla ofiar niektórych przestępstw umyślnych, Rzeszów 2008 XI

13 Wykaz skrótów E. Samborski, Zarys metodyki..... E. Samborski, Zarys metodyki pracy prokuratora, Warszawa 2008 A. Zoll (red.), Kodeks karny A. Zoll (red.), Kodeks karny. Cześć ogólna, t. 1, Komentarz, Kraków Inne skróty art artykuł cz część dot dotyczy itp i tym podobnie m.in między innymi n następny (-a, -e) Nb numer brzegowy np na przykład Nr numer pkt punkt por porównaj post postanowienie poz pozycja r rok red redakcja rozp rozporządzenie s strona (-y) t tom t.j tekst jednolity tzw tak zwany (-a, -e) uchw uchwała ust ustęp wyr wyrok z zeszyt zarz zarządzenie ze zm ze zmianami zob zobacz XII

14 Wykaz literatury Arciszewski M., Kompensata dla ofiar przestępstw, Pr. i Pod. UE 2006, Nr 2; Banasik K., Przestępstwo narażenia na zarażenie wirusem HIV (art k.k.), Prok. i Pr. 2009, Nr 6; Bańko M. (red.), Inny słownik języka polskiego, Warszawa 2000; Bieńkowska E., Prawo ofiary przestępstwa do ochrony godności i poszanowania standardy europejskie i ich odzwierciedlenie w prawie polskim (wprowadzenie do problematyki), [w:] Poszanowanie godności ofiar przestępstw, Legionowo 2002; Bieńkowska E., Mazowiecka L., Uprawnienia pokrzywdzonego przestępstwem, Warszawa 2009; taż, Prawa ofiar przestępstw, Warszawa 2009; taż, Ofiara przestępstwa w dokumentach międzynarodowych, Warszawa 2009; Błachno A., Miejsce popełnienia czynu zabronionego przez podżegacza i pomocnika zarys problematyki, Pal. 2006, Nr 7 8; Czerwiński W., Udział prokuratora w postępowaniu administracyjnym, Toruń 2009; Gabriel-Węglowski M., Regulamin prokuratury. Komentarz, Warszawa 2009; Góra-Błaszczykowska A., Środki zaskarżania. Art KPC, Warszawa 2009; Gruca E., Ocena wiarygodności zeznań świadków w procesie karnym, Kraków 2003; Grzeszczyk W., Glosa do post. SN z r., V KK 416/07, Prok. i Pr. 2008, Nr 10; tenże, Glosa do uchw. SN z r., I KZP 39/07, Prok. i Pr. 2008, Nr 7 8; tenże, Rola opinii biegłego w postępowaniu karnym, Prok. i Pr. 2005, Nr 6; Hayduk-Hawrylak I., Szołucha S., Wybrane zagadnienia prawa do odmowy składania zeznań, [w:] P. Hofmański (red.), Węzłowe problemy procesu karnego, Warszawa 2010; Hofmański P., Czy potrzebny jest nam dualizm w zakresie orzekania o naprawieniu szkody w procesie karnym, [w:] P. Hofmański (red.), Węzłowe problemy procesu karnego, Warszawa 2010; Juszkiewicz W., Kompensata po poprawkach, Na Wokandzie 2010, Nr 1; XIII

15 Wykaz literatury Kaczorkiewicz D., Tarnowska D., Formy dochodzenia rekompensaty za szkodę wyrządzoną przestępstwem w toku postępowania karnego, PS 2010, Nr 1; Kmiecik R., Glosa do uchw. SN z r., I KZP 39/07, WPP 2009, Nr 1; Kołodziejczyk P., Ne bis in idem w stosunku do orzeczeń zagranicznych, Prok. i Pr. 2006, Nr 8; Kruk M., Nowy fundusz realna pomoc pokrzywdzonym, Na Wokandzie 2010, Nr 1; Krysmann G., Przesłuchanie świadka przy użyciu urządzeń technicznych umożliwiających przeprowadzenie tej czynności na odległość, Kulesza C., Realizacja europejskich standardów dotyczących traktowania ofiar przestępstw w polskim prawie karnym, [w:] T. Cielecki, J. B. Banach-Gutierez, A. Suchorska (red.), Pozycja ofiary w procesie karnym standardy europejskie a prawo karne, Szczytno 2008; Lach A., Przesłuchanie na odległość w postępowaniu karnym, PiP 2006, z. 12; Łagodziński S., Przedmiot odmowy wszczęcia postępowania przygotowawczego, Prok. i Pr. 2003, Nr 9; Łukaszewicz A., Szybkie pieniądze dla poszkodowanych na leczenie i przeżycie, Rzeczp. z r.; Łupiński J., Odmowa wszczęcia postępowania przygotowawczego, Prok. i Pr. 2007, Nr 5; tenże, W kwestii reasumpcji postanowienia o wszczęciu postępowania przygotowawczego, Prok. i Pr. 2006, Nr 1; Marcinkowki T., Medycyna sądowa dla prawników, Warszawa 1993; Marek A., Prawo karne, Warszawa 2009; Mądro R., Teresiński G., Wróblewski K., Rozstrój zdrowia jako znamię przestępstwa z art. 157 k.k., Prok. i Pr. 1998, Nr 10; Niełaczna M., Kompensata dla ofiar przestępstw. Analiza Prawna, ARE 2007, Nr 3; Nowicki M. A., Europejska Konwencja Praw Człowieka. Wybór orzecznictwa, Warszawa 1998; Pieprzny S., Zasady wypłaty kompensaty ofiarom niektórych przestępstw umyślnych, Olsztyn 2007; tenże, Państwowa kompensata dla ofiar niektórych przestępstw umyślnych, Rzeszów 2008; Polska karta praw ofiary. Karta z komentarzem, Rzeczp. 1999, Nr 254; Samborski E., Dochodzenie roszczeń cywilnych w procesie karnym, Warszawa 2008; tenże, Zarys metodyki pracy prokuratora, Warszawa 2008; Skwarczyński H., Wniosek prokuratora w przedmiocie odpowiedzialności podmiotu zbiorowego za czyn zabroniony pod groźba kary, Prok. i Pr. 2003, Nr 4; XIV

16 Wykaz literatury Stefański R. A., Prawo odmowy zeznań w nowym kodeksie postępowania karnego, Prok. i Pr. 1998, Nr 7 8; Tarnowska D., Udział osoby najbliższej w postępowaniu karnym, Prok. i Pr. 2008, Nr 12; Teresiński G., Mądro R., Rola dokumentacji medycznej w opiniowaniu sądowo-lekarskim, Prok. i Pr. 2002, Nr 11; Trela A., Kompensata dla ofiar, Policja , Nr 12; Waltoś S., Proces karny. Zarys systemu, Warszawa 2009; Wiśniewski P., Udział prokuratora w postępowaniu cywilnym, cz. 1, Prok. i Pr. 1997, Nr 10; tenże, Udział prokuratora w postępowaniu cywilnym, cz. 2, Prok. i Pr. 1997, Nr 11; Wronkowska S., Zieliński M., Komentarz do zasad techniki prawodawczej, Warszawa 2004; Zagrodnik J., Glosa do uchw. SN z r., I KZP 39/07, PiP 2009, z. 1; Zawadzka Z., Formy udziału prokuratora w postępowaniu cywilnym, Prok. i Pr. 2009, Nr 10; Zientek J., Karygodność i wina jako przesłanki odpowiedzialności w nowym kodeksie karnym, Prok. i Pr. 1998, Nr 6; Zoll A. (red.), Kodeks karny. Cześć ogólna, t. 1, Komentarz, Kraków XV

17

18 A. Tekst ustawy

19

20 Ustawa o państwowej kompensacie przysługującej ofiarom niektórych przestępstw 1 z dnia 7 lipca 2005 r. (Dz.U. Nr 169, poz. 1415) (zm. Dz.U. z 2008 r. Nr 96, poz. 608; z 2009 r. Nr 79, poz. 665) Spis treści Rozdział 1. Przepisy ogólne Rozdział 2. Zasady i tryb przyznawania kompensaty Rozdział 3. Współpraca organów pomocniczych i organów orzekających w Rzeczypospolitej Polskiej z organami pomocniczymi i organami orzekającymi w innych państwach członkowskich Unii Europejskiej Rozdział 4. Przepisy końcowe Rozdział 1. Przepisy ogólne Art. 1. [Zakres przedmiotowy] Ustawa określa zasady i tryb przyznawania kompensaty oraz warunki współpracy organów w Rzeczypospolitej Polskiej z organami innych państw członkowskich Unii Europejskiej właściwymi w sprawach postępowania o uzyskanie tego świadczenia. Art [Objaśnienie pojęć] Użyte w ustawie określenia oznaczają: 1) ofiara osobę fizyczną, która na skutek przestępstwa poniosła śmierć albo doznała naruszenia czynności narządu ciała lub rozstroju zdrowia określonych w art lub art ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz.U. Nr 88, poz. 553, z późn. zm. 3 ), zwanej dalej Kodeks karny ; 1 Tytuł ustawy w brzmieniu ustawy z dnia r. (Dz.U. Nr 79, poz. 665), która wchodzi w życie r.; Niniejsza ustawa dokonuje w zakresie swojej regulacji wdrożenia dyrektywy Rady nr 2004/80/EC z dnia 29 kwietnia 2004 r. odnoszącej się do kompensaty dla ofiar przestępstw (OJ L 261 z ). 2 Art. 2 pkt 1 w brzmieniu ustawy z dnia r. (Dz.U. Nr 79, poz. 665), która wchodzi w życie r. 3 Zmiany wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz.U. z 1997 r. Nr 128, poz. 840, z 1999 r. Nr 64, poz. 729 i Nr 83, poz. 931, z 2000 r. Nr 48, poz. 548, Nr 93, poz i Nr 116, poz. 1216, z 2001 r. Nr 98, poz. 1071, z 2003 r. Nr 111, poz. 1061, Nr 121, poz. 1142, Nr 179, poz. 1750, Art. 3