Status gatunku w Polsce. Wymogi siedliskowe. wynikiem silnej presji drapieżniczej ze strony norki amerykańskiej (Brzeziński i in. 2012).

Transkrypt

1 Fot. Sven Začek Łyska Fulica atra Status gatunku w Polsce Łyska to szeroko rozpowszechniony, średnio liczny, lokalnie liczny ptak lęgowy niżu (Tomiałojć i Stawarczyk 2003, Cempulik i Betleja 2007). Gatunek ten występuje skupiskowo na obszarze całego kraju (również na terenach miejskich), z wyjątkiem gór. Łyska najliczniej zasiedla zachodnią i północną część Polski, natomiast na wschodzie jest nieliczna. Miejsca najliczniejszego występowania łyski to m.in. Stawy Milickie, bagienna dolina Narwi, jezioro Gopło oraz Zalew Szczeciński (Tomiałojć i Stawarczyk 2003, Cempulik i Betleja 2007). W latach 90. ubiegłego wieku liczebność populacji lęgowej łyski szacowano na tys. par (Cempulik i Betleja 2007), jednak obecnie jest szacowana na tys. par (Chodkiewicz i in. 2015). Liczebność tego gatunku ulega silnym fluktuacjom, spadając po ostrych zimach (Cave i Visser 1985). Obecny spadek liczebności krajowej populacji jest prawdopodobnie wynikiem silnej presji drapieżniczej ze strony norki amerykańskiej (Brzeziński i in. 2012). Wymogi siedliskowe W okresie lęgowym łyska zasiedla wszelkiego rodzaju zbiorniki wód stojących zarówno naturalne (jeziora, śródpolne oczka wodne, starorzecza), jak i sztuczne (stawy rybne, torfianki, glinianki, zbiorniki retencyjne), a także łąki zalewowe oraz brzegi rzek i kanałów (Taylor i van Perlo 1998). Od drugiej połowy XX w. łyska zaczęła przystępować do lęgów na terenach zurbanizowanych, gdzie obecnie jest licznie spotykana. Główne czynniki decydujące o przystąpieniu do lęgów na danym zbiorniku wodnym to występowanie szerokiego pasa szuwaru, w którym ptaki budują gniazda, oraz otwartej toni wodnej, gdzie zdobywają pożywienie (Taylor i van Perlo 1998). Łyska jest jednak gatunkiem oportunistycznym, który szczególnie Łyska Fulica atra 201

2 w miastach potrafi gniazdować w miejscach, gdzie roślinność szuwarowa jest bardzo rzadka bądź w ogóle nie występuje, a gniazda mogą znajdować się nawet na lądzie. Terytorializm i wielkość obszaru użytkowanego w okresie lęgowym Łyska jest gatunkiem monogamicznym, aktywnie broniącym swojego terytorium w okresie lęgowym. Wykazuje silne zachowania antagonistyczne nie tylko wobec innych przedstawicieli swojego gatunku, ale również wobec innych gatunków ptaków wodno-błotnych. Wielkość terytorium lęgowego waha się zwykle od 0,1 do 0,5 ha, chociaż terytoria marginalne, zajmowane w późniejszym okresie sezonu lęgowego, mogą mieć powierzchnię nie większą niż 0,05 ha. Średnia odległość pomiędzy gniazdami sąsiadujących par wynosi od 45 do 265 m, choć w miejscach o wysokim zagęszczeniu odległość ta może wynosić jedynie 0,75 2,5 m (Taylor i van Perlo 1998). Podstawowe informacje o biologii lęgowej Gniazdo W warunkach naturalnych gniazda łyski zlokalizowane są przeważnie w średnio gęstej, rzadziej gęstej roślinności szuwarowej, w niewielkiej odległości od otwartej toni wodnej (średnio od 3 do 20 m; Stanevicius 2002, Brzeziński i inni 2013). Głębokość wody w miejscu gniazdowania wynosi średnio cm, a zakres wartości skrajnych waha się od 10 do 135 cm (Stanevicius 2002, Samroui i Samroui 2007, Uzun 2012, Brzeziński i in. 2013). Na obszarach miejskich ptaki mogą zakładać gniazda w miejscach z rzadką roślinnością szuwarową (a nawet przy jej braku), często tuż przy brzegu zbiorników wodnych (czasem też na lądzie). Ponadto ptaki chętnie wykorzystują wszelkiego rodzaju sztuczne platformy jako miejsca gniazdowe. Łyska zasiedla szerokie spektrum roślinności szuwarowej, głównie trzcinę, pałkę, turzycę, choć może gniazdować również w mozdze trzcinowatej, tataraku, mannie mielec, sicie, oczerecie jeziornym, a nawet na pniach i gałęziach martwych drzew zatopionych w wodzie (Thomas 1980, Koshelev 1984, Jankowski 1985, Brzeziński i in. 2013). Konstrukcja gniazda ma postać niewielkiej platformy umieszczonej tuż nad powierzchnią wody i przytwierdzonej po bokach do roślinności szuwarowej. Gniazdo zbudowane jest z jednorodnego materiału, najczęściej suchych liści trzciny lub pałki. Średnica zewnętrzna gniazda wynosi zwykle cm, a wysokość ponad powierzchnię wody od 8 do 35 cm. Ptaki często budują pomost, po którym wchodzą do gniazda (Taylor i van Perlo 1998). Okres lęgowy Przylot ptaków na lęgowiska rozpoczyna się w marcu i trwa aż do końca kwietnia (szczyt od drugiej dekady marca do końca drugiej dekady kwietnia; Meissner 2011). Sezon lęgowy jest mocno rozciągnięty w czasie i trwa od końca marca do końca lipca, co spowodowane jest wyprowadzaniem przez łyski dwóch lęgów w roku (Tomiałojć i Stawarczyk 2003). W przypadku ptaków zimujących i gniazdujących w miastach pierwsze zniesienia mogą pojawić się już nawet w pierwszej dekadzie marca, a pierwsze pisklęta w pierwszej dekadzie kwietnia (J. Jedlikowski dane niepubl.). Szczyt pierwszych zniesień przypada na trzecią dekadę kwietnia pierwszą dekadę maja. Lęgi zastępcze, powtarzane po utracie pierwszego zniesienia, składane są od pierwszej dekady maja, a nowe gniazda zlokalizowane są w obrębie tych samych terytoriów w odległości 2 40 m od starego gniazda. Drugi lęg składany jest zwykle od połowy czerwca do połowy lipca, choć pojedyncze pary mogą przystępować do lęgów w ostatniej dekadzie lipca (Jankowski 1985, Ręk 2009). Wielkość zniesienia Wielkość zniesienia łyski liczy zazwyczaj od 6 do 10 jaj (średnio 7,5), choć pojedyncze lęgi mogą zawierać od 1 do nawet 14 jaj. Większe zniesienia pochodzą najprawdopodobniej od kilku samic. Jaja znoszone są w odstępach jednodniowych (Taylor i van Perlo 1998). Inkubacja Łyska jest gatunkiem, który rozpoczyna wysiadywanie lęgu najpóźniej po złożeniu 4 jaja, choć często nawet już po złożeniu pierwszego. Skutkiem tego jest asynchroniczne klucie się piskląt, które trwa zwykle kilka dni. Okres inkubacji trwa dni, a lęg jest wysiadywany przez oboje partnerów (Taylor i van Perlo 1998). Pisklęta Pisklęta są zagniazdownikami. Po wykluciu się pozostają jeszcze przez 3 4 dni we właściwym gnieździe, gdzie są karmione przez oboje rodziców. Po około 3 tygodniach rozpoznają swoich rodziców, a po 30 dniach potrafią już samodzielnie zdobywać pokarm (choć karmione są przez rodziców do ok. 2 miesiąca życia). Pisklęta stają się w pełni samodzielne w wieku 6 8 tygodni, a zdolność do lotu uzyskują w wieku 8 11 tygodni. Większość piskląt pozostaje w obrębie terytorium rodziców do około 14 tygodnia życia (Taylor i van Perlo 1998). Identyfikacja lęgu gniazdo, jaja i pisklęta Wygląd i struktura gniazda łyski są bardzo charakterystyczne i trudno je pomylić z gniazdami innych gatunków ptaków wodno-błotnych. Najbardziej zbli- 202 Łyska Fulica atra

3 Gniazdo łyski (fot. Jan Jedlikowski) żone wyglądem jest gniazdo kokoszki, które jest jednak wyraźnie mniejsze (średnica zewnętrzna mniejsza o ok. 10 cm) oraz zawsze dobrze osłonięte roślinnością szuwarową, w przeciwieństwie do często wyeksponowanego i widocznego z daleka gniazda łyski (Gotzman i Jabłoński 1972). Jaja łyski można pomylić z jajami kokoszki, u której jednak plamy powierzchniowe są większe, barwy brązowo-czerwonej lub rdzawo-brązowej (u łyski plamkowanie jest drobne koloru czarnego). Jaja kokoszki są również nieznacznie mniejsze od jaj łyski (Gotzman i Jabłoński 1972). Pisklęta łyski mają bardzo charakterystyczne pomarańczowe zakończenia puchu na głowie i szyi oraz czerwoną nasadę dzioba, przez co trudno je pomylić z pisklętami innych gatunków chruścieli. Strategia liczeń monitoringowych Liczenie na całości obszaru czy na powierzchniach próbnych? Monitoring łyski należy wykonywać jedynie w miejscach, które zostały stwierdzone jako obszary lęgowe lub stanowią odpowiednie siedliska dla tego gatunku (patrz niżej, podrozdział Siedliska szczególnej uwagi ). Wielkość powierzchni, na której będzie przeprowadzany monitoring, zależy od rodzaju środowiska. W przypadku, gdy powierzchnia monitorowanych siedlisk hydrogenicznych nie przekracza 10 km 2, liczenia powinny być wykonywane na całym obszarze. Jeśli powierzchnia potencjalnych siedlisk jest znacznie rozleglejsza (np. duże, płytkie jeziora eutroficzne), monitoring należy zaplanować na reprezentatywnych powierzchniach próbnych, najlepiej losowo wskazanych kwadratach o rozmiarach 1 1 km. W przypadku ostoi w miarę jednorodnych krajobrazowo, z przeważającym udziałem siedlisk preferowanych przez łyskę, możliwy jest systematyczny wybór powierzchni. Dla obszarów z mozaiką krajobrazu powinno się stosować losowanie z wyodrębnionej warstwy. W takim przypadku konieczne będzie wytypowanie w oparciu o topografię terenu puli kwadratów charakteryzujących się dużym udziałem potencjalnych siedlisk łyski (patrz niżej) i potraktowanie jej jako operatu losowania. Łączna powierzchnia objęta monitoringiem powinna stanowić około 10 20% kwadratów wyodrębnionych jako potencjalne siedliska łyski. W kolejnych latach liczenia powinny być prowadzone na tych samych kwadratach. Liczba powierzchni jest zależna od rozległości obszaru. Zalecaną liczbę kontrolowanych powierzchni próbnych, w zależności od areału siedlisk łyski w obrębie badanego terenu, przedstawia poniższe zestawienie: do 10 km 2 cały obszar objęty monitoringiem; km powierzchni; km powierzchni; ponad 100 km 2 ponad 20. Liczbę powierzchni zaplanowanych do monitoringu należy zweryfikować w kontekście posiadanych zasobów czasowych i ludzkich. Jeśli wykonywanie badań zalecaną metodyką ze względów technicznych nie Łyska Fulica atra 203

4 będzie możliwe, należy zmniejszyć ilość powierzchni próbnych, dobierając ich liczbę stosownie do możliwości wykonawcy. Ponieważ na liczebność łyski w dużym stopniu wpływają ostre zimy, zaleca się, aby liczenia powtarzać na tych samych powierzchniach nie rzadziej niż co 2 3 lata. W kluczowych ostojach tego gatunku warto prowadzić monitoring corocznie. Cenzus czy indeks co liczyć? Zalecaną metodyką monitoringu łyski jest śledzenie zmian indeksu liczebności na całym badanym obszarze lub wyodrębnionych powierzchniach próbnych. Jednostką liczebności jest liczba par lęgowych stwierdzonych na monitorowanej powierzchni. W przypadku prowadzenia precyzyjniejszych badań, polegających na wyszukiwaniu gniazd, jednostką monitoringu jest liczba gniazd z jajami bądź pisklętami. Techniki kontroli terenowej Ogólne określenie metodyki Zalecana metoda monitoringu łyski to liczenia punktowe. Monitoring powinien opierać się na obserwacji danego obszaru z wcześniej wyznaczonych punktów kontrolnych oraz wyszukiwaniu i mapowaniu par lęgowych łyski. Należy wykonać dwukrotną kontrolę monitorowanej powierzchni prowadzoną za każdym razem z tych samych punktów kontrolnych (patrz niżej, podrozdział Liczba kontroli ). Przy bardziej szczegółowych badaniach gatunku można wykonać 3 kontrole. W porównaniu do liczeń punktowych liczenia transektowe (w tym opływanie zbiorników wodnych) dają mniej dokładne wyniki i są znacznie bardzie czasochłonne, dlatego też technika ta nie jest zalecana do monitorowania populacji lęgowej tego gatunku (Koskimies i Poysa 1989). Techniką, która daje dokładniejsze wyniki niż liczenia punktowe, jest wyszukiwanie gniazd (patrz niżej, podrozdział Techniki wyszukiwania gniazd ). Jest to jednak metoda zdecydowanie bardziej czasochłonna. Może być dobrym uzupełnieniem liczeń punktowych, zwłaszcza w miejscach o dużym zagęszczeniu łyski, gdzie rozróżnienie poszczególnych par lęgowych może stanowić znaczny problem. Siedliska szczególnej uwagi Monitoring należy wykonywać przede wszystkim w miejscach potencjalnie najdogodniejszych dla tego gatunku. Punkty kontrolne powinny być w pierwszej kolejności zlokalizowane przy następujących siedliskach hydrogenicznych: strefa szuwarów otaczających płytkie jeziora mezotroficzne i eutroficzne; śródpolne zbiorniki wodne z roślinnością szuwarową; starorzecza oraz zabagnione fragmenty dolin rzecznych z roślinnością szuwarową; stawy rybne oraz sztuczne zbiorniki wodne z roślinnością szuwarową; torfianki oraz glinianki z płatami szuwarów; zbiorniki wodne w miastach oraz na terenach przemysłowych (nawet przy braku roślinności szuwarowej); zalewy i jeziora przymorskie. Liczba kontroli i ich terminy W przypadku prowadzenia liczeń łyski w ramach programów wieloletniego monitoringu lokalnej populacji należy wykonać dwukrotną kontrolę w obrębie potencjalnych siedlisk. Pierwszą kontrolę należy przeprowadzić w pierwszej dekadzie maja, a drugą w trzeciej dekadzie tego miesiąca. Odstęp pomiędzy liczeniami powinien wynosić dni. Kontrola w powyższym terminie jest wysoce efektywna, gdyż z bardzo dużym prawdopodobieństwem można założyć, że wszystkie ptaki powróciły z zimowisk i przystąpiły do lęgów. W przypadku dedykowanych badań gatunku na niewielkich terenach zaleca się wykonanie kolejnej trzeciej kontroli w pierwszej dekadzie czerwca. Część ptaków może przemieszczać się pomiędzy rewirami i zasiedlać nowe obszary nawet w drugiej połowie sezonu lęgowego (szczególnie młode osobniki). W razie stwierdzenia ptaków w danym rewirze dopiero podczas drugiej kontroli, przeprowadzenie trzeciej kontroli pozwoli zakwalifikować dane stwierdzenie jako gniazdowanie prawdopodobne czy nawet gniazdowanie pewne (patrz niżej, podrozdział Interpretacja zebranych danych ). Pora kontroli (pora doby) Łyska jest gatunkiem stosunkowo łatwym do wykrycia, o dużej aktywności w ciągu całego dnia, dlatego też obserwacje wykonywane od świtu do zmierzchu są w pełni efektywne. Niemniej jednak w miarę możliwości należy unikać prowadzenia kontroli podczas upalnych godzin popołudniowych, kiedy ptaki mogą być bardziej skryte, chroniąc się w roślinności szuwarowej przed słońcem. Przebieg kontroli w terenie Podczas wykonywania kontroli obserwator porusza się pomiędzy wcześniej wyznaczonymi punktami kontrolnymi i w każdym z nich prowadzi obserwacje ptaków przez 10 minut. W przypadku stwierdzenia potencjalnej pary lęgowej (ewentualnie gniazda) nanosi jej lokalizację na mapę o możliwie małej skali (1:5000 1:10 000). W każdym punkcie kontrolnym należy przynajmniej dwukrotnie upewnić się co do liczebności ptaków (część osobników może być ukryta w roślinności szuwarowej). Liczba punktów kontrolnych zależy od wielkości i ukształtowania linii brzegowej monitorowanych obszarów (siedlisk hydrogenicznych). Na niewielkich 204 Łyska Fulica atra

5 zbiornikach wodnych (o powierzchni do 10 ha) zlokalizowanych będzie zwykle od 1 do 3 punktów kontrolnych, natomiast w przypadku, gdy powierzchnia monitorowanych siedlisk jest znaczna i stanowi ponad 75% w obrębie kwadratu 1 1 km, liczba punktów kontrolnych wzrośnie do około 10. W sytuacji, gdy linia brzegowa jest mocno urozmaicona, należy wyznaczyć większą liczbę punktów kontrolnych, tak aby obserwacjami zawsze objąć całość siedlisk hydrogenicznych w granicach monitorowanej powierzchni. Zaleca się prowadzenie obserwacji z wszelkiego rodzaju wzniesień (np. ambon, wysokich skarp nabrzeżnych), żeby linia szuwaru nie przesłaniała otwartej toni wodnej i nie ograniczała pola widzenia. Najlepiej użyć lunety, choć prowadząc monitoring na mniejszych zbiornikach wodnych, można posłużyć się lornetką. W razie braku dogodnych punktów obserwacyjnych wokół zbiornika wodnego, monitoring należy wykonać z wody, czyli wyznaczyć punkty kontrolne w obrębie otwartej toni wodnej, a następnie wykorzystując sprzęt pływający (kajak, łódkę), przeprowadzić obserwacje z wcześniej wyznaczonych punktów. Punkty kontrolne należy rozmieścić przed wykonywaniem kontroli, a ich lokalizację zaznaczyć na mapie lub w odbiorniku GPS (jest to szczególnie ważne w trakcie kontroli z wody, gdzie lokalizacja punktów kontrolnych jest możliwa jedynie przy wykorzystaniu odbiornika GPS). Usytuowanie punktów kontrolnych powinno być stałe podczas wszystkich kolejnych kontroli. W przypadku gdy ten sam obszar może być widoczny z dwóch lub większej liczby punktów kontrolnych, należy zawczasu zaznaczyć na mapie tereny, które będą monitorowane z poszczególnych punktów, tak aby nie nakładały się na siebie. Stosowanie stymulacji głosowej Monitoring łyski nie wymaga prowadzenia stymulacji głosowej. Interpretacja zebranych danych Wynikiem monitoringu jest indeks liczebności łyski na badanym obszarze. Wartość indeksu oblicza się, sumując najwyższe wartości (liczby wykrytych par lęgowych) uzyskane podczas 2 (lub 3, w przypadku bardziej szczegółowych badań) liczeń wykonanych na każdym z wyznaczonych punktów kontrolnych. W przypadku bardziej zaawansowanych badań cenzusowych niezbędne jest uwzględnianie kategorii lęgowości, a końcowym wynikiem jest przedział liczebności. Należy pamiętać, że monitoring oparty jedynie na lokalizowaniu par lęgowych nie uprawnia do zakwalifikowania danego stwierdzenia jako gniazdowanie pewne. Część ptaków w razie braku dogodnych miejsc gniazdowych, szczególnie na obszarach miejskich, może w ogóle nie podjąć próby gniazdowania bądź zrezygnować z przystąpienia do lęgu nawet na etapie Tabela 6.7. Kryteria klasyfikacji statusu lęgowego dla obserwacji łyski budowy gniazda (Sage 1969, J. Jedlikowski dane niepubl.). Kilkakrotna obserwacja pary ptaków w tym samym rewirze w trakcie sezonu lęgowego daje podstawy do zakwalifikowania danego stwierdzenia jedynie jako gniazdowanie prawdopodobne (tab. 6.7). Wyłącznie stwierdzenie gniazda z jajami bądź pisklętami lub obserwacja dorosłych ptaków z pisklętami mogą zostać zakwalifikowane jako gniazdowanie pewne (tab. 6.7). Techniki wyszukiwania gniazd Wyszukiwanie gniazd łyski jest stosunkowo łatwe szczególnie na początku sezonu lęgowego, gdy roślinność szuwarowa jest jeszcze rzadka. Gniazd należy szukać w wewnętrznej krawędzi pasa szuwaru (od strony otwartej toni wodnej). W pierwszej kolejności trzeba przeszukać te fragmenty szuwaru, z których ptaki wypływały na otwartą toń wodną. Na mniejszych zbiornikach wodnych, o wąskim pasie szuwaru, gniazda często są dobrze widoczne z przeciwległego brzegu. W przypadku zbiorników o szerokim pasie szuwaru gniazd należy szukać, opływając zbiornik (np. kajakiem) w niewielkiej odległości od krawędzi pasa szuwaru. Zalecenia negatywne Gniazdowanie możliwe Pojedyncze stwierdzenie pary ptaków w odpowiednim środowisku w okresie od kwietnia do lipca Gniazdowanie prawdopodobne Obserwacja ptaków transportujących materiał gniazdowy (np. liście trzciny, pałki) Przynajmniej dwukrotne stwierdzenie pary ptaków w tym samym rewirze w okresie od kwietnia do lipca Gniazdowanie pewne Gniazdo z jajami lub skorupami jaj Gniazdo z pisklętami Obserwacja dorosłego ptaka z pisklętami w szacie puchowej Kontroli nie należy prowadzić przy mglistej pogodzie bądź padającym deszczu, gdyż może negatywnie wpłynąć na liczbę obserwowanych ptaków. Stwierdzenia łyski na początku sezonu lęgowego (w marcu, pierwszej połowie kwietnia) mogą dotyczyć osobników przelotnych, migrujących na docelowe obszary lęgowe. Stąd też wykrycie ptaków w tym okresie należy traktować jedynie jako wskazówkę podczas kontroli terenowych wykonywanych w późniejszym, zalecanym terminie liczeń (patrz wyżej, podrozdział Liczba kontroli i ich terminy ). Łyska Fulica atra 205

6 Bezpieczeństwo ptaków i obserwatora Nie zaleca się długotrwałego pozostawania przy gniazdach, częstego ich kontrolowania oraz oznakowywania, gdyż może to spowodować zwiększone drapieżnictwo lęgów łyski (szczególnie przez ptaki krukowate). W przypadku opływania zbiorników wodnych (np. w poszukiwaniu gniazd) lub prowadzenia obserwacji z wody konieczne jest posiadanie kamizelki ratunkowej oraz poinformowanie znajomych osób o miejscu i czasie wykonywanej kontroli. Należy też upewnić się, czy w okresie planowanej kontroli służby meteorologiczne nie przewidują występowania silnego wiatru, burz bądź intensywnych opadów deszczu. W przypadku kontroli w parkach narodowych i rezerwatach należy uprzednio uzyskać zgodę właściwych organów administracji, a na terenach prywatnych (w tym na stawach hodowlanych) zgodę zarządcy danego obszaru. Jan Jedlikowski Literatura Brzeziński M., Jedlikowski J., Żmihorski M The effect of nest site on the nesting success of the Coot Fulica atra. Ornis Fennica 90: Brzeziński M., Natorff M., Zalewski A., Żmihorski M Numerical and behavioral responses of waterfowl to the invasive American mink: A conservation paradox. Biological Conservation 147: Cave A.J., Visser J Winter severity and breeding numbers in a coot population. Areda 73: Cempulik P., Betleja J Łyska Fulica atra. W: A. Sikora, Z. Rohde, M. Gromadzki, G. Neubauer, P. Chylarecki (red.), Atlas rozmieszczenia ptaków lęgowych Polski Bogucki Wyd. Nauk., Poznań, s Chodkiewicz T., Kuczyński L., Sikora A., Chylarecki P., Neubauer G., Ławicki Ł., Stawarczyk T Ocena liczebności ptaków lęgowych w Polsce w latach Ornis Polonica w druku. Gotzman J., Jabłoński B Gniazda naszych ptaków. PZWS, Warszawa. Jankowski W.S Biologia i ekologia rozrodu łyski (Fulica atra) na różnych typach stawów rybnych. Praca doktorska. Uniwersytet Wrocławski. Koshelev A.I The coot in Western Siberia. Nauka, Novesibrisk. Koskimies P., Poysa H Waterfowl censusing in environmental monitoring: a comparison between point and round counts. Annales Zoologici Fennici 26: Meissner W Kaczki, tracze, perkozy i łyska. W: A. Sikora, P. Chylarecki, W. Meissner, G. Neubauer (red.), Monitoring ptaków wodno-błotnych w okresie wędrówek. Poradnik metodyczny. GDOŚ, Warszawa, s Ręk P Are changes in predatory species composition and breeding performance responsible for the decline of Coots Fulica atra in Milicz Ponds Reserve (SW Poland)? Acta Ornithologica 44: Sage B Breeding biology of the Coot. British Birds 62: Samroui F., Samroui B The Reproductive Ecology of the Common Coot (Fulica atra) in the Hauts Plateaux, Northeast Algeria. Waterbirds 30: Stanevicius V Nest-site selection by Coot and Great-Crested Grebe in relation to structure of halophytes. Acta Zoologica Lituanica 12: Taylor P.B., van Perlo B Rails: A guide to the Rails, Crakes, Gallinules and Coots of the world. Pica Press, Sussex. Thomas G.J The ecology of breeding waterfowl at the Ouse Washes, England. Wildfowl 31: Tomiałojć L., Stawarczyk T Awifauna Polski. Rozmieszczenie, liczebność i zmiany. PTPP pro Natura, Wrocław. Uzun A The effect of vegetation and water depth on nest patterns of the Eurasian coot (Fulica atra). Turkish Journal of Zoology 36: Łyska Fulica atra