Spis treści Przedmowa... Wykaz skrótów... Wykaz literatury... XI XIII XVII Wykaz orzecznictwa... XXXVII Wykaz źródeł internetowych... XXXIX Wprowadzen

Transkrypt

1 Przedmowa... Wykaz skrótów... Wykaz literatury... XI XIII XVII Wykaz orzecznictwa... XXXVII Wykaz źródeł internetowych... XXXIX Wprowadzenie... 1 Rozdział I. Kultura i jej relacje z prawem wprowadzenie do tematu Rola kultury w życiu społecznym... 7 I. Pojęcie kultury... 8 II. Wzory kulturowe III. Zarys roli kultury w kształtowaniu jednostki na tle społecznych funkcji kultury Funkcje kultury Psychokulturalizm przybliżenie nurtu i jego współczesnych refleksów Systemy aksjo-normatywne normy prawne a normy pozaprawne 22 I. Podsystemy reguł kulturowych Sumnerowski trójpodział: zwyczaje, moralność, prawo Podsystemy aksjo-normatywne jako elementy i pochodne kultury Zwyczaj i prawo zwyczajowe jako reguły kulturowe Moralność jako podsystem reguł kulturowych Religijne oraz światopoglądowe normy i wartości jako reguły kulturowe Podsumowanie II. Zarys relacji reguł prawnych i kulturowych ze szczególnym uwzględnieniem myśli Herberta L.A. Harta Relacje treściowe reguł prawa i reguł kulturowych Relacje funkcjonalne reguł prawa i reguł kulturowych Specyfika prawa karnego w kontekście relacji reguł prawnych i kulturowych Postulat neutralności moralnej prawa Podsumowanie V

2 III. Siła oddziaływania reguł kulturowych sankcje, poziom internalizacji, imperatywy kulturowe Rozdział II. Wielokulturowość i jej polityczno-prawne interpretacje: multikulturalizm, czyny zabronione motywowane kulturowo i obrona przez kulturę Wielość kultur. Grupowe i indywidualne relacje międzykulturowe. 52 I. Multikulturalizm a wielokulturowość dylematy terminologiczne II. Grupy kulturowe i profile kultury Grupy kulturowe Profile kultury III. Kultura większościowa (dominująca) większość kulturowa a kultura mniejszościowa mniejszość kulturowa Kultura dominująca Mniejszość kulturowa Reprezentant kultury Subkultura IV. Relacje systemów i reguł kulturowych, uniwersalia kulturowe Etnocentryzm Stereotyp kulturowy Uniwersalia kulturowe Prawa człowieka jako reguły uniwersalne? Sprzeczność norm kulturowych Multikulturalizm, cultural offences i cultural defense politycznoprawne reakcje na wielokulturowość I. Multikulturalizm Rozwój multikulturalizmu szkic historyczny Oblicza multikulturalizmu krytyczny przegląd klasyfikacji Multikulturalizm w ujęciu Willa Kymlicki II. Koncepcja obrony przez kulturę i czynów zabronionych motywowanych kulturowo Obrona przez kulturę a multikulturalizm Pojęcie cultural offences Systematyka culturally motivated crimes Uzasadnienie obrony przez kulturę Krytyka cultural defense Kontrargumenty Alison D. Renteln charakterystyka krytyczna Zasada równości jako obosieczny argument w dyskursie o cultural defense uwaga na marginesie VI

3 8. Cultural defense w ujęciu Alison Dundes Renteln oraz kontrpropozycje wybranych autorów w świetle nurtów multikulturalizmu III. Podsumowanie Wielokulturowość w Polsce I. Polska jako państwo wielokulturowe? II. Kultura mniejszościowa na przykładzie kultury romskiej w postaci występującej w Polsce Zarzut etnocentryczności ujęcia Status mniejszości romskiej jako mniejszości etnicznej Kulturowa odrębność Romów (romanipen) System skalań (mageripen) Sytuacja kobiet w społeczności cygańskiej Wybrane przykłady romskich czynów zabronionych motywowanych kulturowo Podsumowanie Rozdział III. Prawa człowieka wobec różnorodności kultur w świetle wybranych obowiązujących w Polsce aktów prawa międzynarodowego, europejskiego i krajowego Przyrodzona godność człowieka Zasada równości wobec prawa i niedyskryminacji Prawa i wolności przemawiające na rzecz cultural defense I. Prawa mniejszości II. Ochrona prywatności i rodziny, wolność sumienia III. Prawo do sądu IV. Prawna ochrona dziedzictwa kulturowego Prawa i wolności potencjalnie zagrożone przez cultural defense I. Ograniczenia w korzystaniu z praw II. Prawo do życia i wolności III. Równouprawnienie mężczyzn i kobiet oraz przeciwdziałanie dyskryminacji kobiet i przemocy wobec nich IV. Ochrona praw dzieci Podsumowanie Rozdział IV. Czyny zabronione motywowane kulturowo i obrona przez kulturę w warunkach polskiego prawa karnego Przystawalność koncepcji obrony przez kulturę do realiów normatywnych polskiego prawa karnego I. Zasada terytorialności II. Zróżnicowanie kulturowe jako dobro chronione przez polskie prawo karne VII

4 III. Umiejscowienie obrony przez kulturę w polskim prawie karnym Narzędzia obrony przez kulturę w polskim prawie karnym de lege lata katalog możliwych rozwiązań Dekompletacja znamion czynu zabronionego I. Znamiona ocenne i nieostre w kontekście braku naruszenia przedmiotu ochrony Pojęcie znamion ocennych i ich podziały Znaczenie znamion ocennych i nieostrych dla wybranych czynów motywowanych kulturowo Podsumowanie II. Zgoda dysponenta dobra Wartość społeczna i swoboda dysponowania dobrem prawnym Warunki skuteczności zgody w prawie karnym Prawnokarne konsekwencje skutecznej zgody dysponenta dobra w wybranych przypadkach cultural offences Podsumowanie Kontratypy ustawowe i pozaustawowe I. Rola kontratypów aspekt materialny II. Przydatność kontratypów kodeksowych z perspektywy cultural defense Obrona konieczna Stan wyższej konieczności jako okoliczność wyłączająca bezprawność oraz jako okoliczność wyłączająca winę III. Ustawowy kontratyp działania w granicach szczególnych uprawnień lub obowiązków IV. Pozaustawowy kontratyp obcego zwyczaju Dopuszczalność pozaustawowych okoliczności wyłączających bezprawność Kontratyp zwyczaju a zwyczaj obcy Okoliczności umniejszające stopień społecznej szkodliwości czynu. 291 I. Podstawowe założenia związane z ujęciem społecznej szkodliwości czynu w polskim prawie karnym II. Czynniki kulturowe pośród elementów kształtujących ocenę stopnia szkodliwości czynu zabronionego III. Kryteria oceny stopnia społecznej szkodliwości czynu IV. Podsumowanie Okoliczności wyłączające lub umniejszające winę I. Pojęcie winy w prawie karnym i zarys teorii winy II. Ujęcie winy w polskim Kodeksie karnym VIII

5 III. Okoliczności uchylające lub umniejszające winę IV. Nieletniość V. Niepoczytalność i poczytalność ograniczona VI. Błąd relewantny z punktu widzenia prawa karnego Błąd co do okoliczności stanowiącej znamię czynu zabronionego Błąd co do okoliczności wyłączającej bezprawność lub winę Błąd co do prawa Usprawiedliwienie błędu Podsumowanie VII. Niestypizowane okoliczności wyłączające i umniejszające winę Dopuszczalność pozaustawowych okoliczności wyłączających i redukujących winę Wpływ imperatywu kulturowego jako okoliczność redukująca stopień winy Podsumowanie i propozycja de lege ferenda Wymiar kary i innych środków penalnych I. Dyrektywy sędziowskiego wymiaru kary (art. 53 KK) II. Nadzwyczajne złagodzenie kary III. Środki probacyjne Rozdział V. Zamiast zakończenia Schemat karnoprawnej oceny czynu motywowanego kulturowo w duchu umiarkowanego multikulturalizmu Tzw. małżeństwo romskie Obrzezanie męskie Indeks rzeczowy IX